«اسرائیل خدا» و «گروهی عظیم»
«دیدم . . . اینک گروهی عظیم که هیچکس ایشانرا نتواند شمرد.» — مکاشفه ۷:۹.
۱-۳. الف) مسیحیان مسحشده چه امیدهای آسمانی باشکوهی دارند؟ ب) چگونه شیطان سعی کرد که جماعت قرن اول را منهدم سازد؟ پ) چه چیزی در سال ۱۹۱۹ اتفاق افتاد که نشان داد تلاشهای شیطان برای تباهی جماعت مسیحی مسحشده شکست خورده بود؟
پیدایش «اسرائیل خدا» در سال ۳۳ د. م. اقدام بزرگی در اجرای مقصود یَهُوَه بود. (پیدایش ۶:۱۶) اعضای مسحشدهٔ آن امیدوارند که مخلوقات روحی فناناپذیر شوند و با مسیح در ملکوت آسمانی خدا حکومت کنند. (۱قرنتیان ۱۵:۵۰،۵۳،۵۴) آنها در این مقام، نقش اصلی را در تقدیس نام یَهُوَه و کوبیدن سر مدعی بزرگ، شیطان ابلیس، دارا هستند. (پیدایش ۳:۱۵، رومیان ۱۶:۲۰) جای تعجب نیست که شیطان هر چه در قدرت داشت انجام داد تا این جماعت جدید را هم با زجر و شکنجه و هم با تلاش در منحرف کردن آن، نابود سازد! — ۲تیموتاؤس ۲:۱۸؛ یهودا ۴؛ مکاشفه ۲:۱۰.
۲ شیطان تا موقعی که رسولان زنده بودند، نتوانست موفق شود. ولی پس از مرگ آنان، ارتداد به طور عنان گسیختهای پخش شد. سرانجام، هنگامی که شیطان به تقلید از مسیحیت واقعی، مذهبی مضحک و مرتد را که امروزه به عنوان جهان مسیحیت شناخته شده است، بنا نهاد، جماعت پاک مسیحی که توسط عیسی بنیاد نهاده شده بود، از دید انسان، تباهشده به نظر آمد. (۲تسالونیکیان ۲:۳-۸) با این همه، مسیحیت حقیقی باقی ماند. — متی ۲۸:۲۰.
۳ عیسی در مثل خود راجع به گندمها و کرکاسها، پیشگویی کرد که مسیحیان حقیقی برای مدتی به همراه «کرکاسها» یا مسیحیان دروغین رشد خواهند کرد؛ و این اتفاق هم افتاد. اما او همچنین گفت که در طول ایام آخر، «ابنای ملکوت» آشکارا دوباره از «کرکاسها» جدا خواهند شد. (متی ۱۳:۳۶-۴۳) این موضوع نیز به حقیقت رسید. در سال ۱۹۱۹، مسیحیان مسحشدهٔ واقعی از اسارت بابلی بیرون آمدند. آنها از جانب خدا به عنوان «غلام امین و دانا» شناخته شدند، و بیباکانه شروع به موعظهٔ بشارت ملکوت کردند. (متی ۲۴:۱۴،۴۵-۴۷؛ مکاشفه ۱۸:۴) تقریباً همهٔ آنها از ملل بیگانه بودند؛ ولی چون ایمان ابراهیم را داشتند، در واقع «فرزندان ابراهیم» محسوب میشدند. آنها اعضای «اسرائیل خدا» بودند. — غلاطیان ۳:۷،۲۶-۲۹.
«گروهی عظیم»
۴. بویژه در سال ۱۹۳۰، چه گروهی از مسیحیان توجه را به خود جلب کردند؟
۴ در ابتدا، کسانی که نسبت به موعظهٔ مسیحیان مسحشده واکنش مثبت نشان دادند نیز جزء اسرائیلیان روحانی، یعنی باقیماندهٔ ۰۰۰,۱۴۴ نفر که امیدی آسمانی دارند، شدند. (مکاشفه ۱۲:۱۷) ولی بویژه در دههٔ سی، گروه دیگری توجه را به خود جلب کردند. این افراد همان «گوسفندان دیگر» در مثل آغلها بودند. (یوحنا ۱۰:۱۶) آنها شاگردان مسیح بودند که امید زندگی ابدی بر روی زمین بهشتی را داشتند. آنها در حقیقت فرزندان روحی مسیحیان مسحشده بودند. (اشعیا ۵۹:۲۱؛ ۶۶:۲۲؛ با ۱قرنتیان ۴:۱۵،۱۶ مقایسه شود.) آنان جماعت مسحشدهٔ مسیحی را به عنوان غلام امین و دانا به رسمیت شناختند، و مانند برادران مسحشدهٔ خود، عمیقاً یَهُوَه را دوست داشتند، به قربانی عیسی ایمان و در ستایش خدا غیرت داشتند، و همچنین حاضر بودند به خاطر عدالت متحمل رنج شوند.
