«Απέπλευσαν για την Κύπρο»

ΜΕ ΑΥΤΟΝ τον τρόπο αρχίζει το βιβλίο των Πράξεων την αφήγησή του σχετικά με τις εμπειρίες των Χριστιανών ιεραποστόλων Παύλου, Βαρνάβα και Ιωάννη Μάρκου όταν αυτοί επισκέφτηκαν την Κύπρο περίπου το 47 Κ.Χ. (Πράξεις 13:4) Τότε, όπως και σήμερα, η Κύπρος κατείχε εξαιρετικά στρατηγική θέση στην ανατολική Μεσόγειο.

Οι Ρωμαίοι εποφθαλμιούσαν το νησί, το οποίο και τέθηκε υπό την κυριαρχία τους το 58 Π.Κ.Χ. Πρωτύτερα, η Κύπρος είχε πολυτάραχη ιστορία. Την είχαν καταλάβει οι Φοίνικες, οι Έλληνες, οι Ασσύριοι, οι Πέρσες και οι Αιγύπτιοι. Το Μεσαίωνα, περιήλθε στην κατοχή των Σταυροφόρων, των Φράγκων και των Βενετών, και κατόπιν ακολούθησαν οι Οθωμανοί. Το 1914 οι Βρετανοί προσάρτησαν το νησί και το κυβέρνησαν ως το 1960, οπότε η Κύπρος απέκτησε την ανεξαρτησία της.

Σήμερα, μια κύρια πηγή εσόδων είναι ο τουρισμός, αλλά στις ημέρες του Παύλου η Κύπρος ήταν πλούσια σε φυσικούς πόρους, τους οποίους οι Ρωμαίοι εκμεταλλεύονταν για να γεμίζουν τα ταμεία της Ρώμης. Ο χαλκός ανακαλύφτηκε στις απαρχές της ιστορίας του νησιού, και υπολογίζεται ότι ως το τέλος της ρωμαϊκής περιόδου είχαν εξορυχθεί 250.000 τόνοι χαλκού. Ωστόσο, η αντίστοιχη βιομηχανία είχε αποψιλώσει μεγάλο μέρος του πυκνού δάσους για την τήξη του μετάλλου. Πολλά από τα δάση του νησιού είχαν ήδη εξαφανιστεί όταν ο Παύλος έφτασε εκεί.

Η Κύπρος υπό τους Ρωμαίους

Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The Encyclopædia Britannica), ο Ιούλιος Καίσαρας παραχώρησε την Κύπρο στην Αίγυπτο και κατόπιν έκανε το ίδιο και ο Μάρκος Αντώνιος. Υπό τον Αύγουστο, όμως, η Κύπρος επανήλθε στη Ρώμη και κυβερνιόταν—όπως παρατηρεί με μεγάλη ακρίβεια ο Λουκάς, ο συγγραφέας των Πράξεων—από έναν ανθύπατο, ο οποίος ήταν άμεσα υπόλογος στη Ρώμη. Όταν ο Παύλος κήρυξε εκεί, ανθύπατος ήταν ο Σέργιος Παύλος.—Πράξεις 13:7.

Η Παξ Ρομάνα, η διεθνής ειρήνη την οποία επέβαλε η Ρώμη, προώθησε την επέκταση των ορυχείων και των βιομηχανιών της Κύπρου, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη του εμπορίου. Ακόμα περισσότερα έσοδα προέρχονταν από την παρουσία των ρωμαϊκών λεγεώνων και τους προσκυνητές οι οποίοι συνέρρεαν για να τιμήσουν την Αφροδίτη, την προστάτιδα θεότητα του νησιού. Ως αποτέλεσμα, κατασκευάζονταν νέοι δρόμοι, λιμάνια και πολυτελή δημόσια κτίρια. Η ελληνική διατηρήθηκε ως επίσημη γλώσσα, και—μαζί με το Ρωμαίο αυτοκράτορα—λατρεύονταν ευρέως η Αφροδίτη, ο Απόλλων και ο Δίας. Ο λαός ευημερούσε και απολάμβανε πλούσια κοινωνική και πολιτιστική ζωή.

