ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ
Ο τίτλος μιας θεάς την οποία λάτρευαν οι αποστάτες Ισραηλίτες στις ημέρες του Ιερεμία.—Ιερ 44:17-19.
Παρότι στη λατρεία της “βασίλισσας των ουρανών” πρωτοστατούσαν οι γυναίκες, προφανώς ολόκληρη η οικογένεια συμμετείχε με κάποιον τρόπο. Οι γυναίκες έψηναν πίτες για θυσία, οι γιοι μάζευαν τα ξύλα και οι πατέρες άναβαν τη φωτιά. (Ιερ 7:18) Το ότι η λατρεία αυτής της θεάς ασκούσε ισχυρή επιρροή στους Ιουδαίους αντικατοπτρίζεται στο γεγονός ότι αυτοί που κατέφυγαν στην Αίγυπτο μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη Γεδαλία απέδωσαν τη συμφορά που τους έπληξε στο ότι είχαν αμελήσει να υψώνουν καπνό θυσίας και να κάνουν σπονδές στη «βασίλισσα των ουρανών». Ωστόσο, ο προφήτης Ιερεμίας εξέθεσε δυναμικά την εσφαλμένη αυτή άποψη.—Ιερ 44:15-30.
Οι Γραφές δεν διευκρινίζουν ποια ήταν η «βασίλισσα των ουρανών». Σύμφωνα με μια εκδοχή, αυτή η θεά ταυτίζεται με τη σουμεριακή θεά της γονιμότητας Ινανά, τη βαβυλωνιακή Ιστάρ. Το όνομα Ινανά σημαίνει κατά κυριολεξία «Βασίλισσα των Ουρανών». Η αντίστοιχη βαβυλωνιακή θεά Ιστάρ χαρακτηρίζεται στα ακκαδικά κείμενα με τους επιθετικούς προσδιορισμούς «βασίλισσα των ουρανών» και «βασίλισσα των ουρανών και των άστρων».
Φαίνεται ότι η λατρεία της Ιστάρ εξαπλώθηκε και σε άλλες χώρες. Σε μια από τις Πινακίδες της Αμάρνα, ο Τουσράτα γράφει στον Αμένωφι Γ΄, μνημονεύοντας την «Ιστάρ, τη δέσποινα του ουρανού». Στην Αίγυπτο, μια επιγραφή του Βασιλιά Χορεμχέμπ, ο οποίος πιστεύεται ότι κυβέρνησε το 14ο αιώνα Π.Κ.Χ., μνημονεύει την «Αστάρτη [Ιστάρ], την κυρία του ουρανού». Ένα σπάραγμα στήλης που ανακαλύφτηκε στη Μέμφιδα, χρονολογούμενο από τη διακυβέρνηση του Μερνεπτά, Αιγύπτιου βασιλιά που πιστεύεται ότι κυβέρνησε το 13ο αιώνα Π.Κ.Χ., φέρει αναπαράσταση της Αστάρτης με την επιγραφή: «Αστάρτη, κυρία του ουρανού». Κατά τους περσικούς χρόνους, στη Συήνη (το σημερινό Ασουάν), η Αστάρτη επονομαζόταν «βασίλισσα των ουρανών».
Η λατρεία της “βασίλισσας των ουρανών” εξακολουθούσε να ασκείται ακόμη και τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ. Γύρω στο 375 Κ.Χ., ο Επιφάνιος ανέφερε τα εξής στην πραγματεία του Πανάριον (79, 1, 7): «Μερικές γυναίκες στολίζουν ένα είδος άρματος ή έναν τετράγωνο πάγκο και, αφού απλώσουν πάνω του ένα λινό ύφασμα, μια συγκεκριμένη ημέρα του έτους που είναι γιορτή βάζουν μπροστά από αυτό ένα ψωμί για μερικές ημέρες και το προσφέρουν στο όνομα της Μαρίας. Κατόπιν όλες οι γυναίκες τρώνε από αυτό το ψωμί». Ο Επιφάνιος (79, 8, 1, 2) συσχέτισε αυτές τις συνήθειες με τη λατρεία της “βασίλισσας των ουρανών”, για την οποία κάνει λόγο ο Ιερεμίας, παραθέτοντας τα εδάφια Ιερεμίας 7:18 και 44:25.—Επιφάνιος (Epiphanius), επιμέλεια Καρλ Χολ, Λειψία, 1933, Τόμ. 3, σ. 476, 482, 483.