ΑΡΘΡΟ ΜΕΛΕΤΗΣ 15
Πώς Βλέπετε Εσείς τους Αγρούς;
«Σηκώστε τα μάτια σας και δείτε τους αγρούς, ότι είναι λευκοί για θερισμό».—ΙΩΑΝ. 4:35.
ΥΜΝΟΣ 64 Συμμετέχουμε Χαρούμενα στον Θερισμό
ΠΕΡΙΛΗΨΗa
1, 2. Γιατί είπε ίσως ο Ιησούς τα λόγια που βρίσκονται στα εδάφια Ιωάννης 4:35, 36;
ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ περίπτωση, ο Ιησούς ταξίδευε περνώντας ανάμεσα από καταπράσινους αγρούς, πιθανότατα γεμάτους με χλωρό κριθάρι. (Ιωάν. 4:3-6) Το κριθάρι θα ήταν έτοιμο για θερισμό σε περίπου τέσσερις μήνες. Ο Ιησούς είπε κάτι που πρέπει να ακούστηκε περίεργο: «Σηκώστε τα μάτια σας και δείτε τους αγρούς, ότι είναι λευκοί για θερισμό». (Διαβάστε Ιωάννης 4:35, 36) Τι εννοούσε;
2 Ο Ιησούς προφανώς αναφερόταν σε έναν συμβολικό θερισμό ανθρώπων. Σκεφτείτε τι είχε μόλις συμβεί. Παρότι οι Ιουδαίοι συνήθως δεν είχαν δοσοληψίες με τους Σαμαρείτες, ο Ιησούς είχε κηρύξει σε μια Σαμαρείτισσα, και εκείνη είχε ακούσει! Μάλιστα, την ώρα που ο Ιησούς έλεγε ότι οι αγροί ήταν «λευκοί για θερισμό», ένα πλήθος Σαμαρειτών οι οποίοι είχαν ακούσει για τον Ιησού από τη γυναίκα βρίσκονταν καθ’ οδόν για να μάθουν περισσότερα από τον ίδιο. (Ιωάν. 4:9, 39-42) Κάποιο Βιβλικό σχολιολόγιο λέει τα εξής για αυτή την αφήγηση: «Η λαχτάρα εκείνων των ανθρώπων . . . έδειχνε ότι ήταν σαν σιτηρά έτοιμα για θερισμό».
3. Αν βλέπετε τους ανθρώπους όπως τους έβλεπε ο Ιησούς, πώς θα ωφεληθείτε ως κήρυκας;
3 Τι θα πούμε για τους ανθρώπους στους οποίους κηρύττετε εσείς τα καλά νέα; Τους βλέπετε σαν ώριμα σιτηρά που είναι έτοιμα για θερισμό; Αν ναι, τότε θα συμβούν τρία πράγματα: Πρώτον, θα κηρύττετε έχοντας πιο έντονο το αίσθημα του επείγοντος. Η περίοδος του θερισμού έχει περιορισμένη διάρκεια. Δεν υπάρχει καιρός για χάσιμο. Δεύτερον, θα χαίρεστε καθώς θα βλέπετε ανθρώπους να ανταποκρίνονται στα καλά νέα. Η Γραφή λέει ότι “οι άνθρωποι χαίρονται τον καιρό του θερισμού”. (Ησ. 9:3) Και τρίτον, θα βλέπετε κάθε άτομο ως πιθανό μαθητή, οπότε θα προσαρμόζετε την προσέγγισή σας ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του.
4. Τι θα διδαχτούμε από το παράδειγμα του αποστόλου Παύλου σε αυτό το άρθρο;
4 Ο Ιησούς δεν ξέγραψε τους Σαμαρείτες, όπως ίσως να είχαν κάνει οι ακόλουθοί του. Απεναντίας, τους έβλεπε ως πιθανούς μαθητές. Πρέπει και εμείς να βλέπουμε τους ανθρώπους στον τομέα μας ως πιθανούς μαθητές του Χριστού. Ο απόστολος Παύλος έθεσε εξαιρετικό παράδειγμα για εμάς. Ποια διδάγματα μπορούμε να πάρουμε; Σε αυτό το άρθρο, θα δούμε ότι ο Παύλος (1) γνώριζε κάποια πράγματα για τις πεποιθήσεις εκείνων στους οποίους κήρυττε, (2) διέκρινε τα ενδιαφέροντά τους και (3) τους έβλεπε ως πιθανούς μαθητές του Ιησού.
