«Η Ειρήνη του Θεού . . . Υπερβαίνει Κάθε Κατανόηση»
«Η ειρήνη του Θεού η οποία υπερβαίνει κάθε κατανόηση θα περιφρουρήσει την καρδιά σας».—ΦΙΛΙΠ. 4:7, ΜΝΚ (ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ).
1, 2. Ποια γεγονότα στους Φιλίππους οδήγησαν στη φυλάκιση του Παύλου και του Σίλα; (Βλέπε εικόνα στην αρχή του άρθρου.)
ΕΙΝΑΙ περίπου μεσάνυχτα. Δυο ιεραπόστολοι, ο Παύλος και ο Σίλας, βρίσκονται στη φυλακή—στο πιο βαθύ της μέρος—στην πόλη των Φιλίππων. Τα πόδια τους είναι γερά κλεισμένα σε ξύλινα δεσμά, και η πλάτη τους ακόμα πονάει από τον ξυλοδαρμό που μόλις έχουν υποστεί. (Πράξ. 16:23, 24) Πόσο γρήγορα έγιναν όλα! Χωρίς καμιά προειδοποίηση, ένας όχλος τούς έσυρε στην αγορά για να σταθούν ενώπιον ενός δικαστηρίου που είχε συγκληθεί βιαστικά. Έσκισαν τα ρούχα τους και τους ράβδισαν άγρια. (Πράξ. 16:16-22) Τι μεγάλη αδικία! Ο Παύλος, ένας Ρωμαίος πολίτης, δικαιούνταν μια κανονική δίκη.a
2 Καθώς ο Παύλος κάθεται στο σκοτάδι, συλλογίζεται τα γεγονότα εκείνης της μέρας. Σκέφτεται τους κατοίκους των Φιλίππων. Δεν έχουν ούτε καν Ιουδαϊκή συναγωγή στην πόλη τους, ανόμοια με τόσες άλλες πόλεις που έχει επισκεφτεί ο Παύλος. Μάλιστα, οι Ιουδαίοι λάτρεις χρειάζεται να συγκεντρώνονται έξω από τις πύλες της πόλης δίπλα σε έναν ποταμό. (Πράξ. 16:13, 14) Μήπως αυτό συμβαίνει επειδή δεν υπάρχουν ούτε δέκα άρρενες Ιουδαίοι στην πόλη, ο απαιτούμενος αριθμός για να σχηματιστεί συναγωγή; Οι κάτοικοι των Φιλίππων προφανώς είναι πολύ περήφανοι για τη ρωμαϊκή τους υπηκοότητα, ακόμα και αν πρόκειται απλώς για μερική υπηκοότητα ή για δευτερεύοντα τύπο υπηκοότητας. (Πράξ. 16:21) Μήπως γι’ αυτόν τον λόγο ούτε που περνάει από το μυαλό τους ότι αυτοί οι Ιουδαίοι, ο Παύλος και ο Σίλας, μπορεί να είναι Ρωμαίοι πολίτες; Ό,τι και αν ισχύει, τώρα εκείνοι έχουν ριχτεί άδικα στη φυλακή.
3. Γιατί ίσως απορούσε ο Παύλος με τη φυλάκισή του, αλλά ποια στάση εκδήλωσε;
3 Πιθανώς ο Παύλος σκέφτεται επίσης τα γεγονότα των τελευταίων λίγων μηνών. Βρισκόταν στην άλλη πλευρά του Αιγαίου Πελάγους, στη Μικρά Ασία. Ενόσω ο Παύλος ήταν εκεί, το άγιο πνεύμα τον εμπόδισε επανειλημμένα να κηρύξει σε ορισμένες περιοχές. Ήταν λες και το άγιο πνεύμα τον ωθούσε να πάει κάπου αλλού. (Πράξ. 16:6, 7) Αλλά πού; Η απάντηση του δόθηκε σε όραμα ενώ βρισκόταν στην Τρωάδα. Ειπώθηκε στον Παύλο: «Πέρασε στη Μακεδονία». Με μια τόσο ξεκάθαρη ένδειξη του θελήματος του Ιεχωβά, ο Παύλος δέχτηκε αμέσως την πρόσκληση. (Διαβάστε Πράξεις 16:8-10) Αλλά τι έγινε μετά; Λίγο καιρό αφότου έφτασε στη Μακεδονία, κατέληξε στη φυλακή! Γιατί επέτρεψε ο Ιεχωβά να του συμβεί αυτό; Ως πότε θα έμενε κλεισμένος στη φυλακή; Ακόμα και αν αυτές οι ερωτήσεις βασάνιζαν το μυαλό του Παύλου, δεν τις άφησε να διαβρώσουν την πίστη και τη χαρά του. Τόσο εκείνος όσο και ο Σίλας άρχισαν να “προσεύχονται και να αινούν τον Θεό με ύμνους”. (Πράξ. 16:25) Η ειρήνη του Θεού γαλήνεψε την καρδιά και τη διάνοιά τους.
