Συναγωγή — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

ΣΥΝΑΓΩΓΗ

Στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα, η λέξη ἐκκλησία, που σημαίνει «σύναξη», και η λέξη συναγωγή, που σημαίνει συγκέντρωση, χρησιμοποιούνται εναλλακτικά. Με τον καιρό, «συναγωγή» κατέληξε να λέγεται ο χώρος ή το κτίριο όπου λάβαινε χώρα η σύναξη. Ωστόσο, η λέξη δεν έχασε εντελώς την αρχική της σημασία, δεδομένου ότι η Μεγάλη Συναγωγή δεν ήταν κάποιο μεγάλο κτίριο αλλά μια ομάδα φημισμένων λογίων στους οποίους αποδίδεται η διαμόρφωση του κανόνα των Εβραϊκών Γραφών για τους Ιουδαίους της Παλαιστίνης. Λέγεται ότι η Μεγάλη Συναγωγή ιδρύθηκε στις ημέρες του Έσδρα ή του Νεεμία και εξακολούθησε να υφίσταται μέχρι την εποχή του Μεγάλου Σάνχεδριν, γύρω στον τρίτο αιώνα Π.Κ.Χ. Ο Ιάκωβος χρησιμοποιεί τη λέξη συναγωγή με την έννοια της Χριστιανικής συνάθροισης ή δημόσιας συγκέντρωσης.—Ιακ 2:2, Κείμενο.

Στα εδάφια Αποκάλυψη 2:9· 3:9, η λέξη «συναγωγή» εφαρμόζεται σε μια σύναξη που εξουσιάζεται από τον Σατανά. Επιπλέον, μια άλλη συναγωγή για την οποία διαβάζουμε είναι η «Συναγωγή των Απελευθέρων».—Πρ 6:9· βλέπε ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ.

Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς καθιερώθηκε ο θεσμός της συναγωγής, αλλά φαίνεται ότι αυτό έγινε κατά τη διάρκεια της 70χρονης βαβυλωνιακής εξορίας, οπότε δεν υπήρχε ναός, ή λίγο μετά την επιστροφή από την εξορία και αφού ο ιερέας Έσδρας είχε τονίσει με ιδιαίτερη έμφαση το πόσο απαραίτητο ήταν να γνωρίζει ο λαός το Νόμο.

Στις ημέρες της επίγειας διακονίας του Ιησού Χριστού, κάθε πόλη στην Παλαιστίνη, ανεξαρτήτως μεγέθους, είχε τη δική της συναγωγή, και οι μεγαλύτερες πόλεις είχαν περισσότερες από μία. Η Ιερουσαλήμ είχε πολλές. Στις Γραφές αναφέρεται μάλιστα η περίπτωση μιας συναγωγής την οποία έχτισε για τους Ιουδαίους ένας αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού. (Λου 7:2, 5, 9) Στο Τελλ Χουμ (Κεφάρ Ναχούμ), που πιθανώς αντιστοιχεί με τη θέση της αρχαίας Καπερναούμ, έχουν ανασκαφεί τα ερείπια μιας από τις πλέον καλοδιατηρημένες συναγωγές που έχουν ανακαλυφτεί ως τώρα. Το κτίσμα είχε αρχικά δύο ορόφους. Οι εκτιμήσεις των λογίων για τη χρονολόγηση αυτής της συναγωγής ποικίλλουν από τα τέλη του δεύτερου αιώνα Κ.Χ. ως τις αρχές του πέμπτου αιώνα Κ.Χ. Το ίδιο το κτίριο κατασκευάστηκε στη θέση μιας παλιότερης συναγωγής που χρονολογούνταν από τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. Η παλιότερη συναγωγή, μέρος της οποίας ανασκάφηκε στους σύγχρονους καιρούς, είχε μήκος 24,2 μ. και πλάτος 18,5 μ.

