ΠΡΟΖΥΜΙ

Ουσία που προστίθεται στο ζυμάρι για να προκαλέσει ζύμωση, ιδιαίτερα ένα κομμάτι όξινου φυράματος που διατηρείται μία ημέρα ή περισσότερο για την παρασκευή προϊόντων αρτοποιίας. Αυτό το είδος διογκωτικού προσδιορίζεται από τη λέξη σε’όρ του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου (Εξ 12:15) και από τη λέξη ζύμη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου (Λου 13:21). Το προζύμι προκαλεί γρήγορα ζύμωση στα καινούρια μείγματα όπου προστίθεται. Καθετί ένζυμο προσδιορίζεται από την εβραϊκή λέξη χαμέτς.—Λευ 2:11.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έφτιαχναν τόσο ένζυμο όσο και άζυμο ψωμί. Ένα από τα διογκωτικά που μπορεί να χρησιμοποιούσαν ήταν η φυσική μαγιά που προερχόταν από ασκοσπόρια ορισμένων ζυμομυκήτων. Ανασκαφές στην Αίγυπτο έχουν φέρει στο φως πορώδες ψωμί που περιείχε νεκρά κύτταρα μαγιάς. Λέγεται επίσης ότι οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν νάτρο (ανθρακικό νάτριο) στην αρτοποιία. Το ανθρακικό νάτριο δεν προκαλούσε ζύμωση, όπως το προζύμι, αλλά δημιουργούσε φυσαλίδες αερίων που έκαναν το ψωμί να φουσκώνει. Φαίνεται ότι στην Αίγυπτο η κύρια μέθοδος αρτοποιίας συνίστατο στο να κρατούν λίγο ζυμάρι από την ποσότητα που θα έψηναν, να το αφήνουν να υποστεί ζύμωση και να χρησιμοποιούν το παραγόμενο προζύμι για να κάνουν ένζυμη την καινούρια φουρνιά. Ακόμη και σήμερα, αφού τελειώσει το ζύμωμα, ορισμένοι φυλάνε ένα κομμάτι ζυμάρι σε ζεστό μέρος. Ύστερα από 36 ως 48 ώρες, αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να κάνει ένζυμο όλο το καινούριο ζυμάρι.

Οι Ισραηλίτες χρησιμοποιούσαν προζύμι όταν έφτιαχναν ένζυμο ψωμί. Γενικά, το ζυμάρι που είχαν κρατήσει από το προηγούμενο ψήσιμο το διέλυαν στο νερό, μέσα στη σκάφη για το ζύμωμα, προτού προσθέσουν το αλεύρι ή το έβαζαν στο αλεύρι και κατόπιν ζύμωναν όλο το μείγμα. Μολονότι δεν υπάρχουν άμεσες αποδείξεις, πιθανολογείται ότι χρησιμοποιούσαν ως μαγιά και την τρυγία.

Στο Νόμο του Θεού Προς τον Ισραήλ. Καμιά προσφορά σιτηρών που έκαναν οι Ισραηλίτες με φωτιά στον Ιεχωβά δεν έπρεπε να φτιάχνεται «ένζυμη». (Λευ 2:11) Ωστόσο, προζύμι μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στις ευχαριστήριες προσφορές συμμετοχής, τις οποίες έκανε κάποιος οικειοθελώς, εκδηλώνοντας πνεύμα ευγνωμοσύνης για τις πολλές ευλογίες του Ιεχωβά. Το γεύμα αυτό έπρεπε να χαρακτηρίζεται από ευθυμία, δεδομένου ότι έτρωγαν ένζυμο ψωμί σε χαρούμενες περιστάσεις. Εκτός από το κρέας (δηλαδή το ζώο) και τις άζυμες κουλούρες που πρόσφερε ο Ισραηλίτης, έφερνε και κουλούρες ένζυμου ψωμιού που δεν τοποθετούνταν στο θυσιαστήριο, αλλά καταναλώνονταν από τον ίδιο και τον ιερέα που βρισκόταν εν υπηρεσία.—Λευ 7:11-15.

