Κεφάλαιο Δύο

Πώς Ήρθε σε Ύπαρξη το Σύμπαν Μας;—Το Αμφιλεγόμενο Ζήτημα

ΟΙ ΑΣΤΡΟΝΑΥΤΕΣ ριγούν από συγκίνηση όταν φωτογραφίζουν τη γη που φαντάζει τεράστια μέσα από το παράθυρο ενός διαστημόπλοιου. «Αυτή είναι η πιο ωραία στιγμή μιας διαστημικής πτήσης», είπε ένας αστροναύτης. Αλλά η γη μας φαίνεται πολύ μικρή σε σύγκριση με το ηλιακό σύστημα. Ο ήλιος θα μπορούσε να χωρέσει ένα εκατομμύριο πλανήτες σαν τη γη και πάλι θα περίσσευε χώρος! Ωστόσο, θα μπορούσαν τέτοια δεδομένα σχετικά με το σύμπαν να επηρεάσουν με οποιονδήποτε τρόπο τη ζωή σας και το νόημά της;

Ας ταξιδέψουμε για λίγο νοερά μέσα στο διάστημα για να δούμε τη γη και τον ήλιο μας στις πραγματικές τους διαστάσεις. Ο ήλιος μας είναι ένα μόνο από τα πολυάριθμα άστρα που βρίσκονται σε κάποιον από τους σπειροειδείς βραχίονες του Γαλαξία μας,a ο οποίος με τη σειρά του αποτελεί απλώς ένα μικροσκοπικό τμήμα του σύμπαντος. Με γυμνό μάτι, μπορούμε να δούμε μερικές κηλίδες φωτός οι οποίες είναι στην πραγματικότητα άλλοι γαλαξίες, όπως η όμορφη και μεγαλύτερη σε μέγεθος Ανδρομέδα. Ο δικός μας Γαλαξίας, ο γαλαξίας της Ανδρομέδας και περίπου 20 άλλοι γαλαξίες συνδέονται μεταξύ τους μέσω της βαρύτητας σχηματίζοντας ένα σμήνος, και όλοι αυτοί οι γαλαξίες δεν αποτελούν παρά μικρό μέρος ενός αχανούς υπερσμήνους. Το σύμπαν περιέχει αναρίθμητα υπερσμήνη, και η περιγραφή του δεν τελειώνει με αυτά και μόνο.

Τα σμήνη δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένα στο διάστημα. Μοιάζουν με λεπτά ελάσματα και νήματα σε μεγέθυνση, τα οποία βρίσκονται γύρω από τεράστια κενά που έχουν σχήμα φυσαλίδων. Μερικές γαλαξιακές δομές είναι τόσο επιμήκεις και πλατιές ώστε μοιάζουν με μεγάλα τείχη. Αυτό μπορεί να προκαλέσει έκπληξη σε πολλούς οι οποίοι πιστεύουν ότι το σύμπαν μας αυτοδημιουργήθηκε με μια τυχαία κοσμική έκρηξη. «Όσο πιο καθαρά μπορούμε να δούμε το σύμπαν με όλες του τις καταπληκτικές λεπτομέρειες», συμπεραίνει ένας συντάκτης του περιοδικού Σαϊεντίφικ Αμέρικαν (Scientific American), «τόσο περισσότερο δυσκολευόμαστε να εξηγήσουμε με μια απλή θεωρία πώς κατέληξε να πάρει αυτή τη μορφή».

Οι Αποδείξεις Υποδεικνύουν μια Αρχή

Όλα τα μεμονωμένα άστρα που βλέπετε ανήκουν στο δικό μας Γαλαξία. Μέχρι τη δεκαετία του 1920, επικρατούσε η άποψη ότι αυτός ο γαλαξίας ήταν ο μοναδικός που υπάρχει. Αλλά θα γνωρίζετε προφανώς ότι η παρατήρηση με μεγαλύτερα τηλεσκόπια απέδειξε αργότερα πως δεν είναι έτσι τα πράγματα. Το σύμπαν μας περιέχει τουλάχιστον 50.000.000.000 γαλαξίες. Δεν εννοούμε 50 δισεκατομμύρια άστρα—αλλά τουλάχιστον 50 δισεκατομμύρια γαλαξίες, ο καθένας από τους οποίους έχει δισεκατομμύρια άστρα σαν τον ήλιο μας. Εντούτοις, εκείνο που ανέτρεψε τις αντιλήψεις των επιστημόνων στη δεκαετία του 1920 δεν ήταν ο τρομακτικός αριθμός τεράστιων γαλαξιών. Ήταν το ότι όλοι οι γαλαξίες κινούνται.

