ΣΕΝΝΑΧΕΙΡΕΙΜ

(Σενναχειρείμ) [ακκαδικής προέλευσης· σημαίνει «Ο Σιν [ο θεός της σελήνης] Έχει Αποκαταστήσει τους Αδελφούς σε Εμένα»].

Γιος του Σαργών Β΄ και βασιλιάς της Ασσυρίας. Κληρονόμησε από τον πατέρα του μια πανίσχυρη αυτοκρατορία αλλά αναγκάστηκε να περάσει το μεγαλύτερο μέρος της βασιλείας του καταπνίγοντας εξεγέρσεις, ειδικά σε σχέση με την πόλη της Βαβυλώνας.

Φαίνεται ότι ο Σενναχειρείμ, στη διάρκεια της βασιλείας του πατέρα του, υπηρετούσε ως κυβερνήτης ή στρατηγός στο βόρειο τμήμα της Ασσυρίας. Μετά την άνοδό του στο θρόνο, δεν αντιμετώπισε πολλά προβλήματα σε αυτή την περιοχή, ενώ οι δυσκολίες που συνάντησε προέρχονταν κυρίως από τα Ν και τα Δ. Ο Χαλδαίος Μερωδάχ-βαλαδάν (Ησ 39:1) εγκατέλειψε το Ελάμ όπου είχε αναγκαστεί να καταφύγει εξαιτίας του Σαργών, του πατέρα του Σενναχειρείμ, και κατόπιν αυτοανακηρύχτηκε βασιλιάς της Βαβυλώνας. Ο Σενναχειρείμ βάδισε εναντίον του Μερωδάχ-βαλαδάν και των Ελαμιτών συμμάχων του και τους νίκησε στην Κις. Ωστόσο, ο Μερωδάχ-βαλαδάν διέφυγε και συνέχισε να κρύβεται άλλα τρία χρόνια. Ο Σενναχειρείμ εισέβαλε στη Βαβυλώνα και ενθρόνισε ως αντιβασιλιά τον Μπελ-ιμπνί. Ακολούθως πραγματοποιήθηκαν και άλλες εκστρατείες που σκοπό είχαν να τιμωρήσουν και να κρατήσουν σε υποταγή τους λαούς των χωρών στις λοφώδεις περιοχές που περιέβαλλαν την Ασσυρία.

Κατόπιν, στην «τρίτη εκστρατεία» του, όπως τη χαρακτηρίζει ο ίδιος, ο Σενναχειρείμ κινήθηκε εναντίον του «Χάττι»—ονομασία που εκείνη την εποχή προφανώς αναφερόταν στη Φοινίκη και στην Παλαιστίνη. (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή [Ancient Near Eastern Texts], επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 287) Η περιοχή αυτή βρισκόταν σε κατάσταση γενικής εξέγερσης εναντίον του ασσυριακού ζυγού. Ανάμεσα σε εκείνους που είχαν απορρίψει την ασσυριακή κυριαρχία ήταν και ο Βασιλιάς Εζεκίας του Ιούδα (2Βα 18:7), αν και δεν υπάρχουν στοιχεία που να μαρτυρούν ότι είχε συνασπιστεί με τα άλλα εξεγερμένα βασίλεια.

Το 14ο έτος του Εζεκία (732 Π.Κ.Χ.), οι δυνάμεις του Σενναχειρείμ κινήθηκαν δυτικά, κατέλαβαν τη Σιδώνα, την Αχζίβ, την Ακό και άλλες πόλεις στα φοινικικά παράλια και στη συνέχεια κατευθύνθηκαν προς το Ν. Κατόπιν αυτού, τρομοκρατημένα βασίλεια, περιλαμβανομένου του Μωάβ, του Εδώμ και της Αζώτου, αναφέρεται ότι έστειλαν φόρο υποτελείας σε έκφραση της υποταγής τους. Η απείθαρχη Ασκαλών καταλήφθηκε διά της βίας μαζί με τις γειτονικές πόλεις Ιόππη και Βαιθ-δαγών. Μια ασσυριακή επιγραφή κατηγορεί το λαό και τους ευγενείς της φιλισταϊκής πόλης Ακκαρών ότι παρέδωσαν το βασιλιά τους τον Παδί στον Εζεκία, ο οποίος, σύμφωνα με τον Σενναχειρείμ, τον «φυλάκισε παράνομα». (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή, σ. 287· παράβαλε 2Βα 18:8.) Για τους κατοίκους της Ακκαρών αναφέρεται ότι παρακάλεσαν την Αίγυπτο και την Αιθιοπία να τους βοηθήσουν να αποκρούσουν ή να εμποδίσουν την ασσυριακή επίθεση.

