«Ποιος Άραγε Είναι ο Πιστός και Φρόνιμος Δούλος;»
«Ποιος άραγε είναι ο πιστός και φρόνιμος δούλος τον οποίο ο κύριός του διόρισε υπεύθυνο στο υπηρετικό προσωπικό του;»—ΜΑΤΘ. 24:45.
1, 2. Μέσω ποιου αγωγού μάς τρέφει σήμερα ο Ιησούς, και γιατί είναι ζωτικό να αναγνωρίζουμε αυτόν τον αγωγό;
«ΑΔΕΛΦΟΙ, πόσες και πόσες φορές δεν βρήκα στα άρθρα που μας προμηθεύετε ό,τι χρειαζόμουν όταν ακριβώς το χρειαζόμουν»! Έτσι εξέφρασε κάποια αδελφή την εκτίμησή της σε μια επιστολή προς τους αδελφούς που εργάζονται στα παγκόσμια κεντρικά γραφεία μας. Συμμερίζεστε εσείς τα αισθήματά της; Πολλοί από εμάς θα απαντούσαμε καταφατικά. Πρέπει να μας εκπλήσσει αυτό; Καθόλου.
2 Η επίκαιρη πνευματική τροφή που λαβαίνουμε αποδεικνύει ότι ο Ιησούς, η Κεφαλή της εκκλησίας, τηρεί την υπόσχεση που έδωσε να μας τρέφει. Μέσω ποιων το κάνει αυτό; Όταν ανέφερε το σημείο της παρουσίας του, είπε ότι θα χρησιμοποιούσε “τον πιστό και φρόνιμο δούλο” για να δίνει στο υπηρετικό προσωπικό του “τροφή στον κατάλληλο καιρό”.a (Διαβάστε Ματθαίος 24:45-47) Εκείνος ο πιστός δούλος είναι ο αγωγός μέσω του οποίου ο Ιησούς τρέφει τους αληθινούς ακολούθους του σε αυτόν τον καιρό του τέλους. Είναι ζωτικό να αναγνωρίζουμε τον πιστό δούλο. Η πνευματική μας υγεία και η σχέση μας με τον Θεό εξαρτώνται από αυτόν τον αγωγό.—Ματθ. 4:4· Ιωάν. 17:3.
3. Τι έχουν πει τα έντυπά μας για την παραβολή του πιστού δούλου;
3 Πώς πρέπει, λοιπόν, να κατανοήσουμε την παραβολή του Ιησού για τον πιστό δούλο; Στο παρελθόν, τα έντυπά μας έχουν πει τα εξής: Την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ., ο Ιησούς διόρισε τον πιστό δούλο υπεύθυνο στο υπηρετικό προσωπικό του. Ο δούλος συμβολίζει όλους τους χρισμένους Χριστιανούς ως ομάδα στη γη σε κάθε δεδομένη στιγμή από τότε και έπειτα. Το υπηρετικό προσωπικό αναφέρεται στους ίδιους αυτούς χρισμένους ως άτομα. Το 1919, ο Ιησούς διόρισε τον πιστό δούλο «υπεύθυνο σε όλα τα υπάρχοντά του»—όλα τα επίγεια συμφέροντα της Βασιλείας του. Ωστόσο, έπειτα από περαιτέρω προσεκτική μελέτη, στοχασμό και προσευχή, έγινε αντιληπτό ότι η κατανόησή μας γύρω από τα λόγια του Ιησού για τον πιστό και φρόνιμο δούλο χρειάζεται να διασαφηνιστεί. (Παρ. 4:18) Ας εξετάσουμε αυτή την παραβολή καθώς και το πώς μας αφορά, είτε έχουμε την ουράνια ελπίδα είτε την επίγεια.
ΠΟΤΕ ΕΚΠΛΗΡΩΝΕΤΑΙ Η ΠΑΡΑΒΟΛΗ;
4-6. Γιατί μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η παραβολή του Ιησού για τον πιστό δούλο άρχισε να εκπληρώνεται μόνο μετά το 1914;
4 Τα συμφραζόμενα της παραβολής για τον πιστό και φρόνιμο δούλο δείχνουν ότι άρχισε να εκπληρώνεται, όχι την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ., αλλά σε αυτόν τον καιρό του τέλους. Ας δούμε πώς μας οδηγούν οι Γραφές σε αυτό το συμπέρασμα.