ΤΙ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ;
5. Γιατί καταλάβαινε ο Παύλος το ακροατήριό του στη συναγωγή;
5 Ο Παύλος κήρυττε συχνά στις συναγωγές των Ιουδαίων. Για παράδειγμα, στη συναγωγή της Θεσσαλονίκης, «επί τρία σάββατα συζητούσε μαζί τους λογικά από τις Γραφές». (Πράξ. 17:1, 2) Πιθανότατα ένιωθε άνετα στη συναγωγή. Είχε ανατραφεί ως Ιουδαίος. (Πράξ. 26:4, 5) Καταλάβαινε τους Ιουδαίους, γι’ αυτό μπορούσε να τους κηρύττει με πεποίθηση.—Φιλιπ. 3:4, 5.
6. Πώς διέφεραν οι άνθρωποι στην αγορά της Αθήνας από εκείνους στους οποίους κήρυξε ο Παύλος στη συναγωγή;
6 Όταν ο Παύλος εξαναγκάστηκε από τους διώκτες να φύγει από τη Θεσσαλονίκη και κατόπιν από τη Βέροια, πήγε στην Αθήνα. Για άλλη μια φορά, «άρχισε . . . να συζητάει λογικά στη συναγωγή με τους Ιουδαίους και με τους άλλους που λάτρευαν τον Θεό». (Πράξ. 17:17) Όταν όμως πήγε να κηρύξει στην αγορά, πλέον είχε απέναντί του διαφορετικό ακροατήριο. Εκεί υπήρχαν φιλόσοφοι και άλλοι Εθνικοί οι οποίοι θεωρούσαν το άγγελμά του «καινούρια διδασκαλία». Μάλιστα του είπαν: «Παρουσιάζεις πράγματα που ηχούν παράξενα στα αφτιά μας».—Πράξ. 17:18-20.
7. Σύμφωνα με τα εδάφια Πράξεις 17:22, 23, πώς προσάρμοσε ο Παύλος την προσέγγισή του;
7 Διαβάστε Πράξεις 17:22, 23. Ο Παύλος δεν παρουσίασε το άγγελμά του στους Εθνικούς στην Αθήνα όπως το είχε παρουσιάσει στους Ιουδαίους στη συναγωγή. Πιθανότατα αναρωτήθηκε: “Τι πιστεύουν αυτοί οι άνθρωποι στην Αθήνα;” Παρατήρησε προσεκτικά γύρω του και πρόσεξε τα θρησκευτικά τους έθιμα. Κατόπιν, προσπάθησε να βρει κοινή βάση ανάμεσα στη δική τους θρησκεία και στην αλήθεια των Γραφών. Ένας Βιβλικός σχολιαστής λέει: «Ως Ιουδαίος Χριστιανός, αντιλαμβάνεται μεν ότι οι ειδωλολάτρες Έλληνες δεν λατρεύουν τον “αληθινό” Θεό των Ιουδαίων και των Χριστιανών, αλλά προσπαθεί να δείξει ότι ο Θεός τον οποίο κηρύττει δεν είναι στην πραγματικότητα ξένος στους Αθηναίους». Άρα λοιπόν, ο Παύλος ήταν πρόθυμος να προσαρμόσει την προσέγγισή του. Είπε στους Αθηναίους ότι το άγγελμά του προερχόταν από τον «Άγνωστο Θεό» τον οποίο προσπαθούσαν να λατρέψουν. Παρότι οι Εθνικοί δεν γνώριζαν τις Γραφές, ο Παύλος δεν τους θεώρησε χαμένη υπόθεση. Απεναντίας, τους είδε σαν σιτηρά που είχαν ωριμάσει και ήταν έτοιμα για θερισμό, και ως εκ τούτου προσάρμοσε τον τρόπο με τον οποίο τους παρουσίασε τα καλά νέα.