Το Βιβλικό υπόμνημα υποδεικνύει ότι, περίπου σε εκείνη τη φάση, ο Σενναχειρείμ επιτέθηκε στον Ιούδα πολιορκώντας και καταλαμβάνοντας πολλές από τις οχυρωμένες πόλεις και κωμοπόλεις του. Τότε ο Εζεκίας έστειλε μήνυμα στον Ασσύριο στη Λαχείς προσφερόμενος να πληρώσει ό,τι φόρο θα του επέβαλλε ο Σενναχειρείμ. (2Βα 18:13, 14) Η κατάληψη της Λαχείς από τον Σενναχειρείμ παρουσιάζεται σε ένα ανάγλυφο διάζωμα τοίχου το οποίο τον παρουσιάζει καθισμένο σε έναν θρόνο μπροστά από την ηττημένη πόλη να δέχεται τα λάφυρα που του φέρνουν από εκεί, ενώ μερικοί από τους αιχμαλώτους υποβάλλονται σε βασανιστήρια.

Η Βιβλική αφήγηση δεν κάνει καμιά νύξη για το αν ο Βασιλιάς Παδί, σε περίπτωση που ήταν όντως αιχμάλωτος του Εζεκία, απελευθερώθηκε τότε, αλλά δείχνει ότι ο Εζεκίας πλήρωσε το φόρο υποτελείας που του ζήτησε ο Σενναχειρείμ: 300 τάλαντα ασήμι (περ. $1.982.000) και 30 τάλαντα χρυσάφι (περ. $11.560.000). (2Βα 18:14-16) Στη συνέχεια, όμως, ο Σενναχειρείμ έστειλε στο βασιλιά και στο λαό της Ιερουσαλήμ μια αντιπροσωπεία τριών αξιωματούχων οι οποίοι τους ζήτησαν να συνθηκολογήσουν μαζί του και, τελικά, να αποδεχτούν τη συνακόλουθη εξορία. Το μήνυμα των Ασσυρίων εξέφραζε περιφρόνηση ιδιαίτερα για την πεποίθηση που έθετε ο Εζεκίας στον Ιεχωβά. Μέσω του εκπροσώπου του, ο Σενναχειρείμ καυχιόταν ότι ο Ιεχωβά θα αποδεικνυόταν τόσο ανίσχυρος όσο και οι θεοί των χωρών που είχαν ήδη υποχωρήσει εμπρός στην ισχύ των Ασσυρίων.—2Βα 18:17-35.

Η αντιπροσωπεία των Ασσυρίων επέστρεψε στον Σενναχειρείμ ο οποίος τότε πολεμούσε εναντίον της Λιβνά, διότι είχε ακουστεί “για τον Τιρχάκα, το βασιλιά της Αιθιοπίας, ότι είχε βγει να τον πολεμήσει”. (2Βα 19:8, 9) Οι επιγραφές του Σενναχειρείμ μιλούν για μια μάχη στην Ελθεκέχ (περ. 15 χλμ. ΒΒΔ της Ακκαρών), στην οποία, όπως εκείνος ισχυρίζεται, νίκησε τον αιγυπτιακό στρατό και τις δυνάμεις «του βασιλιά της Αιθιοπίας». Στη συνέχεια, περιγράφει την κατάκτηση της Ακκαρών και την αποκατάσταση του ελεύθερου πλέον Παδί στο θρόνο της.—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή, σ. 287, 288.

Ο Ιεχωβά Νικάει το Στρατό του Σενναχειρείμ. Όσον αφορά την Ιερουσαλήμ, παρ’ όλο που ο Σενναχειρείμ έστειλε μια απειλητική επιστολή προειδοποιώντας τον Εζεκία ότι παρέμενε αποφασισμένος να πάρει την πρωτεύουσα του Ιούδα (Ησ 37:9-20), το υπόμνημα δείχνει ότι οι Ασσύριοι δεν “τόξευσαν βέλος εκεί . . . ούτε ανήγειραν πολιορκητικό πρόχωμα εναντίον της”. Ο Ιεχωβά, τον οποίο είχε χλευάσει ο Σενναχειρείμ, εξαπέστειλε έναν άγγελο ο οποίος μέσα σε μία νύχτα πάταξε «εκατόν ογδόντα πέντε χιλιάδες στο στρατόπεδο των Ασσυρίων» και έστειλε πίσω τον Σενναχειρείμ «με ντροπιασμένο πρόσωπο στη γη του».—Ησ 37:33-37· 2Χρ 32:21.

