Μπίρα​—Η Ιστορία του Χρυσού Ποτού

Από αρθρογράφο του Ξύπνα! στην Τσεχία

ΤΙ ΛΑΧΤΑΡΑΕΙ συχνά να πιει κάποιος που νιώθει μεγάλη δίψα; Σε πολλές χώρες, είτε πρόκειται για εργάτη είτε για επιχειρηματία, ο άνθρωπος αυτός ίσως να ονειρεύεται ένα ποτήρι από το αγαπημένο του χρυσό ποτό. Μπορεί να φαντάζεται τον πλούσιο, λευκό αφρό και την υπέροχη, πικρή γεύση του. Ίσως, λοιπόν, να λέει μέσα του: “Και τι δεν θα έδινα για ένα ποτήρι παγωμένη μπίρα!”

Η μπίρα είναι σχεδόν τόσο παλιά όσο και η ίδια η ανθρωπότητα. Παραμένει δημοφιλής εδώ και χιλιετίες, και σε πολλές περιοχές αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του τοπικού πολιτισμού. Δυστυχώς, ιδιαίτερα σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες, η μπίρα έχει γίνει αιτία προβλημάτων για εκείνους που την πίνουν σε υπερβολικές ποσότητες. Εντούτοις, όταν καταναλώνεται με μέτρο, είναι απολαυστική χάρη στις ξεχωριστές ιδιότητες και στη γεύση της. Ας ανασκοπήσουμε την ιστορία αυτού του δημοφιλούς ποτού.

Πόσο Παλιά Είναι;

Όπως δείχνουν πινακίδες σφηνοειδούς γραφής που βρέθηκαν στην περιοχή των αρχαίων Σουμερίων, στη Μεσοποταμία, η μπίρα ήταν διαθέσιμη εκεί από την τρίτη κιόλας χιλιετία Π.Κ.Χ. Την ίδια περίοδο, αυτό το ποτό σερβιριζόταν επίσης στα τραπέζια των Βαβυλωνίων και των Αιγυπτίων. Στη Βαβυλώνα μάλιστα, όπου ήταν γνωστοί 19 διαφορετικοί τύποι μπίρας, η ζυθοποιία διεπόταν από νόμους οι οποίοι αποτελούσαν μέρος του Κώδικα του Χαμουραμπί. Αυτές οι διατάξεις όριζαν, λόγου χάρη, την τιμή της μπίρας, και οποιαδήποτε παραβίασή τους επέφερε την ποινή του θανάτου. Στην αρχαία Αίγυπτο η ζυθοποιία ήταν ευρέως διαδεδομένη και οι άνθρωποι αγαπούσαν την μπίρα. Αρχαιολογικές ανασκαφές που έγιναν εκεί αποκάλυψαν την παλαιότερη γραπτή συνταγή ζυθοποιίας.

Με τον καιρό, η τεχνολογία της ζυθοποιίας εξαπλώθηκε στην Ευρώπη. Μερικοί Ρωμαίοι ιστορικοί που έζησαν στις αρχές της Κοινής μας Χρονολογίας ανέφεραν ότι οι Κέλτες, οι Γερμανοί και άλλα φύλα απολάμβαναν την μπίρα. Οι Βίκινγκς πίστευαν ότι ακόμη και στη Βαλχάλα​—την κατοικία όπου πήγαιναν οι γενναίοι πολεμιστές μετά το θάνατό τους, σύμφωνα με τη σκανδιναβική μυθολογία—​τα ποτήρια των αντρών θα ξεχείλιζαν από μπίρα.

Κατά το Μεσαίωνα στην Ευρώπη, η παραγωγή μπίρας μεταφέρθηκε στα μοναστήρια. Οι Ευρωπαίοι μοναχοί βελτίωσαν την τεχνολογία της διαδικασίας παραγωγής, χρησιμοποιώντας λυκίσκο ως συντηρητικό. Το 19ο αιώνα η βιομηχανοποίηση αυτοματοποίησε τη ζυθοποιία, γεγονός που αποτέλεσε ορόσημο στην ιστορία αυτού του δημοφιλούς ποτού. Τότε σημειώθηκαν μερικές πολύ σημαντικές επιστημονικές ανακαλύψεις.