5 Η παραβολή του πιστού δούλου αποτελεί μέρος της προφητείας του Ιησού για «το σημείο της παρουσίας [του] και της τελικής περιόδου του συστήματος πραγμάτων». (Ματθ. 24:3) Το πρώτο τμήμα αυτής της προφητείας, το οποίο περιέχεται στα εδάφια Ματθαίος 24:4-22, έχει δύο εκπληρώσεις—η πρώτη στα έτη από το 33 Κ.Χ. ως το 70 Κ.Χ. και η δεύτερη, με πιο διευρυμένο τρόπο, στην εποχή μας. Μήπως αυτό σημαίνει ότι τα λόγια του Ιησού για τον πιστό δούλο θα είχαν επίσης δύο εκπληρώσεις; Όχι.
6 Αρχίζοντας με τα λόγια του εδαφίου Ματθαίος 24:29, ο Ιησούς επικεντρώθηκε κυρίως σε γεγονότα που θα συνέβαιναν στην εποχή μας. (Διαβάστε Ματθαίος 24:30, 42, 44) Αναφερόμενος σε όσα θα συμβούν στη διάρκεια της μεγάλης θλίψης, είπε ότι οι άνθρωποι «θα δουν τον Γιο του ανθρώπου να έρχεται πάνω στα σύννεφα του ουρανού». Κατόπιν, έχοντας υπόψη αυτούς που θα ζούσαν στη διάρκεια των τελευταίων ημερών, συνέστησε επαγρύπνηση, λέγοντας: «Δεν γνωρίζετε ποια ημέρα έρχεται ο Κύριός σας» και «κάποια ώρα που δεν τη θεωρείτε πιθανή έρχεται ο Γιος του ανθρώπου».b Σε αυτά τα συμφραζόμενα—όταν μιλούσε για γεγονότα που θα λάβαιναν χώρα στις τελευταίες ημέρες—ανέφερε ο Ιησούς την παραβολή του πιστού δούλου. Επομένως, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι τα λόγια του για αυτόν τον πιστό δούλο άρχισαν να εκπληρώνονται μόνο μετά την έναρξη των τελευταίων ημερών το 1914. Αυτό το συμπέρασμα είναι λογικό. Γιατί;
7. Ποια ζωτική ερώτηση εγέρθηκε καθώς άρχιζε η εποχή του θερισμού, και γιατί;
7 Σκεφτείτε για λίγο την ερώτηση: «Ποιος άραγε είναι ο πιστός και φρόνιμος δούλος;» Τον πρώτο αιώνα, δεν υπήρχε λόγος να εγερθεί αυτή η ερώτηση. Όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο, οι απόστολοι μπορούσαν να εκτελούν θαύματα, ακόμη δε και να μεταβιβάζουν θαυματουργικά χαρίσματα ως απόδειξη της θεϊκής υποστήριξης. (Πράξ. 5:12) Γιατί λοιπόν να ρωτήσει κανείς ποιον διόρισε ο Χριστός για να αναλάβει την ηγεσία; Το 1914, ωστόσο, η κατάσταση ήταν πολύ διαφορετική. Εκείνο το έτος άρχισε η εποχή του θερισμού. Είχε φτάσει πια ο καιρός για το διαχωρισμό των ζιζανίων από το σιτάρι. (Ματθ. 13:36-43) Κατά συνέπεια, καθώς άρχιζε η εποχή του θερισμού, εγέρθηκε μια ζωτική ερώτηση: Εφόσον πολλοί κατ’ απομίμηση Χριστιανοί ισχυρίζονταν ότι είναι αληθινοί ακόλουθοι του Ιησού, πώς θα μπορούσε να προσδιοριστεί το σιτάρι—οι χρισμένοι Χριστιανοί; Η παραβολή του πιστού δούλου έδινε την απάντηση. Οι χρισμένοι ακόλουθοι του Χριστού θα ήταν εκείνοι που θα τρέφονταν καλά από πνευματική άποψη.