4, 5. (α) Πώς θα μπορούσε να μοιάζει η κατάστασή μας με του Παύλου; (β) Πώς άλλαξε απροσδόκητα η κατάσταση του Παύλου;
4 Όπως συνέβη με τον Παύλο, ίσως έχουν υπάρξει και στη δική σας ζωή στιγμές που πιστεύατε ότι ακολουθούσατε την καθοδηγία του αγίου πνεύματος του Θεού αλλά μετά τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως τα περιμένατε. Ήρθατε αντιμέτωποι με δυσκολίες ή βρεθήκατε σε καινούριες περιστάσεις που απαιτούσαν ριζικές αλλαγές στη ζωή σας. (Εκκλ. 9:11) Καθώς κοιτάζετε το παρελθόν, ίσως έχετε μείνει με την απορία γιατί επέτρεψε ο Ιεχωβά να γίνουν ορισμένα πράγματα. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, τι μπορεί να σας βοηθήσει να συνεχίσετε να υπομένετε με πλήρη πεποίθηση στον Ιεχωβά; Για να βρούμε την απάντηση, ας γυρίσουμε στην αφήγηση για τον Παύλο και τον Σίλα.
5 Καθώς ο Παύλος και ο Σίλας ψέλνουν ύμνους αίνου, συμβαίνει μια σειρά από εντελώς απροσδόκητα γεγονότα. Ξαφνικά, γίνεται ένας ισχυρός σεισμός. Οι πόρτες της φυλακής ανοίγουν διάπλατα. Τα δεσμά όλων των φυλακισμένων λύνονται. Ο Παύλος εμποδίζει τον δεσμοφύλακα να αυτοκτονήσει. Ο δεσμοφύλακας και ολόκληρη η οικογένειά του βαφτίζονται. Όταν ξημερώνει, οι διοικητές της πόλης στέλνουν τους ραβδούχους να ελευθερώσουν τον Παύλο και τον Σίλα. Οι αξιωματούχοι τούς ζητούν να φύγουν ειρηνικά από την πόλη. Μόλις συνειδητοποιούν ότι ο Παύλος και ο Σίλας είναι Ρωμαίοι πολίτες, οι διοικητές αντιλαμβάνονται ότι έχουν κάνει τεράστιο λάθος και έρχονται οι ίδιοι προσωπικά να βγάλουν τους δυο άντρες έξω από την πόλη. Αλλά ο Παύλος και ο Σίλας επιμένουν να αποχαιρετήσουν πρώτα τη νεοβαφτισμένη αδελφή τους τη Λυδία. Επιπλέον, εκμεταλλεύονται την ευκαιρία για να ενισχύσουν τους αδελφούς. (Πράξ. 16:26-40) Πόσο γρήγορα άλλαξαν όλα!
«ΥΠΕΡΒΑΙΝΕΙ ΚΑΘΕ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ»
6. Τι θα δούμε και τι θα ανασκοπήσουμε τώρα;
6 Τι μαθαίνουμε από αυτά τα γεγονότα; Ο Ιεχωβά μπορεί να κάνει το απροσδόκητο, γι’ αυτό δεν χρειάζεται να ανησυχούμε όταν αντιμετωπίζουμε δοκιμασίες. Αυτό το μάθημα αναμφίβολα εντυπώθηκε βαθιά στον Παύλο, όπως φαίνεται από τα όσα έγραψε αργότερα στους αδελφούς στους Φιλίππους σχετικά με την ανησυχία καθώς και αναφορικά με την ειρήνη του Θεού. Ας δούμε πρώτα τα λόγια του Παύλου που βρίσκονται στα εδάφια Φιλιππησίους 4:6, 7. (Διαβάστε) Στη συνέχεια, θα ανασκοπήσουμε κάποια άλλα Γραφικά παραδείγματα που δείχνουν πώς έκανε ο Ιεχωβά το απροσδόκητο. Τελικά, θα εξετάσουμε πώς μπορεί να μας βοηθήσει «η ειρήνη του Θεού» να υπομένουμε με πλήρη πεποίθηση στον Ιεχωβά.