Ο Γάλλος χημικός και μικροβιολόγος Λουί Παστέρ διαπίστωσε ότι η ζύμη που προκαλούσε τη ζύμωση της μπίρας αποτελούνταν από ζωντανούς οργανισμούς. Εκείνη η ανακάλυψη έδωσε τη δυνατότητα να ελέγχεται με ακριβέστερο τρόπο η μετατροπή των σακχάρων σε αλκοόλ. Ο Δανός βοτανολόγος Έμιλ Κρίστιαν Χάνσεν έγινε μια από τις σπουδαιότερες μορφές στην ιστορία της ζυθοποιίας. Όλη του τη ζωή ερευνούσε και ταξινομούσε διαφορετικά είδη ζύμης. Μεταξύ άλλων, στην έρευνά του ασχολήθηκε με την καλλιέργεια καθαρών στελεχών ζυθοζύμης (μαγιά μπίρας). Με αυτόν τον τρόπο, ο Χάνσεν στην ουσία έφερε επανάσταση στη βιομηχανία της ζυθοποιίας.

Είναι, όμως, η ζυθοποιία τόσο δύσκολη υπόθεση; Πράγματι είναι, όσο απίστευτο και αν ακούγεται. Ας εξετάσουμε εν συντομία το μυστικό που κρύβεται πίσω από ένα γευστικότατο ποτήρι μπίρας.

Προτού Φτάσει στο Ποτήρι Σας

Η τεχνολογία της ζυθοποιίας υπέστη σημαντικές αλλαγές στο πέρασμα των αιώνων και ακόμη και σήμερα ποικίλλει από ζυθοποιείο σε ζυθοποιείο. Αλλά, σε γενικές γραμμές, σχεδόν όλες οι μπίρες περιέχουν τέσσερα κύρια συστατικά: κριθάρι, λυκίσκο, νερό και ζύμη. Ολόκληρη η διαδικασία της ζυθοποιίας μπορεί να διαιρεθεί σε τέσσερα στάδια: τη βυνοποίηση, την προετοιμασία του ζυθογλεύκους, τη ζύμωση και την ωρίμανση.

Βυνοποίηση. Σε αυτό το στάδιο, γίνεται η διαλογή, το ζύγισμα και ο καθαρισμός του κριθαριού από ξένες ουσίες. Έπειτα, το κριθάρι διαβρέχεται με νερό​—απαραίτητη διαδικασία προκειμένου να βλαστήσει. Για να γίνει αυτό χρειάζονται πέντε ως εφτά ημέρες σε θερμοκρασία 14 περίπου βαθμών Κελσίου. Το τελικό προϊόν αυτής της διαδικασίας είναι η πράσινη βύνη, η οποία μεταφέρεται σε ειδικούς φούρνους για να υποβληθεί σε φρύξη, μια μέθοδο ξήρανσης. Η περιεκτικότητα της πράσινης βύνης σε νερό μειώνεται στο 2 ως 5 τοις εκατό ώστε να διακοπεί η βλάστηση. Μετά τη φρύξη, και αφού απομακρυνθούν οι βλαστοί, η βύνη αλέθεται. Τότε είναι έτοιμη για το επόμενο στάδιο.

Προετοιμασία του ζυθογλεύκους. Η αλεσμένη βύνη αναμειγνύεται με νερό για την παραγωγή πολτού, ο οποίος στη συνέχεια θερμαίνεται σταδιακά. Σε συγκεκριμένες θερμοκρασίες τα ένζυμα αρχίζουν να μετατρέπουν τα άμυλα σε απλά σάκχαρα. Αυτό το στάδιο διαρκεί τέσσερις και πλέον ώρες και παράγει το ζυθογλεύκος, από το οποίο στη συνέχεια απομακρύνονται τα αδιάλυτα συστατικά με διήθηση. Ακολουθεί η διαδικασία βρασμού, η οποία διακόπτει τη δράση των ενζύμων. Κατά το βρασμό, προστίθεται λυκίσκος στο ζυθογλεύκος για να αποκτήσει η μπίρα τη χαρακτηριστική πικρή γεύση της. Έπειτα από δύο περίπου ώρες βρασμού, το ζυθογλεύκος ψύχεται και φτάνει στην απαιτούμενη θερμοκρασία.