Ένα χαρακτηριστικό των αρχαίων συναγωγών ήταν ο χώρος στον οποίο φύλαγαν τους ρόλους των Γραφών. Προφανώς, παλιότερα συνήθιζαν να φυλάνε τους ρόλους είτε έξω από το κυρίως κτίριο είτε σε άλλο δωμάτιο, για λόγους ασφαλείας. Με τον καιρό, άρχισαν να φυλάνε τους ρόλους σε φορητό κιβώτιο το οποίο τοποθετούνταν στη θέση του κατά τη διάρκεια της λατρείας. Σε μεταγενέστερες συναγωγές, το κιβώτιο αυτό εξελίχθηκε σε αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό του ίδιου του κτιρίου και ήταν εντοιχισμένο ή στηριζόταν στον τοίχο. Ακριβώς δίπλα στο κιβώτιο και απέναντι από το εκκλησίασμα κάθονταν οι αρχισυνάγωγοι και τυχόν διακεκριμένοι επισκέπτες. (Ματ 23:6) Η ανάγνωση του Νόμου γινόταν από μια υπερυψωμένη εξέδρα, η οποία βρισκόταν κατά παράδοση στο κέντρο της συναγωγής. Το ακροατήριο καθόταν γύρω από τις τρεις πλευρές της εξέδρας, σε καθίσματα ή πάγκους, και ίσως υπήρχε επίσης γυναικωνίτης. Ο προσανατολισμός του κτιρίου φαίνεται ότι θεωρούνταν σημαντικός, καθώς καταβαλλόταν προσπάθεια να κάθονται οι λάτρεις στραμμένοι προς την Ιερουσαλήμ.—Παράβαλε Δα 6:10.

Πρόγραμμα Λατρείας. Η συναγωγή αποτελούσε χώρο διδασκαλίας, όχι θυσιών. Οι θυσίες προσφέρονταν μόνο στο ναό. Οι συναθροίσεις της συναγωγής φαίνεται ότι περιλάμβαναν αίνο, προσευχή, απαγγελία και ανάγνωση των Γραφών, καθώς και εξήγηση, προτροπή ή κήρυγμα. Η υμνολογία βασιζόταν στους Ψαλμούς. Οι προσευχές, ενώ μέχρις ενός σημείου προέρχονταν από τις Γραφές, με τον καιρό έγιναν μεγάλες και τελετουργικές, και συχνά αναπέμπονταν με διάφορες προφάσεις ή για επίδειξη.—Μαρ 12:40· Λου 20:47.

Ένα στοιχείο της λατρείας στη συναγωγή ήταν η απαγγελία της Σεμά, που θεωρούνταν το Ιουδαϊκό σύμβολο πίστης. Η Σεμά πήρε το όνομά της από την πρώτη λέξη του πρώτου εδαφίου που χρησιμοποιείται σε αυτήν: «Άκου [Σεμά‛], Ισραήλ: Ο Ιεχωβά ο Θεός μας είναι ένας Ιεχωβά». (Δευ 6:4) Το σημαντικότερο μέρος της λατρείας ήταν η ανάγνωση της Τορά, δηλαδή της Πεντατεύχου, η οποία γινόταν κάθε Δευτέρα, Πέμπτη και Σάββατο. Σε πολλές συναγωγές υπήρχε πρόγραμμα να διαβάζεται ολόκληρος ο Νόμος σε διάστημα ενός έτους. Σε άλλες το πρόγραμμα διαρκούσε τρία χρόνια. Λόγω της έμφασης που δινόταν στην ανάγνωση της Τορά, ο μαθητής Ιάκωβος μπορούσε εύλογα να πει στα μέλη του κυβερνώντος σώματος στην Ιερουσαλήμ: «Από τους αρχαίους καιρούς ο Μωυσής έχει σε κάθε πόλη εκείνους που τον κηρύττουν, επειδή διαβάζεται μεγαλόφωνα στις συναγωγές κάθε σάββατο». (Πρ 15:21) Το Μισνά (Μεγκιλά 4:1, 2) επίσης αναφέρεται στη συνήθεια που υπήρχε να διαβάζουν αποσπάσματα από τους προφήτες, τα γνωστά ως χαφταρά, και να εξηγούν το καθένα από αυτά. Όταν ο Ιησούς μπήκε στη συναγωγή της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Ναζαρέτ, του έδωσαν έναν από τους ρόλους με τα χαφταρά που επρόκειτο να διαβαστούν, και εκείνος στη συνέχεια εξήγησε το τμήμα που είχε διαβάσει, όπως συνηθιζόταν.—Λου 4:17-21.

