Να Ανταποκρίνεστε στη Συνείδησή Σας

«Τα πάντα είναι καθαρά στους καθαρούς. Στους δε μολυσμένους και απίστους τίποτα δεν είναι καθαρό». —ΤΙΤΟ 1:15.

 1. Πώς ασχολήθηκε ο Παύλος με τις εκκλησίες της Κρήτης;

ΑΦΟΥ ο απόστολος Παύλος ολοκλήρωσε τρία ιεραποστολικά ταξίδια, συνελήφθη και στάλθηκε τελικά στη Ρώμη, όπου έμεινε υπό κράτηση δύο χρόνια. Τι έκανε όταν απελευθερώθηκε; Κάποια στιγμή επισκέφτηκε την Κρήτη μαζί με τον Τίτο, στον οποίο έγραψε: «Σε άφησα στην Κρήτη, για να διορθώσεις τα πράγματα που παρουσίαζαν ελλείψεις και να κάνεις διορισμούς πρεσβυτέρων». (Τίτο 1:5) Ο διορισμός που είχε να επιτελέσει ο Τίτος αφορούσε συνειδήσεις.

 2. Ποιο πρόβλημα έπρεπε να χειριστεί ο Τίτος στην Κρήτη;

² Ο Παύλος ενημέρωσε τον Τίτο για τα προσόντα που έπρεπε να διαθέτουν οι πρεσβύτεροι και κατόπιν τόνισε ότι υπήρχαν “πολλοί ανυπότακτοι άνθρωποι που έλεγαν ανώφελα πράγματα και απατούσαν το νου”. Αυτοί “υπονόμευαν ολόκληρα σπιτικά διδάσκοντας πράγματα που δεν πρέπει”. Ο Τίτος έπρεπε “να τους ελέγχει”. (Τίτο 1:10-14· 1 Τιμόθεο 4:7) Ο Παύλος είπε ότι ο νους τους και η συνείδησή τους είχαν «μολυνθεί», και στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο χρησιμοποίησε έναν τύπο του ρήματος μιαίνω, το οποίο σημαίνει «κηλιδώνω», όπως όταν ένα καλό ένδυμα λερώνεται με μπογιά. (Τίτο 1:15) Μερικοί από αυτούς τους ανθρώπους μπορεί να ήταν ιουδαϊκής καταγωγής, διότι έμεναν «προσκολλημένοι στην περιτομή». Οι εκκλησίες σήμερα δεν υπονομεύονται από ανθρώπους με εκείνη τη συγκεκριμένη άποψη. Ωστόσο, μπορούμε να μάθουμε πολλά πράγματα για τη συνείδηση από τη συμβουλή που έδωσε ο Παύλος στον Τίτο.

Εκείνοι που Έχουν Μολυσμένη Συνείδηση

 3. Τι έγραψε ο Παύλος στον Τίτο σχετικά με τη συνείδηση;

³ Προσέξτε τα συμφραζόμενα μέσα στα οποία ανέφερε ο Παύλος τη συνείδηση. «Τα πάντα είναι καθαρά στους καθαρούς. Στους δε μολυσμένους και απίστους τίποτα δεν είναι καθαρό, αλλά τόσο ο νους τους όσο και η συνείδησή τους έχουν μολυνθεί. Αυτοί διακηρύττουν δημόσια ότι γνωρίζουν τον Θεό, αλλά τον απαρνούνται με τα έργα τους». Είναι προφανές ότι μερικοί τότε χρειαζόταν να κάνουν αλλαγές προκειμένου να «είναι υγιείς στην πίστη». (Τίτο 1:13, 15, 16) Το πρόβλημά τους ήταν ότι δεν ξεχώριζαν το καθαρό από το ακάθαρτο, και αυτό περιλάμβανε τη συνείδησή τους.