۵. چگونه مقام گوسفندان دیگر، بتدریج بهتر درک شده است؟
۵ در آغاز، موضع این گوسفندان دیگر بخوبی درک نشده بود، ولی با گذشت زمان، این موضوع روشنتر شد. در سال ۱۹۳۲، مسیحیان مسحشده ترغیب شدند که صمیمانه از گوسفندان دیگر درخواست کنند تا در کار موعظه سهیم شوند — کاری که همان موقع نیز بسیاری از گوسفندان دیگر انجام میدادند. در سال ۱۹۳۴، گوسفندان دیگر ترغیب شدند که تعمید در آب را به اجرا درآورند. در سال ۱۹۳۵، به عنوان «گروهی عظیم» که در مکاشفه باب ۷ قید شده است، شناسایی شدند. در سال ۱۹۳۸ از آنها دعوت به عمل آمد تا به عنوان بیننده در یادبود مرگ عیسی مسیح حضور یابند. در سال ۱۹۵۰، به این مطلب پی برده شد که مردان مجرب در بین آنها، در زمرهٔ ‹سرورانی› هستند که به عنوان «پناهگاهی از باد و پوششی از طوفان» خدمت میکنند. (مزمور ۴۵:۱۶؛ اشعیا ۳۲:۱،۲) در سال ۱۹۵۳، سازمان زمینی خدا، که بخش اعظمی از آن تا آن موقع از گوسفندان دیگر تشکیل شده بود، به عنوان کانون انجمن زمینیی که در دنیای جدید وجود خواهد داشت، مشاهده شد. در سال ۱۹۸۵، درک شد که گوسفندان دیگر، بر اساس قربانی فدیهٔ عیسی، به عنوان دوستان خدا و با چشمانداز زنده ماندن از حارمجدون، عادل شمرده میشوند.
۶. امروزه مسحشدگان و گوسفندان دیگر نسبت به هم در چه موقعیتی قرار دارند، و این امر به چه پرسشهایی منجر میشود؟
۶ اکثر این ۰۰۰,۱۴۴ نفر، تا حالا، یعنی بخش نهایی «ایّام آخر» فوت شده و پاداش آسمانی خویش را دریافت کردهاند. (۲تیموتاؤس ۳:۱؛ مکاشفه ۶:۹-۱۱؛ ۱۴:۱۳) مسیحیانی که دارای امید زمینی هستند، اکنون بیشترین کار موعظهٔ بشارت را انجام میدهند، و در این کار، حمایت از برادران مسحشدهٔ عیسی را یک امتیاز به شمار میآورند. (متی ۲۵:۴۰) با این همه، این مسحشدگان، غلام امین و دانا هستند که غذای روحانی به وسیلهٔ آنها در تمام مدت این ایام آخر تأمین شده است. هنگامی که همهٔ مسحشدگان، پاداش آسمانی خود را دریافت کنند، گوسفندان دیگر چه وضعیتی خواهند داشت؟ چه تدارکاتی در آن هنگام برای گوسفندان دیگر فراهم خواهد شد؟ نگاهی کوتاه به اسرائیل باستان به ما کمک خواهد کرد تا به این پرسشها پاسخ دهیم.