Οι αστρονόμοι ανακάλυψαν ένα αξιοσημείωτο γεγονός: Όταν διοχέτευαν το γαλαξιακό φως μέσα από ένα πρίσμα, το μήκος κύματος αυτού του φωτός μεγάλωνε, πράγμα που έδειχνε πως υπήρχε απομάκρυνση από εμάς με μεγάλη ταχύτητα. Όσο πιο μακριά βρισκόταν ένας γαλαξίας τόσο ταχύτερα φαινόταν να απομακρύνεται. Αυτό υποδεικνύει ότι το σύμπαν διαστέλλεται!b

Ακόμη και αν δεν είμαστε ούτε επαγγελματίες ούτε ερασιτέχνες αστρονόμοι, μπορούμε να καταλάβουμε ότι η αντίληψη περί διαστολής του σύμπαντος θα μπορούσε να έχει μεγάλη σημασία για το παρελθόν μας—ίσως δε και για το μέλλον μας προσωπικά. Κάτι θα πρέπει να ξεκίνησε τη διαδικασία αυτή—μια δύναμη αρκετά ισχυρή ώστε να υπερνικήσει την τεράστια βαρύτητα ολόκληρου του σύμπαντος. Θα ήταν εύλογο να ρωτήσετε: “Ποια θα μπορούσε να είναι η πηγή τέτοιας δυναμικής ενέργειας;”

Μολονότι οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν ότι το σύμπαν, κατά τη γέννησή του, είχε πολύ μικρό μέγεθος και πολύ μεγάλη πυκνότητα (κατάσταση που ονομάζεται μοναδικότητα), δεν μπορούμε να αποφύγουμε το εξής βασικό ζήτημα: «Αν σε κάποια χρονική στιγμή του παρελθόντος το Σύμπαν βρισκόταν περίπου σε κατάσταση μοναδικότητας, δηλαδή είχε απειροελάχιστο μέγεθος και άπειρη πυκνότητα, τότε πρέπει να ρωτήσουμε τι υπήρχε πριν από αυτό και τι υπήρχε έξω από το Σύμπαν. . . . Είμαστε αναγκασμένοι να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της Αρχής».—Σερ Μπέρναρντ Λόβελ.

Αυτό προϋποθέτει κάτι περισσότερο από την ύπαρξη μιας πηγής τεράστιας ενέργειας. Απαιτείται, επίσης, προνοητικότητα και νοημοσύνη, επειδή ο ρυθμός διαστολής του σύμπαντος φαίνεται καθορισμένος με απόλυτη ακρίβεια. «Αν η ταχύτητα διαστολής του Σύμπαντος ήταν μεγαλύτερη κατά ένα τρισεκατομμυριοστό της πραγματικής», είπε ο Λόβελ, «τότε όλη η ύλη του Σύμπαντος θα είχε διασκορπιστεί ως τώρα. . . . Και αν ήταν κατά ένα τρισεκατομμυριοστό μικρότερη, τότε οι βαρυτικές δυνάμεις θα είχαν προκαλέσει την κατάρρευση του Σύμπαντος περίπου μέσα στα πρώτα χίλια εκατομμύρια χρόνια της ύπαρξής του. Και πάλι, δεν θα υπήρχαν ούτε μακρόβια άστρα ούτε ζωή».

Προσπάθειες για Εξήγηση της Αρχής

Μπορούν οι ειδικοί σήμερα να εξηγήσουν την προέλευση του σύμπαντος; Πολλοί επιστήμονες, επειδή δεν μπορούν να συμβιβαστούν με την ιδέα ότι το σύμπαν δημιουργήθηκε από κάποια ανώτερη νοημοσύνη, εικάζουν πως, μέσω κάποιου μηχανισμού, αυτοδημιουργήθηκε από το τίποτα. Σας φαίνεται λογικό αυτό; Τέτοιες εικασίες συνήθως εμπεριέχουν κάποια παραλλαγή της θεωρίας που ανέπτυξε το 1979 ο φυσικός Άλαν Γκουθ (μοντέλο του πληθωρισμικού σύμπαντος).c Εντούτοις, πιο πρόσφατα, ο Δρ Γκουθ παραδέχτηκε ότι η θεωρία του «δεν εξηγεί πώς το σύμπαν ήρθε σε ύπαρξη από το τίποτα». Ο Δρ Αντρέι Λίντε ήταν περισσότερο σαφής όταν έγραψε τα ακόλουθα σε ένα άρθρο του περιοδικού Σαϊεντίφικ Αμέρικαν: «Η εξήγηση αυτής της αρχικής μοναδικότητας—πού και πότε ξεκίνησαν όλα—παραμένει το πιο δυσεπίλυτο πρόβλημα της σύγχρονης κοσμολογίας».

Αν οι ειδικοί δεν μπορούν να εξηγήσουν ούτε την προέλευση ούτε την αρχική ανάπτυξη του σύμπαντός μας, δεν θα πρέπει να αναζητήσουμε αλλού κάποια εξήγηση; Έχετε όντως βάσιμους λόγους να εξετάσετε ορισμένες αποδείξεις που πολλοί έχουν παραβλέψει, οι οποίες, όμως, μπορεί να σας δώσουν πραγματική ενόραση σε αυτό το ζήτημα. Οι αποδείξεις αυτές περιλαμβάνουν τον ακριβή υπολογισμό των τιμών τεσσάρων θεμελιωδών δυνάμεων οι οποίες ευθύνονται για όλες τις ιδιότητες και τις αλλαγές που επηρεάζουν την ύλη. Στο άκουσμα και μόνο του όρου “θεμελιώδεις δυνάμεις”, μερικοί μπορεί να διστάζουν, σκεπτόμενοι: “Αυτά είναι μόνο για τους φυσικούς”. Αλλά δεν είναι έτσι. Αξίζει να εξετάσουμε τα βασικά δεδομένα επειδή μας επηρεάζουν.