4, 5. Ποιο αρνητικό χαρακτηριστικό είχαν μερικοί στις εκκλησίες, και πώς τους επηρέαζε αυτό;

⁴ Πάνω από δέκα χρόνια νωρίτερα, το κυβερνών σώμα των Χριστιανών είχε συμπεράνει ότι η περιτομή δεν απαιτούνταν πλέον για να γίνει κάποιος αληθινός λάτρης, και είχε ενημερώσει σχετικά τις εκκλησίες. (Πράξεις 15:1, 2, 19-29) Εντούτοις, μερικοί στην Κρήτη παρέμεναν «προσκολλημένοι στην περιτομή». Διαφωνούσαν ανοιχτά με το κυβερνών σώμα, «διδάσκοντας πράγματα που δεν πρέπει». (Τίτο 1:10, 11) Με διαστρεβλωμένο τρόπο σκέψης, ίσως υποστήριζαν την τήρηση κανονισμών του Νόμου σχετικά με τις τροφές και την τελετουργική καθαρότητα. Ίσως μάλιστα πρόσθεταν σε αυτά που έλεγε ο Νόμος, όπως έκαναν κάποιοι με παρόμοια νοοτροπία στις ημέρες του Ιησού, ενώ προήγαν επίσης ιουδαϊκούς μύθους και εντολές ανθρώπων.—Μάρκος 7:2, 3, 5, 15· 1 Τιμόθεο 4:3.

⁵ Αυτός ο τρόπος σκέψης επιδρούσε αρνητικά στην κρίση τους και στην αίσθησή τους περί ηθικής, τη συνείδησή τους. Ο Παύλος έγραψε: «Στους . . . μολυσμένους και απίστους τίποτα δεν είναι καθαρό». Η συνείδησή τους διαστρεβλώθηκε τόσο πολύ ώστε δεν αποτελούσε πια αξιόπιστο οδηγό για τις πράξεις και τις εκτιμήσεις τους. Επιπρόσθετα, έκριναν τους συγχριστιανούς τους για πράγματα προσωπικά, για ζητήματα στα οποία ένας Χριστιανός μπορεί να πάρει μια ορισμένη απόφαση ενώ κάποιος άλλος μπορεί να κάνει διαφορετική επιλογή. Από αυτή την άποψη, εκείνοι οι Κρητικοί θεωρούσαν ακάθαρτο αυτό που στην ουσία δεν ήταν. (Ρωμαίους 14:17· Κολοσσαείς 2:16) Ενώ δήλωναν ότι γνώριζαν τον Θεό, με τα έργα τους αποδείκνυαν το αντίθετο.—Τίτο 1:16.

«Καθαρά στους Καθαρούς»

 6. Ποια δύο είδη ανθρώπων ανέφερε ο Παύλος;

⁶ Πώς μπορούμε να ωφεληθούμε εμείς από αυτά που έγραψε ο Παύλος στον Τίτο; Παρατηρήστε την αντίθεση που εμπεριέχεται στην εξής δήλωση: «Τα πάντα είναι καθαρά στους καθαρούς. Στους δε μολυσμένους και απίστους τίποτα δεν είναι καθαρό, αλλά τόσο ο νους τους όσο και η συνείδησή τους έχουν μολυνθεί». (Τίτο 1:15) Ο Παύλος ασφαλώς δεν εννοούσε ότι για έναν ηθικά καθαρό Χριστιανό όλα ανεξαιρέτως είναι καθαρά και επιτρεπτά. Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για αυτό επειδή ο Παύλος είχε δείξει ξεκάθαρα σε μια άλλη επιστολή ότι όσοι διαπράττουν πορνεία, ασκούν ειδωλολατρία ή πνευματισμό και ούτω καθεξής «δεν θα κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού». (Γαλάτες 5:19-21) Πρέπει, λοιπόν, να συμπεράνουμε ότι ο Παύλος δήλωνε μια γενική αλήθεια σχετικά με δύο είδη ανθρώπων, εκείνους που είναι ηθικά και πνευματικά καθαροί και εκείνους που δεν είναι.