8. (α) Πώς μπορείτε να διακρίνετε τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των ανθρώπων στον τομέα σας; (β) Αν κάποιος πει ότι έχει τη δική του θρησκεία, πώς μπορείτε να απαντήσετε;
8 Όπως ο Παύλος, έτσι και εσείς να είστε παρατηρητικοί. Να αναζητάτε ενδείξεις για τις πεποιθήσεις των ανθρώπων στον τομέα σας. Πώς έχει διακοσμήσει ο οικοδεσπότης το σπίτι του; Μήπως το όνομά του, το ντύσιμο και η εμφάνισή του ή ακόμα και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί φανερώνουν το θρήσκευμά του; Ίσως σας είπε ευθέως ότι έχει τη δική του θρησκεία. Όταν το αντιμετωπίζει αυτό η Φλουτούρα, μια ειδική σκαπάνισσα, απαντάει: «Δεν ήρθα για να σας επιβάλω τις πεποιθήσεις μου, αλλά για να σας μιλήσω για το εξής θέμα . . .».
9. Ποια κοινή βάση μπορείτε να βρείτε με ένα θρησκευόμενο άτομο;
9 Τι θα μπορούσατε να συζητήσετε με ένα θρησκευόμενο άτομο; Προσπαθήστε να βρείτε κοινή βάση. Ίσως λατρεύει μόνο έναν Θεό, ίσως αναγνωρίζει τον Ιησού ως Σωτήρα της ανθρωπότητας ή ίσως πιστεύει ότι ζούμε σε καιρούς πονηρίας οι οποίοι σύντομα θα τερματιστούν. Με βάση τις όποιες κοινές πεποιθήσεις σας, παρουσιάστε το άγγελμα της Γραφής με τρόπο που θα ελκύσει το συγκεκριμένο άτομο.
10. Τι πρέπει να προσπαθούμε να κάνουμε, και γιατί;
10 Να έχετε κατά νου ότι οι άνθρωποι μπορεί να μην πιστεύουν όλα όσα διδάσκει η θρησκεία τους. Γι’ αυτό, ακόμα και αφού διακρίνετε σε ποια θρησκεία ανήκει το άτομο, προσπαθήστε να εξακριβώσετε τι πιστεύει προσωπικά. «Πολλοί σήμερα αναμειγνύουν φιλοσοφικές ιδέες με τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις», λέει ο Ντέιβιντ, ένας ειδικός σκαπανέας στην Αυστραλία. Η Ντονάλτα, που ζει στην Αλβανία, αναφέρει: «Συναντάμε ανθρώπους που λένε ότι ανήκουν σε κάποια θρησκεία, αλλά αργότερα παραδέχονται ότι δεν πιστεύουν πραγματικά στον Θεό». Και ένας ιεραπόστολος στην Αργεντινή επισημαίνει ότι μερικοί λένε πως πιστεύουν στην Τριάδα, αλλά μπορεί να μην πιστεύουν πραγματικά ότι ο Πατέρας, ο Γιος και το άγιο πνεύμα είναι ένας Θεός. «Γνωρίζοντάς το αυτό, μπορώ πολύ πιο εύκολα να βρω κοινή βάση με το άτομο», λέει ο ίδιος. Συνεπώς, να προσπαθείτε να εξακριβώσετε τι πιστεύουν πραγματικά οι άνθρωποι. Τότε θα μπορείτε να “γίνεστε τα πάντα σε κάθε είδους ανθρώπους”, όπως ο Παύλος.—1 Κορ. 9:19-23.
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΤΟΥΣ;
11. Όπως δείχνουν τα εδάφια Πράξεις 14:14-17, πώς έκανε ο Παύλος το άγγελμά του ελκυστικό για τους κατοίκους των Λύστρων;
11 Διαβάστε Πράξεις 14:14-17. Ο Παύλος διέκρινε τα ενδιαφέροντα των ακροατών του και προσάρμοζε αναλόγως την παρουσίασή του. Για παράδειγμα, το πλήθος στο οποίο μίλησε στα Λύστρα είχε ελάχιστη ή καθόλου γνώση των Γραφών. Γι’ αυτό, ο Παύλος χρησιμοποίησε επιχειρήματα τα οποία μπορούσαν να καταλάβουν. Μίλησε για άφθονες σοδειές και για τη δυνατότητα να απολαμβάνουμε τη ζωή. Χρησιμοποίησε λόγια και παραδείγματα που ήταν ευκολονόητα για τους ακροατές του.