Ζύμωση. Πιθανότατα, αυτό είναι το πιο σημαντικό στάδιο της ζυθοποιίας. Μέσω της ζύμης, τα απλά σάκχαρα που περιέχει το ζυθογλεύκος μετατρέπονται σε αλκοόλ και διοξείδιο του άνθρακα. Η διάρκεια, το πολύ μία εβδομάδα, και η θερμοκρασία που απαιτούνται για τη διαδικασία εξαρτώνται από τον τύπο της μπίρας που παράγεται​—έιλ ή λάγκερ. Η πράσινη μπίρα, όπως αποκαλείται, μεταφέρεται στη συνέχεια σε δεξαμενές σε ένα αποθηκευτικό κελάρι για να ωριμάσει.

Ωρίμανση. Σε αυτό το στάδιο, η μπίρα αποκτά τη χαρακτηριστική της γεύση και άρωμα. Το διοξείδιο του άνθρακα που απελευθερώνεται δίνει επίσης στην μπίρα την αφρώδη υφή της. Η περίοδος ωρίμανσής της μπορεί να ποικίλλει από τρεις εβδομάδες μέχρι μερικούς μήνες, ανάλογα με τον τύπο της μπίρας. Τελικά, η μπίρα συσκευάζεται σε βαρέλια ή μπουκάλια και είναι έτοιμη για αποστολή στον τελικό προορισμό της​—που θα μπορούσε να είναι το τραπέζι σας! Αλλά ποιον τύπο μπίρας θα θέλατε να δοκιμάσετε εσείς;

Το Ποτό με τα Πολλά Πρόσωπα

Είναι αλήθεια ότι ίσως υπάρχουν μεγάλες διαφορές από μπίρα σε μπίρα. Μπορείτε να την απολαύσετε ανοιχτόχρωμη ή σκουρόχρωμη, γλυκιά ή πικρή, κριθαρένια ή σταρένια. Η γεύση της μπίρας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων είναι η ποιότητα του νερού που χρησιμοποιείται, ο τύπος της βύνης, η τεχνολογία που εφαρμόζεται και οι ζύμες που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία.

Μία από τις πιο γνωστές μπίρες είναι η πίλσνερ (ή πιλς), μια κλασική ξανθή λάγκερ. Αυτός ο τύπος μπίρας παράγεται σε εκατοντάδες ζυθοποιεία σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, η αυθεντική πίλσνερ φτιάχνεται μόνο στην πόλη Πίλζεν, ή Πίλσεν, στην Τσεχία. Το μυστικό της παραγωγής της βρίσκεται, όχι μόνο στην τεχνολογία, αλλά και στις πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται​—μαλακό νερό, βύνη υψηλής ποιότητας και ο κατάλληλος τύπος ζυθοζύμης.​—Βλέπε το συνοδευτικό πλαίσιο.