‹مملکت ویژهای از کَهَنه›
۷، ۸. اسرائیل باستان تا چه اندازه تحت عهد شریعت، مملکت کهنه و امتی مقدس بود؟
۷ وقتی که یَهُوَه اسرائیل را به عنوان امت مخصوص خود برگزید، با آنها عهدی بست و گفت: «اگر آواز مرا فیالحقیقة بشنوید و عهد مرا نگاه دارید همانا خزانهٔ خاصّ من از جمیع قومها خواهید بود زیرا که تمامئ جهان از آن من است. و شما برای من مملکت کَهَنَه و امّت مقدّس خواهید بود.» (خروج ۱۹:۵،۶) اسرائیل بر اساس عهد شریعت، قوم خاص خدا بود. ولی قولی که مملکت یا پادشاهیی از کاهنان و امتی مقدس را دربر داشت، چگونه به انجام میرسید؟
۸ اسرائیل هنگامی که وفادار بود، سلطنت یَهُوَه را تصدیق کرد و او را به عنوان پادشاه خود پذیرفت. (اشعیا ۳۳:۲۲) بنابراین، یک پادشاهی بود. ولی به طوری که بعداً آشکار شد، قولی که دربارهٔ «مملکت» داده شده بود، مفهومی بیش از این داشت. به علاوه، هنگامی که از شریعت یَهُوَه اطاعت کردند، پاک و جدا از امتهای پیرامون خود بودند. آنها یک امت مقدس بودند. (تثنیه ۷:۵،۶) آیا آنها مملکتی از کاهنان بودند؟ خوب، در اسرائیل، سبط لاوی برای خدمت معبد کنار گذاشته شده بود، و داخل این سبط، کهانت لاوی وجود داشت. زمانی که شریعت موسی آغاز شد، مردان لاوی در مبادله با نخستزادهٔ هر خانوادهٔ غیرلاوی گرفته شدند.a (خروج ۲۲:۲۹؛ اعداد ۳:۱۱-۱۶،۴۰-۵۱) بدین ترتیب، هر خانوادهای در اسرائیل، در حقیقت در خدمت معبد نماینده داشت. این نزدیکترین راهی بود که قوم میتوانست از طریق آن به کهانت مشغول شود. با وجود این، آنها نمایندهٔ یَهُوَه در مقابل امتها بودند. هر غریبی که آرزوی پرستش خدای حقیقی را داشت، باید در همبستگی با اسرائیل این کار را انجام میداد. — ۲تواریخ ۶:۳۲،۳۳؛ اشعیا ۶۰:۱۰.
۹. چه چیزی موجب شد که یَهُوَه، پادشاهی شمالی اسرائیل را از اینکه ‹برای او کاهن شوند،› طرد کند؟
۹ قوم خدا پس از مرگ سلیمان به قوم شمالی اسرائیل، تحت پادشاهی یَرُبْعام و قوم جنوبی یهودا تحت پادشاهی رَحُبْعام تقسیم شدند. از آنجایی که معبد، مرکز پرستش حقیقی، در محدودهٔ یهودا واقع شده بود، یربعام با برپا کردن تمثالهایی از گوسالهها در محدودهٔ قومی خود، فرم نامشروعی از پرستش را بنیاد نهاد. علاوه بر این، «خانهها در مکانهای بلند ساخت و از تمامئ قوم که از بنی لاوی نبودند کاهنان تعیین نمود.» (۱پادشاهان ۱۲:۳۱) وقتی که اخاب پادشاه، به همسر خارجیاش، ایزابل، اجازه داد که پرستش بعل را در کشور دایر کند، قوم شمالی به طور عمیقتری در پرستش کاذب غرق شد. سرانجام، یَهُوَه بر آن پادشاهی سرکش، حکم داوری صادر کرد. او از طریق هوشع گفت: «قوم من از عدم معرفت هلاک شدهاند چونکه تو معرفترا ترک نمودی من نیز ترا ترک نمودم که برای من کاهن نشوی.» (هوشع ۴:۶) طولی نکشید که پس از آن، آشوریان، پادشاهی شمالی اسرائیل را نابود کردند.
۱۰. چگونه پادشاهی جنوبی یهودا، هنگام وفاداری، معرف یَهُوَه در مقابل امتها بود؟
۱۰ در مورد قوم جنوبی، یعنی یهودا چه میتوان گفت؟ یَهُوَه در روزگار حزقیا، از طریق اشعیا گفت: «شما و بندهٔ من که او را برگزیدهام شهود من میباشید، . . . این قوم را برای خود ایجاد کردم تا تسبیح مرا بخوانند.» (اشعیا ۴۳:۱۰،۲۱؛ ۴۴:۲۱) کاری که پادشاهی جنوبی، هنگام وفاداری خود به عهده داشت، اعلام جلال یَهُوَه به امتها، جذب افراد بیریا برای پرستش او در معبدش و خدمت به آنها از طریق کهانت مجاز لاوی بود.