 7. Τι απαγορεύει ρητά το εδάφιο Εβραίους 13:4, αλλά ποιο ερώτημα μπορεί να τεθεί;

⁷ Τα πράγματα που πρέπει να αποφεύγει ένας ειλικρινής Χριστιανός δεν είναι μόνο αυτά που απαγορεύει συγκεκριμένα η Αγία Γραφή. Πάρτε για παράδειγμα την εξής ρητή δήλωση: «Ο γάμος ας είναι άξιος τιμής μεταξύ όλων, και το συζυγικό κρεβάτι ας είναι αμόλυντο, γιατί ο Θεός θα κρίνει τους πόρνους και τους μοιχούς». (Εβραίους 13:4) Ακόμα και μη Χριστιανοί καθώς και άνθρωποι που δεν γνωρίζουν τίποτα για την Αγία Γραφή θα συμπέραιναν ορθά ότι αυτό το εδάφιο αποκλείει τη μοιχεία. Από αυτήν και από άλλες Γραφικές περικοπές είναι σαφές ότι ο Θεός καταδικάζει τις σεξουαλικές σχέσεις ανάμεσα σε έναν παντρεμένο άντρα ή μια παντρεμένη γυναίκα και κάποιο άλλο άτομο εκτός από το νόμιμο γαμήλιο σύντροφό του. Τι ισχύει, όμως, για δύο ανύπαντρα άτομα που επιδίδονται σε στοματικό σεξ; Πολλοί έφηβοι ισχυρίζονται ότι αυτή η πράξη είναι αβλαβής επειδή δεν αποτελεί κανονική σεξουαλική επαφή. Θα μπορούσε ένας Χριστιανός να θεωρεί το στοματικό σεξ καθαρό;

 8. Όσον αφορά το στοματικό σεξ, πώς διαφέρουν οι Χριστιανοί από πολλούς ανθρώπους του κόσμου;

⁸ Τα εδάφια Εβραίους 13:4 και 1 Κορινθίους 6:9 επιβεβαιώνουν ότι ο Θεός αποδοκιμάζει τόσο τη μοιχεία όσο και την πορνεία. Τι περιλαμβάνει η πορνεία; Ο όρος πορνεία του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου περιλαμβάνει τη χρήση των γεννητικών οργάνων με αισχρή πρόθεση είτε με φυσικό είτε με διεστραμμένο τρόπο. Περιλαμβάνει όλες τις μορφές αθέμιτων σεξουαλικών σχέσεων έξω από το Γραφικό γάμο. Συνεπώς, περιλαμβάνει και το στοματικό σεξ, παρότι πολλοί έφηβοι σε όλο τον κόσμο έχουν ακούσει ή έχουν συμπεράνει ότι αυτό είναι αποδεκτό. Οι αληθινοί Χριστιανοί δεν αφήνουν τον τρόπο σκέψης και τις πράξεις τους να καθοδηγούνται από τις απόψεις ανθρώπων «που λένε ανώφελα πράγματα και απατούν το νου». (Τίτο 1:10) Τηρούν τους ανώτερους κανόνες της Αγίας Γραφής. Αντί να προσπαθούν να βρουν δικαιολογίες για το στοματικό σεξ, κατανοούν ότι από Γραφική άποψη αποτελεί πορνεία, και εκπαιδεύουν τη συνείδησή τους ανάλογα.a—Πράξεις 21:25· 1 Κορινθίους 6:18· Εφεσίους 5:3.

Διαφορετικές Φωνές, Διαφορετικές Αποφάσεις

 9. Αν «τα πάντα είναι καθαρά», ποιος είναι ο ρόλος της συνείδησης;