Εκπληκτική Ακρίβεια

Οι τέσσερις θεμελιώδεις δυνάμεις είναι παρούσες τόσο στο απέραντο σύμπαν όσο και στις απειροελάχιστες δομές του ατόμου. Ναι, περιλαμβάνεται οτιδήποτε βλέπουμε γύρω μας.

Στοιχεία απαραίτητα για τη ζωή μας (κυρίως ο άνθρακας, το οξυγόνο και ο σίδηρος) δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν αν δεν είχαν καθοριστεί με ακρίβεια αυτές οι τέσσερις δυνάμεις που γίνονται έκδηλες στο σύμπαν. Έχουμε ήδη αναφέρει τη μία δύναμη, τη βαρύτητα. Μια άλλη είναι η ηλεκτρομαγνητική δύναμη. Αν αυτή ήταν σημαντικά ασθενέστερη, τότε τα ηλεκτρόνια δεν θα συγκρατούνταν γύρω από τον πυρήνα του ατόμου. “Θα μπορούσε να είναι σοβαρό αυτό;” ίσως αναρωτηθούν μερικοί. Ναι, διότι τα άτομα δεν θα μπορούσαν να ενωθούν και να σχηματίσουν μόρια. Αντίστροφα, αν αυτή η δύναμη ήταν πολύ ισχυρότερη, τότε τα ηλεκτρόνια θα παγιδεύονταν πάνω στον πυρήνα του ατόμου. Δεν θα γίνονταν χημικές αντιδράσεις μεταξύ των ατόμων—πράγμα που σημαίνει πως δεν θα υπήρχε ζωή. Ακόμη και από αυτή τη σκοπιά, είναι σαφές ότι η ύπαρξή μας και η ζωή μας εξαρτώνται από τον ακριβή καθορισμό της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης.

Σκεφτείτε, επίσης, τι θα συνέβαινε σε κοσμική κλίμακα: Αν η ηλεκτρομαγνητική δύναμη ήταν ελαφρώς διαφορετική, τότε θα επηρεαζόταν ο ήλιος και έτσι θα μεταβαλλόταν το φως που φτάνει στη γη, πράγμα που θα καθιστούσε τη φωτοσύνθεση των φυτών δύσκολη ή αδύνατη. Ακόμη, αυτό θα αφαιρούσε από το νερό τις μοναδικές του ιδιότητες, οι οποίες είναι απαραίτητες για τη ζωή. Και πάλι, η ακρίβεια που χαρακτηρίζει την ηλεκτρομαγνητική δύναμη καθορίζει το αν θα συνεχίσουμε να ζούμε ή όχι.

Εξίσου ζωτική είναι η ισχύς της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης σε σχέση με τις άλλες τρεις. Παραδείγματος χάρη, μερικοί φυσικοί υπολογίζουν ότι αυτή η δύναμη είναι 10.000.­000.­000.­000.­000.­000.­000.­000.­000.­000.­000.­000.­000 (10⁴⁰) φορές ισχυρότερη από τη βαρύτητα. Ένα επιπλέον μηδενικό σε αυτόν τον αριθμό (10⁴¹) ίσως φαίνεται μικρή αλλαγή. Αλλά αυτό θα καθιστούσε τη βαρύτητα αναλογικά ασθενέστερη, και ο Δρ Ράινχαρτ Μπρόιερ εξηγεί ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα: «Αν η βαρύτητα μειωνόταν, τότε τα άστρα θα ήταν μικρότερα και η πίεση της βαρύτητας στο εσωτερικό τους δεν θα ανέβαζε τη θερμοκρασία αρκετά ώστε να γίνονται αντιδράσεις πυρηνικής σύντηξης—ο ήλιος δεν θα έλαμπε». Μπορείτε να φανταστείτε τι θα σήμαινε αυτό για εμάς!

Τι θα γινόταν αν η βαρύτητα ήταν αναλογικά ισχυρότερη και ο αριθμός που προαναφέραμε είχε μόνο 39 μηδενικά (10³⁹); «Αν γινόταν αυτή η ελάχιστη αλλαγή», συνεχίζει ο Μπρόιερ, «τότε η διάρκεια ζωής ενός άστρου σαν τον ήλιο θα μειωνόταν κατακόρυφα». Και υπάρχουν άλλοι επιστήμονες που πιστεύουν ότι αυτές οι δυνάμεις είναι καθορισμένες με ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια.

