Να Προσηλώνετε την Καρδιά σας σε Πνευματικούς Θησαυρούς
«Όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι και η καρδιά σας».—ΛΟΥΚ. 12:34.
1, 2. (α) Ποιοι είναι τρεις πνευματικοί θησαυροί που μας έχει δώσει ο Ιεχωβά; (β) Τι θα εξετάσουμε σε αυτό το άρθρο;
Ο ΙΕΧΩΒΑ είναι το πλουσιότερο Πρόσωπο στο σύμπαν. (1 Χρον. 29:11, 12) Ως γενναιόδωρος Πατέρας, μοιράζεται απλόχερα τα πνευματικά του πλούτη με όλους όσους διακρίνουν την υπερέχουσα αξία τους. Πόσο ευγνώμονες είμαστε που ο Ιεχωβά μάς έχει δώσει πνευματικούς θησαυρούς, οι οποίοι περιλαμβάνουν (1) τη Βασιλεία του Θεού, (2) τη ζωοσωτήρια διακονία μας και (3) τις πολύτιμες αλήθειες του Λόγου του! Αν όμως δεν είμαστε προσεκτικοί, θα μπορούσαμε να χάσουμε την εκτίμησή μας για αυτούς τους θησαυρούς και, στην ουσία, να τους πετάξουμε. Προκειμένου να προσκολληθούμε σε αυτούς, πρέπει να τους χρησιμοποιούμε καλά και να ανανεώνουμε διαρκώς την αγάπη μας για αυτούς. Ο Ιησούς είπε: «Όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι και η καρδιά σας».—Λουκ. 12:34.
2 Ας εξετάσουμε πώς μπορούμε να αναπτύξουμε και να διατηρήσουμε την αγάπη και την εκτίμησή μας για τη Βασιλεία, τη διακονία και την αλήθεια. Παράλληλα, κάντε στοχασμούς γύρω από το πώς εσείς προσωπικά μπορείτε να βαθύνετε την αγάπη σας για αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς.
Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ—ΣΑΝ ΕΝΑ ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΟ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙ
3. Τι ήταν πρόθυμος να κάνει ο έμπορος στην παραβολή του Ιησού για να αποκτήσει το ανεκτίμητο μαργαριτάρι; (Βλέπε εικόνα στην αρχή του άρθρου.)
3 Διαβάστε Ματθαίος 13:45, 46. Ο Ιησούς είπε μια παραβολή για έναν έμπορο που έψαχνε μαργαριτάρια. Στο διάβα των ετών, ο έμπορος αναμφίβολα είχε αγοράσει και πουλήσει εκατοντάδες μαργαριτάρια. Τώρα όμως είχε βρει αυτό το ένα μαργαριτάρι που ήταν τόσο μεγαλοπρεπές ώστε, και μόνο που το έβλεπε, χαιρόταν η καρδιά του. Αλλά για να το αγοράσει, έπρεπε να πουλήσει όλα του τα υπάρχοντα. Μπορείτε να φανταστείτε πόσο πολύτιμο ήταν για εκείνον αυτό το μαργαριτάρι;
4. Αν αγαπάμε τη Βασιλεία του Θεού όσο αγαπούσε και ο έμπορος το μαργαριτάρι, τι θα κάνουμε;
4 Ποιο είναι το μάθημα για εμάς; Η αλήθεια της Βασιλείας του Θεού είναι σαν εκείνο το ανεκτίμητο μαργαριτάρι. Αν την αγαπάμε όσο αγαπούσε και ο έμπορος το μαργαριτάρι, θα είμαστε πρόθυμοι να εγκαταλείψουμε τα πάντα προκειμένου να γίνουμε και να παραμείνουμε υπήκοοι της Βασιλείας. (Διαβάστε Μάρκος 10:28-30) Ας ασχοληθούμε με δύο άτομα που το έκαναν αυτό.