7. Ποιο μάθημα τόνισε ο Παύλος όταν έγραψε αργότερα στους αδελφούς στους Φιλίππους, και ποιο μάθημα μπορούμε να αντλήσουμε εμείς από τα λόγια του;
7 Αναμφίβολα, όταν οι αδελφοί στους Φιλίππους διάβασαν την επιστολή που τους είχε γράψει ο Παύλος, θυμήθηκαν όσα του είχαν συμβεί και ότι κανένας τους δεν περίμενε να αναλάβει ο Ιεχωβά δράση με τον τρόπο που το έκανε. Ποιο μάθημα ήθελε να τους διδάξει ο Παύλος; Βασικά, μην ανησυχείτε. Να προσεύχεστε, και τότε θα λάβετε την ειρήνη του Θεού. Αλλά προσέξτε ότι «η ειρήνη του Θεού . . . υπερέχει από κάθε σκέψη [«υπερβαίνει κάθε κατανόηση», ΜΝΚ, στην αγγλική]». Τι σημαίνει αυτό; Κάποιοι μεταφραστές αποδίδουν αυτή τη φράση «υπερβαίνει κάθε μας όνειρο» ή «ξεπερνάει κάθε ανθρώπινο σχέδιο». Στην ουσία, ο Παύλος έλεγε ότι «η ειρήνη του Θεού» είναι τόσο εκπληκτική που ξεπερνάει κάθε φαντασία. Μολονότι λοιπόν από ανθρώπινη άποψη ίσως να μη διακρίνουμε κάποια διέξοδο από τα προβλήματά μας, ο Ιεχωβά διακρίνει, και μπορεί να κάνει το απροσδόκητο.—Διαβάστε 2 Πέτρου 2:9.
8, 9. (α) Αν και ο Παύλος είχε υποστεί μια αδικία στους Φιλίππους, ποιο καλό αποτέλεσμα προέκυψε; (β) Γιατί μπορούσαν οι αδελφοί στους Φιλίππους να πάρουν στα σοβαρά τα λόγια του Παύλου;
8 Καθώς οι αδελφοί στους Φιλίππους αναλογίζονταν τι είχε συμβεί τα 10 χρόνια που είχαν περάσει από εκείνα τα γεγονότα, θα ενισχύονταν. Τα όσα έγραφε ο Παύλος ήταν αλήθεια. Αν και ο Ιεχωβά είχε επιτρέψει να συμβεί μια αδικία, αυτό είχε τελικά ως αποτέλεσμα “την υπεράσπιση και νομική εδραίωση των καλών νέων”. (Φιλιπ. 1:7) Οι διοικητές εκείνης της πόλης θα το σκέφτονταν καλά προτού κάνουν οτιδήποτε ενάντια στη νεοσύστατη Χριστιανική εκκλησία εκεί. Πιθανώς χάρη στις ενέργειες του Παύλου, ο γιατρός Λουκάς, που ήταν σύντροφός του στα ταξίδια, μπόρεσε να παραμείνει στους Φιλίππους όταν έφυγαν ο Παύλος και ο Σίλας. Έτσι λοιπόν, ο Λουκάς θα ήταν σε θέση να δώσει επιπρόσθετη βοήθεια στους καινούριους Χριστιανούς εκείνης της πόλης.