⁹ Αλλά τι εννοούσε ο Παύλος όταν είπε ότι «τα πάντα είναι καθαρά στους καθαρούς»; Ο Παύλος αναφερόταν σε Χριστιανούς οι οποίοι είχαν εναρμονίσει τον τρόπο σκέψης τους και την αίσθησή τους περί ηθικής με τους κανόνες του Θεού, τους οποίους βρίσκουμε στο Λόγο του. Αυτοί οι Χριστιανοί αναγνωρίζουν ότι σε πολλά πράγματα τα οποία δεν καταδικάζονται ευθέως υπάρχει περιθώριο για ποικιλία μεταξύ των πιστών. Αντί να κρίνουν τους άλλους, αναγνωρίζουν ως «καθαρά» κάποια πράγματα που δεν καταδικάζει ο Θεός. Δεν αναμένουν ότι όλοι οι άλλοι θα έχουν ακριβώς την ίδια γνώμη με αυτούς για πτυχές της ζωής σε σχέση με τις οποίες η Γραφή δεν δίνει συγκεκριμένη κατεύθυνση. Ας εξετάσουμε πώς μπορεί να συμβεί αυτό.

10. Πώς μπορεί ένας γάμος (ή μια κηδεία) να δημιουργήσει δυσκολίες;

¹⁰ Υπάρχουν πολλές οικογένειες στις οποίες ο ένας σύντροφος έχει γίνει Χριστιανός αλλά ο άλλος όχι. (1 Πέτρου 3:1· 4:3) Αυτό μπορεί να παρουσιάζει διάφορες δυσκολίες, όπως σε περίπτωση γάμου ή κηδείας κάποιου συγγενή. Φανταστείτε την κατάσταση μιας Χριστιανής της οποίας ο σύζυγος δεν συμμερίζεται ακόμα την πίστη της. Κάποιος συγγενής του παντρεύεται, και η τελετή θα γίνει σε ναό του Χριστιανικού κόσμου. (Ή ένας συγγενής, ίσως γονέας, έχει πεθάνει και η κηδεία θα γίνει σε ναό.) Το αντρόγυνο έχει προσκληθεί, και εκείνος θέλει να τον συνοδεύσει η σύζυγός του. Τι λέει η συνείδησή της για την παρακολούθηση αυτής της τελετής; Τι θα κάνει; Φανταστείτε τις εξής δύο πιθανότητες.

11. Περιγράψτε τους συλλογισμούς που μπορεί να κάνει μια Χριστιανή σύζυγος σχετικά με το αν θα παρευρεθεί σε έναν γάμο σε ναό, καθώς και το συμπέρασμα στο οποίο θα καταλήξει.

¹¹ Η Λωίδα συλλογίζεται τη σοβαρή Γραφική εντολή “βγείτε από τη Βαβυλώνα τη Μεγάλη”, την παγκόσμια αυτοκρατορία της ψεύτικης θρησκείας. (Αποκάλυψη 18:2, 4) Κάποτε ανήκε στην εκκλησία όπου θα γίνει ο γάμος και ξέρει ότι στη διάρκεια της τελετής θα ζητηθεί από όλους τους παρευρισκομένους να συμμετάσχουν σε θρησκευτικές πράξεις, όπως είναι η προσευχή, η ψαλμωδία ή κάποιες θρησκευτικές χειρονομίες. Είναι αποφασισμένη να μην έχει καμία συμμετοχή σε αυτά τα πράγματα και δεν θέλει ούτε καν να πάει εκεί και να υποστεί πίεση να διαρρήξει την ακεραιότητά της. Η Λωίδα σέβεται το σύζυγό της και θέλει να συνεργαστεί μαζί του, καθώς σύμφωνα με τη Γραφή αυτός είναι κεφαλή της. Ωστόσο, δεν θέλει να συμβιβάσει τις Γραφικές αρχές της. (Πράξεις 5:29) Γι’ αυτό, εξηγεί διακριτικά στο σύζυγό της ότι ακόμα και αν αυτός επιλέξει να πάει, εκείνη, προσωπικά, δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Ενδεχομένως αναφέρει ότι, αν παρευρεθεί και αρνηθεί να συμμετάσχει σε κάποια δραστηριότητα, ίσως τον φέρει σε δύσκολη θέση, οπότε με αυτή την έννοια θα είναι καλύτερα για τον ίδιο αν εκείνη απουσιάσει. Η απόφασή της την αφήνει με καθαρή συνείδηση.