5. Πώς έδειξε ο Ζακχαίος πόσο αποφασισμένος ήταν να αποκτήσει τη Βασιλεία του Θεού;
5 Ο Ζακχαίος ήταν επικεφαλής εισπράκτορας φόρων και είχε πλουτίσει αρπάζοντας χρήματα. (Λουκ. 19:1-9) Αλλά όταν εκείνος ο άδικος άνθρωπος άκουσε τον Ιησού να κηρύττει για τη Βασιλεία, αναγνώρισε την υπερέχουσα αξία αυτού που άκουγε και ανέλαβε αμέσως δράση. Όπως αναφώνησε: «Ορίστε! Τα μισά μου υπάρχοντα, Κύριε, τα δίνω στους φτωχούς, και ό,τι άρπαξα από οποιονδήποτε με ψεύτικη κατηγορία το δίνω πίσω τετραπλό». Εγκατέλειψε μετά χαράς τα πλούτη που είχε αποκτήσει με ανέντιμες μεθόδους, καθώς και την απληστία του για υλικά πράγματα.
6. Ποιες αλλαγές έκανε η Ρόουζ για να γίνει υπήκοος της Βασιλείας του Θεού, και γιατί;
6 Πριν από μερικά χρόνια, κάποια γυναίκα που θα την ονομάσουμε Ρόουζ άκουσε το άγγελμα της Βασιλείας ενώ είχε μια λεσβιακή σχέση. Ήταν πρόεδρος κάποιας οργάνωσης που αγωνιζόταν για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων. Καθώς η Ρόουζ μελετούσε τη Γραφή όμως, διέκρινε την υπερέχουσα αξία της αλήθειας σχετικά με τη Βασιλεία του Θεού. Αλλά συνειδητοποίησε ότι θα έπρεπε να κάνει τεράστιες αλλαγές. (1 Κορ. 6:9, 10) Η καρδιά της την υποκίνησε να παραιτηθεί από τη θέση της και να διακόψει τη λεσβιακή της σχέση. Η Ρόουζ βαφτίστηκε το 2009, και την επόμενη χρονιά άρχισε να υπηρετεί ως τακτική σκαπάνισσα. Η αγάπη της για τον Ιεχωβά και τη Βασιλεία του ήταν πιο δυνατή από οποιεσδήποτε σαρκικές επιθυμίες.—Μάρκ. 12:29, 30.
7. Πώς μπορούμε να διατηρήσουμε ολόκαρδη αγάπη για τη Βασιλεία του Θεού;
7 Ομολογουμένως, πολλοί από εμάς έχουμε κάνει αλλαγές που μεταμόρφωσαν τη ζωή μας ώστε να γίνουμε υπήκοοι της Βασιλείας του Θεού. (Ρωμ. 12:2) Και πάλι όμως, ο αγώνας μας δεν έχει τελειώσει. Πρέπει να παραμένουμε άγρυπνοι όσον αφορά τα πράγματα που διεκδικούν δυναμικά τη στοργή μας, όπως είναι η επιθυμία για υλικά πράγματα και οποιεσδήποτε ανήθικες σεξουαλικές επιθυμίες. (Παρ. 4:23· Ματθ. 5:27-29) Για να μας βοηθήσει να διατηρήσουμε την ολόκαρδη αγάπη μας για τη Βασιλεία του Θεού, ο Ιεχωβά μάς έχει δώσει ακόμα έναν ανεκτίμητο θησαυρό.
