ΠΡΟΣΗΛΥΤΟΣ

Άτομο που μεταστράφηκε στον Ιουδαϊσμό, κάνοντας περιτομή—αν επρόκειτο για άντρα. (Ματ 23:15) Η λέξη προσήλυτος χρησιμοποιείται τόσο στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα όσο και στο πρωτότυπο κείμενο των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών.

Επί 19 και πλέον αιώνες, ο Ιεχωβά πολιτευόταν με έναν ιδιαίτερο, επίλεκτο λαό, την οικογένεια του Αβραάμ και το σπέρμα του, κυρίως το έθνος του Ισραήλ. Ωστόσο, όποιος μη Εβραίος ή μη Ισραηλίτης επιθυμούσε να υπηρετεί τον Ιεχωβά σύμφωνα με τις απαιτήσεις της αληθινής λατρείας είχε τη δυνατότητα να το κάνει αυτό. Έπρεπε, όμως, να μεταστραφεί στην αληθινή θρησκεία, δηλαδή να γίνει προσήλυτος. Ο Μωσαϊκός Νόμος περιλάμβανε ιδιαίτερες διατάξεις για τα άτομα μη ισραηλιτικής καταγωγής που ζούσαν στον Ισραήλ. Ο «πάροικος» μπορούσε να γίνει λάτρης του Ιεχωβά με πλήρη έννοια, με το να περιτμηθεί—αν επρόκειτο για άντρα—δηλώνοντας έτσι ότι δεχόταν την αληθινή λατρεία. (Εξ 12:48, 49) Ο προσήλυτος είχε την ευθύνη να υπακούει σε όλο το Νόμο, και οι φυσικοί Ιουδαίοι έπρεπε να τον μεταχειρίζονται ως αδελφό. (Λευ 19:33, 34· 24:22· Γα 5:3· βλέπε ΠΑΡΟΙΚΟΣ.) Η εβραϊκή λέξη γκερ, η οποία αποδίδεται «πάροικος» («ξένος», KJ), δεν υποδηλώνει πάντα κάποιον που έχει μεταστραφεί θρησκευτικά (Γε 15:13· Εξ 2:22· Ιερ 14:8), αλλά σε 70 και πλέον περιπτώσεις στις οποίες οι μεταφραστές της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα πιθανόν πίστευαν ότι έχει αυτή την έννοια, την απέδωσαν με τη λέξη προσήλυτος.

Σε όλη την ισραηλιτική ιστορία, μη Ιουδαίοι γίνονταν προσήλυτοι, λέγοντας ουσιαστικά για τους Ιουδαίους αυτό που είπε στη Ναομί η Μωαβίτισσα Ρουθ: «Ο λαός σου θα είναι λαός μου, και ο Θεός σου, Θεός μου». (Ρθ 1:16· Ιη 6:25· Ματ 1:5) Η προσευχή του Σολομώντα κατά την εγκαινίαση του ναού αντανακλούσε το ανοιχτό και γενναιόδωρο πνεύμα του Θεού προς τα άτομα πολλών εθνών που θα ήθελαν να Τον υπηρετούν ως προσήλυτοι. (1Βα 8:41-43) Μεταξύ των κατονομαζόμενων μη Ιουδαίων που προφανώς έγιναν προσήλυτοι ήταν ο Δωήκ ο Εδωμίτης (1Σα 21:7), ο Ουρίας ο Χετταίος (2Σα 11:3, 11) και ο Αβδέ-μέλεχ ο Αιθίοπας (Ιερ 38:7-13). Όταν οι Ιουδαίοι, στην εποχή του Μαροδοχαίου, έλαβαν την άδεια να σταθούν και να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, «πολλοί από τους λαούς του τόπου δήλωναν ότι είναι Ιουδαίοι». (Εσθ 8:17) Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα αναφέρει: Καί πολλοί τῶν ἐθνῶν περιετέμοντο καί ἰουδάιζον ή, όπως το θέτει Η Αγία Γραφή, Μετάφραση από τα Πρωτότυπα Κείμενα: «Και πολλοί από τους άλλους λαούς έκαναν περιτομή και γίνονταν Ιουδαίοι».

