Τιμγκάντ​—Μια Θαμμένη Πόλη Αποκαλύπτει τα Μυστικά Της

Ο ΑΤΡΟΜΗΤΟΣ εξερευνητής δεν πίστευε στα μάτια του. Στην έρημο της Αλγερίας, πρόβαλε μέσα από την άμμο μια ρωμαϊκή θριαμβική αψίδα! Όταν ο Σκωτσέζος Τζέιμς Μπρους έκανε αυτή την ανακάλυψη το 1765, δεν συνειδητοποίησε ότι στεκόταν πάνω από τα ερείπια της μεγαλύτερης ρωμαϊκής αποικίας που χτίστηκε ποτέ στη Βόρεια Αφρική​—πάνω από την αρχαία πόλη Ταμουγάδη, τη σημερινή Τιμγκάντ.

Έπειτα από έναν και πλέον αιώνα, το 1881, Γάλλοι αρχαιολόγοι άρχισαν να φέρνουν στο φως τα καλοδιατηρημένα ερείπια της Τιμγκάντ. Συμπέραναν ότι, παρά το άγονο και αφιλόξενο περιβάλλον, οι κάτοικοί της ζούσαν με μεγάλη άνεση και πολυτέλεια. Τι ώθησε, όμως, τους Ρωμαίους να χτίσουν μια ευημερούσα αποικία σε ένα τέτοιο μέρος; Και ποια διδάγματα παίρνουμε από αυτή την αρχαία πόλη και τους κατοίκους της;

Όταν οι Ρωμαίοι επέκτειναν την κυριαρχία τους στη Βόρεια Αφρική τον πρώτο αιώνα Π.Κ.Χ., συνάντησαν σθεναρή αντίσταση από νομαδικές φυλές. Πώς θα εξασφάλιζαν ειρήνη με τους ντόπιους; Στην αρχή, οι στρατιώτες της Τρίτης Λεγεώνας του Αυγούστου έχτισαν πολλά οχυρωμένα στρατόπεδα και φυλάκια στην τεράστια ορεινή περιοχή της σημερινής βόρειας Αλγερίας. Αργότερα, έχτισαν την Τιμγκάντ, αλλά με έναν εντελώς διαφορετικό σκοπό υπόψη.

Επισήμως, οι Ρωμαίοι ίδρυσαν την Τιμγκάντ για τους απόστρατους, αλλά στην πραγματικότητα την έχτισαν για να κάμψουν την αντίσταση των τοπικών φυλών. Το σχέδιό τους πέτυχε. Ο άνετος τρόπος ζωής στην Τιμγκάντ άρχισε σύντομα να ελκύει τους ντόπιους, οι οποίοι έρχονταν στην πόλη για να πουλήσουν τα προϊόντα τους. Πολλοί ντόπιοι, ελπίζοντας ότι θα γίνουν δεκτοί στην Τιμγκάντ όπου επιτρεπόταν να ζουν μόνο Ρωμαίοι πολίτες, κατατάσσονταν εθελοντικά στη Ρωμαϊκή Λεγεώνα για 25 χρόνια ώστε να εξασφαλίσουν τη ρωμαϊκή υπηκοότητα για τον εαυτό τους και τους γιους τους.

Ορισμένοι Αφρικανοί δεν αρκέστηκαν απλώς στο να έχουν ρωμαϊκή υπηκοότητα, αλλά τελικά απέκτησαν ακόμη και υψηλά αξιώματα στην Τιμγκάντ ή σε άλλες αποικίες. Το ευφυές σχέδιο των Ρωμαίων για την αφομοίωση των ντόπιων είχε τόση επιτυχία ώστε μόλις μισό αιώνα μετά την ίδρυσή της ζούσαν σε αυτήν κυρίως Βορειοαφρικανοί.