Οι επιγραφές του Σενναχειρείμ δεν κάνουν λόγο για την πανωλεθρία που υπέστησαν οι δυνάμεις του. Αλλά, όπως σχολιάζει ο καθηγητής Τζακ Φίνεγκαν: «Δεδομένης της γενικής τάσης καυχησιολογίας που διαπνέει τις επιγραφές των Ασσύριων βασιλιάδων, . . . δεν θα αναμέναμε να καταγράψει ο Σενναχειρείμ μια τέτοια ήττα». (Φως από το Αρχαίο Παρελθόν [Light From the Ancient Past], 1959, σ. 213) Ωστόσο, είναι αξιοπρόσεκτη η εκδοχή που δίνει ο Σενναχειρείμ για αυτό το περιστατικό στο αποκαλούμενο Πρίσμα του Σενναχειρείμ, το οποίο φυλάσσεται στο Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Σικάγο. Ο Σενναχειρείμ λέει εν μέρει: «Όσο για τον Εζεκία τον Ιουδαίο, ο οποίος δεν υποτάχθηκε στο ζυγό μου, 46 από τις ισχυρές του πόλεις, τα περιτειχισμένα φρούρια και τα αναρίθμητα μικρά χωριά που βρίσκονταν στα περίχωρά τους τα πολιόρκησα και (τα) κατέλαβα, χρησιμοποιώντας καλοπατημένες (χωμάτινες) ράμπες και πολιορκητικούς κριούς που (έτσι) μεταφέρθηκαν κοντά (στα τείχη) (σε συνδυασμό με) επίθεση πεζικού, (χρησιμοποιώντας) σήραγγες, ρήγματα, καθώς και άλλα υπονομευτικά έργα. Πήρα (από εκεί) 200.150 ανθρώπους, νέους και ηλικιωμένους, άντρες και γυναίκες, άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια, καμήλες, αναρίθμητα μεγάλα και μικρά βοοειδή, και (τα) θεώρησα λάφυρα. Αυτόν [τον Εζεκία] τον φυλάκισα στην Ιερουσαλήμ, στη βασιλική του κατοικία, όπως ένα πουλί μέσα στο κλουβί. . . . Τις πόλεις του, τις οποίες είχα λεηλατήσει, τις αφαίρεσα από τη χώρα του και τις έδωσα στον Μιτιντί, βασιλιά της Αζώτου, στον Παδί, βασιλιά της Ακκαρών, και στον Σιλιβέλ, βασιλιά της Γάζας. . . . Ο ίδιος ο Εζεκίας . . . μου έστειλε αργότερα στη Νινευή, τη βασιλική μου πόλη, μαζί με 30 τάλαντα χρυσό, 800 τάλαντα ασήμι, πολύτιμους λίθους, αντιμόνιο, μεγάλα κομμάτια κόκκινους λίθους, κλίνες με (ενθετική διακόσμηση από) ελεφαντόδοντο, καρέκλες-νιμεντού με (ενθετική διακόσμηση από) ελεφαντόδοντο, δέρματα ελεφάντων, έβενο, ξύλο πύξου (και) κάθε είδους πολύτιμους θησαυρούς, τις (ίδιες του τις) κόρες, τις παλλακίδες και τους μουσικούς, άντρες και γυναίκες. Για να παραδώσει το φόρο υποτελείας και να υποκλιθεί ως δούλος, έστειλε τον (προσωπικό) αγγελιοφόρο του».—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή, σ. 288.