غریبان در اسرائیل
۱۱، ۱۲. برخی از غریبانی را که در همراهی با اسرائیل برای خدمت به یَهُوَه آمدند، نام ببر.
۱۱ در خصوص غریبانی که نسبت به این شهادت قومی واکنش مثبت نشان دادند، برای آنها در شریعت تدارکی فراهم شد، شریعتی که به واسطهٔ موسی که خود دارای زنی مدیانی به نام صفوره بود، داده شد. «گروهی مختلفهٔ بسیار» از غیراسرائیلیان، همراه با اسرائیل، مصر را ترک کردند و هنگامی که شریعت داده شد، حضور داشتند. (خروج ۲:۱۶-۲۲؛ ۱۲:۳۸؛ اعداد ۱۱:۴) راحاب و خانوادهاش از اریحا نجات یافتند و سپس در جماعت یهودی پذیرفته شدند. (یوشع ۶:۲۳-۲۵) کمی بعد، جبعونیان با اسرائیل صلح برقرار کردند و وظیفههایی در رابطه با خیمه به آنها محول شد. — یوشع ۹:۳-۲۷؛ همچنین ۱پادشاهان ۸:۴۱-۴۳؛ استر ۸:۱۷ ملاحظه شود.
۱۲ سرانجام، غریبان، مقامهای والایی را به دست آوردند. اوریای حتّی، شوهر بتشبع، و همینطور نیز صالق عمّونی، در زمرهٔ ‹مردان شجاع› داوود به شمار آمدند. (۱تواریخ ۱۱:۲۶،۳۹،۴۱؛ ۲سموئیل ۱۱:۳،۴) عبدملک که حبشی بود، در قصر خدمت میکرد و به پادشاه دسترسی داشت. (ارمیا ۳۸:۷-۹) پس از اینکه اسرائیل از تبعید در بابل مراجعت کرد، به نتینیم غیراسرائیلی برای همکاری با کاهنان مسئولیت بیشتری داده شد. (عزرا ۷:۲۴) چون تعدادی از این غریبان وفادار، یا مقیمان بیگانه، به عنوان نشانهای از گروه عظیم کنونی تلقی میشوند، موقعیتشان برای ما جالب است.
۱۳، ۱۴. الف) امتیازات و مسئولیتهای نوکیشان در اسرائیل چه بود؟ ب) اسرائیلیان باید با چه دیدی به نوکیشان وفادار مینگریستند؟
۱۳ اینگونه افراد، جدید یا نوکیش بودند، یعنی پرستشکنندگان وقفشدهٔ یَهُوَه تحت شریعت موسی که همراه با اسرائیلیان از امتها جدا شدند. (لاویان ۲۴:۲۲) آنها درست همانند اسرائیلیان، قربانیها تقدیم کردند، خود را از پرستش دروغین پاک نگهداشتند، و از خون پرهیز کردند. (لاویان ۱۷:۱۰-۱۴؛ ۲۰:۲) آنها در ساختن معبد سلیمان کمک کردند و در دوران حکومت پادشاه آسا و حزقیا، در بازگرداندن پرستش حقیقی شرکت جستند. (۱تواریخ ۲۲:۲؛ ۲تواریخ ۱۵:۸-۱۴؛ ۳۰:۲۵) هنگامی که پطرس در پنطیکاست سال ۳۳ د. م. اولین کلید ملکوت را به کار برد، سخنان او توسط «یهودیان و جدیدان [غیریهودی]» شنیده شد. احتمالاً، بعضی از سه هزار نفری که در آن روز تعمید گرفتند، جدید یا نوکیش بودند. (اعمال ۲:۱۰،۴۱) کمی بعد، یک نوکیش حبشی — قبل از اینکه پطرس آخرین کلید ملکوت را در خصوص کورنلیوس و خانوادهٔ وی به کار ببرد — توسط فیلپس تعمید گرفت. (متی ۱۶:۱۹؛ اعمال ۸:۲۶-۴۰؛ ۱۰:۳۰-۴۸) بدیهی است که نوکیشان به عنوان افراد ملل بیگانه در نظر گرفته نشدند.