Πώς κατάφεραν οι Ρωμαίοι να κλέψουν τις καρδιές των ιθαγενών τόσο γρήγορα; Μεταξύ άλλων, προώθησαν την ισότητα ανάμεσα στους πολίτες​—μια αρχή την οποία δίδασκε ο Ρωμαίος πολιτικός Κικέρων. Η γη κατανεμήθηκε εξίσου ανάμεσα στους Ρωμαίους απόστρατους και στους πολίτες αφρικανικής καταγωγής. Η πόλη ήταν προσεκτικά σχεδιασμένη, με οικοδομικά τετράγωνα πλευράς 20 μέτρων που χωρίζονταν από στενούς δρόμους. Αναμφίβολα, αυτή η εύτακτη διευθέτηση που ευνοούσε την ισότητα ήταν ιδιαίτερα ελκυστική στους κατοίκους.

Όπως σε πολλές ρωμαϊκές πόλεις, έτσι και εκεί οι κάτοικοι συναντιούνταν στην πολύβουη αγορά για να μάθουν τα τελευταία νέα ή για να παίξουν παιχνίδια. Οι ιθαγενείς από τα κοντινά άνυδρα βουνά ασφαλώς φαντάζονταν τον εαυτό τους να περπατάει σε σκιερές στοές μέσα στον καύσωνα ή να χαλαρώνει σε κάποιο από τα πολλά δωρεάν δημόσια λουτρά, ακούγοντας το κελάρυσμα του νερού. Πιθανότατα έβλεπαν τον εαυτό τους να κάθεται δίπλα στα αναζωογονητικά νερά ενός σιντριβανιού, κουβεντιάζοντας με φίλους. Όλα αυτά φάνταζαν σαν όνειρο.

Το ανοιχτό θέατρο συνέβαλε και αυτό στο να κλέβονται οι καρδιές των ανθρώπων. Χωρούσε πάνω από 3.500 θεατές και συγκέντρωνε θορυβώδη πλήθη από την Τιμγκάντ και από γειτονικές πόλεις. Επί σκηνής, οι ηθοποιοί παρουσίαζαν έργα που εκθείαζαν συνήθως την ανηθικότητα ή τη βία, εξοικειώνοντας τους θεατές με την αισθησιακή αναψυχή που άρεσε στους Ρωμαίους.

Η ρωμαϊκή θρησκεία έπαιξε και αυτή το ρόλο της. Τα δάπεδα και οι τοίχοι των λουτρών ήταν πλούσια διακοσμημένα με πολύχρωμα ψηφιδωτά που απεικόνιζαν σκηνές από την ειδωλολατρική μυθολογία. Εφόσον το λουτρό ήταν σημαντική συνήθεια της καθημερινότητας, οι κάτοικοι εξοικειώθηκαν σταδιακά με τους θεούς και τη θρησκεία της Ρώμης. Ο εκρωμαϊσμός των Αφρικανών ήταν τόσο αποτελεσματικός ώστε οι επιτύμβιες στήλες διακοσμούνταν συνήθως με τριάδες τοπικών αλλά και ρωμαϊκών θεοτήτων.

Μετά την ίδρυση της πόλης από τον Αυτοκράτορα Τραϊανό το 100 Κ.Χ., οι Ρωμαίοι προώθησαν την παραγωγή σιτηρών, ελαιόλαδου και κρασιού σε όλη τη Βόρεια Αφρική. Η περιοχή άρχισε σύντομα να προμηθεύει αυτά τα βασικά αγαθά σε ολόκληρη την αυτοκρατορία. Όπως άλλες αποικίες, έτσι και η Τιμγκάντ ευημερούσε υπό τη ρωμαϊκή κυριαρχία. Με τον καιρό, ο πληθυσμός της αυξήθηκε, και η πόλη επεκτάθηκε πολύ πέρα από τα οχυρωμένα τείχη της.