Προσηλυτιστική Δράση. Ως αποτέλεσμα της βαβυλωνιακής εξορίας, ο Ιουδαϊσμός εξαπλώθηκε. Οι Ιουδαίοι της Διασποράς ήρθαν σε επαφή με ειδωλολάτρες από πολλά έθνη. Η ίδρυση συναγωγών και το γεγονός ότι οι Εβραϊκές Γραφές ήταν διαθέσιμες στην ελληνική γλώσσα διευκόλυναν άτομα σε ολόκληρο το ρωμαϊκό κόσμο να μάθουν για την Ιουδαϊκή θρησκεία. Αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Οράτιος και ο Σενέκας πιστοποιούν ότι πολλοί άνθρωποι σε διάφορες χώρες προσκολλήθηκαν στους Ιουδαίους και έγιναν προσήλυτοι. Ο Ιώσηπος αναφέρει ότι οι Ιουδαίοι στην Αντιόχεια της Συρίας «προσέλκυαν συνεχώς στις θρησκευτικές τους τελετές πλήθη Ελλήνων, και σε κάποιον βαθμό τούς είχαν ενσωματώσει». (Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Ζ΄, 45 [iii, 3]) Το Βιβλικό Λεξικό του Ερμηνευτή (The Interpreter’s Dictionary of the Bible) τονίζει ότι «οι Ιουδαίοι στη Ρώμη επέδειξαν τόσο επιθετικό πνεύμα προσηλυτισμού ώστε κατηγορήθηκαν ότι προσπαθούσαν να μολύνουν τους Ρωμαίους με τη θρησκεία τους, και το 139 π.Χ. η κυβέρνηση έδιωξε από την πόλη τους μεγαλύτερους προπαγανδιστές». (Επιμέλεια Τζ. Μπάτρικ, 1962, Τόμ. 3, σ. 925) Φυσικά, αυτή η κατηγορία μπορεί να ήταν αβάσιμη ή υπερβολική, πιθανώς δε να είχε πολιτικά κίνητρα ή να οφειλόταν σε φυλετική ή θρησκευτική προκατάληψη. Εντούτοις, ο ίδιος ο Ιησούς είπε για τους υποκριτικούς γραμματείς και Φαρισαίους: «Διασχίζετε θάλασσα και στεριά για να κάνετε έναν προσήλυτο, και όταν αυτός γίνει προσήλυτος, τον κάνετε υποψήφιο για τη Γέεννα δύο φορές περισσότερο από τον εαυτό σας».—Ματ 23:15.

Περιπτώσεις βίαιου προσηλυτισμού. Δεν κερδήθηκαν όλοι οι προσήλυτοι στον Ιουδαϊσμό με ειρηνικά μέσα. Ο ιστορικός Ιώσηπος αναφέρει πως, όταν ο Ιωάννης Υρκανός Α΄ κατέκτησε τους Ιδουμαίους, περίπου το 125 Π.Κ.Χ., τους είπε ότι θα μπορούσαν να παραμείνουν στη χώρα τους μόνο αν περιτέμνονταν, εξαναγκάζοντάς τους έτσι να γίνουν προσήλυτοι. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΓ΄, 257, 258 [ix, 1]) Ο Αριστόβουλος, ο γιος του Ιωάννη Υρκανού, έκανε το ίδιο με τους Ιτουραίους. (ΙΓ΄, 318 [xi, 3]) Αργότερα, οι Ιουδαίοι υπό τον Αλέξανδρο Ιανναίο ισοπέδωσαν την Πέλλα επειδή οι κάτοικοί της αρνήθηκαν να γίνουν προσήλυτοι. (ΙΓ΄, 397 [xv, 4]) Χωρίς αμφιβολία, πίσω από τέτοιες πράξεις κρύβονταν πολιτικές επιδιώξεις και όχι ο ιεραποστολικός ζήλος.