Μια άλλη εξαιρετική μπίρα είναι η βάις, σταρένια μπίρα, ιδιαίτερα δημοφιλής στη Γερμανία. Από τις βρετανικές ξεχωρίζουν οι πόρτερ και στάουτ. Η πόρτερ είναι μια δυνατή, αφροζύμωτη μπίρα που φτιάχνεται από καβουρντισμένη βύνη, η οποία δίνει σε αυτό το ποτό έντονο σκούρο χρώμα. Η πόρτερ παρασκευάστηκε για πρώτη φορά στο Λονδίνο το 18ο αιώνα. Αρχικά, προοριζόταν να χρησιμοποιείται ως «θρεπτικό» ποτό για όσους έκαναν σκληρές εργασίες, όπως ήταν οι αχθοφόροι (πόρτερς, στην αγγλική). Η στάουτ, μια βαριά μπίρα με έντονο σκούρο χρώμα​—που έγινε γνωστή στην Ιρλανδία και στον κόσμο από την οικογένεια Γκίνες—​είναι μια ποικιλία της παραδοσιακής πόρτερ. Μπορείτε να δοκιμάσετε είτε την αγγλική γλυκιά στάουτ, η οποία συνήθως περιέχει λακτόζη (γαλακτοσάκχαρο), είτε την ιρλανδική ξηρή στάουτ, η οποία είναι πικρή και έχει μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε αλκοόλ.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας για πολλούς που απολαμβάνουν την μπίρα είναι το πώς την πίνουν, είτε προέρχεται από μπουκάλι είτε από κουτί είτε από βαρέλι. Οι Αμερικανοί συνηθίζουν να πίνουν την μπίρα τους πολύ παγωμένη. Άλλοι την προτιμούν σε θερμοκρασία δωματίου ή λίγο παγωμένη και σερβιρισμένη απευθείας από τα βαρέλια που είναι αποθηκευμένα στο κελάρι της μπιραρίας.

Πράγματι, η μπίρα είναι ένα ποτό με πολλά πρόσωπα. Αν την πίνετε με μέτρο, μπορεί να έχετε κάποια οφέλη για την υγεία σας. Στην πραγματικότητα, περιέχει διάφορες σημαντικές βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία, όπως ριβοφλαβίνη, φολικό οξύ, χρώμιο και ψευδάργυρο. Σύμφωνα με κάποιους ειδικούς, η μετριοπαθής κατανάλωση μπίρας μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη καρδιοπάθειας και δερματικών παθήσεων. Αν κάνετε καλή επιλογή ανάμεσα στις μάρκες και στους τύπους μπίρας που είναι διαθέσιμα και αν τη χρησιμοποιείτε ισορροπημένα, μπορείτε να απολαύσετε αυτό το γευστικό και δροσιστικό ποτό. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα έχετε μπροστά σας ένα ποτήρι από αυτό το χρυσό ποτό με το λευκό αφρό, θυμηθείτε τη συναρπαστική ιστορία του!

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 13]

Οι Κύριοι Συντελεστές

Τα παλιά χρόνια, πολλοί επαγγελματίες συμμετείχαν στην παραγωγή της μπίρας. Ακολουθούν μερικοί από αυτούς.

◼ Ο παραγωγός της βύνης​—ο πρώτος συντελεστής στο έργο της ζυθοποιίας. Αυτός είχε την ευθύνη να παράγει τη βύνη από κριθάρι ή σιτάρι. Επέβλεπε τη βλάστηση των κόκκων και τη φρύξη της πράσινης βύνης. Επωμιζόταν μια σοβαρή ευθύνη, επειδή η γεύση της μπίρας που παράγεται εξαρτάται κυρίως από την ποιότητα της βύνης.

◼ Ο ζυθοποιός (φαίνεται επάνω)​—είχε την ευθύνη του βρασμού. Αρχικά αναμείγνυε τον αλεσμένο πολτό με νερό και έπειτα, στη διάρκεια του βρασμού, πρόσθετε λυκίσκο. Το τελικό προϊόν της εργασίας του ήταν το ζυθογλεύκος.

◼ Ο υπεύθυνος του κελαριού​—έμπειρος ειδικός ο οποίος επέβλεπε τη ζύμωση της μπίρας στους κάδους και την ωρίμανσή της στο κελάρι αποθήκευσης. Έπειτα, μετέφερε την έτοιμη μπίρα σε μικρότερα δοχεία.

