Το Υγρό Χρυσάφι της Μεσογείου

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

«Από πράσινη έγινα μαύρη, έπειτα με έλιωσαν με προσοχή, και τελικά με μεταμόρφωσαν σε καθαρό χρυσάφι».​—Παραδοσιακός ισπανικός γρίφος.

ΟΤΑΝ μια ελιά ωριμάζει πάνω στο δέντρο, από πράσινη γίνεται γυαλιστερή μαύρη. Αλλά κάτω από το σκούρο περίβλημά της υπάρχει «χρυσάφι» που περιμένει να εξαχθεί. Όταν οι ώριμες ελιές συνθλίβονται, απελευθερώνουν ένα χρυσαφένιο υγρό, το οποίο ομορφαίνει τα τραπέζια των μεσογειακών νοικοκυριών εδώ και χιλιάδες χρόνια. Αυτό το υγρό χρυσάφι​—το ελαιόλαδο—​είναι το πολύτιμο προϊόν των ελαιόδεντρων, τα οποία καλύπτουν ολόκληρες λοφοπλαγιές από την Πορτογαλία ως τη Συρία.

Το λάδι από αυτά τα ανθεκτικά δέντρα ικανοποιεί τον ουρανίσκο και συμβάλλει στην καλή υγεία. Για τους μεσογειακούς λαούς, το «λάδι» ήταν ανέκαθεν συνώνυμο του «ελαιόλαδου». Μάλιστα η ισπανική λέξη που σημαίνει «λάδι», η λέξη αθέιτε, προέρχεται από την αραβική λέξη αζέιτ, η οποία κατά γράμμα σημαίνει «χυμός της ελιάς». Και το ελαιόλαδο είναι ακριβώς αυτό​—ο ανόθευτος χυμός από τη σύνθλιψη της ελιάς. Εφόσον το λάδι προέρχεται από τις ελιές χωρίς να χρειάζεται πρόσθετα ή άλλες χημικές επεξεργασίες, διατηρούνται πλήρως όλες οι φυσικές ιδιότητες, η γεύση και το άρωμα του λαδιού.

Χρυσαφένιο Υγρό που Παραμένει Απαράμιλλο

Η ιστορικός Έρλα Ζουίνγκλ εξηγεί ότι το ελαιόλαδο «θεωρούνταν πολύτιμο ανά τους αιώνες ως τροφή, καύσιμο, καταπραϋντικό φάρμακο, καθώς και για την τέλεση μυστηρίων». Σήμερα «το υγρό χρυσάφι της ελιάς παραμένει απαράμιλλο σε σύγκριση με τα άλλα λάδια», προσθέτει η ίδια. Εδώ και χιλιάδες χρόνια, η απλή μέθοδος παραγωγής ελαιόλαδου δεν έχει αλλάξει. Αρχικά, οι εργάτες χτυπούν τα κλαδιά των δέντρων με ραβδιά για να ρίξουν τις ελιές στο έδαφος, από όπου και τις συλλέγουν. Έπειτα, ολόκληρες οι ελιές, μαζί με τα κουκούτσια, συνθλίβονται στο ελαιοτριβείο. Κατόπιν, απομακρύνονται οι στερεές ύλες. Τελικά, αφού το λάδι διαχωριστεί από το νερό σε μια δεξαμενή διαχωρισμού, είναι έτοιμο για κατανάλωση.a

Ανόμοια με το χρυσάφι, όμως, το ελαιόλαδο υπάρχει σε τόσο πολλές ποικιλίες όσες και το κρασί. Παγκοσμίως, καλλιεργούνται ένα δισεκατομμύριο ελαιόδεντρα.b Οι δε φυτοκόμοι έχουν ξεχωρίσει περισσότερες από 680 διαφορετικές ποικιλίες ελιάς. Εκτός από τις διαφορές ανάλογα με την ποικιλία, παράγοντες όπως ο τύπος του εδάφους, οι καιρικές συνθήκες, η περίοδος συγκομιδής (κυμαίνεται από το Νοέμβριο ως το Φεβρουάριο), καθώς και η διαδικασία εξαγωγής επηρεάζουν τη γεύση, το χρώμα και το άρωμα του λαδιού, τα οποία είναι μοναδικά. Ανεξάρτητες ομάδες επαγγελματιών δοκιμαστών προσδιορίζουν τη γεύση διαφορετικών λαδιών ως γλυκιά, έντονη, φρουτώδη ή αρμονική. Οι δοκιμαστές διασφαλίζουν τη διατήρηση της ποιότητας του τελικού προϊόντος.