۱۴ با وجود این، مقام نوکیشان در آن سرزمین، همانند مقام کسانی که اسرائیلی به دنیا آمده بودند، نبود. نوکیشان به عنوان کاهن خدمت نمیکردند، و نخستزادگان آنان در کهانت لاوی، نماینده نبودند.b همچنین، نوکیشان هیچ زمین موروثی در اسرائیل نداشتند. با این حال، به اسرائیلیان دستور داده شده بود که نسبت به نوکیشان وفادار و باملاحظه باشند و به عنوان برادر به آنها نظر بیفکنند. — لاویان ۱۹:۳۳،۳۴.
امت روحانی
۱۵. هنگامی که اسرائیل ذاتی از قبول مسیح امتناع کرد، چه نتیجهای حاصل شد؟
۱۵ شریعت برای این منظور در نظر گرفته شد که اسرائیل را پاک و از امتهای اطراف آن جدا نگهدارد. اما برای هدف دیگری نیز به کار رفت. پولس رسول نوشت: «شریعت لالای ما شد تا بمسیح برساند تا از ایمان عادل شمرده شویم.» (غلاطیان ۳:۲۴) متأسفانه، اکثر اسرائیلیان قبول نکردند که شریعت، آنها را به سوی مسیح هدایت کند. (متی ۲۳:۱۵؛ یوحنا ۱:۱۱) بنابراین یَهُوَه خدا، آن قوم را رد کرد و موجب تولد «اسرائیل خدا» شد. علاوه بر این، او از غیریهودیان دعوت کرد که به تمام معنی تابعان این اسرائیل جدید شوند. (غلاطیان ۳:۲۸؛ ۶:۱۶) در خصوص این امت جدید است که وعدهٔ یَهُوَه دربارهٔ کهانت ملوکانه که در خروج ۱۹:۵،۶ به آن اشاره شده است، تکمیل خارقالعاده و نهایی خود را دارا میباشد. چگونه؟
۱۶، ۱۷. مسیحیان مسحشده بر روی زمین، از چه لحاظ «ملوکانه» هستند، و از چه لحاظ «کهانت»؟
۱۶ پطرس هنگام نوشتن به مسیحیان مسحشدهٔ روزگار خود، از خروج ۱۹:۶ اقتباس کرد: «شما قبیلهٔ برگزیده و کهانت ملوکانه و امّت مقدّس و قومیکه ملْک خاصّ خدا باشد هستید.» (۱پطرس ۲:۹) مفهوم این چیست؟ آیا مسیحیان مسحشده بر روی زمین، پادشاه هستند؟ خیر، پادشاهی آنان هنوز هم به آینده تعلق دارد. (۱قرنتیان ۴:۸) با این حال، آنها از این نظر «ملوکانه» هستند که برای امتیازات ملوکانهٔ آتی نشانهگذاری میشوند. آنها حتی اکنون تحت حکومت یک پادشاه، یعنی عیسی که به وسیلهٔ سلطان بزرگ، یَهُوَه خدا، تعیین شده است، یک امت هستند. پولس نوشت: «[یَهُوَه] ما را از قدرت ظلمت رهانیده بملکوت پسر محبّت خود منتقل ساخت.» — کولسیان ۱:۱۳.
۱۷ آیا مسیحیان مسحشده بر روی زمین، یک کهانت هستند؟ از یک جهت بله. آنها به عنوان یک جماعت، کار کاهنانهٔ بدون بحثی را ارائه میدهند. پطرس این موضوع را با این گفته بیان کرد: «شما . . . بنا کرده میشوید بعمارت روحانی و کهانت مقدّس.» (۱پطرس ۲:۵؛ ۱قرنتیان ۳:۱۶) امروزه، باقیماندهٔ مسیحیان مسحشده، مجموعاً «غلام امین و دانا»، کانال توزیع غذای روحی هستند. (متی ۲۴:۴۵-۴۷) هر کسی که مایل به پرستش یَهُوَه باشد، مانند اسرائیل باستان، باید در همراهی با این مسیحیان مسحشده این کار را انجام دهد.