Προσήλυτοι που Έγιναν Χριστιανοί. Το υπόμνημα των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών δείχνει ότι μερικοί από τους περιτμημένους προσήλυτους στον Ιουδαϊσμό ήταν ειλικρινείς σχετικά με τη λατρεία τους προς τον Ιεχωβά. Το πολυεθνές πλήθος που άκουσε τον Πέτρο την ημέρα της Πεντηκοστής του 33 Κ.Χ. και ασπάστηκε τη Χριστιανοσύνη αποτελούνταν “τόσο από Ιουδαίους όσο και από προσήλυτους”. (Πρ 2:10) Οι αλλοδαποί προσήλυτοι είχαν ταξιδέψει ως την Ιερουσαλήμ υπακούοντας στο νόμο του Ιεχωβά. Παρόμοια, ο Αιθίοπας ευνούχος τον οποίο βάφτισε ο Φίλιππος είχε μεταβεί στην Ιερουσαλήμ για να προσφέρει λατρεία και διάβαζε το Λόγο του Θεού καθώς επέστρεφε στον τόπο του. (Πρ 8:27-38) Ο άνθρωπος αυτός πρέπει να ήταν ευνούχος με την έννοια του «αυλικού», διότι αν ήταν ευνουχισμένος δεν θα μπορούσε να είχε γίνει προσήλυτος. (Δευ 23:1· βλέπε ΑΙΘΙΟΠΙΑ, ΑΙΘΙΟΠΕΣ.) Στις πρώτες ημέρες της Χριστιανικής εκκλησίας ανατέθηκαν στον «Νικόλαο, έναν προσήλυτο από την Αντιόχεια», ειδικά καθήκοντα σε σχέση με τη διανομή της τροφής, επειδή ήταν άντρας “γεμάτος πνεύμα και σοφία”.—Πρ 6:2-6.

Τα καλά νέα διαδίδονται μεταξύ των Εθνικών. Μέχρι το 36 Κ.Χ. το Χριστιανικό άγγελμα απευθυνόταν αποκλειστικά στους Ιουδαίους, στους Εθνικούς που είχαν γίνει περιτμημένοι προσήλυτοι στον Ιουδαϊσμό και στους Σαμαρείτες. Για τον Ιταλό Κορνήλιο λέγεται ότι ήταν «ευλαβής και φοβόταν τον Θεό . . . έκανε πολλά δώρα ελέους στο λαό και ανέπεμπε συνεχώς δεήσεις στον Θεό». Δεν ήταν, όμως, προσήλυτος στον Ιουδαϊσμό, εφόσον ήταν απερίτμητος Εθνικός. (Πρ 10:1, 2· παράβαλε Λου 7:2-10.) Άπαξ και άνοιξε η πόρτα για τους Εθνικούς, το Χριστιανικό ιεραποστολικό έργο επεκτάθηκε ενεργά. Μολαταύτα, συνήθως ο Παύλος κήρυττε πρώτα στους Ιουδαίους και στους προσήλυτους, στις πόλεις στις οποίες ταξίδευε. Είχε μεγάλη αγάπη για τους Ιουδαίους αδελφούς του, καθώς και την επιθυμία να σωθούν. (Ρω 9:3· 10:1) Επιπλέον, ήταν λογικό να προσεγγίζονται πρώτα οι Ιουδαίοι και οι προσήλυτοι, καθότι γνώριζαν τον Ιεχωβά και τους νόμους του και αναζητούσαν τον Μεσσία. Το υπόβαθρό τους επέτρεπε σε όσους από αυτούς είχαν καλή καρδιά να αναγνωρίσουν στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού την εκπλήρωση των ελπίδων τους. Μπορούσαν να σχηματίσουν ισχυρό πυρήνα για τις εκκλησίες και στη συνέχεια να διδάξουν τους Εθνικούς, οι οποίοι δεν γνώριζαν τίποτα για τον Ιεχωβά και το Λόγο του.

Η λέξη «νεοπροσήλυτος», «νεοκατήχητος» (ΒΑΜ), αποτελεί απόδοση του όρου νεόφυτος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, ο οποίος σημαίνει κατά κυριολεξία «αυτός που φυτεύτηκε πρόσφατα» ή «αυτός που βλάστησε πρόσφατα». (1Τι 3:6) Σε έναν τέτοιον άντρα δεν έπρεπε να ανατίθενται διακονικά καθήκοντα στην εκκλησία για να μη «φουσκώσει από υπερηφάνεια και πέσει στην κρίση η οποία έχει απαγγελθεί εναντίον του Διαβόλου».