Η ΖΩΟΣΩΤΗΡΙΑ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΜΑΣ
8. (α) Γιατί περιέγραψε ο απόστολος Παύλος τη διακονία μας ως «θησαυρό σε χωμάτινα σκεύη»; (β) Πώς έδειξε ο Παύλος ότι θεωρούσε πολύτιμη τη διακονία του;
8 Θυμηθείτε ότι ο Ιησούς μάς έχει αναθέσει να κηρύττουμε και να διδάσκουμε τα καλά νέα της Βασιλείας του Θεού. (Ματθ. 28:19, 20) Ο απόστολος Παύλος αναγνώριζε τη μεγάλη αξία της διακονίας. Περιέγραψε τη διακονία της νέας διαθήκης ως «θησαυρό σε χωμάτινα σκεύη». (2 Κορ. 4:7· 1 Τιμ. 1:12) Αν και είμαστε απλώς ατελή χωμάτινα σκεύη, το άγγελμα που κηρύττουμε μπορεί να φέρει αιώνια ζωή σε εμάς και σε εκείνους που μας ακούν. Γνωρίζοντάς το αυτό, ο Παύλος είπε: «Κάνω δε τα πάντα για χάρη των καλών νέων, για να γίνω συμμέτοχος σε αυτά μαζί με άλλους». (1 Κορ. 9:23) Ναι, η αγάπη του Παύλου για τη διακονία τον υποκινούσε να εργάζεται σκληρά ώστε να κάνει μαθητές. (Διαβάστε Ρωμαίους 1:14, 15· 2 Τιμόθεο 4:2) Αυτό τον βοήθησε να υπομείνει σφοδρή εναντίωση. (1 Θεσ. 2:2) Πώς μπορούμε να δείχνουμε και εμείς τέτοια αγάπη για τη διακονία;
9. Ποιοι είναι μερικοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να δείξουμε την εκτίμησή μας για τη διακονία;
9 Ένας τρόπος με τον οποίο ο Παύλος έδειχνε εκτίμηση για τη διακονία ήταν με το να είναι άγρυπνος ώστε να αξιοποιεί τυχόν ευκαιρίες για να μιλάει στους άλλους. Όπως οι απόστολοι και οι πρώτοι Χριστιανοί, έτσι και εμείς κηρύττουμε ανεπίσημα, δημόσια και από σπίτι σε σπίτι. (Πράξ. 5:42· 20:20) Ανάλογα με τις περιστάσεις μας, αναζητούμε τρόπους για να επεκτείνουμε τη διακονία μας, ίσως υπηρετώντας ως βοηθητικοί ή τακτικοί σκαπανείς. Θα μπορούσαμε επίσης να μάθουμε μια άλλη γλώσσα, να μετακομίσουμε σε κάποια άλλη περιοχή στη χώρα μας ή ακόμα και να μετακομίσουμε σε άλλη χώρα.—Πράξ. 16:9, 10.
10. Πώς ευλογήθηκε η Αϊρίν για το ότι ήταν αποφασισμένη να μεταδώσει τα καλά νέα;
10 Δείτε το παράδειγμα της Αϊρίν, μιας άγαμης αδελφής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Είχε τη βαθιά επιθυμία να κηρύξει στους ρωσόφωνους μετανάστες. Όταν άρχισε να το κάνει αυτό το 1993, υπήρχαν μόλις 20 ευαγγελιζόμενοι στον ρωσόφωνο όμιλο στην Πόλη της Νέας Υόρκης. Επί 20 περίπου χρόνια, η Αϊρίν έχει εργαστεί σκληρά σε εκείνον τον γλωσσικό αγρό. «Δεν μιλάω ακόμα τέλεια τα ρωσικά», παραδέχεται η ίδια. Αλλά ο Ιεχωβά έχει ευλογήσει τον ζήλο τόσο της Αϊρίν όσο και άλλων σαν και αυτήν. Σήμερα, υπάρχουν έξι ρωσικές εκκλησίες στην Πόλη της Νέας Υόρκης. Δεκαπέντε άτομα από αυτούς με τους οποίους μελέτησε η Αϊρίν έχουν βαφτιστεί. Μερικοί υπηρετούν ως Μπεθελίτες, σκαπανείς και πρεσβύτεροι. Η Αϊρίν λέει: «Όταν σκέφτομαι άλλους στόχους που θα μπορούσα να είχα επιδιώξει, δεν μπορώ να φανταστώ ούτε έναν που θα μου έφερνε περισσότερη χαρά». Ναι, θεωρεί πολύτιμη τη διακονία της!