Πράγματι, δύο αξιοσημείωτες ιδιότητες του ήλιου μας και άλλων άστρων είναι η μακροχρόνια αποδοτικότητα και σταθερότητα. Ας δούμε ένα απλό παράδειγμα. Γνωρίζουμε ότι, για να λειτουργήσει αποδοτικά, η μηχανή του αυτοκινήτου χρειάζεται να έχει την ακριβή αναλογία καυσίμου και αέρα· οι μηχανικοί σχεδιάζουν περίπλοκα μηχανικά και ηλεκτρονικά συστήματα προκειμένου να μεγιστοποιήσουν την απόδοση. Αν αυτό αληθεύει για μια απλή μηχανή, τι θα λέγαμε για άστρα σαν τον ήλιο μας που κάνουν «καύσεις» με τόση αποδοτικότητα; Οι τιμές των βασικών δυνάμεων που περιλαμβάνονται έχουν καθοριστεί με τέτοια ακρίβεια ώστε να είναι ιδανικές για την ύπαρξη ζωής. Μήπως αυτή η ακρίβεια επιτεύχθηκε τυχαία; Ο αρχαίος Ιώβ ρωτήθηκε: «Διακήρυξες εσύ τους κανόνες που διέπουν τους ουρανούς ή καθόρισες εσύ τους νόμους της φύσης πάνω στη γη;» (Ιώβ 38:33, Η Νέα Αγγλική Βίβλος [The New English Bible]) Κανένας άνθρωπος δεν το έκανε αυτό. Από πού, λοιπόν, προέρχεται αυτή η ακρίβεια;

Οι Δύο Πυρηνικές Δυνάμεις

Η δομή του σύμπαντος περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από τον ακριβή καθορισμό της βαρύτητας και της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης μόνο. Υπάρχουν και άλλες δύο φυσικές δυνάμεις που σχετίζονται με τη ζωή μας.

Αυτές οι δύο δυνάμεις δρουν στον πυρήνα του ατόμου και παρέχουν άφθονες αποδείξεις προνοητικότητας. Σκεφτείτε την ισχυρή πυρηνική δύναμη, η οποία κρατάει ενωμένα τα πρωτόνια και τα νετρόνια μέσα στον πυρήνα του ατόμου. Λόγω αυτής της συνοχής, μπορούν να σχηματιστούν διάφορα στοιχεία—ελαφρά στοιχεία (όπως το ήλιο και το οξυγόνο) και βαριά στοιχεία (όπως ο χρυσός και ο μόλυβδος). Φαίνεται πως, αν αυτή η συνεκτική δύναμη ήταν ασθενέστερη μόνο κατά 2 τοις εκατό, τότε θα υπήρχε μόνο υδρογόνο. Αντίστροφα, αν αυτή η δύναμη ήταν ελαφρώς ισχυρότερη, τότε θα υπήρχαν μόνο βαρύτερα στοιχεία, αλλά όχι υδρογόνο. Θα επηρέαζε κάτι τέτοιο τη ζωή μας; Αν στο σύμπαν δεν υπήρχε υδρογόνο, ο ήλιος μας δεν θα είχε το καύσιμο που χρειάζεται για να εκπέμπει ζωογόνα ενέργεια. Και, φυσικά, δεν θα είχαμε νερό και τροφή, εφόσον το υδρογόνο αποτελεί ουσιώδες συστατικό και των δύο.

Η τέταρτη δύναμη που εξετάζουμε, η οποία ονομάζεται ασθενής πυρηνική δύναμη, διέπει τη ραδιενεργό διάσπαση. Επηρεάζει, επίσης, τη θερμοπυρηνική δραστηριότητα στο εσωτερικό του ήλιου μας. “Είναι άραγε καθορισμένη με ακρίβεια αυτή η δύναμη;” ίσως ρωτήσετε. Ο φυσικομαθηματικός Φρίμαν Ντάισον εξηγεί: «Η ασθενής [δύναμη] είναι εκατομμύρια φορές πιο ασθενής από την πυρηνική δύναμη. Είναι ακριβώς όσο ασθενής χρειάζεται ώστε το υδρογόνο στον ήλιο να καίγεται με αργό και σταθερό ρυθμό. Αν η ασθενής [δύναμη] ήταν πολύ ισχυρότερη ή πολύ ασθενέστερη, τότε όλες οι μορφές ζωής που εξαρτώνται από άστρα όμοια με τον ήλιο θα αντιμετώπιζαν και πάλι προβλήματα». Ναι, αυτός ο ακριβής ρυθμός καύσης θερμαίνει τη γη μας—αλλά δεν την αποτεφρώνει—και μας διατηρεί στη ζωή.

Επιπρόσθετα, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η ασθενής δύναμη παίζει κάποιο ρόλο στις εκρήξεις των σουπερνόβα (υπερκαινοφανών αστέρων), τις οποίες προσδιορίζουν ως το μηχανισμό με τον οποίο παράγονται και διασκορπίζονται τα περισσότερα στοιχεία. «Αν αυτές οι πυρηνικές δυνάμεις ήταν με οποιονδήποτε τρόπο ελαφρώς διαφορετικές από ό,τι είναι στην πραγματικότητα, τότε τα άστρα δεν θα μπορούσαν να κατασκευάσουν τα στοιχεία από τα οποία αποτελούμαστε εσείς και εγώ», εξηγεί ο φυσικός Τζον Πόλκινχορν.

