کتاب مقدّس در بین دیگر نوشته‌های مذهبی کتابی منحصربه‌فرد است.‏ این کتاب بیش از هر کتاب دیگری اعتقادات مردم را در طی قرون متمادی شکل داده است.‏ از طرف دیگر،‏ هیچ کتابی تا این حد مورد نقد و بررسی قرار نگرفته است.‏

برای نمونه،‏ برخی محققان بر این باورند که کتاب مقدّس امروزی با نسخه‌های اصلی آن مغایرت دارد.‏ یک پروفسور الٰهیات در این باره می‌گوید:‏ «نمی‌توان از دقت و صحّت نسخه‌های امروزی کتاب مقدّس اطمینان داشت؛‏ زیرا اشتباهات بسیاری در آن‌ها وجود دارد و اکثر آن‌ها با نسخه‌های اصلی کتاب مقدّس تفاوت‌های زیادی دارند.‏»‏

برخی دیگر به دلیل پیشینهٔ مذهبی‌شان،‏ درستیِ کتاب مقدّس را زیر سؤال می‌برند.‏ برای نمونه،‏ فایضَل از خانوادهٔ غیرمسیحی‌اش آموخته بود که کتاب مقدّس کتابی الهام‌شده از طرف خداست،‏ اما به مرور زمان تحریف شده است.‏ او می‌گوید:‏ «وقتی مردم دربارهٔ کتاب مقدّس با من صحبت می‌کردند،‏ گفته‌های آنان را باور نمی‌کردم؛‏ زیرا فکر می‌کردم کتاب مقدّس آنان تحریف شده است.‏»‏

آیا معتبر بودن یا نبودن کتاب مقدّس اهمیتی دارد؟‏ به این سؤالات فکر کنید:‏ اگر وعده‌های دلگرم‌کنندهٔ کتاب مقدّس در نسخه‌های اصلی آن موجود نباشد،‏ آیا می‌توان به آن وعده‌ها امید داشت؟‏ (‏رومیان ۱۵:‏۴‏)‏ اگر کتاب مقدّس تحریف شده و بر اساس افکار بشری باشد،‏ آیا اصول آن را در تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی منجمله کار،‏ خانواده و اعتقاداتتان بکار می‌گیرید؟‏

امروزه نسخه‌های اصلی کتاب مقدّس در دسترس نیست،‏ اما تعداد بی‌شماری از دست‌نوشته‌های باستانی آن موجود است.‏ این دست‌نوشته‌ها با وجود عواملی همچون فرسودگی تدریجی،‏ مخالفت‌ها و تلاش‌هایی برای تحریف پیام آن،‏ چگونه تا به امروز محفوظ مانده است؟‏ این امر چگونه به ما اطمینان می‌دهد که کتاب مقدّس کتابی دقیق و معتبر است؟‏ پاسخ این سؤالات را می‌توانیم در مقالات بعدی بیابیم.‏

چه خطری کتاب مقدّس را تهدید می‌کرد:‏ نگارندگان و نسخه‌برداران کتاب مقدّس معمولاً نوشته‌های خود را بر روی کاغذهای پاپیروس و طومارهای پوستین می‌نوشتند.‏a (‏۲تیموتائوس ۴:‏۱۳‏)‏ چرا استفاده از این مواد،‏ تهدیدی برای کتاب مقدّس بود؟‏

کاغذهای پاپیروس دوام چندانی ندارند و به راحتی تغییر رنگ داده یا پاره می‌شوند.‏ باستان‌شناسانی به نام‌های ریچارد پارکِنسِن و استیفان کورکه می‌گویند:‏ «یک صفحهٔ پاپیروس به تدریج پوسیده شده و پودر می‌گردد؛‏ یا شاید در اثر رطوبت از بین برود یا توسط جوندگان و حشرات خورده شود؛‏ یا اگر در زیر خاک باشد مورد حملهٔ موریانه‌ها قرار گیرد.‏» بعضی از کاغذهای پاپیروس پس از اکتشاف در معرض نور شدید یا رطوبت قرار گرفته و سریع‌تر از بین رفته‌اند.‏