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΦΡΟΝΙΜΟΣ ΔΟΥΛΟΣ;
8. Γιατί είναι εύλογο να απαρτίζεται ο πιστός δούλος από χρισμένους Χριστιανούς;
8 Ο πιστός δούλος πρέπει να απαρτίζεται από χρισμένους Χριστιανούς στη γη. Οι χρισμένοι Χριστιανοί αποκαλούνται «βασιλικό ιερατείο» και έχουν διοριστεί να “«διακηρύξουν εκτεταμένα τις αρετές» εκείνου που τους κάλεσε από το σκοτάδι στο θαυμαστό του φως”. (1 Πέτρ. 2:9) Εξυπακούεται ότι εκείνοι που θα συμμετείχαν άμεσα στη διδασκαλία της αλήθειας στους ομοπίστους τους θα ήταν μέλη αυτού του “βασιλικού ιερατείου”.—Μαλ. 2:7· Αποκ. 12:17.
9. Μήπως απαρτίζουν τον πιστό δούλο όλοι οι χρισμένοι Χριστιανοί; Εξηγήστε.
9 Μήπως απαρτίζουν τον πιστό δούλο όλοι οι χρισμένοι στη γη; Όχι. Η πραγματικότητα είναι πως δεν έχουν όλοι οι χρισμένοι κάποιον ρόλο στη διανομή της πνευματικής τροφής στους ομοπίστους τους παγκόσμια. Ανάμεσα στο σιτάρι υπάρχουν χρισμένοι αδελφοί που ίσως υπηρετούν ως διακονικοί υπηρέτες ή πρεσβύτεροι στην τοπική εκκλησία τους. Διδάσκουν από σπίτι σε σπίτι καθώς και στην εκκλησία τους και υποστηρίζουν όσια την κατεύθυνση που λαβαίνουν από τα κεντρικά γραφεία. Αλλά δεν έχουν κάποιον ρόλο στη διανομή της πνευματικής τροφής στην παγκόσμια αδελφότητα. Ανάμεσα στους χρισμένους υπάρχουν και ταπεινές αδελφές, οι οποίες δεν θα προσπαθούσαν ποτέ να οικειοποιηθούν το ρόλο του δασκάλου μέσα στην εκκλησία.—1 Κορ. 11:3· 14:34.
10. Ποιος είναι ο πιστός και φρόνιμος δούλος;
10 Ποιος είναι, λοιπόν, ο πιστός και φρόνιμος δούλος; Σε αρμονία με την τακτική που ακολούθησε ο Ιησούς να τρέφει τους πολλούς μέσω των χεριών των λίγων, αυτός ο δούλος απαρτίζεται από μια μικρή ομάδα χρισμένων αδελφών οι οποίοι ασχολούνται άμεσα με την προετοιμασία και τη διανομή της πνευματικής τροφής στη διάρκεια της παρουσίας του Χριστού. Σε όλη την περίοδο των τελευταίων ημερών, οι χρισμένοι αδελφοί που απαρτίζουν τον πιστό δούλο έχουν υπηρετήσει μαζί στα κεντρικά γραφεία. Τις πρόσφατες δεκαετίες, αυτός ο δούλος είναι ταυτόσημος με το Κυβερνών Σώμα των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Παρατηρήστε, ωστόσο, ότι η λέξη «δούλος» στην παραβολή του Ιησού είναι στον ενικό αριθμό, κάτι που υποδηλώνει ότι πρόκειται για σύνθετο δούλο. Οι αποφάσεις του Κυβερνώντος Σώματος, λοιπόν, λαβαίνονται συλλογικά.
ΠΟΙΟΙ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΟ ΥΠΗΡΕΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ;
11, 12. (α) Ποιους δύο διορισμούς λαβαίνει ο πιστός και φρόνιμος δούλος; (β) Πότε διόρισε ο Ιησούς τον πιστό δούλο υπεύθυνο στο υπηρετικό προσωπικό του, και ποιους επέλεξε;
11 Αξίζει να σημειωθεί ότι, στην παραβολή του Ιησού, ο πιστός και φρόνιμος δούλος λαβαίνει δύο ξεχωριστούς διορισμούς. Ο πρώτος τον καθιστά υπεύθυνο στο υπηρετικό προσωπικό, ενώ ο δεύτερος σε όλα τα υπάρχοντα του κυρίου. Εφόσον η παραβολή εκπληρώνεται μόνο σε αυτόν τον καιρό του τέλους, και οι δύο διορισμοί θα έπρεπε να γίνουν μετά την έναρξη της παρουσίας του Ιησού με βασιλική εξουσία το 1914.