Θα μπορούσαμε να πούμε περισσότερα, αλλά προφανώς έχετε ήδη συλλάβει το νόημα. Είναι θαυμαστή η ακρίβεια που χαρακτηρίζει αυτές τις τέσσερις θεμελιώδεις δυνάμεις. «Ολόγυρά μας, φαίνεται πως βρίσκουμε αποδείξεις ότι η φύση έφτιαξε τα πάντα ακριβώς όπως έπρεπε», έγραψε ο καθηγητής Πολ Ντέιβις. Ναι, το γεγονός ότι οι θεμελιώδεις δυνάμεις είναι καθορισμένες με ακρίβεια καθιστά δυνατή την ύπαρξη και τη λειτουργία του ήλιου μας, του όμορφου πλανήτη μας με το ζωογόνο νερό του, της ατμόσφαιράς μας που είναι τόσο απαραίτητη για τη ζωή, καθώς και μιας τεράστιας ποικιλίας πολύτιμων χημικών στοιχείων στη γη. Αλλά αναρωτηθείτε: “Γιατί υπάρχει τέτοια ακρίβεια, και από πού προέρχεται;”

Τα Ιδανικά Χαρακτηριστικά της Γης

Η ύπαρξή μας απαιτεί ακρίβεια και από άλλες απόψεις. Αναλογιστείτε τις διαστάσεις της γης και τη θέση της σε σχέση με το υπόλοιπο ηλιακό μας σύστημα. Η Αγία Γραφή, στο βιβλίο που ονομάζεται Ιώβ, περιλαμβάνει τα εξής ερωτήματα που μας κάνουν να συνειδητοποιήσουμε τη μικρότητά μας: «Πού ήσουν εσύ όταν εγώ θεμελίωσα τη γη; . . . Ποιος καθόρισε τις διαστάσεις της, αν ξέρεις;» (Ιώβ 38:4, 5) Περισσότερο από ποτέ άλλοτε, αυτά τα ερωτήματα απαιτούν τώρα μια απάντηση. Γιατί; Λόγω των καταπληκτικών πραγμάτων που έχουν ανακαλυφτεί σχετικά με τη γη μας—περιλαμβανομένου του μεγέθους της και της θέσης της στο ηλιακό μας σύστημα.

Δεν έχει βρεθεί άλλος πλανήτης σαν τη γη σε κανένα σημείο του σύμπαντος. Είναι αλήθεια ότι μερικοί επιστήμονες προτάσσουν έμμεσες αποδείξεις σύμφωνα με τις οποίες γύρω από ορισμένα άστρα περιστρέφονται αντικείμενα εκατοντάδες φορές μεγαλύτερα από τη γη. Ωστόσο, η γη μας έχει ακριβώς το μέγεθος που απαιτείται για την ύπαρξή μας. Από ποια άποψη; Αν η γη ήταν ελάχιστα μεγαλύτερη, τότε η βαρύτητά της θα ήταν ισχυρότερη και το υδρογόνο, που είναι ελαφρύ αέριο, θα συσσωρευόταν σε ένα σημείο, εφόσον δεν θα μπορούσε να διαφύγει από τη βαρύτητα της γης. Συνεπώς, η ατμόσφαιρα θα ήταν αφιλόξενη για τη ζωή. Από την άλλη μεριά, αν η γη μας ήταν ελαφρώς μικρότερη, τότε το ζωογόνο οξυγόνο θα διέφευγε και το επιφανειακό νερό θα εξατμιζόταν. Είτε στη μια είτε στην άλλη περίπτωση, δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε.

Η γη έχει, επίσης, την ιδανική απόσταση από τον ήλιο, παράγοντας που είναι απαραίτητος για να μπορέσει να αναπτυχθεί η ζωή. Ο αστρονόμος Τζον Μπάροου και ο μαθηματικός Φρανκ Τίπλερ μελέτησαν «την αναλογία που υπάρχει ανάμεσα στην ακτίνα της Γης και στην απόστασή της από τον Ήλιο». Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ανθρώπινη ζωή δεν θα υπήρχε «αν αυτή η αναλογία ήταν ελαφρώς διαφορετική από ό,τι διαπιστώνουμε πως είναι». Ο καθηγητής Ντέιβιντ Λ. Μπλοκ παρατηρεί: «Οι υπολογισμοί δείχνουν ότι, αν η γη βρισκόταν μόνο 5 τοις εκατό πιο κοντά στον ήλιο, θα είχε εμφανιστεί ένα ανεξέλεγκτο φαινόμενο του θερμοκηπίου [υπερθέρμανση της γης] πριν από 4 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Από την άλλη μεριά, αν η γη είχε τοποθετηθεί μόνο 1 τοις εκατό πιο μακριά από τον ήλιο, θα είχε εμφανιστεί ένα ανεξέλεγκτο φαινόμενο παγοκάλυψης [τεράστιοι όγκοι πάγου θα κάλυπταν μεγάλο μέρος της υδρογείου] πριν από 2 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια».—Το Σύμπαν Μας: Σύμπτωση ή Σχεδιασμός; (Our Universe: Accident or Design?)