طومارهای پوستین نسبت به کاغذهای پاپیروس از دوام بیشتری برخوردارند.‏ با این حال آن‌ها نیز در اثر نگهداری نامناسب،‏ گرمای زیاد،‏ رطوبت یا نور شدید از بین می‌روند.‏b همچنین حشرات می‌توانند باعث نابودی آن‌ها شوند.‏ بسیاری از دست‌نوشته‌های باستانی در اثر چنین عواملی پوسیده‌اند.‏ اگر دست‌نوشته‌های کتاب مقدّس نیز به این شکل از بین رفته بود،‏ ما امروزه کلام خدا را در اختیار نداشتیم.‏

کتاب مقدّس چگونه محفوظ ماند:‏ مطابق با شریعت یهودیان،‏ هر پادشاه موظف بود «رونوشتی از .‏ .‏ .‏ شریعت را .‏ .‏ .‏ بر طوماری برای خود بنویسد.‏» (‏تَثنیه ۱۷:‏۱۸‏)‏ این رونوشت پنج کتاب اول کتاب مقدّس را در بر می‌گرفت.‏ علاوه بر این،‏ نسخه‌برداران ماهر دست‌نوشته‌های زیادی را به قلم آوردند که تا قرن اول در کنیسه‌های اسرائیل و حتی سرزمین دوردست مقدونیه یافت می‌شد.‏ (‏لوقا ۴:‏۱۶،‏ ۱۷؛‏ اعمال ۱۷:‏۱۱‏)‏ چگونه بعضی از این دست‌نوشته‌ها تا به امروز باقی مانده است؟‏

فیلیپ وِسلی کامفورت،‏ محقق بخش یونانی کتاب مقدّس می‌گوید:‏ «یهودیان به منظور محفوظ نگاه داشتن طومارهای کتاب مقدّس،‏ معمولاً آن‌ها را در تُنگ یا کوزه‌ای نگهداری می‌کردند.‏» مسیحیان نیز بعدها از همین روش استفاده کردند.‏ از این رو،‏ بعضی از دست‌نوشته‌های کتاب مقدّس در کوزه‌های سفالین،‏ پستوهای تاریک،‏ غارها و بیابان‌ها کشف شده است.‏

نتیجه:‏ امروزه دست‌نوشته‌های بسیاری از کتاب مقدّس موجود است که بعضی از آن‌ها بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت دارند.‏ از هیچ کتاب باستانی دیگری،‏ به این اندازه دست‌نوشته باقی نمانده است.‏

چه خطری کتاب مقدّس را تهدید می‌کرد:‏ بسیاری از رهبران مذهبی و سیاسی در گذشته به مخالفت با کلام خدا برخواسته‌اند.‏ آنان اغلب با استفاده از اختیاراتشان،‏ مردم را از داشتن کتاب مقدّس یا ترجمه و توزیع آن منع کرده‌اند.‏ دو نمونهٔ زیر را در نظر بگیرید:‏

• حدود سال ۱۶۷ قبل از میلاد:‏ آنتیوخوس اپیفانس،‏ پادشاه سلوکیان،‏ قصد داشت عقاید دینی یونانیان را بر یهودیان تحمیل کند؛‏ از این رو،‏ دستور نابودی تمام نوشته‌های مقدّس عبری را صادر کرد.‏ تاریخ‌نگاری به نام هاینریک گِرِتس دربارهٔ نحوهٔ عملکرد مأموران آنتیوخوس می‌نویسد:‏ «هر کجا که طومارها را می‌یافتند،‏ آن‌ها را پاره کرده و می‌سوزاندند و آنانی را که برای تسلّی یافتن و تقویت ایمانشان کلام خدا را می‌خواندند،‏ به قتل می‌رساندند.‏»‏

• قرون وسطی:‏ برخی از رهبران کاتولیک از این که مردم تعالیم کتاب مقدّس را بجای تعالیم کلیسای کاتولیک موعظه می‌کردند،‏ خشمگین بودند.‏ آنان کسانی را که غیر از کتاب مزمور به زبان لاتین،‏ بخش‌های دیگر کتاب مقدّس را نیز داشتند،‏ مرتد می‌خواندند.‏ از این رو،‏ یکی از کلیساهای کاتولیک افرادی را مأمور کرد که «به طور مداوم و با جدّیت در خانه‌ها و مکان‌های زیرزمینی چنین مرتدانی را یافته و خانه‌های آنان را ویران کنند.‏»‏