12 Πότε διόρισε ο Ιησούς τον πιστό δούλο υπεύθυνο στο υπηρετικό προσωπικό του; Για να δώσουμε την απάντηση, πρέπει να ανατρέξουμε πίσω στο 1914—στην έναρξη της εποχής του θερισμού. Όπως μάθαμε νωρίτερα, εκείνον τον καιρό πολλές ομάδες ισχυρίζονταν ότι είναι Χριστιανοί. Από ποια ομάδα θα επέλεγε και θα διόριζε ο Ιησούς τον πιστό δούλο; Αυτή η ερώτηση απαντήθηκε αφού πρώτα ο ίδιος και ο Πατέρας του ήρθαν και επιθεώρησαν το ναό, δηλαδή την πνευματική διευθέτηση για λατρεία, από το 1914 ως το πρώτο μέρος του 1919.c (Μαλ. 3:1) Επιδοκίμασαν μια μικρή ομάδα όσιων Σπουδαστών της Γραφής οι οποίοι έδειξαν ότι η καρδιά τους ήταν με τον Ιεχωβά και το Λόγο του. Βέβαια, χρειάζονταν κάποιον καθαρισμό, αλλά ανταποκρίθηκαν ταπεινά κατά τη διάρκεια μιας σύντομης περιόδου δοκιμής και εξαγνισμού. (Μαλ. 3:2-4) Εκείνοι οι πιστοί Σπουδαστές της Γραφής ήταν το σιτάρι, οι αληθινοί Χριστιανοί. Το 1919, έτος κατά το οποίο έλαβε χώρα πνευματική αναζωογόνηση, ο Ιησούς επέλεξε από ανάμεσά τους ικανούς χρισμένους αδελφούς για να αποτελέσουν τον πιστό και φρόνιμο δούλο και τους διόρισε υπεύθυνους στο υπηρετικό προσωπικό του.
13. Ποιοι περιλαμβάνονται στο υπηρετικό προσωπικό, και γιατί;
13 Ποιοι, λοιπόν, αποτελούν το υπηρετικό προσωπικό; Με απλά λόγια, εκείνοι που τρέφονται. Στο αρχικό τμήμα των τελευταίων ημερών, το υπηρετικό προσωπικό ήταν όλοι χρισμένοι. Αργότερα, συμπεριλήφθηκε στο υπηρετικό προσωπικό και το μεγάλο πλήθος των άλλων προβάτων. Τα άλλα πρόβατα αποτελούν τώρα τη συντριπτική πλειονότητα του “ενός ποιμνίου” που βρίσκεται υπό την ηγεσία του Χριστού. (Ιωάν. 10:16) Και οι δύο ομάδες ωφελούνται από την ίδια επίκαιρη πνευματική τροφή την οποία διανέμει ο πιστός δούλος. Τι θα λεχθεί για τα μέλη του Κυβερνώντος Σώματος που απαρτίζουν σήμερα τον πιστό και φρόνιμο δούλο; Και αυτοί επίσης οι αδελφοί χρειάζεται να τρέφονται πνευματικά. Επομένως, αναγνωρίζουν ταπεινά ότι ως άτομα ανήκουν στο υπηρετικό προσωπικό ακριβώς όπως όλοι οι άλλοι γνήσιοι ακόλουθοι του Ιησού.
14. (α) Με ποια ευθύνη έχει επιφορτιστεί ο πιστός δούλος, και τι περιλαμβάνει αυτή; (β) Ποια προειδοποίηση έδωσε ο Ιησούς στον πιστό και φρόνιμο δούλο; (Βλέπε πλαίσιο “Αν ο Κακός Εκείνος Δούλος . . .”)