۱۸. جماعت مسیحی مسحشده بر روی زمین، چه مسئولیت اساسیی را به عنوان یک کهانت داراست؟
۱۸ از این گذشته، مسیحیان مسحشده، با برخورداری از این امتیاز که دربارهٔ عظمت یَهُوَه در میان امتها شهادت دهند، جایگزین اسرائیل شدند. مفاد مطلب نشان میدهد که وقتی پطرس، مسیحیان مسحشده را کهانتی ملوکانه نامید، کار موعظه را در ذهن داشت. در واقع، وقتی که او گفت: «شما . . . کهانت ملوکانه . . . هستید تا فضائل او را که شما را از ظلمت بنور عجیب خود خوانده است اعلام نمائید،» وعدهٔ یَهُوَه را که در خروج ۱۹:۶ نقل شده است، با کلام او به اسرائیل که در اشعیا ۴۳:۲۱ به آن اشاره شده است، در یک نقل قول تلفیق کرد. (۱پطرس ۲:۹) پولس در هماهنگی با این مطلب، از اعلام فضائل یَهُوَه، به عنوان قربانی معبد سخن گفت. او چنین نوشت: «بوسیلهٔ او [عیسی] قربانئ تسبیح را بخدا بگذرانیم یعنی ثمرهٔ لبهائیرا که باسم او معترف باشند.» — عبرانیان ۱۳:۱۵.
تکمیل آسمانی
۱۹. چه چیزی تکمیل نهایی و باشکوه این وعده که اسرائیل مملکت کهنه خواهد بود، میباشد؟
۱۹ ولی خروج ۱۹:۵،۶ سرانجام از تکمیل بسیار باشکوهتری برخوردار میشود. یوحنای رسول در کتاب مکاشفه، مخلوقات آسمانی را میشنود که این آیه را هنگام تمجید عیسای رستاخیزیافته به کار میبرند: «ذبح شدی و مردمان را برای خدا بخون خود از هر قبیله و زبان و قوم و امّت خریدی. و ایشانرا برای خُدای ما پادشاهان و کَهَنَه ساختی و بر زمین سلطنت خواهند کرد.» (مکاشفه ۵:۹،۱۰) پس، کهانت ملوکانه، در مفهوم نهایی خود، ملکوت آسمانی خداست، یعنی مقام مسئول و حاکمی که عیسی به ما آموزش داد تا برای آن دعا کنیم. (لوقا ۱۱:۲) همهٔ ۰۰۰,۱۴۴ نفر مسیحی مسحشده که تا مرگ وفادار میمانند، در آن ترتیب ملکوتی سهیم خواهند بود. (مکاشفه ۲۰:۴،۶) چه تکمیل خارقالعادهای از وعدهای که مدتها پیش از طریق موسی داده شد!
۲۰. به چه پرسشی هنوز باید پاسخ داده شود؟
۲۰ هنگامی که همهٔ مسحشدگان، میراث باشکوه خود را دریافت کنند، تمام اینها چه ارتباطی با موقعیت گروه عظیم و آیندهٔ آنها خواهد داشت؟ این موضوع در آخرین مقالهٔ این سری، روشن خواهد شد.
[پاورقیها]
a هنگامی که کهانت اسرائیل آغاز شد، پسرانی که نخستزاده و از اسباط غیرلاوی اسرائیل بودند و همچنین مردان سبط لاوی، سرشماری شدند. تعداد نخستزادگان، ۲۷۳ نفر بیشتر از مردان لاوی بود. از اینرو، یَهُوَه دستور داد تا پنج مثقال برای هر یک از ۲۷۳ نفر، به عنوان فدیهای در ازای نفرات اضافی پرداخت شود.
b وقتی که شریعت در سال ۱۵۱۳ ق. د. م. آغاز شد، تودهٔ عظیم و مختلطی از غیراسرائیلیان حضور داشتند، ولی هنگامی که لاویان به عنوان تبادلی در ازای نخستزادگان اسرائیل گرفته شدند، نخستزادگان آن غیراسرائیلیان در شمارش گنجانده نشدند. (پاراگراف ۸ ملاحظه شود.) از اینرو، لاویان در ازای نخستزادگان غیراسرائیلیان به مبادله گرفته نشدند.
آیا میتوانی توضیح دهی؟
◻ چگونه مقام گوسفندان دیگر بتدریج بهتر درک شده است؟
◻ چرا یَهُوَه پادشاهی شمالی اسرائیل را طرد کرد تا برای او کاهن نشوند؟
◻ یهودا، هنگام وفاداری، چه وظیفهای را در مقابل امتها بر عهده داشت؟
◻ نوکیشان وفادار در اسرائیل از چه مقامی برخوردار بودند؟
◻ چگونه جماعت مسحشده به عنوان کهانت ملوکانه خدمت میکند؟