ΚΑΡΜΗΛΟΣ

(Κάρμηλος) [Δεντρόκηπος].

Το όνομα μιας οροσειράς και μιας πόλης. Η εβραϊκή λέξη καρμέλ χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει έναν «δεντρόκηπο».—Ησ 16:10· 32:15· Ιερ 2:7.

1. Η οροσειρά του Καρμήλου είναι μια διακλάδωση της κεντρικής οροσειράς του Ισραήλ σε σχήμα σφήνας που εκτείνεται προς τα ΒΔ, και η απόληξη του βορειοδυτικού τμήματός της απέχει περίπου 180 μ. από τη Μεσόγειο. Ολόκληρη η οροσειρά έχει μήκος περίπου 50 χλμ. και εκτείνεται από τη Μεσόγειο μέχρι την Πεδιάδα της Δωθάν, πέρα από την οποία βρίσκονται οι λόφοι της Σαμάρειας. Η οροσειρά αποτελείται από τρία ξεχωριστά τμήματα, εφόσον η βορειοδυτική ράχη της χωρίζεται από τη νοτιοανατολική με μια χαμηλότερη βραχώδη λεκάνη ή υψίπεδο που βρίσκεται στο κέντρο. Στο βορειοδυτικό τμήμα, το οποίο εκτείνεται ΒΔ της Ίσφιγια, εντοπίζεται και το ψηλότερο σημείο της που φτάνει περίπου 545 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Δεν είναι βέβαιο αν κατά τους Βιβλικούς χρόνους το όνομα Κάρμηλος αναφερόταν σε ολόκληρη την οροσειρά ή μόνο στη βορειοδυτική ράχη η οποία έχει μήκος περίπου 21 χλμ. Στη σημερινή εποχή, η ονομασία Όρος Κάρμηλος (Τζέμπελ ελ-Κάρμαλ· Χαρ Καρμέλ) προσδιορίζει τη βορειοδυτική ράχη. Η Ιοκνεάμ, βασιλική πόλη των Χαναναίων στο νοτιοανατολικό άκρο του ανώτερου αυτού τμήματος, αναφέρεται ότι βρισκόταν «στον Κάρμηλο». Για τη Μεγιδδώ και τη Θαανάχ, που ήταν χτισμένες στις ανατολικές πλαγιές του νοτιοανατολικού τμήματος, δεν αναφέρεται κάτι τέτοιο.—Ιη 12:22.

Η γη στην οποία εγκαταστάθηκε ο Ισραήλ αφού διέσχισε τον Ιορδάνη μπορεί να χωριστεί γεωγραφικά σε τρεις βασικές ζώνες, καθεμιά από τις οποίες εκτείνεται κατά μήκος αυτής της γης από Β προς Ν: την Κοιλάδα του Ιορδάνη, τη λοφώδη περιοχή και την παράκτια πεδιάδα. Ωστόσο, η οροσειρά του Καρμήλου διαφοροποιείται σαφώς από αυτή τη γενική διάταξη. Παρεμβαλλόμενη στις οροσειρές που διατρέχουν τη γη από Β προς Ν, σχηματίζει την πολύ γνωστή Κοιλάδα της Ιεζραέλ, ή Εσδρηλών, η οποία βρίσκεται δίπλα στη νοτιοανατολική πλευρά της οροσειράς του Καρμήλου. Παρόμοια, η απόληξη, ή το ακρωτήριο, που σχηματίζει ο Κάρμηλος εισδύοντας στην παράκτια πεδιάδα της Μεσογείου τη χωρίζει στην Πεδιάδα του Ασήρ (Β του Καρμήλου) και στις πεδιάδες του Σαρών και της Φιλιστίας (Ν του Καρμήλου). Ακριβώς στα Β της απόληξης του Καρμήλου, η ακτογραμμή κάνει απότομα μια εσοχή σχηματίζοντας τον Κόλπο της Ακό, όπου η σημερινή Χάιφα αποτελεί τώρα σπουδαίο λιμάνι. Ο Κάρμηλος συνιστούσε ένα από τα οροθέσια της περιοχής που ανήκε στη φυλή του Ασήρ.—Ιη 19:24-26.

