ΠΕΡΓΑΜΟΣ

(Πέργαμος) [Φρούριο· Ακρόπολη].

Πόλη της Μυσίας στο βορειοδυτικό τμήμα της Ασιατικής Τουρκίας (Μικρά Ασία) όπου βρισκόταν μία από τις εφτά εκκλησίες στις οποίες ο απόστολος Ιωάννης απηύθυνε τις επιστολές που έχουν καταγραφεί στην Αποκάλυψη. (Απ 1:11· 2:12-17) Η πόλη βρισκόταν περίπου 80 χλμ. Β της Σμύρνης και περίπου 25 χλμ. μακριά από τα παράλια του Αιγαίου Πελάγους. Κοντά στην τοποθεσία της αρχαίας Περγάμου βρίσκεται η σημερινή Μπέργκαμα. Η Πέργαμος ήταν αρχικά φρούριο σε έναν απόκρημνο, απομονωμένο λόφο ανάμεσα σε δύο ποτάμια. Με τον καιρό, η πόλη απλώθηκε στην κοιλάδα που βρισκόταν από κάτω και ο λόφος έγινε ακρόπολη.

Ιστορία. Υπάρχει κάποια αβεβαιότητα ως προς τον τόπο καταγωγής των Περγαμηνών, αλλά μερικά στοιχεία υποδεικνύουν την Αχαΐα στην Ελλάδα. Το 420 Π.Κ.Χ. η πόλη ήδη έκοβε νομίσματα, ενώ τον επόμενο αιώνα ο Ξενοφών κάνει μνεία της πόλης. Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η πόλη περιήλθε στην επικράτεια του Λυσίμαχου. Ο στρατηγός του Λυσίμαχου Φιλέταιρος ανέλαβε την εξουσία της πόλης και της γύρω περιοχής, εγκαθιδρύοντας έτσι τη βασιλεία των Ατταλιδών, υπό τους οποίους η Πέργαμος έγινε πλούσια και σπουδαία πόλη. Ο Βασιλιάς Άτταλος Α΄ (241-197 Π.Κ.Χ.) τάχθηκε με τους Ρωμαίους εναντίον των Μακεδόνων. Ο διάδοχός του ο Ευμένης Β΄ ανήγειρε μια τεράστια βιβλιοθήκη που συναγωνιζόταν τη φημισμένη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Υπάρχει η άποψη ότι εκείνη την εποχή επινοήθηκε στην πόλη η περγαμηνή (pergamena charta). Επίσης, εκείνη την περίοδο το βασίλειο της Περγάμου είχε υπό την κυριαρχία του το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής Μικράς Ασίας. Το 133 Π.Κ.Χ. ο Άτταλος Γ΄, στην επιθανάτια κλίνη του, κληροδότησε με διαθήκη την Πέργαμο στη Ρώμη, οπότε η πόλη έγινε η πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Ασίας. (Βλέπε ΑΣΙΑ.) Ακόμη και όταν έπαψε να είναι πρωτεύουσα, η Πέργαμος συνέχισε να κατέχει πολύ σπουδαία θέση ως επίσημο διοικητικό κέντρο.

Η Θρησκεία της Περγάμου. Η ειδωλολατρική θρησκεία κατείχε εξέχουσα θέση στην Πέργαμο. Φαίνεται ότι Χαλδαίοι Μάγοι (αστρολόγοι) εγκατέλειψαν τη Βαβυλώνα και εγκαταστάθηκαν στην Πέργαμο, όπου ίδρυσαν την κεντρική σχολή τους. Ο Ευμένης Β΄ έχτισε έναν τεράστιο μαρμάρινο βωμό στον θεό Δία για να γιορτάσει τη νίκη του επί των Γαλατών. Τα ερείπια αυτού του βωμού έχουν ανασκαφεί και δείχνουν ότι ήταν διακοσμημένος με ένα πελώριο ανάγλυφο που απεικόνιζε θεούς να μάχονται με γίγαντες. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 945) Ασθενείς από όλα τα μέρη της Ασίας συνέρρεαν στην Πέργαμο λόγω του ναού που υπήρχε εκεί για τον Ασκληπιό, το θεό της ίασης και της ιατρικής.