9 Πράγματι, όταν οι αδελφοί στους Φιλίππους διάβασαν την επιστολή του Παύλου, ήξεραν ότι αυτά δεν ήταν λόγια κάποιου ακαδημαϊκού που ήταν καθισμένος κάπου σε ένα γραφείο. Ο Παύλος είχε περάσει ακραίες δυσκολίες. Ωστόσο, απέδειξε ότι είχε την «ειρήνη του Θεού». Μάλιστα, όταν έγραψε σε εκείνους τους αδελφούς, βρισκόταν σε κατ’ οίκον περιορισμό στη Ρώμη. Αλλά συνέχιζε να δείχνει ότι «η ειρήνη του Θεού» ήταν μαζί του.—Φιλιπ. 1:12-14· 4:7, 11, 22.
«ΜΗΝ ΑΝΗΣΥΧΕΙΤΕ ΓΙΑ ΤΙΠΟΤΑ»
10, 11. Τι χρειάζεται να κάνουμε όταν ανησυχούμε υπερβολικά για κάποιο πρόβλημα, και τι μπορούμε λογικά να αναμένουμε;
10 Τι μπορεί να μας βοηθήσει να μην ανησυχούμε για τίποτα και να γευτούμε την «ειρήνη του Θεού»; Τα λόγια του Παύλου στους Φιλιππησίους μάς δείχνουν ότι το αντίδοτο για την ανησυχία είναι η προσευχή. Γι’ αυτό, όταν ανησυχούμε, χρειάζεται να μετατρέπουμε τις ανησυχίες μας σε προσευχές. (Διαβάστε 1 Πέτρου 5:6, 7) Να προσεύχεστε στον Ιεχωβά με ανεπιφύλακτη πίστη, γνωρίζοντας ότι ενδιαφέρεται για εσάς. Να προσεύχεστε σε αυτόν «με ευχαριστία», καθώς αναπολείτε τις ευλογίες σας. Η πεποίθησή μας σε εκείνον θα ενισχύεται αν θυμόμαστε ότι μπορεί «να κάνει περισσότερο από υπεράφθονα ξεπερνώντας όλα τα πράγματα που εμείς ζητάμε ή κατανοούμε».—Εφεσ. 3:20.
11 Όπως συνέβη με τον Παύλο και τον Σίλα στους Φιλίππους, έτσι και εμείς ίσως ξαφνιαζόμαστε με όσα κάνει ο Ιεχωβά για εμάς προσωπικά. Μπορεί να μην είναι κάτι εντυπωσιακό, αλλά πάντα θα είναι ό,τι χρειαζόμαστε. (1 Κορ. 10:13) Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι εμείς καθόμαστε με σταυρωμένα τα χέρια χωρίς να κάνουμε τίποτα, περιμένοντας απλώς να διορθώσει ο Ιεχωβά την κατάσταση ή να λύσει το πρόβλημα. Χρειάζεται να ενεργούμε σε αρμονία με τις προσευχές μας. (Ρωμ. 12:11) Κάνοντάς το αυτό, αποδεικνύουμε την ειλικρίνειά μας και δίνουμε στον Ιεχωβά κάτι να ευλογήσει. Αλλά ταυτόχρονα χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι ο Ιεχωβά δεν περιορίζεται από τα αιτήματα, τα σχέδια και τις προσδοκίες μας. Ενίοτε μας ξαφνιάζει κάνοντας το απροσδόκητο. Ας δούμε κάποιες Γραφικές αφηγήσεις που θα ενισχύσουν την πεποίθησή μας ότι ο Ιεχωβά έχει την ικανότητα να κάνει το απροσδόκητο για χάρη μας.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΟΤΙ Ο ΙΕΧΩΒΑ ΚΑΝΕΙ ΤΟ ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤΟ
12. (α) Τι έκανε ο βασιλιάς Εζεκίας όταν απειλούνταν από τον Ασσύριο βασιλιά Σενναχειρείμ; (β) Τι μαθαίνουμε από το πώς τακτοποίησε ο Ιεχωβά το πρόβλημα;
12 Καθώς ερευνούμε τις Γραφές, βρίσκουμε συνέχεια παραδείγματα που δείχνουν ότι ο Ιεχωβά κάνει το απροσδόκητο. Στην εποχή του βασιλιά Εζεκία, ο βασιλιάς Σενναχειρείμ της Ασσυρίας εισέβαλε στον Ιούδα και κατέλαβε όλες τις οχυρωμένες πόλεις, εκτός από την Ιερουσαλήμ. (2 Βασ. 18:1-3, 13) Στη συνέχεια, ο Σενναχειρείμ έστρεψε την προσοχή του στην Ιερουσαλήμ. Τι έκανε ο βασιλιάς Εζεκίας όταν ήρθε αντιμέτωπος με αυτή την επικείμενη απειλή; Πλησίασε τον Ιεχωβά με προσευχή και στράφηκε για συμβουλή στον προφήτη του Ιεχωβά, τον Ησαΐα. (2 Βασ. 19:5, 15-20) Επίσης, προσπάθησε να δείξει τη λογικότητά του καταβάλλοντας το ποσό που απαίτησε ο Σενναχειρείμ. (2 Βασ. 18:14, 15) Αργότερα, ο Εζεκίας προετοιμάστηκε για μακρόχρονη πολιορκία. (2 Χρον. 32:2-4) Αλλά πώς τακτοποιήθηκε η κατάσταση; Ο Ιεχωβά έστειλε έναν άγγελο για να εξολοθρεύσει 185.000 στρατιώτες του Σενναχειρείμ σε μία νύχτα. Πράγματι, ούτε καν ο Εζεκίας δεν περίμενε να συμβεί κάτι τέτοιο!—2 Βασ. 19:35.