Μετά την ανάγνωση και την εξήγηση της Τορά και των χαφταρά, ακολουθούσε κήρυγμα ή προτροπή. Διαβάζουμε ότι ο Ιησούς δίδαξε και κήρυξε στις συναγωγές σε ολόκληρη τη Γαλιλαία. Αντίστοιχα, ο Λουκάς γράφει ότι «έπειτα από τη δημόσια ανάγνωση του Νόμου και των Προφητών», ο Παύλος και ο Βαρνάβας κλήθηκαν να μιλήσουν, δηλαδή να κηρύξουν.—Ματ 4:23· Πρ 13:15, 16.

Το Κήρυγμα του Παύλου. Μετά την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ. και την ίδρυση της Χριστιανικής εκκλησίας, οι απόστολοι, και ιδιαίτερα ο Παύλος, έκαναν μεγάλο μέρος του κηρύγματος στις συναγωγές. Όταν ο Παύλος έμπαινε σε μια πόλη, συνήθως πήγαινε πρώτα στη συναγωγή και κήρυττε εκεί, δίνοντας στους Ιουδαίους πρώτα την ευκαιρία να ακούσουν τα καλά νέα της Βασιλείας, και έπειτα πήγαινε στους Εθνικούς. Σε μερικές περιπτώσεις διέθεσε υπολογίσιμο χρόνο κηρύττοντας αρκετά Σάββατα στη συναγωγή. Στην Έφεσο δίδασκε στη συναγωγή επί τρεις μήνες και, όταν εκδηλώθηκε εναντίωση, αποσύρθηκε με τους μαθητές που είχαν πιστέψει στην αίθουσα της σχολής του Τυράννου, στην οποία δίδαξε επί δύο χρόνια περίπου.—Πρ 13:14· 17:1, 2, 10, 17· 18:4, 19· 19:8-10.

Ο Παύλος δεν χρησιμοποιούσε τις Ιουδαϊκές συναγωγές ως χώρο συνάθροισης των Χριστιανικών εκκλησιών ούτε έκανε εκεί κάτι αντίστοιχο με τον κυριακάτικο εκκλησιασμό, αλλά αξιοποιούσε το Ιουδαϊκό Σάββατο για να κηρύξει στους Ιουδαίους επειδή την ημέρα του Σαββάτου τούς έβρισκε συγκεντρωμένους όλους μαζί.

Ομοιότητες με τη Χριστιανική Εκκλησία. Δεν ήταν δύσκολο για τους πρώτους Ιουδαίους Χριστιανούς να διεξάγουν εύτακτες, εκπαιδευτικές συναθροίσεις μελέτης της Γραφής, και αυτό διότι ήταν εξοικειωμένοι με το υπόδειγμα των συναγωγών. Οι ομοιότητες ήταν πολλές. Στην Ιουδαϊκή συναγωγή, όπως και στη Χριστιανική εκκλησία, δεν υπήρχε χωριστή τάξη ιερέων ή κάποιος κληρικός που να έχει αποκλειστικά το λόγο. Στη συναγωγή, κάθε ευλαβής Ιουδαίος μπορούσε να συμμετάσχει στην ανάγνωση και στην εξήγηση. Στη Χριστιανική εκκλησία όλοι έπρεπε να κάνουν δημόσια διακήρυξη και να παρακινούν σε αγάπη και καλά έργα, αλλά με εύτακτο τρόπο. (Εβρ 10:23-25) Στην Ιουδαϊκή συναγωγή, οι γυναίκες δεν δίδασκαν ούτε ασκούσαν εξουσία στους άντρες, πράγμα που ίσχυε και για τις Χριστιανικές συνάξεις. Το 14ο κεφάλαιο της Πρώτης Επιστολής Προς τους Κορινθίους περιέχει οδηγίες για τις συναθροίσεις της Χριστιανικής εκκλησίας, και από ό,τι βλέπουμε αυτές έμοιαζαν πολύ με τις διαδικασίες που ακολουθούνταν στη συναγωγή.—1Κο 14:31-35· 1Τι 2:11, 12.