Στα όσα είπαμε παραπάνω περί ακρίβειας, μπορείτε να προσθέσετε το γεγονός ότι η γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της μία φορά την ημέρα—αυτή είναι η σωστή ταχύτητα για να επικρατούν ήπιες θερμοκρασίες. Η Αφροδίτη χρειάζεται 243 ημέρες για να κάνει μία περιστροφή. Σκεφτείτε τι θα γινόταν αν η γη περιστρεφόταν τόσο αργά! Δεν θα μπορούσαμε να επιζήσουμε από τις ακραίες θερμοκρασίες που θα προκαλούνταν επειδή οι ημέρες και οι νύχτες θα διαρκούσαν τόσο πολύ.

Μια άλλη ζωτική λεπτομέρεια αφορά την τροχιά της γης μας γύρω από τον ήλιο. Οι κομήτες διαγράφουν επιμηκυσμένη ελλειπτική τροχιά. Ευτυχώς, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τη γη. Η τροχιά της είναι σχεδόν κυκλική. Και πάλι, αυτό μας προφυλάσσει από τα θανατηφόρα αποτελέσματα των ακραίων θερμοκρασιών.

Δεν θα πρέπει, επίσης, να αγνοήσουμε τη θέση του ηλιακού μας συστήματος. Αν αυτό βρισκόταν πιο κοντά στο κέντρο του Γαλαξία μας, τότε η βαρυτική επίδραση γειτονικών άστρων θα διατάρασσε την τροχιά της γης. Αντίθετα, αν βρισκόταν στο ακρότατο σημείο του Γαλαξία μας, τότε ο νυχτερινός ουρανός δεν θα είχε σχεδόν καθόλου άστρα. Το φως των άστρων δεν είναι απαραίτητο για τη ζωή, αλλά δεν προσδίδει μεγάλη ομορφιά στο νυχτερινό μας ουρανό; Και βασιζόμενοι στις τρέχουσες αντιλήψεις για το σύμπαν, οι επιστήμονες έχουν υπολογίσει ότι στα άκρα του Γαλαξία μας δεν θα υπήρχαν αρκετά από τα χημικά στοιχεία που απαιτούνται για το σχηματισμό ενός ηλιακού συστήματος σαν το δικό μας.d

«Νόμος και Τάξη»

Από προσωπική εμπειρία, προφανώς θα γνωρίζετε ότι όλα τα πράγματα τείνουν προς την αταξία. Όπως έχουν παρατηρήσει όλοι οι ιδιοκτήτες σπιτιών, όταν τα πράγματα αφεθούν χωρίς φροντίδα, τείνουν να χαλάνε και να καταρρέουν. Οι επιστήμονες αναφέρονται σε αυτή την τάση ως το «δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής». Καθημερινά παρατηρούμε αυτόν το νόμο να βρίσκεται σε ισχύ. Αν ένα καινούριο αυτοκίνητο ή ποδήλατο αφεθεί χωρίς φροντίδα, μετατρέπεται σε παλιοσίδερα. Εγκαταλείψτε ένα κτίριο, και θα γίνει ερείπιο. Τι συμβαίνει, όμως, με το σύμπαν; Ο ίδιος νόμος εφαρμόζεται και στο σύμπαν. Ίσως, λοιπόν, να νομίσετε ότι η τάξη που επικρατεί σε ολόκληρο το σύμπαν θα έπρεπε να μετατραπεί σε πλήρη αταξία.

Ωστόσο, δεν φαίνεται να συμβαίνει κάτι τέτοιο στο σύμπαν, όπως ανακάλυψε ο καθηγητής μαθηματικών Ρότζερ Πενρόζ όταν μελέτησε την κατάσταση της αταξίας (ή αλλιώς την εντροπία) του παρατηρήσιμου σύμπαντος. Ένας λογικός τρόπος με τον οποίο μπορούμε να ερμηνεύσουμε αυτή τη διαπίστωση είναι το να συμπεράνουμε ότι το σύμπαν ήταν εύτακτο ευθύς εξαρχής και εξακολουθεί να είναι πολύ καλά οργανωμένο. Ο αστροφυσικός Άλαν Λάιτμαν σχολίασε ότι οι επιστήμονες «θεωρούν μυστηριώδες το γεγονός πως το σύμπαν δημιουργήθηκε με τόση ευταξία». Πρόσθεσε ότι «οποιαδήποτε επιτυχημένη κοσμολογική θεωρία θα πρέπει να λύσει τελικά αυτό το πρόβλημα της εντροπίας»—το γιατί δεν έχει επικρατήσει χάος στο σύμπαν.