11. Ποια θετικά αποτελέσματα προκύπτουν όταν συνεχίζουμε να κηρύττουμε παρά τον διωγμό;
11 Αν εμείς θεωρούμε πολύτιμη τη διακονία μας, θα είμαστε σαν τον απόστολο Παύλο, συνεχίζοντας να κηρύττουμε παρά τον διωγμό. (Πράξ. 14:19-22) Τη δεκαετία του 1930 και στις αρχές της δεκαετίας του 1940, οι αδελφοί μας στις Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετώπισαν τρομερή εναντίωση. Αλλά σαν τον Παύλο, έμειναν σταθεροί και συνέχισαν να κηρύττουν. Για να προστατέψουν αυτό το δικαίωμά μας, οι αδελφοί έδωσαν πολλές νομικές μάχες. Το 1943, ο αδελφός Νάθαν Ο. Νορ, σχολιάζοντας μια νίκη στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, δήλωσε: «Οι νίκες που κερδίσαμε οφείλονται στον δικό σου αγώνα. Αν ο ευαγγελιζόμενος δεν είχε παραμείνει δραστήριος στον αγρό, δεν θα έφτανε καμιά υπόθεση στο Ανώτατο Δικαστήριο. Αλλά επειδή εσύ, ο ευαγγελιζόμενος—οι αδελφοί σε όλο τον κόσμο—συνεχίζεις και δεν παραιτείσαι, ο διωγμός έχει ηττηθεί. Αυτή η νίκη του λαού του Κυρίου που μένει σταθερός είναι που φέρνει τελικά αυτή την απόφαση». Η ίδια σταθερή στάση που διακρατούν αδελφοί μας σε άλλες χώρες έχει οδηγήσει σε παρόμοιες νίκες. Ναι, η αγάπη μας για τη διακονία μπορεί να νικήσει τον διωγμό.
12. Τι είστε αποφασισμένοι να κάνετε σε σχέση με τη διακονία σας;
12 Όταν θεωρούμε τη διακονία ανεκτίμητο θησαυρό από τον Ιεχωβά, δεν θα είμαστε ποτέ ικανοποιημένοι απλώς με το να «γράφουμε ώρες». Αντίθετα, θα κάνουμε ό,τι μπορούμε ώστε “να δίνουμε πλήρη μαρτυρία για τα καλά νέα”. (Πράξ. 20:24· 2 Τιμ. 4:5) Αλλά τι θα διδάσκουμε στους άλλους; Δείτε ακόμα έναν θησαυρό από τον Θεό.
ΤΟ ΘΗΣΑΥΡΟΦΥΛΑΚΙΟ ΜΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΑΠΟΚΑΛΥΜΜΕΝΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ
13, 14. Ποιο είναι το «θησαυροφυλάκιο» που ανέφερε ο Ιησούς στο εδάφιο Ματθαίος 13:52, και πώς το γεμίζουμε;
13 Ένας τρίτος πνευματικός θησαυρός είναι το απόθεμά μας με τις αποκαλυμμένες αλήθειες. Ο Ιεχωβά είναι ο Θεός της αλήθειας. (2 Σαμ. 7:28· Ψαλμ. 31:5) Ως γενναιόδωρος Πατέρας, μοιράζεται θεϊκές αλήθειες με εκείνους που τον φοβούνται. Από τότε που ακούσαμε για πρώτη φορά την αλήθεια, έχουμε την ευκαιρία να αποταμιεύουμε αλήθειες από τον Λόγο του, την Αγία Γραφή, από τα Χριστιανικά μας έντυπα, καθώς και από τις συνελεύσεις και τις εβδομαδιαίες συναθροίσεις μας. Με τον καιρό, δημιουργούμε αυτό που ο Ιησούς περιέγραψε ως «θησαυροφυλάκιο» παλιών και καινούριων αληθειών. (Διαβάστε Ματθαίος 13:52) Ο Ιεχωβά θα μας βοηθάει να αποταμιεύουμε πολύτιμες καινούριες αλήθειες στο «θησαυροφυλάκιό» μας αν ψάχνουμε για αυτές όπως για κρυμμένους θησαυρούς. (Διαβάστε Παροιμίες 2:4-7) Πώς το κάνουμε αυτό;
14 Πρέπει να αναπτύξουμε καλές συνήθειες προσωπικής μελέτης και να κάνουμε προσεκτική έρευνα στον Λόγο του Θεού και στα έντυπά μας. Αυτό θα μας βοηθάει να ανακαλύπτουμε αλήθειες που μπορεί να είναι «καινούριες» με την έννοια ότι δεν τις γνωρίζαμε προηγουμένως. (Ιησ. Ναυή 1:8, 9· Ψαλμ. 1:2, 3) Το πρώτο κιόλας τεύχος αυτού του περιοδικού, που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 1879, δήλωνε: «Η αλήθεια, σαν ένα σεμνό λουλουδάκι στην έρημο της ζωής, περιβάλλεται και σχεδόν ασφυκτιά από τα ζιζάνια της πλάνης που θεριεύουν. Αν θέλετε να το βρείτε, πρέπει να είστε σε συνεχή εγρήγορση. . . . Αν θέλετε να το αποκτήσετε, πρέπει να σκύψετε για να το πάρετε. Να μη σας αρκεί ένα λουλούδι της αλήθειας. . . . Να μαζεύετε συνεχώς και να αναζητάτε περισσότερα». Ναι, πρέπει να λαχταράμε να εμπλουτίζουμε το δικό μας θησαυροφυλάκιο θεϊκών αληθειών.