Αυτό το περιβάλλον συνάντησε ο Παύλος καθώς διέσχιζε την Κύπρο και δίδασκε τους ανθρώπους για τον Χριστό. Ωστόσο, η Χριστιανοσύνη είχε εμφανιστεί στην Κύπρο προτού φτάσει εκεί ο Παύλος. Η αφήγηση των Πράξεων μας λέει ότι μετά το θάνατο του πρώτου Χριστιανού μάρτυρα, του Στεφάνου, ορισμένοι από τους πρώτους Χριστιανούς κατέφυγαν στην Κύπρο. (Πράξεις 11:19) Ο Βαρνάβας, ο σύντροφος του Παύλου, καταγόταν από την Κύπρο, και εφόσον γνώριζε καλά το νησί, αποτέλεσε χωρίς αμφιβολία εξαίρετο οδηγό για τον Παύλο σε αυτή την περιοδεία κηρύγματος.—Πράξεις 4:36· 13:2.

Στα Βήματα του Παύλου

Δεν είναι εύκολο να αναπλάσει κανείς τα ταξίδια του Παύλου στην Κύπρο. Ωστόσο, οι αρχαιολόγοι έχουν αρκετά καθαρή εικόνα όσον αφορά το έξοχο οδικό σύστημα της ρωμαϊκής περιόδου. Λόγω της μορφολογίας του νησιού, ακόμα και οι σημερινές σύγχρονες οδικές αρτηρίες ακολουθούν σε γενικές γραμμές τις ίδιες διαδρομές που ακολούθησαν πιθανώς και εκείνοι οι πρώτοι ιεραπόστολοι.

Ο Παύλος, ο Βαρνάβας και ο Ιωάννης Μάρκος απέπλευσαν από τη Σελεύκεια για το λιμάνι της Σαλαμίνας. Γιατί διάλεξαν τη Σαλαμίνα, εφόσον πρωτεύουσα και κύριο λιμάνι ήταν η Πάφος; Κατ’ αρχάς, η Σαλαμίνα βρισκόταν στην ανατολική ακτή, απέχοντας μόνο 200 χιλιόμετρα από την ηπειρωτική πόλη της Σελεύκειας. Αν και οι Ρωμαίοι μετέφεραν την πρωτεύουσα από τη Σαλαμίνα στην Πάφο, η Σαλαμίνα παρέμεινε το πολιτιστικό, εκπαιδευτικό και εμπορικό κέντρο του νησιού. Η Σαλαμίνα είχε μια αρκετά μεγάλη Ιουδαϊκή κοινότητα, και οι ιεραπόστολοι άρχισαν «να διαγγέλλουν το λόγο του Θεού στις συναγωγές των Ιουδαίων».—Πράξεις 13:5.

Σήμερα, το μόνο που έχει απομείνει από τη Σαλαμίνα είναι μερικά ερείπια. Εντούτοις, οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις πιστοποιούν την αλλοτινή δόξα και τον πλούτο της πόλης. Η αγορά, το κέντρο της πολιτικής και θρησκευτικής ζωής, κατέχει τον τίτλο της μεγαλύτερης ίσως ρωμαϊκής αγοράς η οποία ανασκάφθηκε ποτέ στην περιοχή της Μεσογείου. Ανάμεσα στα ερείπιά της, τα οποία χρονολογούνται από την εποχή του Αύγουστου Καίσαρα, έχουν ανακαλυφτεί περίτεχνα μωσαϊκά, γυμνάσια, ένα εντυπωσιακό σύστημα λουτρών, καθώς επίσης στάδιο και αμφιθέατρο, μεγαλοπρεπείς τάφοι και ένα μεγάλο θέατρο 15.000 θέσεων! Εκεί κοντά βρίσκονται τα ερείπια ενός επιβλητικού ναού του Δία.

Ο Δίας, όμως, δεν μπόρεσε να αποτρέψει την καταστροφή της πόλης από τους σεισμούς. Το 15 Π.Κ.Χ., ένας ισχυρός σεισμός ισοπέδωσε το μεγαλύτερο μέρος της Σαλαμίνας, αν και αυτή ανοικοδομήθηκε μεταγενέστερα από τον Αύγουστο. Όταν το 77 Κ.Χ. ένας ακόμη σεισμός την κατέστρεψε και πάλι, ανοικοδομήθηκε άλλη μια φορά. Τον τέταρτο αιώνα, η Σαλαμίνα ερημώθηκε από μια σειρά σεισμών και δεν απέκτησε ποτέ ξανά την προηγούμενη δόξα της. Ως το Μεσαίωνα, το λιμάνι της είχε φράξει από προσχώσεις και είχε εγκαταλειφθεί.