Ο Κάρμηλος αποτελούσε φυσικό εμπόδιο για τα καραβάνια και τα στρατεύματα που κινούνταν μεταξύ της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου. Οι ανατολικές πλαγιές (που βλέπουν προς την Πεδιάδα του Ασήρ και την Κοιλάδα της Ιεζραέλ) είναι πολύ απόκρημνες, και από τους αρχαίους χρόνους η οροσειρά του Καρμήλου καλύπτεται από πυκνή βλάστηση δέντρων και θάμνων που κάνουν τη διάβασή της δύσκολη. Υπάρχει μια στενή λωρίδα γης ανάμεσα στη βάση της απόληξης του Καρμήλου και στη θάλασσα, αλλά η πορεία μέσω αυτής συνεπαγόταν μια αρκετά μεγάλη παράκαμψη και επιπλέον καθιστούσε ευάλωτα τα προελαύνοντα στρατεύματα. Υπήρχαν ορεινά περάσματα που οδηγούσαν από την Κοιλάδα της Ιεζραέλ στην άλλη πλευρά της οροσειράς μέσω των οχυρωμένων πόλεων Ιοκνεάμ και Θαανάχ, αλλά το πέρασμα της Μεγιδδώ, ανάμεσα σε αυτές τις δύο πόλεις, ήταν πολύ πιο βατό, γεγονός που το καθιστούσε και πιο νευραλγικό. Ωστόσο, μια άλλη κύρια οδός εκτεινόταν Ν του κόμβου της Μεγιδδώ, περιέτρεχε το υπόλοιπο τμήμα της οροσειράς του Καρμήλου και έπειτα έστριβε Δ προς την ακτή διαμέσου της Πεδιάδας της Δωθάν.

Ο Κάρμηλος συσχετίζεται συχνά με εύφορες περιοχές όπως ο Λίβανος, ο Σαρών και η Βασάν. (Ησ 35:2· Ιερ 50:19) Ο Βασιλιάς Οζίας, ο οποίος «αγαπούσε τη γεωργία», είχε γεωργούς και αμπελουργούς στον Κάρμηλο (2Χρ 26:10), και έχουν βρεθεί εκεί υπολείμματα από αρκετά πατητήρια και ελαιοπιεστήρια λαξευμένα μέσα στο βράχο. Οι προφήτες χρησιμοποιούσαν ως σύμβολο των καταστροφικών συνεπειών που θα είχε η δυσμενής κρίση του Ιεχωβά εναντίον του Ισραήλ το μαρασμό της άφθονης βλάστησης του Καρμήλου. (Ησ 33:9· Αμ 1:2· Να 1:4) Στις πλαγιές του, τις οποίες σαρώνουν οι θαλάσσιοι άνεμοι, εξακολουθούν να ευδοκιμούν οπωρώνες, ελαιώνες και αμπέλια, ενώ την άνοιξη το έδαφος καλύπτεται από μια θεαματική ποικιλία λουλουδιών. Στο Άσμα Ασμάτων (7:5), το κεφάλι της Σουλαμίτισσας κόρης παρομοιάζεται με τον Κάρμηλο—παρομοίωση που παραπέμπει είτε στην πλούσια κόμη της είτε στον τρόπο με τον οποίο το όμορφο κεφάλι της στεκόταν μεγαλόπρεπα πάνω στο λαιμό της. Η μεγαλοπρεπής όψη του Καρμήλου, ιδιαίτερα της απόληξής του που υψώνεται απότομα από την ακτή, όπως το Όρος Θαβώρ ορθώνεται εντυπωσιακά στην Κοιλάδα της Ιεζραέλ, χρησιμοποιήθηκε επίσης ως σύμβολο της επιβλητικής μορφής του Ναβουχοδονόσορα καθώς αυτός προέλαυνε για να κατακτήσει την Αίγυπτο.—Ιερ 46:18.

Ο Κάρμηλος ήταν προφανώς ένα από τα κυριότερα μέρη όπου κατέφευγε ο λαός της Σαμάρειας όταν βρισκόταν σε κίνδυνο. Αν και δεν ήταν σε καμία περίπτωση η ψηλότερη οροσειρά, το γεγονός ότι ήταν αραιοκατοικημένη, ότι καλυπτόταν από πυκνά δάση και ότι υπήρχαν πολυάριθμες σπηλιές στο μαλακό, ασβεστολιθικό πέτρωμα των βραχωδών πλαγιών της την καθιστούσε καλή κρυψώνα για τους φυγάδες. Ωστόσο, ο προφήτης Αμώς έδειξε ότι αυτό το καταφύγιο θα αποδεικνυόταν ανώφελο για εκείνους που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τη δίκαιη κρίση του Ιεχωβά.—Αμ 9:3.

