ΔΡΟΜΟΣ
Λωρίδα εδάφους στην οποία κινούνται άνθρωποι ή οχήματα. Υπάρχουν μεγάλοι και μικροί δρόμοι, είτε μεταξύ πόλεων είτε μέσα σε πόλεις.
Οι εβραϊκές λέξεις μεσιλλάχ (μεγάλος δρόμος) και ντέρεχ (δρόμος) χρησιμοποιούνται με την έννοια μιας δημόσιας οδού, ενός δρόμου ή μιας πολυσύχναστης αρτηρίας, συνήθως μεταξύ πόλεων ή κωμοπόλεων, ενώ η εβραϊκή λέξη χουτς που βασικά σημαίνει «έξω» (Ησ 42:2, υποσ.) προσδιορίζει έναν δημόσιο δρόμο σε μια πόλη. Η λέξη ὁδός του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου σήμαινε, όπως και σήμερα, το δρόμο, τη λεωφόρο ή το μονοπάτι. Για τη συμβολική χρήση της λέξης ὁδός βλέπε ΟΔΟΣ, Η.
Μεταξύ Πόλεων. Από τους αρχαίους χρόνους, μεγάλοι καθώς και μικρότεροι δρόμοι, περιλαμβανομένων και αρκετών σπουδαίων εμπορικών οδών, συνέδεαν πόλεις και βασίλεια στην περιοχή της Παλαιστίνης. (Αρ 20:17-19· 21:21, 22· 22:5, 21-23· Ιη 2:22· Κρ 21:19· 1Σα 6:9, 12· 13:17, 18· βλέπε ΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ.) Κυριότερη οδός θεωρείται αυτή που οδηγούσε από την Αίγυπτο στις φιλισταϊκές πόλεις Γάζα και Ασκαλών και βαθμιαία έστριβε βορειοανατολικά προς την κατεύθυνση της Μεγιδδώ. Έπειτα συνέχιζε προς την Ασώρ, Β της Θάλασσας της Γαλιλαίας, και κατόπιν οδηγούσε στη Δαμασκό. Αυτή η οδός μέσω της Φιλιστίας ήταν η συντομότερη από την Αίγυπτο προς την Υποσχεμένη Γη. Ωστόσο, ο Ιεχωβά οδήγησε στοργικά τους Ισραηλίτες από άλλον δρόμο, ώστε να μην αποκαρδιωθούν από τυχόν επίθεση των Φιλισταίων.—Εξ 13:17.
Στην Υποσχεμένη Γη η διατήρηση καλού οδικού συστήματος προσέλαβε επιπρόσθετη σπουδαιότητα για τους Ισραηλίτες, καθώς υπήρχε ένα μόνο κέντρο λατρείας για ολόκληρο το έθνος. Ως εκ τούτου, πολλοί Ισραηλίτες έπρεπε να διανύουν αρκετά μεγάλες αποστάσεις κάθε χρόνο, συμμορφούμενοι με την απαίτηση του Νόμου που όριζε ότι όλοι οι άρρενες όφειλαν να συνάγονται για τις τρεις εποχιακές γιορτές. (Δευ 16:16) Επιπλέον, τα δέκατα, οι συνεισφορές και οι όποιες προσφορές, είτε εθελοντικές είτε υποχρεωτικές, έπρεπε να προσκομίζονται στον τόπο που θα επέλεγε ο Ιεχωβά. (Δευ 12:4-7) Αφότου ο Σολομών οικοδόμησε το ναό, ο τόπος αυτός ήταν η Ιερουσαλήμ. Επομένως, οι Ισραηλίτες πατέρες είχαν εξαίρετες ευκαιρίες να διδάσκουν το νόμο του Θεού στους γιους τους καθώς ταξίδευαν στους δρόμους προς και από την Ιερουσαλήμ.—Δευ 6:6, 7.