اگر کتاب مقدّس به دست چنین مخالفانی نابود شده بود،‏ ما امروزه کلام خدا را در اختیار نداشتیم.‏

کتاب مقدّس چگونه محفوظ ماند:‏ قبل از این که پادشاه آنتیوخوس در اسرائیل به مخالفت با نوشته‌های مقدّس عبری برخیزد،‏ یهودیان به بسیاری از سرزمین‌های دیگر نقل مکان کرده بودند.‏ محققان در این باره می‌گویند که در قرن اول میلادی بیش از ۶۰ درصد از یهودیان،‏ بیرون از اسرائیل زندگی می‌کردند.‏ آنان در کنیسه‌های خود نسخه‌هایی از نوشته‌های مقدّس را داشتند که مورد استفادهٔ نسل‌های بعدی منجمله مسیحیان قرار گرفت.‏—‏اعمال ۱۵:‏۲۱‏.‏

با وجود تمام مخالفت‌ها در قرون وسطی،‏ طرفداران کتاب مقدّس به ترجمه و توزیع این کتاب ادامه دادند.‏ در اواسط قرن پانزدهم بخش‌هایی از کتاب مقدّس به حدود ۳۳ زبان ترجمه شده بود!‏ از آن پس با اختراع نسل جدیدی از ماشین‌های چاپ،‏ ترجمه و توزیع این کتاب سرعتی بی‌سابقه به خود گرفت.‏

نتیجه:‏ با وجود این که مخالفت رهبران مذهبی و پادشاهان،‏ تهدیدی برای نابودی کتاب مقدّس بوده است،‏ این کتاب بالاترین میزان ترجمه و توزیع را در تاریخ بشر داراست.‏ کتاب مقدّس بر زبان و قوانین برخی کشورها و زندگی میلیون‌ها انسان تأثیر بسزایی داشته است.‏

چه خطری کتاب مقدّس را تهدید می‌کرد:‏ همان طور که دیدیم کتاب مقدّس در برابر عواملی همچون فرسودگی تدریجی و مخالفت‌ها محفوظ ماند.‏ اما این کتاب هنوز در معرض خطر بود؛‏ زیرا برخی مترجمان و نسخه‌برداران سعی داشتند پیام آن را تحریف کنند.‏ آنان بجای این که عقایدشان را با تعالیم کتاب مقدّس هماهنگ سازند،‏ تلاش کردند تا پیام کتاب مقدّس را مطابق با عقاید خود تغییر دهند.‏ نمونه‌های زیر را در نظر بگیرید:‏

• مکان پرستش:‏ نگارندگان اسفار پنجگانهٔ سامریa بین قرن چهارم و دوم قبل از میلاد،‏ آیهٔ خروج ۲۰:‏۱۷ را با افزودن عبارت «شما بر کوه جَرِزّیم معبدی بنا خواهید کرد،‏» تحریف کرده بودند.‏ به چه دلیل؟‏ زیرا سامریان بر کوه جَرِزّیم معبدی بنا کرده بودند و نگارندگان سعی داشتند با تحریف این آیه،‏ بنای آن معبد را هماهنگ با کتاب مقدّس جلوه دهند.‏

• تثلیث:‏ کمتر از ۳۰۰ سال پس از تکمیل شدن کتاب مقدّس،‏ نگارنده‌ای آیهٔ اول یوحنا ۵:‏۷ را با افزودن عبارت «پدر،‏ پسر و روح‌القدس هر سه در آسمان یک هستند،‏» تحریف کرد؛‏ در حالی که این عبارت در متون اصلی به چشم نمی‌خورد.‏ یک محقق کتاب مقدّس به نام بروس مِتزگِر می‌گوید:‏ «این عبارت از قرن ششم به بعد در دست‌نوشته‌های لاتین کهن و ترجمهٔ وُلگیت بیشتر و بیشتر دیده می‌شد.‏»‏