Στην πραγματικότητα, η ύπαρξή μας αντιβαίνει σε αυτόν τον αποδεδειγμένο νόμο. Τότε, γιατί είμαστε ζωντανοί εδώ στη γη; Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, αυτό είναι ένα βασικό ερώτημα στο οποίο θα πρέπει να θέλουμε απάντηση.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 15]

Αν Προσπαθούσαμε να Μετρήσουμε τα Άστρα

Υπολογίζεται ότι ο Γαλαξίας μας έχει πάνω από 100.000.000.000 (100 δισεκατομμύρια) άστρα. Φανταστείτε μια εγκυκλοπαίδεια που αφιερώνει μία σελίδα σε καθένα από αυτά τα άστρα—ο ήλιος μας και το υπόλοιπο ηλιακό μας σύστημα θα καταλάμβαναν μόνο μία σελίδα. Πόσους τόμους θα έπρεπε να έχει αυτή η εγκυκλοπαίδεια για να καλύψει τα άστρα του Γαλαξία μας;

Αν οι τόμοι είχαν λογικό πάχος, λέγεται ότι αυτή η εγκυκλοπαίδεια δεν θα χωρούσε στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης, η οποία διαθέτει ράφια συνολικού μήκους 412 χιλιομέτρων!

Πόσο θα σας έπαιρνε να εξετάσετε αυτές τις σελίδες; «Για να ξεφυλλίσετε την εγκυκλοπαίδεια με ρυθμό μία σελίδα το δευτερόλεπτο, θα χρειάζονταν πάνω από δέκα χιλιάδες χρόνια», εξηγεί το βιβλίο Ενηλικίωση στο Γαλαξία Μας (Coming of Age in the Milky Way). Αλλά τα άστρα που αποτελούν το Γαλαξία μας δεν είναι παρά ένα μικρό μέρος των άστρων που υπάρχουν στους γαλαξίες του σύμπαντος, οι οποίοι υπολογίζεται ότι είναι 50.000.000.000 (50 δισεκατομμύρια). Αν η εγκυκλοπαίδεια είχε μία σελίδα για καθένα από αυτά τα άστρα, τότε δεν θα χωρούσε στα ράφια όλων των βιβλιοθηκών του κόσμου. «Όσο περισσότερα μαθαίνουμε για το σύμπαν», αναφέρει αυτό το βιβλίο, «τόσο περισσότερο διαπιστώνουμε πόσο λίγα γνωρίζουμε».

[Πλαίσιο στη σελίδα 16]

Τζάστροου—Σχετικά με την Αρχή

Ο Ρόμπερτ Τζάστροου, καθηγητής αστρονομίας και γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, έγραψε: «Λίγοι ήταν οι αστρονόμοι που ανέμεναν ότι αυτό το συμβάν—η ξαφνική γέννηση του Σύμπαντος—θα γινόταν αποδεδειγμένο επιστημονικό γεγονός, αλλά η παρατήρηση των ουρανών μέσω τηλεσκοπίων τούς έχει αναγκάσει να καταλήξουν σε αυτό το συμπέρασμα».

Κατόπιν σχολίασε τις προεκτάσεις αυτού του γεγονότος: «Η αστρονομική απόδειξη για το ότι υπήρξε Αρχή φέρνει τους επιστήμονες σε δύσκολη θέση, επειδή πιστεύουν πως κάθε αποτέλεσμα έχει μια φυσική αιτία . . . Ο Βρετανός αστρονόμος Ε. Α. Μιλν έγραψε: “Δεν μπορούμε να εισηγηθούμε τίποτα σχετικά με το τι επικρατούσε [στην αρχή]· στη Θεία πράξη της δημιουργίας, ο Θεός δεν έχει παρατηρητές ούτε θεατές”».—Ο Μαγεμένος Αργαλειός—Νοημοσύνη στο Σύμπαν (The Enchanted Loom—Mind in the Universe).

[Πλαίσιο στη σελίδα 17]

Οι Τέσσερις Θεμελιώδεις Φυσικές Δυνάμεις

1. Βαρύτητα—μια πολύ ασθενής δύναμη σε επίπεδο ατόμων. Επηρεάζει μεγάλα σώματα—πλανήτες, άστρα, γαλαξίες.

2. Ηλεκτρομαγνητισμός—η κύρια συνεκτική δύναμη μεταξύ πρωτονίων και ηλεκτρονίων, η οποία επιτρέπει το σχηματισμό μορίων. Οι αστραπές αποτελούν μια απόδειξη της ισχύος του.

3. Ισχυρή πυρηνική δύναμη—η δύναμη που κρατάει ενωμένα τα πρωτόνια και τα νετρόνια μέσα στον πυρήνα του ατόμου.

4. Ασθενής πυρηνική δύναμη—η δύναμη που διέπει τη διάσπαση των ραδιενεργών στοιχείων και την αποδοτική θερμοπυρηνική δραστηριότητα του ήλιου.

[Πλαίσιο στη σελίδα 20]

“Συνδυασμός Συμπτώσεων”

«Αν κάνατε την ασθενή δύναμη ελαφρώς ισχυρότερη, τότε δεν θα παραγόταν ήλιο· αν την κάνατε ελαφρώς ασθενέστερη, τότε σχεδόν όλο το υδρογόνο θα είχε μετατραπεί σε ήλιο».