Οι συναγωγές είχαν αρχισυνάγωγους και επισκόπους, οι δε πρώτες Χριστιανικές εκκλησίες είχαν και αυτές άτομα που προΐσταντο και υπηρετούσαν ως επίσκοποι. (Μαρ 5:22· Λου 13:14· Πρ 20:28· Ρω 12:8) Επίσης, οι συναγωγές είχαν υπηρέτες ή βοηθούς, όπως και οι Χριστιανοί στη δική τους διευθέτηση για λατρεία. Υπήρχε κάποιος που αποκαλούνταν απεσταλμένος ή αγγελιοφόρος της συναγωγής. Αν και δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο στο γραπτό ιστορικό υπόμνημα για την πρώτη Χριστιανική εκκλησία, ένας παρόμοιος προσδιορισμός, ο όρος «άγγελος», εμφανίζεται στα αγγέλματα που έστειλε ο Ιησούς Χριστός στις εφτά εκκλησίες της Μικράς Ασίας.—Λου 4:20· 1Τι 3:8-10· Απ 2:1, 8, 12, 18· 3:1, 7, 14.

Το ότι η συναγωγή λειτούργησε ως πρόδρομος των Χριστιανικών συνάξεων φαίνεται μεταξύ άλλων και από τα εξής: Οι τοπικές συναγωγές αναγνώριζαν την εξουσία του Σάνχεδριν στην Ιερουσαλήμ, όπως και οι Χριστιανικές εκκλησίες αναγνώριζαν την εξουσία του κυβερνώντος σώματος στην Ιερουσαλήμ, κάτι που δείχνει ξεκάθαρα το 15ο κεφάλαιο των Πράξεων. Στις συναγωγές, όπως και στις Χριστιανικές εκκλησίες, δεν μάζευαν χρήματα από τους πιστούς, αλλά υπήρχε πρόβλεψη για συνεισφορές υπέρ της σύναξης και των διακόνων της, καθώς και υπέρ των φτωχών.—2Κο 9:1-5.

Επίσης και οι μεν και οι δε είχαν δικαστικό ρόλο. Στη συναγωγή εκδικάζονταν και διευθετούνταν υποθέσεις ήσσονος σημασίας που περιλάμβαναν Ιουδαίους. Ανάλογα, ο απόστολος Παύλος υποστηρίζει ότι οι Χριστιανοί πρέπει να αφήνουν τους ώριμους στην εκκλησία να κρίνουν τα ζητήματα μεταξύ Χριστιανών, αντί να πηγαίνουν στα κοσμικά δικαστήρια για να τακτοποιούν τέτοιες διαφορές. (1Κο 6:1-3) Ενώ στη διευθέτηση της συναγωγής υπήρχε πρόβλεψη για την επιβολή της ποινής του ξυλοδαρμού, στη Χριστιανική εκκλησία η τιμωρία περιοριζόταν σε επιπλήξεις. Παρόμοια με τη διευθέτηση που υπήρχε για τους Ιουδαίους στη συναγωγή, στη Χριστιανική εκκλησία το πιο αυστηρό μέτρο που μπορούσε να ληφθεί ενάντια σε κάποιον που ομολογούσε ότι είναι Χριστιανός ήταν η αποβολή του, η αποκοπή του ή η αποπομπή του, από τη Χριστιανική εκκλησία.—1Κο 5:1-8, 11-13· βλέπε ΑΠΟΒΟΛΗ, 2· ΕΚΚΛΗΣΙΑ.

Ο Ιησούς προείπε ότι οι ακόλουθοί του θα μαστιγώνονταν στις συναγωγές (Ματ 10:17· 23:34· Μαρ 13:9) και ότι θα εκδιώκονταν από αυτές, δηλαδή θα αποβάλλονταν. (Ιωα 16:2) Μερικοί από τους άρχοντες των Ιουδαίων πίστεψαν στον Ιησού αλλά δεν τον ομολογούσαν, φοβούμενοι μήπως αποβληθούν από την Ιουδαϊκή εκκλησία. (Ιωα 12:42) Οι Ιουδαίοι πέταξαν έξω έναν εκ γενετής τυφλό τον οποίο είχε θεραπεύσει ο Ιησούς, επειδή έδινε μαρτυρία για τον Ιησού.—Ιωα 9:1, 34.