Ενώ οι κάτοικοι της πόλης και οι γαιοκτήμονες ευημερούσαν από το εμπόριο με τη Ρώμη, οι ντόπιοι αγρότες είχαν ελάχιστο όφελος. Τον τρίτο αιώνα Κ.Χ., η κοινωνική αδικία και η υπερφορολόγηση ώθησε τους μικροκτηματίες σε εξεγέρσεις. Μερικοί, που είχαν ασπαστεί την Καθολική πίστη, προσχώρησαν στους Δονατιστές​—μια ομάδα κατ’ όνομα Χριστιανών οι οποίοι ξεσηκώθηκαν εναντίον της διαφθοράς στους κόλπους της Καθολικής Εκκλησίας.​—Βλέπε το πλαίσιο «Οι Δονατιστές​—Δεν Ήταν “Αγνή Εκκλησία”».

Έπειτα από αιώνες θρησκευτικών συγκρούσεων, εμφύλιων πολέμων και βαρβαρικών επιδρομών, ο ρωμαϊκός πολιτισμός έχασε την επιρροή του στη Βόρεια Αφρική. Τον έκτο αιώνα Κ.Χ., η Τιμγκάντ κάηκε ολοσχερώς από τοπικές αραβικές φυλές και τελικά βυθίστηκε στη λήθη επί 1.000 και πλέον χρόνια.

Οι αρχαιολόγοι που ανέσκαψαν την Τιμγκάντ βρήκαν διασκεδαστική μια λατινική επιγραφή που ανακάλυψαν στην αγορά, η οποία λέει: «Κυνήγι, λουτρό, παιχνίδι, γέλιο​—αυτή είναι ζωή!» Σύμφωνα με κάποιον Γάλλο ιστορικό, η εν λόγω φράση «απηχεί μια φιλοσοφία που ενδεχομένως στερείται φιλοδοξίας, αλλά κάποιοι τη θεωρούν το μυστικό της σοφίας».

Στην πραγματικότητα, οι Ρωμαίοι επιδίωκαν από παλιά έναν τέτοιον τρόπο ζωής. Τον πρώτο αιώνα, ο Χριστιανός απόστολος Παύλος έκανε λόγο για κάποιους οι οποίοι είχαν την εξής φιλοσοφία ζωής: «Ας φάμε και ας πιούμε, γιατί αύριο θα πεθάνουμε». Μολονότι οι Ρωμαίοι ήταν θρησκευόμενοι, ζούσαν για την απόλαυση της στιγμής, χωρίς να δίνουν σημασία στο βαθύτερο νόημα και στον απώτερο σκοπό της ζωής. Ο Παύλος προειδοποίησε τους συγχριστιανούς του να φυλάγονται από τέτοιους ανθρώπους, λέγοντας: «Μην παροδηγείστε. Οι κακές συναναστροφές φθείρουν τις ωφέλιμες συνήθειες».​—1 Κορινθίους 15:32, 33.

Αν και οι κάτοικοι της Τιμγκάντ έζησαν πριν από περίπου 1.500 χρόνια, οι αντιλήψεις για τη ζωή δεν έχουν αλλάξει σημαντικά. Πολλοί σήμερα ζουν μόνο για το παρόν. Θεωρούν ότι η αντίληψη των Ρωμαίων για τη ζωή είναι απόλυτα λογική, όποιες και αν είναι οι συνέπειες. Ωστόσο, η Αγία Γραφή κάνει μια περιεκτική και ρεαλιστική αξιολόγηση του ζητήματος, λέγοντας: «Το σκηνικό αυτού του κόσμου αλλάζει». Ως εκ τούτου, μας παροτρύνει να “μη χρησιμοποιούμε τον κόσμο στο πλήρες”.​—1 Κορινθίους 7:31.

Τα ερείπια της Τιμγκάντ μαρτυρούν ότι το μυστικό για ευτυχία και νόημα στη ζωή δεν βρίσκεται σε εκείνη την επιγραφή που έμεινε τόσο καιρό θαμμένη στην άμμο της Βόρειας Αφρικής, αλλά στην υπενθύμιση της Γραφής: «Ο κόσμος παρέρχεται καθώς και η επιθυμία του, αλλά αυτός που κάνει το θέλημα του Θεού παραμένει για πάντα».​—1 Ιωάννη 2:17.