Κατά την παρουσίαση των πρώτων καρπών από το θερισμό του σιταριού, την ημέρα της Πεντηκοστής, ο αρχιερέας κινούσε πέρα δώθε ενώπιον του Ιεχωβά δύο ένζυμα σταρένια ψωμιά. (Λευ 23:15-21) Αξίζει να σημειωθεί ότι την ημέρα της Πεντηκοστής του 33 Κ.Χ. τα πρώτα μέλη της Χριστιανικής εκκλησίας, δηλαδή οι μαθητές του Ιησού Χριστού που πάρθηκαν ανάμεσα από τους Ιουδαίους, χρίστηκαν με άγιο πνεύμα. Ο Ιησούς Χριστός, ως ο μεγάλος Αρχιερέας του Ιεχωβά, ήταν σε θέση να παρουσιάσει ενώπιον του Θεού τους πρώτους γεννημένους από το πνεύμα αδελφούς του, οι οποίοι πάρθηκαν από την αμαρτωλή ανθρωπότητα. (Πρ 2:1-4, 41) Περίπου τρία χρόνια και τέσσερις μήνες αργότερα, χρίστηκαν με άγιο πνεύμα οι πρώτοι απερίτμητοι Εθνικοί που μεταστράφηκαν στη Χριστιανοσύνη—ο Κορνήλιος και το σπιτικό του—και με αυτόν τον τρόπο έγινε η παρουσίασή τους ενώπιον του Θεού. Και αυτοί επίσης προέρχονταν από το αμαρτωλό ανθρώπινο γένος.—Πρ 10:24, 44-48· Ρω 5:12.

Η Γιορτή των Άζυμων Άρτων τελούνταν επί εφτά ημέρες μετά την ημέρα του Πάσχα, δηλαδή στις 15-21 Αβίβ, ή αλλιώς Νισάν. Εκείνες τις ημέρες τίποτα το ένζυμο, αλλά ούτε και προζύμι αυτό καθαυτό, δεν έπρεπε καν να βρεθεί στα σπίτια των Ισραηλιτών ή να «φανεί» κοντά τους μέσα στα όρια της περιοχής τους. (Εξ 12:14-20· 13:6, 7· 23:15· Δευ 16:4) Αυτό τους υπενθύμιζε την εσπευσμένη απελευθέρωσή τους από την Αίγυπτο με το χέρι του Ιεχωβά, όταν δεν είχαν χρόνο να περιμένουν μέχρι να υποστεί ζύμωση το ζυμάρι τους, αλλά το μετέφεραν βιαστικά μαζί με τις σκάφες που είχαν για το ζύμωμα. (Εξ 12:34) Όποιος έτρωγε κάτι ένζυμο αυτό το διάστημα έπρεπε να «εκκοπεί από τη σύναξη του Ισραήλ».—Εξ 12:19.

Συμβολική Σημασία. Συχνά, το «προζύμι» χρησιμοποιείται στη Γραφή για να δηλώσει την αμαρτία ή τη φθορά. Ο Ιησούς Χριστός είπε στους μαθητές του: «Να προσέχετε από το προζύμι των Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων» και «Να προσέχετε από το προζύμι των Φαρισαίων, το οποίο είναι η υποκρισία». Στην αρχή οι μαθητές δεν κατάλαβαν ότι ο Ιησούς χρησιμοποίησε έναν συμβολισμό, αλλά τελικά διέκριναν ότι τους προειδοποίησε να φυλάγονται από τα ψεύτικα δόγματα και τις υποκριτικές συνήθειες, «τη διδασκαλία των Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων», η οποία ήταν φθοροποιά. (Ματ 16:6, 11, 12· Λου 12:1) Σε μια από τις προειδοποιήσεις του αναφέρθηκε επίσης στον Ηρώδη (περιλαμβάνοντας προφανώς και τους οπαδούς της παράταξής του), λέγοντας: «Να έχετε τα μάτια σας ανοιχτά, να προσέχετε από το προζύμι των Φαρισαίων και το προζύμι του Ηρώδη». (Μαρ 8:15) Ο Ιησούς κατέκρινε με τόλμη τους Φαρισαίους ως υποκριτές που τους απασχολούσε η εξωτερική εμφάνιση. (Ματ 23:25-28) Επισήμανε τις εσφαλμένες δογματικές απόψεις των Σαδδουκαίων και εξέθεσε την υποκρισία και την πολιτική δολιότητα των οπαδών της παράταξης του Ηρώδη.—Ματ 22:15-21· Μαρ 3:6.