12. Ποιο συλλογισμό μπορεί να κάνει ένα άτομο, και πώς θα μπορούσε να ανταποκριθεί σε μια πρόσκληση σε γάμο που θα τελεστεί σε ναό του Χριστιανικού κόσμου;

¹² Η Ρουθ αντιμετωπίζει στην ουσία το ίδιο δίλημμα. Σέβεται το σύζυγό της, είναι αποφασισμένη να παραμείνει όσια στον Θεό και ανταποκρίνεται στη Γραφικά εκπαιδευμένη συνείδησή της. Αφού σκέφτεται κάποια πράγματα όπως αυτά που σκέφτηκε η Λωίδα, η Ρουθ συμβουλεύεται με προσευχή το άρθρο «Ερωτήσεις από Αναγνώστες» στη Σκοπιά 15 Μαΐου 2002. Θυμάται ότι οι τρεις Εβραίοι συμμορφώθηκαν με την εντολή να πάνε σε έναν τόπο όπου θα λάβαινε χώρα ειδωλολατρία, αλλά κράτησαν την ακεραιότητά τους με το να μη συμμετάσχουν σε κάποια πράξη ειδωλολατρίας. (Δανιήλ 3:15-18) Αποφασίζει να συνοδεύσει το σύζυγό της αλλά να μη συμμετάσχει σε καμία θρησκευτική πράξη, και ενεργεί σε αρμονία με τη συνείδησή της. Εξηγεί ευγενικά αλλά ξεκάθαρα στο σύζυγό της τι θα της επιτρέψει η συνείδησή της να κάνει και τι δεν θα μπορέσει να κάνει. Η Ρουθ ελπίζει ότι εκείνος θα αντιληφθεί τη διαφορά ανάμεσα στην αληθινή λατρεία και στην ψεύτικη.—Πράξεις 24:16.

13. Γιατί δεν χρειάζεται να μας προβληματίζει το γεγονός ότι δύο Χριστιανοί μπορεί να πάρουν διαφορετικές αποφάσεις;

¹³ Μήπως το γεγονός ότι δύο Χριστιανοί μπορεί να πάρουν διαφορετικές αποφάσεις σημαίνει ότι δεν έχει σημασία τι κάνει ένα άτομο ή ότι ένας από αυτούς τους δύο έχει αδύναμη συνείδηση; Όχι. Η Λωίδα, λόγω των προηγούμενων εμπειριών της με τη μουσική και τα άλλα χαρακτηριστικά των εκκλησιαστικών τελετουργιών, ίσως αισθάνεται ότι η παρουσία της εκεί θα ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνη για την ίδια. Επίσης, τα όσα έχουν διαδραματιστεί στο παρελθόν ανάμεσα στην ίδια και στο σύζυγό της γύρω από θρησκευτικά ζητήματα ίσως επηρεάζουν τη συνείδησή της. Γι’ αυτό, είναι πεπεισμένη ότι η απόφασή της είναι η καλύτερη για την ίδια.

14. Τι πρέπει να θυμούνται οι Χριστιανοί σχετικά με ζητήματα προσωπικών αποφάσεων;

¹⁴ Αλλά μήπως θα ήταν εσφαλμένη η απόφαση της Ρουθ; Αυτό δεν μπορούν να το πουν οι άλλοι. Δεν πρέπει να την καταδικάσουν ή να την επικρίνουν επειδή επέλεξε να παρευρεθεί στην εν λόγω εκδήλωση αλλά να μην κάνει καμιά θρησκευτική πράξη. Να θυμάστε τη συμβουλή του Παύλου για τις προσωπικές αποφάσεις σχετικά με τη βρώση ή την αποφυγή ορισμένων τροφών: «Αυτός που τρώει ας μην περιφρονεί εκείνον που δεν τρώει, και εκείνος που δεν τρώει ας μην κρίνει αυτόν που τρώει . . . Για το δικό του κύριο αυτός στέκεται ή πέφτει. Και ασφαλώς θα σταθεί, γιατί ο Ιεχωβά μπορεί να τον κάνει να σταθεί». (Ρωμαίους 14:3, 4) Ασφαλώς κανένας γνήσιος Χριστιανός δεν θα ήθελε να παρακινήσει οποιονδήποτε να αγνοήσει την καθοδηγία μιας εκπαιδευμένης συνείδησης, γιατί αυτό θα ισοδυναμούσε με το να αγνοεί μια φωνή η οποία μπορεί κάλλιστα να μεταδίδει ένα ζωοσωτήριο μήνυμα.