Στην κομπαστική αυτή εκδοχή ο αριθμός των ταλάντων ασημιού που δόθηκαν έχει διογκωθεί από 300 σε 800, και αναμφίβολα αυτό ισχύει και με άλλες λεπτομέρειες γύρω από το φόρο που καταβλήθηκε. Από άλλες απόψεις, όμως, αυτή η εκδοχή επιβεβαιώνει με αξιοσημείωτο τρόπο το Βιβλικό υπόμνημα και δείχνει πως ο Σενναχειρείμ δεν ισχυρίστηκε ότι κατέλαβε την Ιερουσαλήμ. Πρέπει να σημειώσουμε, ωστόσο, ότι ο Σενναχειρείμ τοποθετεί την καταβολή του φόρου υποτελείας από τον Εζεκία μετά την απειλή των Ασσυρίων για πολιορκία της Ιερουσαλήμ, ενώ η Βιβλική αφήγηση δείχνει ότι ο φόρος καταβλήθηκε πριν. Ως προς το ποια είναι η πιθανή αιτία αυτής της αντιστροφής, προσέξτε την επισήμανση που κάνει το Νέο Στερεότυπο Λεξικό της Αγίας Γραφής, των Φανκ και Γουάγκναλς (Funk and Wagnalls New Standard Bible Dictionary, 1936, σ. 829): «Το τέλος αυτής της εκστρατείας του Σενναχειρείμ περιβάλλεται από ασάφεια. Το τι έκανε μετά την κατάληψη της Ακκαρών . . . παραμένει μυστήριο. Στα χρονικά του, ο Σενναχειρείμ τοποθετεί σε αυτό το σημείο την τιμωρία του Εζεκία, την επιδρομή του στη γη του Ιούδα και την επιβολή της κυριαρχίας του στην περιοχή και στις πόλεις του Ιούδα. Αυτή η σειρά των γεγονότων φαντάζει σαν ένα παραπέτασμα που αποσκοπεί στο να κρύψει κάτι το οποίο εκείνος δεν θέλει να πει». Το Βιβλικό υπόμνημα δείχνει ότι ο Σενναχειρείμ γύρισε εσπευσμένα στη Νινευή μετά τη θεόσταλτη πανωλεθρία που βρήκε τις στρατιές του, γι’ αυτό και η διαστρεβλωμένη αφήγηση του Σενναχειρείμ αναφέρει, όπως τον εξυπηρετεί, ότι ο Εζεκίας κατέβαλε το φόρο υποτελείας μέσω ενός ειδικού απεσταλμένου στη Νινευή. Είναι ασφαλώς σημαντικό το ότι οι αρχαίες επιγραφές και τα αρχεία δεν μνημονεύουν άλλη εκστρατεία του Σενναχειρείμ στην Παλαιστίνη, παρότι οι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι η βασιλεία του συνεχίστηκε άλλα 20 χρόνια.

Ο Ιουδαίος ιστορικός του πρώτου αιώνα Κ.Χ. Ιώσηπος ισχυρίζεται ότι παραθέτει τα λόγια του Βαβυλώνιου Βηρωσσού (ο οποίος πιστεύεται ότι έζησε τον τρίτο αιώνα Π.Κ.Χ.) περιγράφοντας το γεγονός ως εξής: «Όταν ο Σεναχείριμος επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ από τον πόλεμο που έκανε με την Αίγυπτο, βρήκε τη δύναμη που είχε αφήσει εκεί με διοικητή τον Ραψάκη να κινδυνεύει από μια πληγή, διότι ο Θεός είχε ρίξει λοιμώδη νόσο στο στράτευμά του, και την πρώτη νύχτα της πολιορκίας χάθηκαν εκατόν ογδόντα πέντε χιλιάδες άντρες μαζί με τους διοικητές τους και τους ταξίαρχους». (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Ι΄, 21 [i, 5]) Μερικοί σχολιαστές προσπαθούν να εξηγήσουν την καταστροφή μέσα από μια αφήγηση που έγραψε ο Ηρόδοτος (Β΄, 141) τον πέμπτο αιώνα Π.Κ.Χ., όπου ισχυρίζεται ότι «μια νύχτα πλήθη αρουραίων ξεχύθηκαν στο στρατόπεδο των Ασσυρίων και καταβρόχθισαν τις φαρέτρες τους και τα τόξα τους και τις λαβές των ασπίδων τους» καθιστώντας τους ανίκανους να εισβάλουν στην Αίγυπτο. Σαφώς, η αφήγηση αυτή δεν συμπίπτει με το Βιβλικό υπόμνημα, ούτε και εναρμονίζεται η περιγραφή του Ηρόδοτου για την εκστρατεία των Ασσυρίων με τις ασσυριακές επιγραφές. Ωστόσο, οι αφηγήσεις του Βηρωσσού και του Ηρόδοτου αντικατοπτρίζουν το γεγονός ότι οι δυνάμεις του Σενναχειρείμ αντιμετώπισαν μια αιφνίδια και καταστροφική δυσχέρεια σε αυτή την εκστρατεία.