Ο απόστολος Παύλος χρησιμοποίησε τον ίδιο συμβολισμό όταν έδωσε εντολή στη Χριστιανική εκκλησία της Κορίνθου να αποβάλει από ανάμεσά τους ένα ανήθικο άτομο, λέγοντας: «Δεν γνωρίζετε ότι λίγο προζύμι προκαλεί ζύμωση σε όλο το ζυμάρι; Πετάξτε το παλιό προζύμι για να είστε νέο ζυμάρι, καθώς είστε χωρίς ζύμωση. Διότι πράγματι ο Χριστός, το πάσχα μας, έχει θυσιαστεί». Κατόπιν διευκρίνισε τι εννοούσε με τον όρο «προζύμι»: «Συνεπώς, ας τηρούμε τη γιορτή, όχι με παλιό προζύμι ούτε με προζύμι κακίας και πονηρίας, αλλά με άζυμους άρτους ειλικρίνειας και αλήθειας». (1Κο 5:6-8) Εδώ ο Παύλος χρησιμοποίησε ως βάση για το συλλογισμό του την εξεικονιστική σημασία της Ιουδαϊκής Γιορτής των Άζυμων Άρτων, η οποία ακολουθούσε αμέσως μετά τον εορτασμό του Πάσχα. Όπως ελάχιστο ξινό προζύμι καθιστά έπειτα από λίγο όλο το ζυμάρι ένζυμο, έτσι και η εκκλησία ως σώμα θα γινόταν ακάθαρτη ενώπιον του Ιεχωβά αν δεν απομάκρυναν τη φθοροποιά επιρροή του ανήθικου ατόμου. Έπρεπε να αναλάβουν δράση και να πετάξουν το «προζύμι» από ανάμεσά τους, όπως οι Ισραηλίτες δεν μπορούσαν να έχουν προζύμι στα σπίτια τους κατά τη διάρκεια εκείνης της γιορτής.

Το προζύμι ήταν συνδεδεμένο με τη φθορά ακόμη και στη διάνοια άλλων αρχαίων λαών εκτός από τους Εβραίους. Για παράδειγμα, ο βιογράφος Πλούταρχος είπε για το προζύμι: «Και είναι από μόνο του προϊόν φθοράς και φθείρει επίσης το ζυμάρι με το οποίο αναμειγνύεται».—Ηθικά, «Αίτια Ρωμαϊκά», 289 F.

Ο Ιεχωβά είπε ειρωνικά στον παραβάτη Ισραήλ των ημερών του Αμώς: «Κάντε κάτι ένζυμο να βγάλει καπνό ευχαριστήριας θυσίας, και διαλαλήστε τις εθελοντικές προσφορές». (Αμ 4:5) Ο Θεός εννοούσε ότι όλη η λατρεία τους στη Βαιθήλ και στα Γάλγαλα συνιστούσε παράβαση εναντίον του, επομένως μπορούσαν κάλλιστα να προσφέρουν στο θυσιαστήριο και ένζυμο ψωμί εκτός από άζυμο. Ούτως ή άλλως, όλα θα ήταν μάταια εφόσον διέπρατταν ειδωλολατρία.