12. Πώς μπορείτε να διακρίνετε τα ενδιαφέροντα ενός ατόμου και να προσαρμόσετε αναλόγως την παρουσίασή σας;
12 Να είστε διορατικοί για να διακρίνετε τα ενδιαφέροντα των ανθρώπων στον τομέα σας και να προσαρμόζετε αναλόγως την παρουσίασή σας. Πώς θα καταλάβετε τι ενδιαφέρει κάποιον καθώς πλησιάζετε τον ίδιο ή το σπίτι του; Και πάλι, να είστε παρατηρητικοί. Ίσως ασχολείται με τον κήπο, διαβάζει ένα βιβλίο, επισκευάζει το αυτοκίνητό του ή κάνει κάτι άλλο. Πιθανώς θα μπορούσατε να αξιοποιήσετε αυτό που κάνει για να αρχίσετε συζήτηση. (Ιωάν. 4:7) Ακόμα και τα ρούχα του μπορεί να λένε κάτι για αυτόν—ίσως να φανερώνουν από πού είναι, τι δουλειά κάνει ή ποια είναι η αγαπημένη του ομάδα. Ο Γκουστάβο αφηγείται: «Άρχισα συζήτηση με έναν 19χρονο που φορούσε μπλουζάκι με τη φωτογραφία ενός διάσημου τραγουδιστή. Τον ρώτησα σχετικά με αυτό, και εκείνος μου εξήγησε γιατί του άρεσε εκείνος ο τραγουδιστής. Η συζήτηση οδήγησε σε Γραφική μελέτη, και τώρα αυτό το άτομο είναι αδελφός μας».
13. Πώς θα μπορούσατε να προσφέρετε Γραφική μελέτη με ελκυστικό τρόπο;
13 Όταν προσφέρετε σε κάποιον Γραφική μελέτη, κάντε το αυτό με ελκυστικό τρόπο. Δείξτε του πώς η μελέτη θα καλύψει τις ανάγκες του. (Ιωάν. 4:13-15) Για παράδειγμα, μια αδελφή ονόματι Πόπη επισκέφτηκε κάποια κυρία, η οποία έδειξε ενδιαφέρον και την κάλεσε να περάσει μέσα. Όταν η Πόπη είδε στον τοίχο ένα πτυχίο που έδειχνε ότι η κυρία είχε σπουδάσει παιδαγωγικά και ήταν καθηγήτρια, τόνισε ότι και εμείς παρέχουμε εκπαίδευση στους ανθρώπους μέσω του προγράμματός μας για μαθήματα της Γραφής και μέσω των συναθροίσεών μας. Η κυρία δέχτηκε να κάνει μελέτη, την επόμενη μέρα πήγε στη συνάθροιση και λίγο καιρό μετά παρακολούθησε τη συνέλευση περιοχής. Έναν χρόνο αργότερα, βαφτίστηκε. Αναρωτηθείτε: “Ποια πράγματα ενδιαφέρουν τα άτομα που επισκέπτομαι; Μπορώ να τους περιγράψω το πρόγραμμα μαθημάτων της Αγίας Γραφής με τρόπο που θα τους ελκύσει;”
14. Πώς μπορείτε να προσαρμόζετε τη Γραφική μελέτη ανάλογα με τον εκάστοτε σπουδαστή;
14 Αφού ξεκινήσετε μια μελέτη, να προετοιμάζεστε κάθε φορά που τη διεξάγετε, έχοντας κατά νου το υπόβαθρο και τα ενδιαφέροντα του σπουδαστή σας. Καθώς προετοιμάζεστε, να αποφασίζετε ποια εδάφια θα διαβάσετε, ποια βίντεο θα δείξετε και ποια παραδείγματα θα χρησιμοποιήσετε για να εξηγήσετε Βιβλικές αλήθειες. Αναρωτηθείτε: “Τι θα ελκύσει ιδιαίτερα αυτόν τον σπουδαστή και θα αγγίξει την καρδιά του;” (Παρ. 16:23) Στην Αλβανία, μια σκαπάνισσα ονόματι Φλόρα μελετούσε με κάποια γυναίκα η οποία δήλωσε κατηγορηματικά: «Μου είναι αδύνατον να αποδεχτώ τη διδασκαλία της ανάστασης». Η Φλόρα δεν επέμεινε. Η ίδια εξηγεί: «Σκέφτηκα ότι έπρεπε πρώτα να γνωρίσει τον Θεό ο οποίος υπόσχεται την ανάσταση». Έκτοτε, σε κάθε μελέτη, η Φλόρα τόνιζε την αγάπη, τη σοφία και τη δύναμη του Ιεχωβά. Αργότερα, η σπουδάστρια πίστεψε ευχαρίστως στην ανάσταση. Τώρα είναι ζηλώτρια αδελφή μας.