Μια ιδιαίτερα αξιοσημείωτη πτυχή της θρησκείας στην Πέργαμο ήταν η λατρεία των πολιτικών αρχόντων. Η πόλη έχτισε έναν μεγαλοπρεπή ναό για τη λατρεία του Καίσαρα Αυγούστου. Ήταν, λοιπόν, η πρώτη πόλη που είχε ναό αφιερωμένο στη λατρεία του αυτοκράτορα. Επί των ημερών των αυτοκρατόρων Τραϊανού και Σεβήρου, ανεγέρθηκαν εκεί άλλοι δύο τέτοιοι ναοί, γι’ αυτό και Η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (Encyclopædia Britannica) αποκαλεί την Πέργαμο «το κύριο κέντρο της λατρείας του αυτοκράτορα κατά την αρχική φάση της αυτοκρατορίας». (1959, Τόμ. 17, σ. 507) Αυτή η λατρεία του Ρωμαίου αυτοκράτορα αναμφίβολα εξυπηρέτησε από πολιτική άποψη προκειμένου να συνενώσει όλες τις ποικίλες κατακτημένες χώρες της αυτοκρατορίας υπό έναν κοινό θεό. Κάθε χώρα θα μπορούσε να λατρεύει τους τοπικούς ή τους εθνικούς θεούς της, αλλά όλες τους θα έπρεπε να λατρεύουν και τον αυτοκράτορα.

«Εκεί που Είναι ο Θρόνος του Σατανά». Στην επιστολή του αποστόλου Ιωάννη προς την εκκλησία της Περγάμου, ο Ιωάννης ανέφερε ότι η πόλη βρισκόταν «εκεί που κατοικεί ο Σατανάς» και ότι, ως εκ τούτου, οι Χριστιανοί ζούσαν «εκεί που είναι ο θρόνος του Σατανά». (Απ 2:13) «Η φράση παραπέμπει στο συνονθύλευμα των ειδωλολατρικών θρησκειών, . . . αλλά η κύρια νύξη αφορά πιθανότατα τη λατρεία του αυτοκράτορα. Εκεί, υπό τον Δομιτιανό, η λατρεία του θεϊκού αυτοκράτορα είχε γίνει η λυδία λίθος της οσιότητας των πολιτών». (Νέο Λεξικό της Αγίας Γραφής [New Bible Dictionary], επιμέλεια Τζ. Ντάγκλας, 1985, σ. 912) Εφόσον ο μαρτυρικός θάνατος του Αντίπα αναφέρεται στο ίδιο εδάφιο στο οποίο γίνεται λόγος για το “θρόνο του Σατανά”, ο Αντίπας ενδέχεται να θανατώθηκε επειδή αρνήθηκε να λατρέψει τον Καίσαρα.

Πιθανώς ένας επιπρόσθετος παράγοντας για την κατανόηση της φράσης «εκεί που είναι ο θρόνος του Σατανά» ήταν η εξέχουσα λατρεία του Δία, ή αλλιώς Γιούπιτερ, του κυριότερου θεού ανάμεσα σε όλους τους ειδωλολατρικούς θεούς και θεές. Ο μύθος έλεγε ότι από το λόφο όπου ήταν χτισμένη η Πέργαμος ορισμένοι θεοί είχαν παραστεί μάρτυρες της γέννησης του Δία, και ο πελώριος βωμός που στήθηκε μεταγενέστερα πάνω στην ακρόπολη θεωρείται ένα από τα θαύματα εκείνης της εποχής. Οι λάτρεις του Δία μπορούσαν να λατρεύουν και άλλους θεούς αλλά έπρεπε να τους θεωρούν υποδεέστερους. Οι Χριστιανοί στην Πέργαμο, όμως, επαινέθηκαν επειδή διατήρησαν σταθερή την αποκλειστική αφοσίωσή τους στον αληθινό Θεό, τον Ιεχωβά, και δεν αρνήθηκαν την πίστη παρότι κατοικούσαν “εκεί που ήταν ο θρόνος του Σατανά”.

“Η Διδασκαλία του Βαλαάμ”. Ωστόσο, στην εκκλησία υπήρχε η υπονομευτική επιρροή εκείνων που “κρατούσαν γερά τη διδασκαλία του Βαλαάμ”. (Απ 2:14) Αυτή η έκφραση φέρνει στο νου τον προφήτη Βαλαάμ από τη Μεσοποταμία, ο οποίος, έπειτα από τις αποτυχημένες απόπειρές του να καταραστεί τον Ισραήλ, πρότεινε να χρησιμοποιήσουν ειδωλολάτρισσες προκειμένου να παρασύρουν τους Ισραηλίτες στη λάγνα λατρεία ψεύτικων θεών. Ως αποτέλεσμα της σεξουαλικής ανηθικότητας και της ειδωλολατρίας στην οποία περιέπεσαν, πέθαναν 24.000 Ισραηλίτες. (Αρ 25:1-18· 1Κο 10:8· βλέπε ΒΑΛΑΑΜ.) Προφανώς μερικοί στην εκκλησία της Περγάμου, εκείνοι που “κρατούσαν γερά τη διδασκαλία του Βαλαάμ”, ανέχονταν την πορνεία.—Ιου 4, 11· 2Πε 2:14, 15.

Επίσης, μερικοί στην εκκλησία είχαν επηρεαστεί από τη διδασκαλία «της αίρεσης του Νικολάου» και παροτρύνθηκαν να μετανοήσουν για αυτή τους την πορεία.—Απ 2:15, 16.