Τα προβλήματα του Σενναχειρείμ, όμως, δεν τελείωσαν εκεί, και μετά την επιστροφή του στην Ασσυρία χρειάστηκε να καταπνίξει άλλη μια εξέγερση στη Βαβυλώνα, την οποία υποκίνησε ο Μερωδάχ-βαλαδάν. Αυτή τη φορά, ο Σενναχειρείμ κατέστησε βασιλιά της Βαβυλώνας το γιο του, τον Ασσούρ-ναδίν-σουμί. Έξι χρόνια αργότερα, ο Σενναχειρείμ ξεκίνησε για μια εκστρατεία εναντίον των Ελαμιτών, αλλά αυτοί έκαναν αντίποινα εισβάλλοντας έπειτα από λίγο στη Μεσοποταμία. Έπιασαν τον Ασσούρ-ναδίν-σουμί και έβαλαν στο θρόνο της Βαβυλώνας δικό τους βασιλιά. Ακολούθησαν αρκετά χρόνια διαμάχης για την εξασφάλιση του ελέγχου της περιοχής, μέχρις ότου τελικά ο εξοργισμένος Σενναχειρείμ εκδικήθηκε τη Βαβυλώνα ισοπεδώνοντάς την—μια ενέργεια άνευ προηγουμένου, δεδομένης της θέσης που κατείχε η Βαβυλώνα ως η «Αγία Πόλη» όλης της Μεσοποταμίας. Τα υπόλοιπα χρόνια της βασιλείας του Σενναχειρείμ φαίνεται ότι κύλησαν χωρίς κανένα ιδιαίτερο περιστατικό.

Ο θάνατος του Σενναχειρείμ πιστεύεται ότι έλαβε χώρα περίπου 20 χρόνια μετά την εκστρατεία του εναντίον της Ιερουσαλήμ. Αυτός ο αριθμός βασίζεται σε ασσυριακά και βαβυλωνιακά αρχεία, η αξιοπιστία των οποίων αμφισβητείται. Όπως και να έχουν τα πράγματα, πρέπει να σημειώσουμε ότι η Βιβλική αφήγηση δεν λέει πως ο θάνατος του Σενναχειρείμ έλαβε χώρα μόλις επέστρεψε στη Νινευή. «Αργότερα μπήκε στον οίκο του θεού του», του Νισρώκ, και οι γιοι του, Αδραμμέλεχ και Σαρασάρ, «τον πάταξαν με σπαθί» και διέφυγαν στη γη Αραράτ. (2Χρ 32:21· Ησ 37:37, 38) Μια επιγραφή του Εσάρ-αδδών, γιου του και διαδόχου του, επιβεβαιώνει αυτό το γεγονός.—Αρχεία της Αρχαίας Ασσυρίας και Βαβυλωνίας (Ancient Records of Assyria and Babylonia), του Ντ. Λάκενμπιλ, 1927, Τόμ. 2, σ. 200, 201· βλέπε ΕΣΑΡ-ΑΔΔΩΝ.

Οικοδομικά Έργα. Η Ασσυριακή Αυτοκρατορία, λοιπόν, δεν επεκτάθηκε ιδιαίτερα υπό τον Σενναχειρείμ, ο οποίος όμως εκτέλεσε ένα φιλόδοξο οικοδομικό πρόγραμμα στη Νινευή, την οποία έκανε και πάλι πρωτεύουσα. Το τεράστιο ανάκτορο που ανήγειρε εκεί ήταν ένα συγκρότημα από δωμάτια, αυλές και αίθουσες τελετών το οποίο κάλυπτε μια έκταση μήκους 450 μ. και πλάτους 210 μ. Ο Σενναχειρείμ μετέφερε νερό από απόσταση 48 χλμ., κατασκευάζοντας μια υπερυψωμένη λιθόκτιστη οδό πάνω από τον ποταμό Γκομέλ, γνωστή ως Υδραγωγείο Τζερβάν. Από το νερό αυτό ποτίζονταν κήποι και πάρκα και γέμιζε η τάφρος που περιέβαλλε την πόλη, ενισχύοντας έτσι την άμυνά της.