«Είναι εξαιρετικά δύσκολο να προκύψει ένα σύμπαν στο οποίο υπάρχει κάποια ποσότητα ηλίου καθώς και σουπερνόβα (υπερκαινοφανείς αστέρες) που εκρήγνυνται. Η ύπαρξή μας εξαρτάται από αυτόν το συνδυασμό συμπτώσεων και από την ακόμη πιο εντυπωσιακή σύμπτωση των επιπέδων πυρηνικής ενέργειας που πρόβλεψε ο [αστρονόμος Φρεντ] Χόιλ. Ανόμοια με όλες τις προηγούμενες γενιές, εμείς γνωρίζουμε πώς βρεθήκαμε εδώ. Αλλά όμοια με όλες τις προηγούμενες γενιές, εξακολουθούμε να μη γνωρίζουμε το γιατί».—Νέος Επιστήμονας (New Scientist).

[Πλαίσιο στη σελίδα 22]

«Οι ειδικές συνθήκες που επικρατούν στη γη, και οι οποίες οφείλονται στο ιδανικό της μέγεθος, στην ιδανική σύνθεση των στοιχείων της και στη σχεδόν κυκλική τροχιά που διαγράφει σε τέλεια απόσταση από ένα μακρόβιο άστρο, τον ήλιο, κατέστησαν δυνατή τη συσσώρευση νερού στην επιφάνεια της γης». (Ολοκληρωμένες Αρχές της Ζωολογίας [Integrated Principles of Zoology], 7η έκδοση) Η ζωή στη γη δεν θα είχε εμφανιστεί αν δεν υπήρχε νερό.

[Πλαίσιο στη σελίδα 24]

Μήπως Πιστεύετε Μόνο Ό,τι Βλέπετε;

Πολλοί λογικοί άνθρωποι δέχονται την ύπαρξη πραγμάτων που δεν μπορούν να δουν. Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε το περιοδικό Ντισκάβερ (Discover) τον Ιανουάριο του 1997, ορισμένοι αστρονόμοι παρατήρησαν ένα φαινόμενο που τους έκανε να συμπεράνουν ότι υπάρχουν περίπου δώδεκα πλανήτες οι οποίοι διαγράφουν τροχιά γύρω από μακρινά άστρα.

«Μέχρι τώρα, αυτούς τους νέους πλανήτες τους γνωρίζουμε μόνο από τον τρόπο με τον οποίο η βαρύτητά τους διαταράσσει την κίνηση των άστρων γύρω από τα οποία περιστρέφονται». Ναι, για τους αστρονόμους, τα ορατά αποτελέσματα της βαρύτητας αποτέλεσαν τη βάση προκειμένου να πιστέψουν στην ύπαρξη αόρατων ουράνιων σωμάτων.

Οι συναφείς αποδείξεις—όχι η άμεση παρατήρηση—αποτέλεσαν επαρκή βάση για να δεχτούν οι επιστήμονες κάτι που ήταν μέχρι τώρα αόρατο. Πολλά άτομα που πιστεύουν στον Δημιουργό συμπεραίνουν ότι έχουν παρόμοια βάση για να δεχτούν αυτό που δεν μπορούν να δουν.

[Πλαίσιο στη σελίδα 25]

Ο Σερ Φρεντ Χόιλ εξηγεί στο σύγγραμμα Η Φύση του Σύμπαντος (The Nature of the Universe): «Για να αποφύγουμε το ζήτημα της δημιουργίας θα ήταν απαραίτητο να είναι όλη η ύλη του Σύμπαντος άπειρης ηλικίας, πράγμα που δεν μπορεί να συμβαίνει. . . . Το υδρογόνο μετατρέπεται σταθερά σε ήλιο και σε άλλα στοιχεία . . . Πώς γίνεται, λοιπόν, να αποτελείται το Σύμπαν σχεδόν εξ ολοκλήρου από υδρογόνο; Αν η ύλη ήταν άπειρης ηλικίας, αυτό θα ήταν εντελώς αδύνατον. Συνεπώς διαπιστώνουμε ότι, εφόσον το Σύμπαν έχει αυτά τα χαρακτηριστικά, δεν είναι δυνατόν να παρακαμφθεί το ζήτημα της δημιουργίας».

[Εικόνα στη σελίδα 12, 13]

Ο ήλιος μας (στο πλαίσιο) είναι ασήμαντος μέσα στο Γαλαξία μας, όπως φαίνεται στη φωτογραφία με το σπειροειδή γαλαξία NGC 5236

Ο Γαλαξίας μας περιέχει πάνω από 100 δισεκατομμύρια άστρα και είναι μόνο ένας από τους 50 και πλέον δισεκατομμύρια γαλαξίες του γνωστού σύμπαντος

[Εικόνες στη σελίδα 14]

Ο αστρονόμος Έντουιν Χαμπλ (1889-1953) διαπίστωσε ότι η μετατόπιση προς το ερυθρό που υφίσταται το φως μακρινών γαλαξιών υποδείκνυε πως το σύμπαν μας διαστέλλεται και, συνεπώς, είχε μια αρχή

[Εικόνες στη σελίδα 19]

Οι τιμές των δυνάμεων που διέπουν τον ήλιο μας είναι καθορισμένες με ακρίβεια, και έτσι επικρατούν στη γη συνθήκες ιδανικές για τη ζωή μας