13. (α) Ποιο μάθημα διδασκόμαστε από τα όσα συνέβησαν στον Ιωσήφ; (β) Πώς συνέβη κάτι απροσδόκητο στην περίπτωση της γυναίκας του Αβραάμ, της Σάρρας;
13 Σκεφτείτε τον νεαρό Ιωσήφ, έναν από τους γιους του Ιακώβ. Ενώ βρισκόταν στη φυλακή στην Αίγυπτο, φανταζόταν άραγε ο Ιωσήφ ότι θα του δινόταν η δεύτερη θέση σε ολόκληρη τη χώρα ή ότι θα τον χρησιμοποιούσε ο Ιεχωβά για να σώσει την οικογένειά του από τη λιμοκτονία; (Γέν. 40:15· 41:39-43· 50:20) Χωρίς αμφιβολία, οι ενέργειες του Ιεχωβά ξεπέρασαν κάθε προσδοκία του Ιωσήφ. Αναλογιστείτε επίσης το παράδειγμα της προγιαγιάς του Ιωσήφ, της Σάρρας. Περίμενε άραγε η ηλικιωμένη Σάρρα ότι ο Ιεχωβά θα της επέτρεπε να γεννήσει τον δικό της γιο και όχι απλώς να έχει ως γιο το παιδί που γέννησε η υπηρέτριά της; Η γέννηση του Ισαάκ σίγουρα ξεπέρασε οτιδήποτε θα μπορούσε να είχε φανταστεί ποτέ η Σάρρα.—Γέν. 21:1-3, 6, 7.
14. Τι μπορούμε να είμαστε πεπεισμένοι ότι θα κάνει ο Ιεχωβά;
14 Βέβαια, δεν περιμένουμε ότι ο Ιεχωβά θα απομακρύνει θαυματουργικά κάθε μας πρόβλημα πριν από τον υποσχεμένο νέο κόσμο. Ούτε απαιτούμε να συμβαίνουν συγκλονιστικά πράγματα στη ζωή μας. Αλλά ξέρουμε ότι ο Θεός που βοήθησε τους υπηρέτες του με εκπληκτικούς τρόπους είναι ο Θεός μας, ο Ιεχωβά. (Διαβάστε Ησαΐας 43:10-13) Αυτή η πεποίθηση μας βοηθάει να έχουμε πίστη σε εκείνον. Γνωρίζουμε ότι μπορεί να κάνει οτιδήποτε χρειάζεται για να μας δώσει τη δύναμη να επιτελέσουμε πλήρως το θέλημά του. (2 Κορ. 4:7-9) Ποια μαθήματα διδασκόμαστε από αυτές τις Γραφικές αφηγήσεις; Όπως δείχνει το παράδειγμα του Εζεκία, του Ιωσήφ και της Σάρρας, ο Ιεχωβά μπορεί να μας βοηθήσει να νικήσουμε αυτό που φαίνεται ακατανίκητο αν παραμένουμε πιστοί σε εκείνον.