ΝΑ ΤΟΥΣ ΒΛΕΠΕΤΕ ΩΣ ΠΙΘΑΝΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ
15. Σύμφωνα με τα εδάφια Πράξεις 17:16-18, ποιες καταστάσεις στην αρχαία Ελλάδα προβλημάτιζαν τον Παύλο, αλλά γιατί δεν θεώρησε χαμένη υπόθεση τους Αθηναίους;
15 Διαβάστε Πράξεις 17:16-18. Ο Παύλος δεν θεώρησε χαμένη υπόθεση τους Αθηναίους, παρότι η πόλη τους ήταν γεμάτη ειδωλολατρία, σεξουαλική ανηθικότητα και παγανιστική φιλοσοφία. Ούτε επέτρεψε στις προσβολές τους να τον αποθαρρύνουν. Ο ίδιος είχε γίνει Χριστιανός παρότι προηγουμένως υπήρξε «βλάσφημος, διώκτης και θρασύς». (1 Τιμ. 1:13) Όπως ο Ιησούς έβλεπε στον Παύλο έναν πιθανό μαθητή, έτσι και ο Παύλος διέκρινε προοπτικές στους Αθηναίους. Και όντως δεν απογοητεύτηκε.—Πράξ. 9:13-15· 17:34.
16, 17. Τι δείχνει ότι κάθε είδους άνθρωποι μπορούν να γίνουν μαθητές του Χριστού; Δώστε παράδειγμα.
16 Τον πρώτο αιώνα, κάθε είδους άνθρωποι γίνονταν μαθητές του Ιησού. Όταν ο Παύλος έγραψε στους Χριστιανούς της Κορίνθου, είπε ότι κάποια μέλη εκείνης της εκκλησίας είχαν υπάρξει κάποτε εγκληματίες ή είχαν ζήσει τρομερά ανήθικη ζωή. Έπειτα πρόσθεσε: «Αλλά καθαριστήκατε». (1 Κορ. 6:9-11) Θα διακρίνατε εσείς ότι αυτά τα άτομα είχαν την προοπτική να αλλάξουν και να γίνουν μαθητές;
17 Σήμερα, πολλοί είναι πρόθυμοι να κάνουν τις αναγκαίες αλλαγές για να γίνουν μαθητές του Ιησού. Για παράδειγμα, η Γιούκινα, μια ειδική σκαπάνισσα στην Αυστραλία, έμαθε ότι κάθε είδους άνθρωποι μπορούν να ανταποκριθούν στο άγγελμα της Γραφής. Κάποια φορά, σε ένα μεσιτικό γραφείο, πρόσεξε μια κοπέλα με τατουάζ και πολύ φαρδιά ρούχα. Η Γιούκινα λέει: «Προς στιγμήν δίστασα, αλλά μετά άρχισα να της μιλάω. Διαπίστωσα ότι ενδιαφερόταν τόσο πολύ για τη Γραφή ώστε μερικά από τα τατουάζ της ήταν εδάφια από τους Ψαλμούς!» Η κοπέλα άρχισε να μελετάει και να παρακολουθεί τις συναθροίσεις.b
18. Γιατί δεν πρέπει να κρίνουμε τους ανθρώπους;
18 Μήπως ο Ιησούς θεωρούσε τους αγρούς ώριμους και έτοιμους για θερισμό επειδή ανέμενε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα τον ακολουθούσαν; Κάθε άλλο. Οι Γραφές είχαν προείπει ότι σχετικά λίγοι θα πίστευαν σε αυτόν. (Ιωάν. 12:37, 38) Επίσης, ο Ιησούς είχε τη θαυματουργική ικανότητα να διαβάζει καρδιές. (Ματθ. 9:4) Παρ’ όλα αυτά, κήρυττε με ζήλο σε όλους και προσπαθούσε να βοηθήσει εκείνους τους λίγους που πίστευαν. Συνεπώς εμείς, που