[Ευχαριστίες]

S laskavým svolením Pivovarského muzea v Plzni

[Πλαίσιο/​Εικόνες στη σελίδα 14]

Πίλσνερ​—Η Αυθεντική Μπίρα με τις Περισσότερες Απομιμήσεις

Όλα ξεκίνησαν το 1295. Ο βασιλιάς της Βοημίας, ο Βεγκέσλαος Β΄, ίδρυσε την πόλη Πίλζεν και, λίγο καιρό μετά, παραχώρησε σε 260 από τους κατοίκους του Πίλζεν το δικαίωμα να παρασκευάζουν μπίρα. Αρχικά, αυτοί παρασκεύαζαν μπίρα στα σπίτια τους και μόνο σε μικρές ποσότητες, αλλά αργότερα δημιούργησαν συντεχνίες και έφτιαξαν ζυθοποιεία. Ωστόσο, με τον καιρό, η οικονομία και ο πολιτισμός της Βοημίας ακολούθησαν πτωτική πορεία και αυτό επηρέασε τη ζυθοποιία. Αγνοώντας την καθιερωμένη τεχνολογία και χρησιμοποιώντας τις δικές τους συνταγές, οι ζυθοποιοί συχνά παρασκεύαζαν ένα απεχθές ποτό το οποίο δεν άξιζε να αποκαλείται μπίρα.

Εκείνη την εποχή, στην Ευρώπη παράγονταν δύο τύποι μπίρας. Η αφροζύμωτη μπίρα, ειδικά στη Βοημία, ενώ η πολύ καλύτερης ποιότητας βυθοζύμωτη μπίρα προτιμούνταν κυρίως στη Βαυαρία. Υπήρχε τεράστιο χάσμα ανάμεσα στις βαυαρικές μπίρες και στις μπίρες του Πίλζεν.

Ένα σημαντικό σημείο στροφής υπήρξε το 1839. Περίπου 200 κάτοικοι του Πίλζεν αποφάσισαν να κάνουν κάτι για την κατάσταση. Ίδρυσαν τη Ζυθοποιία Μπέρτζες, όπου θα παρασκευαζόταν μόνο βυθοζύμωτη, ή αλλιώς βαυαρικού τύπου, μπίρα. Κάλεσαν τον διάσημο ζυθοποιό Γιόζεφ Γκρολ από τη Βαυαρία. Εκείνος έπιασε αμέσως δουλειά με σκοπό να παραγάγει μια χαρακτηριστική βαυαρική μπίρα. Το αποτέλεσμα ήταν πολύ διαφορετικό​—αλλά και πολύ καλύτερο από ό,τι περίμενε. Η πείρα του Γκρολ σε συνδυασμό με τις εξαιρετικές ντόπιες πρώτες ύλες συνέβαλαν στην παραγωγή μιας μπίρας που αγαπήθηκε αμέσως από τον κόσμο. Γιατί; Λόγω της μοναδικής της γεύσης, του χρώματος και του αρώματός της. Εντούτοις, η φήμη της μπίρας του Πίλζεν είχε και τα μειονεκτήματά της. Πολλοί ζυθοποιοί, θέλοντας να επωφεληθούν με κάποιον τρόπο από αυτή την εξέλιξη, άρχισαν να δίνουν στα προϊόντα τους την ονομασία πίλσνερ. Η πίλσνερ, λοιπόν, δεν έγινε μόνο διάσημη αλλά έγινε επίσης η μπίρα με τις περισσότερες απομιμήσεις στον κόσμο των χρυσών ποτών.

[Εικόνες]

Γιόζεφ Γκρολ

Υδραγωγείο ζυθοποιείου στο Πίλζεν

[Ευχαριστίες]

S laskavým svolením Pivovarského muzea v Plzni

[Χάρτης στη σελίδα 12]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Πίλζεν

[Εικόνα στη σελίδα 12, 13]

Αιγυπτιακό ομοίωμα που απεικονίζει την προετοιμασία ψωμιού και μπίρας

[Ευχαριστίες]

Su concessione del Ministero per i Beni e le Attività Culturali - Museo Egizio - Torino

[Εικόνες στη σελίδα 15]

Λυκίσκος, βύνη και ζυθοποιείο