Έπρεπε επίσης να δίνεται προσοχή στη συντήρηση των δρόμων που οδηγούσαν στις έξι πόλεις καταφυγίου. Οι δρόμοι αυτοί ήταν επιτακτικό να έχουν καλή σήμανση, ενώ τυχόν εμπόδια που θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν την πορεία του ακούσιου ανθρωποκτόνου έπρεπε να απομακρύνονται. (Δευ 19:3) Σύμφωνα με την Ιουδαϊκή παράδοση, σε κάθε σταυροδρόμι υπήρχε οδοδείκτης ο οποίος έδειχνε την κατεύθυνση προς την πόλη του καταφυγίου.—Βαβυλωνιακό Ταλμούδ, Μακότ 10β.
Αν και η Αγία Γραφή δεν περιγράφει πώς ήταν οι αρχαίοι δρόμοι, αναφέρεται έμμεσα στην κατασκευή τους και στη συντήρησή τους. Σε κάποιες περιπτώσεις ίσως ισοπέδωναν λόφους και ομαλοποιούσαν άλλες ανωμαλίες του εδάφους, καθώς επίσης καθάριζαν τους δρόμους από τις πέτρες και τους έστρωναν με επιπλέον χώμα. (Ησ 40:3, 4· 57:14· 62:10) Ο ιστορικός Ιώσηπος υποστηρίζει ότι ο Βασιλιάς Σολομών έστρωσε τους δρόμους που οδηγούσαν στην Ιερουσαλήμ με μαύρη πέτρα.—Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Η΄, 187 (vii, 4).
Ωστόσο, τίποτα συγκεκριμένο δεν είναι γνωστό σχετικά με την κατασκευή των αρχαίων δρόμων ως τις ημέρες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι Ρωμαίοι διέπρεψαν στην οδοποιία, συνδέοντας με δρόμους την αχανή αυτοκρατορία τους για να διευκολύνουν τις μετακινήσεις των στρατευμάτων τους. Τους δρόμους τους τούς επίστρωναν με επίπεδες πέτρες. Το οδόστρωμα αποτελούνταν συνήθως από τρεις στρώσεις: (κάτω) μπάζα, (μέσον) επίπεδες πλάκες με κονίαμα, και (επάνω) ασβεστοσκυρόδεμα. Οι δρόμοι τους είχαν κλίση από το κέντρο προς τις δύο πλευρές και ήταν εφοδιασμένοι με οδόσημα, πέτρινα κράσπεδα και ρείθρα αποστράγγισης. Ανά διαστήματα υπήρχαν επίσης πηγάδια σε διάφορα βολικά σημεία. Οι ρωμαϊκοί δρόμοι, οι οποίοι ήταν σχεδόν ευθύγραμμοι, περνούσαν πάνω από τους λόφους μάλλον παρά γύρω τους. Η φημισμένη ρωμαϊκή Αππία Οδός είχε πλάτος περίπου 5,5 μέτρα και ήταν επιστρωμένη με μεγάλα κομμάτια λάβας. Ο απόστολος Παύλος ταξίδεψε σε αυτόν το δρόμο πηγαίνοντας στη Ρώμη ως κρατούμενος. Τμήματα του δρόμου εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα.—Πρ 28:15, 16· βλέπε ΑΠΠΙΟΥ ΑΓΟΡΑ.
Τα λόγια του εδαφίου Ησαΐας 19:23 που αναφέρουν ότι θα ερχόταν σε ύπαρξη ένας «μεγάλος δρόμος από την Αίγυπτο προς την Ασσυρία» έδειχναν ότι κάποια ημέρα θα επικρατούσαν φιλικές σχέσεις ανάμεσα σε αυτές τις δύο χώρες. Απελευθερώνοντας το λαό του, ο Ιεχωβά έφτιαξε, θα λέγαμε, μεγάλους δρόμους για αυτούς, οι οποίοι τους οδήγησαν έξω από τους τόπους της αιχμαλωσίας τους.—Ησ 11:16· 35:8-10· 49:11-13· Ιερ 31:21.