Δεν υπάρχουν ενδείξεις για το πώς ανταποκρίθηκαν οι κάτοικοι της Σαλαμίνας στο κήρυγμα του Παύλου. Ο Παύλος, όμως, έπρεπε να κηρύξει και σε άλλες περιοχές. Αναχωρώντας από τη Σαλαμίνα, οι ιεραπόστολοι είχαν να επιλέξουν μία από τις τρεις κύριες διαδρομές: εκείνη που οδηγούσε προς τη βόρεια ακτή περνώντας από τους ορεινούς όγκους της επαρχίας της Κερύνειας, μια άλλη που κατευθυνόταν προς τα δυτικά διασχίζοντας την πεδιάδα της Μεσαορίας μέσα από τον κύριο κορμό του νησιού, και μια τρίτη που εκτεινόταν κατά μήκος της νότιας ακτής.

Σύμφωνα με την παράδοση, ο Παύλος ακολούθησε την τρίτη διαδρομή. Αυτή διέρχεται μέσα από εύφορες γεωργικές περιοχές με χαρακτηριστικό κοκκινόχωμα. Περίπου 50 χιλιόμετρα προς τα νοτιοδυτικά, ο δρόμος αυτός προσεγγίζει την πόλη της Λάρνακας προτού στρίψει βόρεια με κατεύθυνση προς την ενδοχώρα.

«Διέσχισαν Όλο το Νησί»

Η οδός έφτανε έπειτα από λίγο στην αρχαία πόλη της Λήδρας. Σε αυτή την τοποθεσία είναι χτισμένη τώρα η Λευκωσία, η σημερινή πρωτεύουσα. Κάθε ίχνος αυτής της αρχαίας πόλης-βασιλείου έχει χαθεί. Εντός, όμως, των βενετικών τειχών του 16ου αιώνα τα οποία περικλείουν την καρδιά της Λευκωσίας υπάρχει ένας πολυσύχναστος, στενός δρόμος με την ονομασία οδός Λήδρας. Δεν γνωρίζουμε αν ο Παύλος επισκέφτηκε τη Λήδρα ή όχι. Η Γραφή απλώς μας λέει ότι «διέσχισαν όλο το νησί». (Πράξεις 13:6) Το σύγγραμμα Ιστορική Γεωγραφία των Βιβλικών Χωρών, του Ουίκλιφ (The Wycliffe Historical Geography of Bible Lands) αναφέρει ότι «αυτό κατά πάσα πιθανότητα σημαίνει μια σχετικά πλήρη περιόδευση των Ιουδαϊκών κοινοτήτων της Κύπρου».

Ο Παύλος οπωσδήποτε ενδιαφερόταν να έρθει σε επαφή με όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους στην Κύπρο. Επομένως, μετά τη Λήδρα ίσως να κατευθύνθηκε νότια περνώντας από την Αμαθούντα και το Κούριον—δύο κοσμοπολίτικες πόλεις με μεγάλο πληθυσμό.

Το Κούριον ήταν χτισμένο ψηλά πάνω από τη θάλασσα σε απόκρημνους βράχους οι οποίοι καταλήγουν σχεδόν κατακόρυφα στις ακρογιαλιές που βρίσκονται από κάτω. Αυτή η μεγαλοπρεπής ελληνορωμαϊκή πόλη πλήγηκε από τον ίδιο σεισμό που κατέστρεψε τη Σαλαμίνα το 77 Κ.Χ. Διασώζονται τα ερείπια ενός ναού αφιερωμένου στον Απόλλωνα, ο οποίος χρονολογείται από το 100 Κ.Χ. Το στάδιο μπορούσε να χωρέσει 6.000 θεατές. Ο πολυτελής τρόπος ζωής πολλών στο Κούριον γίνεται φανερός από τα εξαίσια μωσαϊκά που διακοσμούσαν τα δάπεδα ακόμη και των ιδιωτικών επαύλεων.

Προς την Πάφο

Από το Κούριον η γραφική διαδρομή συνεχίζεται προς τα δυτικά μέσα από μια οινοπαραγωγική περιοχή, με το υψόμετρο να μεγαλώνει ανεπαίσθητα ωσότου, εντελώς απροσδόκητα, ο δρόμος παίρνει απότομα αντίθετη κλίση και αρχίζει να κατηφορίζει από τους βράχους ακολουθώντας ελικοειδή πορεία, μέχρι που φτάνει σε ακρογιαλιές γεμάτες βότσαλα. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, εδώ ακριβώς εμφανίστηκε η νεογέννητη θεά Αφροδίτη αναδυόμενη από τη θάλασσα.