δεν μπορούμε να διαβάζουμε καρδιές, πρέπει οπωσδήποτε να αντιστεκόμαστε στην τάση να κρίνουμε έναν τομέα ή ένα άτομο! Απεναντίας, να βλέπετε τις προοπτικές που έχουν οι άνθρωποι να γίνουν μαθητές. Ο Μαρκ, ένας ιεραπόστολος στην Μπουρκίνα Φάσο, το θέτει ως εξής: «Πολλές φορές, τα άτομα που νομίζω ότι θα προοδεύσουν σταματούν τελικά τη μελέτη. Αλλά τα άτομα που νομίζω ότι δεν θα προχωρήσουν προοδεύουν πολύ καλά. Έχω μάθει λοιπόν ότι είναι καλύτερα να αφήνουμε το πνεύμα του Ιεχωβά να μας καθοδηγεί».
19. Πώς πρέπει να βλέπουμε τους ανθρώπους στον τομέα μας;
19 Εκ πρώτης όψεως, ίσως φαίνεται πως δεν υπάρχουν πολλά άτομα στον τομέα που να είναι σαν ώριμα σιτηρά, έτοιμα για θερισμό. Αλλά να θυμάστε αυτό που είπε ο Ιησούς στους μαθητές του. Οι αγροί είναι λευκοί, δηλαδή έτοιμοι για θερισμό. Οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν και να γίνουν μαθητές του Χριστού. Ο Ιεχωβά θεωρεί αυτούς τους πιθανούς μαθητές «πολύτιμα πράγματα». (Αγγ. 2:7) Αν βλέπουμε τους ανθρώπους όπως τους βλέπουν ο Ιεχωβά και ο Ιησούς, θα μαθαίνουμε για το υπόβαθρο και για τα ενδιαφέροντά τους. Δεν θα τους βλέπουμε ως ξένους αλλά ως πιθανούς αδελφούς και αδελφές.
ΥΜΝΟΣ 57 Κηρύττουμε σε Κάθε Είδους Ανθρώπους
a Πώς επηρεάζει η άποψή μας για τον τομέα τον τρόπο με τον οποίο κηρύττουμε και διδάσκουμε; Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε πώς έβλεπαν τους ακροατές τους ο Ιησούς και ο Παύλος, καθώς και πώς μπορούμε εμείς να τους μιμούμαστε λαβαίνοντας υπόψη τις πεποιθήσεις όσων συναντούμε, τα ενδιαφέροντά τους και τις προοπτικές που έχουν να γίνουν μαθητές.
b Στη σειρά άρθρων «Η Αγία Γραφή Αλλάζει Ζωές» θα βρείτε και άλλα παραδείγματα για το πώς μπορούν να αλλάξουν οι άνθρωποι. Αυτή η σειρά εμφανιζόταν στη Σκοπιά μέχρι το 2017. Τώρα δημοσιεύεται στον ιστότοπο jw.org®. Επιλέξτε ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΕΜΑΣ > ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ.
c ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: Καθώς ένα αντρόγυνο κηρύττει από πόρτα σε πόρτα, παρατηρούν (1) ένα σπίτι περιποιημένο και στολισμένο με λουλούδια, (2) ένα σπίτι όπου μένει μια οικογένεια με μικρά παιδιά, (3) ένα σπίτι παραμελημένο μέσα έξω και (4) ένα σπίτι όπου μένουν θρησκευόμενοι άνθρωποι. Πού θα βρείτε το άτομο με τις περισσότερες πιθανότητες να γίνει μαθητής;