14 Η ευθύνη που ανέθεσε ο Ιησούς στον πιστό και φρόνιμο δούλο ήταν βαρυσήμαντη. Στους Βιβλικούς χρόνους, ένας τέτοιος έμπιστος δούλος, ή αλλιώς οικονόμος, ήταν διαχειριστής του σπιτικού. (Λουκ. 12:42) Έτσι λοιπόν, ο πιστός και φρόνιμος δούλος έχει επιφορτιστεί με την ευθύνη να διαχειρίζεται το σπιτικό της πίστης. Στα πλαίσια αυτής της ευθύνης, επιβλέπει τους υλικούς πόρους, το έργο κηρύγματος, τα προγράμματα των συνελεύσεων και την παραγωγή Γραφικών εντύπων που προορίζονται για τη διακονία αγρού και για προσωπική και εκκλησιαστική μελέτη. Το υπηρετικό προσωπικό εξαρτάται από όλες τις πνευματικές προμήθειες που διανέμει ο σύνθετος δούλος.
ΠΟΤΕ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΥΠΑΡΧΟΝΤΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ;
15, 16. Πότε διορίζει ο Ιησούς τον πιστό δούλο υπεύθυνο σε όλα τα υπάρχοντά του;
15 Πότε αναθέτει ο Ιησούς στο δούλο το δεύτερο διορισμό—«όλα τα υπάρχοντά του»; Ο ίδιος είπε: «Ευτυχισμένος είναι εκείνος ο δούλος αν ο κύριός του, όταν έρθει, τον βρει να ενεργεί έτσι! Αληθινά σας λέω: Θα τον διορίσει υπεύθυνο σε όλα τα υπάρχοντά του». (Ματθ. 24:46, 47) Παρατηρήστε ότι ο Ιησούς αναθέτει το δεύτερο διορισμό αφού πρώτα έρθει και βρει εκείνον το δούλο «να ενεργεί έτσι», δηλαδή να διανέμει πιστά την πνευματική τροφή. Άρα λοιπόν, θα μεσολαβούσε κάποιο διάστημα ανάμεσα στους δύο διορισμούς. Για να καταλάβουμε πώς και πότε διορίζει ο Ιησούς το δούλο υπεύθυνο σε όλα τα υπάρχοντά του, χρειάζεται να γνωρίζουμε δύο πράγματα: πότε έρχεται και τι περιλαμβάνουν τα υπάρχοντά του.
16 Πότε έρχεται ο Ιησούς; Βρίσκουμε την απάντηση στα συμφραζόμενα. Θυμηθείτε πως, όταν τα προηγούμενα εδάφια λένε ότι ο Ιησούς «έρχεται», αναφέρονται στον καιρό κατά τον οποίο έρχεται για να εξαγγείλει και να εκτελέσει κρίση στο τέλος αυτού του συστήματος.d (Ματθ. 24:30, 42, 44) Επομένως, ο “ερχομός”, ή αλλιώς η έλευση, του Ιησού για τον οποίο γίνεται λόγος στην παραβολή του πιστού δούλου λαβαίνει χώρα στη διάρκεια της μεγάλης θλίψης.
17. Τι περιλαμβάνουν τα υπάρχοντα του Ιησού;
17 Τι περιλαμβάνουν «όλα τα υπάρχοντα» του Ιησού; Ο Ιησούς δεν πρόσθεσε κάποιον προσδιορισμό στη λέξη «όλα», σαν να ήθελε να περιορίσει τα υπάρχοντά του σε επίγεια πράγματα. Στην πραγματικότητα, έχει τεράστια ουράνια εξουσία. «Μου έχει δοθεί όλη η εξουσία στον ουρανό και στη γη», είπε. (Ματθ. 28:18· Εφεσ. 1:20-23) Τα υπάρχοντά του περιλαμβάνουν τώρα τη Μεσσιανική Βασιλεία, η οποία του ανήκει από το 1914 και την οποία θα μοιραστεί με τους χρισμένους ακολούθους του.—Αποκ. 11:15.