15. Γιατί θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάποιες αλήθειες είναι «παλιές», και ποιες είναι μερικές τις οποίες εσείς θεωρείτε ιδιαίτερα πολύτιμες;
15 Ανακαλύψαμε μερικές ανεκτίμητες αλήθειες στις πρώτες μας επαφές με τον λαό του Θεού. Αυτές θα μπορούσαν κάλλιστα να περιγραφούν ως «παλιές» με την έννοια ότι τις γνωρίσαμε και τις εκτιμήσαμε από την αρχή της Χριστιανικής μας πορείας. Τι περιλαμβάνουν τέτοιες πολύτιμες αλήθειες; Μάθαμε ότι ο Ιεχωβά είναι ο Δημιουργός μας και ο Ζωοδότης μας, καθώς και ότι έχει κάποιον σκοπό για την ανθρωπότητα. Μάθαμε επίσης ότι ο Θεός προμήθευσε στοργικά τη λυτρωτική θυσία του Γιου του ώστε να απελευθερωθούμε από την αμαρτία και τον θάνατο. Επιπρόσθετα μάθαμε ότι η Βασιλεία του θα τερματίσει όλα τα βάσανα και ότι έχουμε την προοπτική να ζήσουμε για πάντα με ειρήνη και ευτυχία υπό τη διακυβέρνηση της Βασιλείας.—Ιωάν. 3:16· Αποκ. 4:11· 21:3, 4.
16. Τι χρειάζεται να κάνουμε όταν μας παρέχεται μια προσαρμοσμένη κατανόηση κάποιας αλήθειας;
16 Κατά καιρούς, μπορεί να γίνονται προσαρμογές στην κατανόηση που έχουμε για μια Βιβλική προφητεία ή κάποια Γραφικά εδάφια. Όταν μας παρέχεται αυτή η καινούρια κατανόηση, ενδείκνυται να αφιερώνουμε χρόνο για να μελετάμε τις πληροφορίες προσεκτικά και να κάνουμε στοχασμούς γύρω από αυτές. (Πράξ. 17:11· 1 Τιμ. 4:15) Επιδιώκουμε να κατανοούμε καθαρά, όχι μόνο τις μεγάλες προσαρμογές, αλλά επίσης τις ανεπαίσθητες διαφορές ανάμεσα στην παλιά και στην καινούρια κατανόηση. Με αυτόν τον τρόπο, βεβαιωνόμαστε ότι ασφαλίζουμε την καινούρια αλήθεια στο δικό μας θησαυροφυλάκιο. Γιατί αξίζουν αυτές οι προσπάθειες;
17, 18. Πώς μπορεί να μας βοηθήσει το άγιο πνεύμα;
17 Ο Ιησούς δίδαξε ότι το πνεύμα του Θεού μπορεί να επαναφέρει στη μνήμη μας πράγματα που έχουμε μάθει. (Ιωάν. 14:25, 26) Πώς μπορεί να βοηθήσει αυτό εμάς ως δημόσιους δασκάλους των καλών νέων; Δείτε την εμπειρία ενός αδελφού, του Πίτερ. Το 1970, σε ηλικία 19 χρονών, είχε μόλις αρχίσει να υπηρετεί στο Μπέθελ της Βρετανίας. Ενώ κήρυττε από πόρτα σε πόρτα, συνάντησε έναν μεσήλικο κύριο με γενειάδα. Ο Πίτερ τον ρώτησε αν θα ήθελε να κατανοήσει τη Γραφή. Κάπως ξαφνιασμένος, εκείνος του απάντησε ότι βρισκόταν σε ένα σπίτι Ιουδαίων ραβίνων. Για να τον δοκιμάσει, ο ραβίνος ρώτησε: «Για πες μου, παιδί