Μέσα στις Πόλεις. Στις αρχαίες κωμοπόλεις και πόλεις των Βιβλικών χωρών φαίνεται ότι οι περισσότεροι δρόμοι δεν ήταν πλακόστρωτοι. (Ψλ 18:42· Ησ 10:6· Θρ 2:21) Ωστόσο, στην Ιεριχώ και στη Γεζέρ έχουν ανακαλυφτεί ρείθρα αποστράγγισης για τα ύδατα των δρόμων.
Γενικά, οι δρόμοι ήταν στενοί και είχαν στροφές. Υπήρχαν, όμως, και “πλατιοί δρόμοι”. (Λου 14:21· παράβαλε Απ 21:21.) Οι δρόμοι της Νινευή είχαν αρκετό πλάτος ώστε να χωρούν άρματα. (Να 2:4) Η Βαβυλώνα και η Δαμασκός είχαν πλατιές λεωφόρους ή πομπικές οδούς, ενώ μερικοί δρόμοι έφεραν ονόματα. Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, η “οδός που ονομαζόταν Ευθεία” στη Δαμασκό ήταν ένας κεντρικός δρόμος τριών λωρίδων με πλάτος περίπου 30 μ.—Πρ 9:11· βλέπε ΕΥΘΕΙΑ.
Η πλατεία, ένας ανοιχτός χώρος πιθανώς κοντά σε μια πύλη της πόλης, μπορούσε να αποτελέσει τόπο διεξαγωγής εμπορικών συναλλαγών ή τόπο συγκέντρωσης για εκπαίδευση. (Γε 23:10-18· Νε 8:1-3· Ιερ 5:1) Εκεί έπαιζαν τα παιδιά. (Ζαχ 8:4, 5) Γενικά οι δρόμοι έσφυζαν συνήθως από ζωή. (Ιωβ 18:17· Ιερ 33:10, 11· αντιπαράβαλε Ησ 15:3· 24:11.) Φιλοξενούσαν διάφορες εμπορικές δραστηριότητες—μερικές φορές ομοειδή καταστήματα ήταν συγκεντρωμένα στον ίδιο δρόμο, όπως στο «δρόμο των αρτοποιών» στην Ιερουσαλήμ. (Ιερ 37:21) Οι “δρόμοι” της Δαμασκού, τους οποίους προσφέρθηκε να παραχωρήσει ο Βεν-αδάδ στον Αχαάβ, αποσκοπούσαν προφανώς στη δημιουργία παζαριών ή αγορών για την προώθηση των εμπορικών συμφερόντων του Αχαάβ στη συριακή πρωτεύουσα. (1Βα 20:34) Τη νύχτα οι δρόμοι σε μερικές πόλεις βρίσκονταν όπως φαίνεται υπό την επίβλεψη άγρυπνων φρουρών.—Ασμ 3:1-3.
Στους δρόμους αναγγέλλονταν επίσης οι διάφορες ειδήσεις. (2Σα 1:20· Ιερ 11:6) Εκεί δίδαξε και θεράπευσε αρρώστους ο Ιησούς Χριστός, χωρίς όμως να λογομαχεί και να φωνάζει δυνατά στους πλατιούς δρόμους—κάτι που ίσως θα προκαλούσε αίσθηση—μεγαλύνοντας το δικό του όνομα και αποσπώντας την προσοχή από τον Ιεχωβά Θεό και τα καλά νέα της Βασιλείας. (Λου 8:1· Ματ 12:13-19· Ησ 42:1, 2) Έτσι λοιπόν, ο Ιησούς δεν ήταν σαν τους υποκριτές, τους οποίους καταδίκασε επειδή προσεύχονταν «στις γωνιές των πλατιών δρόμων για να τους βλέπουν οι άνθρωποι».—Ματ 6:5.