Η Αφροδίτη ήταν η πιο δημοφιλής από τις ελληνικές θεότητες στην Κύπρο και λατρευόταν ένθερμα έως το δεύτερο αιώνα Κ.Χ. Το κέντρο λατρείας της Αφροδίτης ήταν στην Πάφο. Κάθε άνοιξη λάβαινε χώρα εκεί μια μεγάλη γιορτή προς τιμήν της. Για τις γιορταστικές εκδηλώσεις έφταναν στην Πάφο προσκυνητές από τη Μικρά Ασία, την Αίγυπτο, την Ελλάδα, μέχρι και από την Περσία. Όταν η Κύπρος βρισκόταν υπό την κυριαρχία των Πτολεμαίων, οι Κύπριοι γνώρισαν τη λατρεία των Φαραώ.

Η Πάφος ήταν η ρωμαϊκή πρωτεύουσα της Κύπρου και η έδρα του ανθύπατου, είχε δε το προνόμιο να κόβει χάλκινα νομίσματα. Και αυτή επίσης καταστράφηκε από το σεισμό του 15 Π.Κ.Χ. και, όπως έγινε με τη Σαλαμίνα, ο Αύγουστος προμήθευσε τους χρηματικούς πόρους για την ανοικοδόμηση της πόλης. Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει τον πολυτελή τρόπο ζωής των πλουσίων στην Πάφο του πρώτου αιώνα—η πόλη διέθετε φαρδείς δρόμους, ιδιωτικές επαύλεις με πλούσιο διάκοσμο, ωδεία, γυμνάσια και ένα αμφιθέατρο.

Αυτή ήταν η Πάφος την οποία επισκέφτηκαν ο Παύλος, ο Βαρνάβας και ο Ιωάννης Μάρκος, ο τόπος στον οποίο ο ανθύπατος Σέργιος Παύλος—“ένας νοήμων άντρας”—«ζήτησε ένθερμα να ακούσει το λόγο του Θεού» παρά τη σφοδρή εναντίωση του μάγου Ελύμα. Ο ανθύπατος «έμεινε έκπληκτος από τη διδασκαλία του Ιεχωβά».—Πράξεις 13:6-12.

Μετά την επιτυχημένη ολοκλήρωση του κηρύγματός τους στην Κύπρο, οι ιεραπόστολοι συνέχισαν το έργο τους στη Μικρά Ασία. Εκείνο το πρώτο ιεραποστολικό ταξίδι του Παύλου αποτέλεσε ορόσημο για την εξάπλωση της αληθινής Χριστιανοσύνης. Το βιβλίο Τα Ταξίδια του Αγίου Παύλου στην Ελληνική Ανατολή (St. Paul’s Journeys in the Greek Orient) το αποκαλεί «το πραγματικό ξεκίνημα της Χριστιανικής ιεραποστολής και της . . . ιεραποστολικής σταδιοδρομίας του Παύλου», και προσθέτει: «Λόγω του ότι βρίσκεται στο σταυροδρόμι των θαλάσσιων οδών που οδηγούν στη Συρία, στη Μικρά Ασία και στην Ελλάδα, η Κύπρος φαινόταν να αποτελεί την αναπόφευκτη πρώτη φάση του ιεραποστολικού εγχειρήματος». Επρόκειτο, όμως, μόνο για μια αρχική φάση. Είκοσι αιώνες αργότερα, το Χριστιανικό ιεραποστολικό έργο συνεχίζεται, και μπορεί να λεχθεί πραγματικά ότι τα καλά νέα της Βασιλείας του Ιεχωβά έχουν φτάσει κυριολεκτικά «ως το πιο απομακρυσμένο μέρος της γης».—Πράξεις 1:8.

[Χάρτες στη σελίδα 20]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΚΥΠΡΟΣ

ΛΕΥΚΩΣΙΑ (Λήδρα)

Σαλαμίνα

Πάφος

Κούριον

Αμαθούς

Λάρνακα

ΟΡ. ΤΗΣ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ

ΠΕΔΙΑΔΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΟΡΙΑΣ

ΟΡ. ΤΟΥ ΤΡΟΟΔΟΥΣ

[Εικόνα στη σελίδα 21]

Γεμάτος άγιο πνεύμα, ο Παύλος τύφλωσε τον μάγο Ελύμα ενόσω ήταν στην Πάφο