15. Γιατί πρέπει να λαβαίνουμε σοβαρά υπόψη τη συνείδηση και τα αισθήματα των άλλων;

¹⁵ Συνεχίζοντας το ίδιο σενάριο, και οι δύο Χριστιανές πρέπει να λάβουν υπόψη τους κάποιους επιπρόσθετους παράγοντες, ένας από τους οποίους είναι ο αντίκτυπος της απόφασής τους στους άλλους. Ο Παύλος μάς συμβούλεψε: «Να είστε αποφασισμένοι να μη βάζετε μπροστά σε αδελφό πρόσκομμα ή αιτία για να σκοντάψει». (Ρωμαίους 14:13) Η Λωίδα ενδεχομένως γνωρίζει ότι παρόμοιες καταστάσεις έχουν δημιουργήσει μεγάλη αναστάτωση στην εκκλησία ή στην οικογένειά της, και αυτό που θα κάνει μπορεί να επηρεάσει πολύ τα παιδιά της. Αντίθετα, η Ρουθ ίσως ξέρει ότι παρόμοιες επιλογές δεν έχουν δημιουργήσει αναταραχή στην εκκλησία ούτε στην περιοχή της. Και οι δύο γυναίκες—όπως και όλοι μας—πρέπει να αναγνωρίζουν ότι μια σωστά εκπαιδευμένη συνείδηση είναι ευαίσθητη ως προς τον αντίκτυπο που θα έχουν οι επιλογές του ατόμου στους άλλους. Ο Ιησούς είπε: «Όποιος σκανδαλίσει έναν από αυτούς τους μικρούς που θέτουν πίστη σε εμένα, είναι πιο ωφέλιμο για αυτόν να του κρεμαστεί γύρω από το λαιμό του μια μυλόπετρα, σαν αυτήν που τη γυρίζει ένα γαϊδούρι, και να καταποντιστεί στο πέλαγος της θάλασσας». (Ματθαίος 18:6) Αν ένα άτομο αγνοεί το ζήτημα του σκανδαλισμού των άλλων, μπορεί να καταλήξει με μολυσμένη συνείδηση, όπως συνέβη με μερικούς Χριστιανούς στην Κρήτη.

16. Ποιες αλλαγές μπορούμε να αναμένουμε ότι θα κάνει ένας Χριστιανός με τον καιρό;

¹⁶ Η πνευματική ανάπτυξη ενός Χριστιανού πρέπει να είναι διαρκής, όπως και η πρόοδος που σημειώνει καθώς ακούει τη συνείδησή του και ανταποκρίνεται σε αυτήν. Ας φανταστούμε τον Μάρκο, ο οποίος βαφτίστηκε πρόσφατα. Η συνείδησή του τού λέει να αποφεύγει τις αντιγραφικές συνήθειες που είχε στο παρελθόν, οι οποίες περιλάμβαναν ίσως τα είδωλα ή το αίμα. (Πράξεις 21:25) Μάλιστα, τώρα αποφεύγει σχολαστικά κάποια πράγματα που είναι έστω και ελάχιστα παρόμοια με ό,τι απαγορεύει ο Θεός. Από την άλλη πλευρά, ο Μάρκος απορεί γιατί μερικοί απορρίπτουν ορισμένα πράγματα τα οποία ο ίδιος θεωρεί αποδεκτά, όπως κάποια τηλεοπτικά προγράμματα.