18. Γιατί θα διορίσει ο Ιησούς με πολλή χαρά το δούλο υπεύθυνο σε όλα τα υπάρχοντά του;
18 Με βάση τα παραπάνω, τι μπορούμε να συμπεράνουμε; Όταν ο Ιησούς έρθει για κρίση στη διάρκεια της μεγάλης θλίψης, θα βρει ότι ο πιστός δούλος υπήρξε όσιος όσον αφορά τη διανομή επίκαιρης πνευματικής τροφής στο υπηρετικό προσωπικό. Τότε θα του δώσει με πολλή χαρά το δεύτερο διορισμό—θα τον κάνει υπεύθυνο σε όλα τα υπάρχοντά του. Όσοι απαρτίζουν τον πιστό δούλο θα αναλάβουν αυτόν το διορισμό όταν λάβουν την ουράνια ανταμοιβή τους ως συγκυβερνήτες του Χριστού.
19. Μήπως ο πιστός δούλος λαβαίνει μεγαλύτερη ανταμοιβή στον ουρανό από τους υπόλοιπους χρισμένους; Εξηγήστε.
19 Μήπως ο πιστός δούλος λαβαίνει μεγαλύτερη ανταμοιβή στον ουρανό από τους υπόλοιπους χρισμένους; Όχι. Μια ανταμοιβή, για την οποία δίνεται κάποτε υπόσχεση σε μια μικρή ομάδα, μπορεί τελικά να επεκταθεί και σε άλλους. Σκεφτείτε για παράδειγμα τι είπε ο Ιησούς στους 11 πιστούς αποστόλους του τη νύχτα προτού πεθάνει. (Διαβάστε Λουκάς 22:28-30) Υποσχέθηκε σε εκείνη τη μικρή ομάδα ότι θα λάβαιναν μια θαυμάσια ανταμοιβή για την πιστότητά τους. Θα μοιράζονταν μαζί του το θρόνο της βασιλικής εξουσίας του. Αλλά έπειτα από χρόνια, έδειξε ότι όλοι οι 144.000 θα καθήσουν σε θρόνους και θα μοιραστούν μαζί του τη διακυβέρνησή του. (Αποκ. 1:1· 3:21) Παρόμοια, όπως αναφέρει το εδάφιο Ματθαίος 24:47, υποσχέθηκε ότι μια μικρή ομάδα—οι χρισμένοι αδελφοί που απαρτίζουν τον πιστό δούλο—θα διοριστούν υπεύθυνοι σε όλα τα υπάρχοντά του. Στην πραγματικότητα, όλοι οι 144.000 θα συμμετάσχουν στην τεράστια ουράνια εξουσία του.—Αποκ. 20:4, 6.
20. Γιατί διόρισε ο Ιησούς τον πιστό δούλο, και τι είστε αποφασισμένοι να κάνετε;
20 Μέσω του πιστού και φρόνιμου δούλου, ο Ιησούς ακολουθεί την τακτική που είχε εφαρμόσει τον πρώτο αιώνα—τρέφει τους πολλούς μέσω των χεριών των λίγων. Ο Ιησούς διόρισε εκείνον τον πιστό δούλο για να διασφαλίσει ότι οι γνήσιοι ακόλουθοί του—είτε ανήκουν στους χρισμένους είτε στα άλλα πρόβατα—θα εφοδιάζονταν σταθερά με επίκαιρη πνευματική τροφή σε όλη τη διάρκεια των τελευταίων ημερών. Ας είμαστε αποφασισμένοι να δείχνουμε την εκτίμησή μας υποστηρίζοντας όσια τους χρισμένους αδελφούς που απαρτίζουν αυτόν τον πιστό και φρόνιμο δούλο.—Εβρ. 13:7, 17.
a Παράγραφος 2: Νωρίτερα, ο Ιησούς είπε μια παρόμοια παραβολή στην οποία αναφέρθηκε στο “δούλο” ως “οικονόμο”.—Λουκ. 12:42-44.
b Παράγραφος 6: Ο “ερχομός” του Χριστού δεν ταυτίζεται με την «παρουσία» του. Η αόρατη παρουσία του αρχίζει προτού έρθει για να εκτελέσει κρίση.
c Παράγραφος 12: Βλέπε το άρθρο «Εγώ Είμαι Μαζί σας Όλες τις Ημέρες» στο ίδιο τεύχος, σελίδες 10-12, παράγραφοι 5-8.
d Παράγραφος 16: Βλέπε το άρθρο «Πες μας: Πότε θα Γίνουν Αυτά;» στο ίδιο τεύχος, σελίδες 7, 8, παράγραφοι 14-18.