Ο Ιεχωβά μπορεί να μας βοηθήσει να νικήσουμε αυτό που φαίνεται ακατανίκητο αν παραμένουμε πιστοί σε εκείνον
15. Τι θα μας βοηθήσει να συνεχίσουμε να έχουμε την «ειρήνη του Θεού», και πώς είναι αυτό εφικτό;
15 Πώς γίνεται να αντιμετωπίζουμε δυσκολίες και παρ’ όλα αυτά να συνεχίζουμε να έχουμε την «ειρήνη του Θεού»; Διατηρώντας καλή σχέση με τον Θεό μας, τον Ιεχωβά. Μια τέτοια σχέση είναι εφικτή μόνο «μέσω του Χριστού Ιησού», ο οποίος πρόσφερε τη ζωή του ως λυτρωτική θυσία. Η προμήθεια αυτού του λύτρου είναι ακόμα ένα από τα εκπληκτικά έργα του Πατέρα μας. Ο Ιεχωβά χρησιμοποιεί το λύτρο για να καλύπτει τις αμαρτίες μας, δίνοντάς μας έτσι τη δυνατότητα να έχουμε καθαρή συνείδηση και να τον πλησιάζουμε.—Ιωάν. 14:6· Ιακ. 4:8· 1 Πέτρ. 3:21.
ΘΑ ΠΕΡΙΦΡΟΥΡΗΣΕΙ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΕΣ ΜΑΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
16. Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα όταν αποκτούμε την «ειρήνη του Θεού»; Δώστε παράδειγμα.
16 Ποιο είναι το αποτέλεσμα όταν λαβαίνουμε την «ειρήνη του Θεού η οποία υπερβαίνει κάθε κατανόηση»; Οι Γραφές απαντούν λέγοντας ότι αυτή “θα περιφρουρήσει την καρδιά μας και τις διανοητικές μας δυνάμεις μέσω του Χριστού Ιησού”. (Φιλιπ. 4:7) Η λέξη φρουρήσει που χρησιμοποιεί εδώ το πρωτότυπο κείμενο ήταν στρατιωτικός όρος. Αναφερόταν σε μια ομάδα στρατιωτών που είχαν διοριστεί να φρουρούν κάποια οχυρωμένη πόλη στην αρχαιότητα. Οι Φίλιπποι ήταν μια τέτοια πόλη. Οι κάτοικοι των Φιλίππων κοιμούνταν ήσυχοι τη νύχτα, γνωρίζοντας ότι οι στρατιώτες φρουρούσαν τις πύλες της πόλης τους. Παρόμοια, όταν εμείς έχουμε την «ειρήνη του Θεού», διατηρούμε γαλήνη στην καρδιά και στη διάνοιά μας. Ξέρουμε ότι ο Ιεχωβά ενδιαφέρεται για εμάς και θέλει να έχουμε επιτυχία. (1 Πέτρ. 5:10) Αυτή η γνώση μάς περιφρουρεί ώστε να μην καταβαρυνθούμε από την ανησυχία ή την αποθάρρυνση.
17. Τι θα μας βοηθάει να ατενίζουμε το μέλλον με πλήρη πεποίθηση;
17 Σύντομα η ανθρωπότητα θα αντιμετωπίσει τη μεγαλύτερη θλίψη που θα συμβεί ποτέ εδώ στη γη. (Ματθ. 24:21, 22) Δεν γνωρίζουμε όλες τις λεπτομέρειες για το τι θα σημάνει αυτό για τον καθέναν μας ατομικά. Ωστόσο, δεν υπάρχει λόγος να μας κατατρώει η ανησυχία. Αν και δεν ξέρουμε όλα όσα θα κάνει ο Ιεχωβά, ξέρουμε τον Θεό μας. Έχουμε δει από τις προηγούμενες ενέργειές του πως, ό,τι και αν συμβεί, εκείνος εκπληρώνει πάντα τον σκοπό του, και ενίοτε το κάνει αυτό με απροσδόκητο τρόπο. Κάθε φορά που ο Ιεχωβά το κάνει αυτό για εμάς, μπορεί να γευόμαστε με καινούριο τρόπο την «ειρήνη του Θεού η οποία υπερβαίνει κάθε κατανόηση».
a Από ό,τι φαίνεται, και ο Σίλας ήταν Ρωμαίος πολίτης.—Πράξ. 16:37.