Από ιστορική άποψη, το Όρος Κάρμηλος διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στις δραστηριότητες των προφητών Ηλία και Ελισαιέ. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 950) Εκεί, με αίτημα του Ηλία, ο Βασιλιάς Αχαάβ συγκέντρωσε το λαό, προκειμένου να παραστούν μάρτυρες στη δοκιμή που θα λάβαινε χώρα ανάμεσα στον Βάαλ, τον οποίο εκπροσωπούσαν 450 προφήτες του Βάαλ, και στον αληθινό Θεό τον Ιεχωβά, τον οποίο εκπροσωπούσε ο Ηλίας. (1Βα 18:19-39) Μετά τη δοκιμή, ο Ηλίας φρόντισε να κατεβάσουν τους ψευδοπροφήτες στην κοιλάδα του χειμάρρου Κισών, ο οποίος ρέει παράλληλα με τους ανατολικούς πρόποδες του Καρμήλου προτού καταλήξει στον Κόλπο της Ακό, και τους έσφαξε εκεί. (1Βα 18:40) Από την κορυφή του Καρμήλου, ο Ηλίας προσευχήθηκε να τερματιστεί η ξηρασία που είχε διαρκέσει τριάμισι χρόνια, και από εκεί ο υπηρέτης του είδε το μικρό σύννεφο που ήταν ο προάγγελος της επικείμενης δυνατής νεροποντής. (1Βα 18:42-45· Ιακ 5:17) Από εκεί ο Ηλίας έτρεξε τουλάχιστον 30 χλμ. μέχρι την Ιεζραέλ, κατορθώνοντας με τη βοήθεια του Ιεχωβά να προπορεύεται του άρματος του Αχαάβ σε όλη αυτή την απόσταση.—1Βα 18:46.

Ο διάδοχος του Ηλία, ο Ελισαιέ, αφού αποχωρίστηκε από εκείνον στον Ιορδάνη Ποταμό, πήγε από την Ιεριχώ διαμέσου της Βαιθήλ στον Κάρμηλο. (2Βα 2:15, 23, 25) Επίσης, όταν η γυναίκα από τη Σουνάμ (λίγο βορειότερα της Ιεζραέλ) πήγε στον Ελισαιέ για να του ζητήσει βοήθεια για το νεκρό παιδί της, αυτός βρισκόταν και πάλι στο Όρος Κάρμηλος.—2Βα 4:8, 20, 25.

2. Πόλη στην ορεινή περιοχή του Ιούδα (Ιη 15:1, 48, 55), την οποία οι περισσότεροι γεωγράφοι ταυτίζουν με το Χίρμπετ ελ-Κίρμιλ (Χορβάτ Καρμέλ), περίπου 11 χλμ. ΝΝΑ της Χεβρών.

Ο Βασιλιάς Σαούλ έστησε «μνημείο [εβρ., γιαδ]» στην Κάρμηλο, προφανώς σε ανάμνηση της νίκης του επί των Αμαληκιτών. (1Σα 15:12) Αν και η εβραϊκή λέξη γιαδ που εμφανίζεται σε αυτό το εδάφιο αποδίδεται συνήθως «χέρι», μπορεί να σημαίνει και «μνημείο», όπως δείχνει το συνοδευτικό ρήμα «έστησε» που περιγράφει την ενέργεια του Σαούλ, αλλά και το γεγονός ότι χρόνια αργότερα το «Μνημείο του Αβεσσαλώμ», ή γιαδ, χαρακτηρίζεται συγκεκριμένα ως στήλη.—2Σα 18:18.

Τον καιρό που ο Δαβίδ κρυβόταν από τον Σαούλ ο οποίος ήθελε να τον δολοφονήσει, ο “Νάβαλ ο Καρμηλίτης” (αν και κάτοικος, όπως φαίνεται, της κοντινής Μαών) έβοσκε τα τεράστια ποίμνιά του στα λοφώδη βοσκοτόπια της Καρμήλου. (1Σα 25:2· 30:5· 2Σα 2:2· 3:3) Όταν ο Νάβαλ αρνήθηκε να δώσει στις δυνάμεις του Δαβίδ προμήθειες που δικαιούνταν σε ανταπόδοση της προστασίας που του είχαν παράσχει, η πρωτοβουλία και η διακριτικότητα της συζύγου του Νάβαλ, της “Αβιγαίας της Καρμηλίτισσας”, συγκράτησαν τον Δαβίδ από το να γίνει ένοχος αίματος. (1Σα 25:2-35) Αργότερα η Αβιγαία έγινε σύζυγος του Δαβίδ.—1Σα 25:36-42· 27:3· 1Χρ 3:1.

«Ο Εσρώ ο Καρμηλίτης» ήταν ένας από τους κραταιούς άντρες των στρατιωτικών δυνάμεων του Δαβίδ.—2Σα 23:8, 35· 1Χρ 11:26, 37.