μου, σε ποια γλώσσα γράφτηκε το βιβλίο του Δανιήλ;» Ο Πίτερ απάντησε: «Ένα μέρος του γράφτηκε στην αραμαϊκή». «Ο ραβίνος», θυμάται ο Πίτερ, «αιφνιδιάστηκε που ήξερα την απάντηση—αλλά όχι όσο αιφνιδιάστηκα εγώ! Μα πώς την ήξερα; Όταν γύρισα στο σπίτι και κοίταξα τα περιοδικά Σκοπιά και Ξύπνα! των προηγούμενων μηνών, βρήκα ένα άρθρο που εξηγούσε ότι το βιβλίο του Δανιήλ είχε γραφτεί εν μέρει στην αραμαϊκή».a Ναι, το άγιο πνεύμα μπορεί να επαναφέρει στη μνήμη μας σκέψεις που διαβάσαμε στο παρελθόν και έχουμε ασφαλίσει στο θησαυροφυλάκιό μας.—Λουκ. 12:11, 12· 21:13-15.
18 Αν θεωρούμε πολύτιμη τη σοφία από τον Ιεχωβά, η καρδιά μας θα μας υποκινεί να γεμίζουμε το θησαυροφυλάκιό μας με αλήθειες—και καινούριες και παλιές. Καθώς η αγάπη και η εκτίμησή μας για τη σοφία του Ιεχωβά συνεχίζουν να μεγαλώνουν, θα είμαστε καλά εξοπλισμένοι ως δημόσιοι δάσκαλοι.
ΝΑ ΠΕΡΙΦΡΟΥΡΕΙΤΕ ΤΟΥΣ ΘΗΣΑΥΡΟΥΣ ΣΑΣ
19. Γιατί πρέπει να περιφρουρούμε τους πνευματικούς θησαυρούς μας;
19 Ο Σατανάς και ο κόσμος του επιδιώκουν διαρκώς να αποδυναμώσουν ή να καταστρέψουν την εκτίμησή μας για τους πνευματικούς θησαυρούς που εξετάσαμε σε αυτό το άρθρο. Δεν είμαστε άτρωτοι σε αυτές τις μεθόδους. Θα μπορούσαμε εύκολα να δελεαστούμε από υποσχέσεις για επικερδή σταδιοδρομία, από όνειρα για μια πολυτελή ζωή ή από την επιθυμία για αλαζονική επίδειξη του υλικού πλούτου. Ο απόστολος Ιωάννης μάς υπενθυμίζει ότι ο κόσμος παρέρχεται καθώς και η επιθυμία του. (1 Ιωάν. 2:15-17) Γι’ αυτό, πρέπει να εργαζόμαστε σκληρά ώστε να περιφρουρούμε τα αισθήματα στοργής μας και να προστατεύουμε την αγάπη και την εκτίμησή μας για τα πνευματικά πλούτη.
20. Τι είστε αποφασισμένοι να κάνετε για να περιφρουρείτε τα πνευματικά σας πλούτη;
20 Να είστε πρόθυμοι να εγκαταλείψετε οτιδήποτε θα μπορούσε να αντικαταστήσει την ολόκαρδη αγάπη σας για τη Βασιλεία του Θεού. Συνεχίστε να κηρύττετε με ζήλο, μη χάνοντας ποτέ την εκτίμησή σας για τη ζωοσωτήρια διακονία μας. Συνεχίστε ένθερμα να ψάχνετε για θεϊκές αλήθειες. Καθώς το κάνετε αυτό, θα συσσωρεύετε «θησαυρό στους ουρανούς . . . , όπου κλέφτης δεν πλησιάζει ούτε σκόρος καταστρέφει. Διότι όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι και η καρδιά σας».—Λουκ. 12:33, 34.
a Τα εδάφια Δανιήλ 2:4β έως 7:28 γράφτηκαν αρχικά στην αραμαϊκή.