Το μεσογειακό κλίμα ευνοεί την καλλιέργεια ελαιόδεντρων, και γι’ αυτό το 95 περίπου τοις εκατό της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής ελαιόλαδου προέρχεται από τη λεκάνη της Μεσογείου. Οι ταξιδιώτες θα παρατηρήσουν λοφοπλαγιές με ελαιώνες στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στην Ιταλία, στο Μαρόκο, στην Πορτογαλία, στη Συρία, στην Τυνησία και στην Τουρκία. Πράγματι, η πλούσια σοδειά της ελιάς μπορεί να χαρακτηριστεί «υγρό χρυσάφι της Μεσογείου».

Υγιεινό Συστατικό της Μεσογειακής Διατροφής

Επί αιώνες, η μεσογειακή κουζίνα βασίζεται στο ελαιόλαδο, το οποίο εμπλουτίζει τη γεύση πολλών χαρακτηριστικών πιάτων. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο τηγάνισμα, στο μαρινάρισμα ή ως καρύκευμα των τροφών. «Ένα προϊόν που καταναλώνεται εδώ και 4.000 χρόνια δεν μπορεί παρά να είναι καλό», ισχυρίζεται ο αρχιμάγειρας Χοσέ Γκαρσία Μαρίν περιγράφοντας τη σπουδαιότητα του ελαιόλαδου στην ισπανική μαγειρική. «Και αυτό το “νέκταρ” έχει γίνει πιο ποιοτικό τα πρόσφατα χρόνια, χάρη στις προσεκτικές μεθόδους παραγωγής», προσθέτει ο ίδιος.

Οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει εδώ και πολύ καιρό ότι οι άνθρωποι που ακολουθούν την παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή απολαμβάνουν σημαντικά οφέλη στην υγεία τους.c Πρόσφατα, διατροφολόγοι διοργάνωσαν ένα Διεθνές Συνέδριο για την Ευεργετική Επίδραση του Παρθένου Ελαιόλαδου στην Υγεία. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν είναι ότι η μεσογειακή διατροφή, η οποία περιλαμβάνει παρθένο ελαιόλαδο, συνδέεται με την υγεία και τη μακροβιότητα. Η διατροφή που είναι πλούσια σε παρθένο ελαιόλαδο μπορεί να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου για καρδιοπάθεια και καρκίνο. «Σε όλες τις χώρες όπου οι πληθυσμοί ακολουθούν τη χαρακτηριστική μεσογειακή διατροφή . . . με το παρθένο ελαιόλαδο ως κύρια πηγή λίπους», ανέφεραν οι ειδικοί, «τα ποσοστά κρουσμάτων καρκίνου είναι χαμηλότερα από ό,τι στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης».

Οι λόγοι για τους οποίους υπάρχουν τα συγκεκριμένα οφέλη στην υγεία μπορεί να είναι πολλοί. Ένας από αυτούς είναι η υψηλή περιεκτικότητα του ελαιόλαδου σε ελαϊκό οξύ (ως και 80 τοις εκατό), το οποίο ωφελεί το κυκλοφορικό σύστημα. Επιπλέον, επειδή δεν υφίσταται χημική επεξεργασία και δεν έχει συντηρητικά, το ελαιόλαδο διατηρεί τις βιταμίνες, τα μονοακόρεστα λίπη και άλλα φυσικά συστατικά του ώριμου καρπού.

Χάρη στην αντιοξειδωτική δράση των δευτερευόντων συστατικών του, όπως η βιταμίνη E και οι πολυφαινόλες (αρωματικά συστατικά), το ελαιόλαδο προστατεύει και τονώνει επίσης το δέρμα. Γι’ αυτό, χρησιμοποιείται συχνά στα καλλυντικά, στις λοσιόν, στα σαμπουάν και στα σαπούνια. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν ελαιόλαδο εμπλουτισμένο με βότανα για τον καθαρισμό και την ενυδάτωση του δέρματος. Αργότερα, τον έκτο αιώνα, Γάλλοι παρασκευαστές άρχισαν να φτιάχνουν σαπούνια από ελαιόλαδο, αναμειγνύοντας το λάδι με στάχτη από θαλάσσια φυτά.

Το Ελαιόλαδο στους Βιβλικούς Χρόνους

Στους Βιβλικούς χρόνους το ελαιόλαδο χρησιμοποιούνταν εκτενώς ως τροφή, καλλυντικό, καύσιμο και φάρμακο, καθώς και για άλλους σκοπούς. Η Γραφή αναφέρεται στο ελαιόλαδο περίπου 250 φορές, είτε ως καθαυτό λάδι είτε ως το βασικό συστατικό αρωματικών ελαίων.