17. Δείξτε με παράδειγμα πώς μπορούν ο χρόνος και η πνευματική ανάπτυξη να επηρεάσουν τη συνείδηση και τις αποφάσεις ενός Χριστιανού.

¹⁷ Καθώς περνάει ο καιρός, ο Μάρκος αυξάνει σε γνώση και πλησιάζει περισσότερο τον Θεό. (Κολοσσαείς 1:9, 10) Με ποιο αποτέλεσμα; Η εσωτερική του φωνή λαβαίνει αρκετή εκπαίδευση. Τώρα ο Μάρκος τείνει περισσότερο να ακούει τη συνείδησή του και να ζυγίζει τις Γραφικές αρχές. Μάλιστα, αντιλαμβάνεται ότι κάποια από τα «ελάχιστα παρόμοια» πράγματα που απέφευγε στην ουσία δεν είναι αντίθετα με τον τρόπο σκέψης του Θεού. Επιπρόσθετα, καθώς έχει εναρμονιστεί περισσότερο με τις Γραφικές αρχές και είναι πιο πρόθυμος να ανταποκρίνεται στην καλά εκπαιδευμένη συνείδησή του, ο Μάρκος υποκινείται τώρα από τη συνείδησή του να αποφεύγει τηλεοπτικά προγράμματα τα οποία παλιότερα θεωρούσε αποδεκτά. Ναι, η συνείδησή του έχει εκλεπτυνθεί.—Ψαλμός 37:31.

18. Ποια αιτία για χαρά έχουμε;

¹⁸ Στις περισσότερες εκκλησίες υπάρχουν άτομα σε όλα τα στάδια της Χριστιανικής ανάπτυξης. Μερικοί είναι καινούριοι στην πίστη. Η συνείδησή τους μπορεί να μη λέει σχεδόν τίποτα για ορισμένα ζητήματα, αλλά η εσωτερική τους φωνή μιλάει δυνατά για κάποια άλλα. Αυτά τα άτομα ίσως χρειάζονται χρόνο και βοήθεια για να εναρμονιστούν με την καθοδηγία του Ιεχωβά και να μάθουν να ανταποκρίνονται στη δική τους εκπαιδευμένη συνείδηση. (Εφεσίους 4:14, 15) Ευτυχώς, στις ίδιες εκκλησίες, υπάρχουν πιθανότατα πολλά άτομα που διαθέτουν βαθιά γνώση, πείρα στην εφαρμογή των Γραφικών αρχών και μια συνείδηση πολύ καλά εναρμονισμένη με τον τρόπο σκέψης του Θεού. Τι χαρά είναι να συναναστρεφόμαστε τέτοιους «καθαρούς» ανθρώπους οι οποίοι θεωρούν ηθικώς και πνευματικώς «καθαρά» τα πράγματα που είναι ευπρόσδεκτα στον Κύριο! (Εφεσίους 5:10) Είθε να έχουμε όλοι το στόχο να αναπτυχθούμε σε τέτοιον βαθμό και να διατηρήσουμε τέτοια συνείδηση σύμφωνα με την ακριβή γνώση της αλήθειας και τη θεοσεβή αφοσίωση.—Τίτο 1:1.

[Υποσημείωση]

Πώς θα Απαντούσατε;

• Γιατί μερικοί Χριστιανοί στην Κρήτη είχαν μολυσμένη συνείδηση;

• Γιατί δύο Χριστιανοί με ευαίσθητες συνειδήσεις μπορεί να πάρουν διαφορετικές αποφάσεις;

• Τι πρέπει να συμβαίνει στη συνείδησή μας καθώς περνάει ο καιρός;

[Χάρτης στη σελίδα 26]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Σικελία

ΕΛΛΑΔΑ

Κρήτη

ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

Κύπρος

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ

[Εικόνα στη σελίδα 28]

Δύο Χριστιανοί που αντιμετωπίζουν μια παρόμοια κατάσταση μπορεί να πάρουν διαφορετικές αποφάσεις