Οι Γραφές δείχνουν καθαρά το σημαντικό ρόλο που έπαιζε το ελαιόλαδο στη ζωή μιας συνηθισμένης οικογένειας Ισραηλιτών. Αποτελούσε βασικό στοιχείο της διατροφής τους, και η αφθονία λαδιού ήταν σημάδι ευημερίας. (Ιωήλ 2:24) Τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες άλειβαν το σώμα τους με ελαιόλαδο. Προτού συναντήσει τον Βοόζ, η Ρουθ “αλείφτηκε με λάδι”. (Ρουθ 3:3) Έπειτα από εφτά μέρες νηστείας, ο Βασιλιάς Δαβίδ «σηκώθηκε από τη γη και πλύθηκε και αλείφτηκε με λάδι και άλλαξε τους μανδύες του και πήγε στον οίκο του Ιεχωβά».—2 Σαμουήλ 12:20.

Τα λυχνάρια στην αρχαιότητα χρειάζονταν επαρκή ποσότητα ελαιόλαδου. (Ματθαίος 25:1-12) «Αγνό λάδι από κοπανισμένες ελιές» χρησιμοποιούνταν για το φωτισμό της σκηνής της μαρτυρίας στην έρημο. (Λευιτικό 24:2) Την εποχή του Βασιλιά Σολομώντα, το ελαιόλαδο αποτελούσε σημαντικό προϊόν του διεθνούς εμπορίου. (1 Βασιλέων 5:10, 11) Προφήτες έχρισαν βασιλιάδες με λάδι. (1 Σαμουήλ 10:1) Οι καλοσυνάτοι οικοδεσπότες έδειχναν φιλοξενία στους επισκέπτες τους αλείφοντας το κεφάλι τους με λάδι. (Λουκάς 7:44-46) Ο καλός Σαμαρείτης της παραβολής του Ιησού περιποιήθηκε τα τραύματα ενός πληγωμένου ανθρώπου με λάδι και κρασί.​—Λουκάς 10:33, 34.

Στις Γραφές, η καταπραϋντική συμβουλή και παρηγοριά παραβάλλονται με το λάδι λόγω της διαδεδομένης ιατρικής του χρήσης. Ο Χριστιανός μαθητής Ιάκωβος έγραψε: «Είναι κανείς μεταξύ σας άρρωστος; Ας καλέσει τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας, και ας προσευχηθούν για αυτόν, αλείβοντάς τον με λάδι στο όνομα του Ιεχωβά. Και η προσευχή της πίστης θα κάνει καλά εκείνον που πάσχει, και ο Ιεχωβά θα τον εγείρει».​—Ιακώβου 5:14, 15.

Τα αγαθά που παρέχει το ελαιόδεντρο δεν είναι παροδικά. Ένα ελαιόδεντρο μπορεί να προμηθεύει στους κατόχους του τρία με τέσσερα λίτρα λάδι κάθε χρόνο επί πολλούς αιώνες! Δεν χωράει αμφιβολία: Αυτό το υγρό χρυσάφι είναι δυνατόν να βελτιώσει την υγεία μας, να ανακουφίσει το δέρμα μας και να νοστιμέψει το φαγητό μας.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 19]

Τι Πρέπει να Γνωρίζετε για το Ελαιόλαδο

◼ Το ελαιόλαδο διατηρεί τις ιδιότητές του μέχρι και 18 μήνες.

◼ Το φως αλλοιώνει τα συστατικά του ελαιόλαδου, γι’ αυτό πρέπει να αποθηκεύεται σε δροσερό, σκοτεινό μέρος.

◼ Το ελαιόλαδο χάνει τις αντιοξειδωτικές του ιδιότητες αν χρησιμοποιείται στο τηγάνισμα πάνω από μία φορά.

◼ Οι διατροφολόγοι συστήνουν ότι, για να ωφελείται κάποιος πλήρως από τις υγιεινές ιδιότητες του ελαιόλαδου, πρέπει να το χρησιμοποιεί σε όλη του τη ζωή.

◼ Τα οφέλη του ελαιόλαδου για την υγεία αυξάνονται όταν αυτό χρησιμοποιείται ως βασικό συστατικό της μεσογειακής διατροφής, η οποία είναι πλούσια σε ψάρια, λαχανικά, όσπρια και φρούτα.

[Εικόνες στη σελίδα 16, 17]

Παραδοσιακή Μέθοδος Παραγωγής Ελαιόλαδου

Εργάτες χτυπούν τα κλαδιά για να συλλέξουν τη σοδειά

Μυλόπετρες συνθλίβουν ολόκληρες τις ελιές

Αυτή η παλιά μηχανή διαχώριζε το λάδι από τις στερεές ύλες

Το ελαιόλαδο βγαίνει από το ελαιοτριβείο

[Ευχαριστίες]

Millstones and machine: Museo del Olivar y el Aceite de Baena

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Επάνω: Ελαιώνας με αιωνόβιες ελιές

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Δεξιά: Αρχαίο λυχνάρι ελαιόλαδου

[Ευχαριστίες]

Lamp: Museo del Olivar y el Aceite de Baena

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Άκρη δεξιά: Απεικόνιση της παραβολής του Ιησού για τις δέκα παρθένες που είχαν λυχνάρια ελαιόλαδου