• نام خدا:‏ بسیاری از مترجمان کتاب مقدّس به دلیل خرافات رایج بین یهودیان،‏ نام خدا را از نوشته‌های مقدّس حذف کردند.‏ آنان نام خدا را با عناوینی مانند «خدا» یا «سَرور» جایگزین کردند؛‏ در صورتی که این عناوین در کتاب مقدّس نه تنها برای آفریدگار بلکه برای انسان‌ها،‏ بت‌ها و حتی ابلیس نیز استفاده شده است.‏—‏یوحنا ۱۰:‏۳۴،‏ ۳۵؛‏ ۱قُرِنتیان ۸:‏۵،‏ ۶؛‏ ۲قُرِنتیان ۴:‏۴‏.‏b

کتاب مقدّس چگونه محفوظ ماند:‏ برخی از نسخه‌برداران کتاب مقدّس سهل‌انگار یا حتی متقلب بودند؛‏ اما بسیاری از آنان دقت و مهارت زیادی داشتند.‏ برای مثال ماسورائی‌ها بین قرن ششم و دهم میلادی،‏ رونوشتی از متون عبری تهیه کردند که امروزه به متن ماسورائی شهرت دارد.‏ از قرار معلوم،‏ آنان برای این که از دقت و درستیِ کارشان اطمینان یابند،‏ نه تنها کلمات بلکه حروف متن نسخه‌برداری شده را نیز می‌شمردند.‏ اگر آنان به درستیِ قسمتی از متن اصلی شک داشتند،‏ آن را در حاشیهٔ صفحه یادداشت می‌کردند.‏ آنان به هیچ وجه متن اصلی را تغییر نمی‌دادند.‏ پروفسور مُشا گُشِن گاتستاین در این باره می‌گوید:‏ «آنان تغییر دادن متون اصلی را بزرگ‌ترین خطای ممکن می‌دانستند.‏»‏

علاوه بر این،‏ محققان کتاب مقدّس با استفاده از دست‌نوشته‌های بی‌شماری که امروزه در اختیار دارند،‏ اشتباهات موجود را یافته‌اند.‏ برای مثال،‏ رهبران مذهبی طی قرن‌ها به مردم تعلیم می‌دادند که نسخهٔ لاتین کتاب مقدّس،‏ نسخه‌ای معتبر و قابل‌اطمینان است؛‏ به همین دلیل،‏ آنان قادر بودند تعلیم اشتباه تثلیث را به آیهٔ اول یوحنا ۵:‏۷ اضافه کنند.‏ این تغییر حتی در ترجمهٔ انگلیسی کینگ جِیمز نیز وارد شد!‏ اما کشف دست‌نوشته‌های بیشتر،‏ چه چیز را آشکار کرد؟‏ بروس مِتزگِر در این باره می‌گوید:‏ «عبارتی که در آیهٔ اول یوحنا ۵:‏۷ در ترجمهٔ لاتین آمده است،‏ در هیچ یک از دست‌نوشته‌های باستانی دیگر (‏به زبان‌های سُریانی،‏ قُبطی،‏ ارمنی،‏ حبشی باستان،‏ عربی و اسلاو)‏ به چشم نمی‌خورد.‏» به همین دلیل،‏ این عبارت در نسخهٔ ویرایش‌شدهٔ کینگ جِیمز و دیگر نسخه‌های کتاب مقدّس حذف شد.‏

آیا دست‌نوشته‌های قدیمی نشان می‌دهد که پیام کتاب مقدّس تحریف نشده است؟‏ هنگامی که طومارهای دریای مرده در سال ۱۹۴۷ کشف شد،‏ محققان این طومارها را که بیش از هزار سال قدمت داشت با متون عبری ماسورائی مقایسه کردند.‏ یکی از اعضای تیم ویرایش با مقایسهٔ یکی از این طومارها چنین نتیجه‌گیری کرد:‏ «به وضوح می‌توان دید که نسخه‌برداران یهودی بیش از هزار سال پیش،‏ این طومارها را با صداقت و دقتی فوق‌العاده نوشته‌اند.‏»‏

مجموعه‌ای از نوشته‌های یونانی کتاب مقدّس بر روی کاغذ پاپیروس در کتابخانهٔ چستربیتی در شهر دوبلین واقع در ایرلند به نمایش گذاشته شده است.‏ این مجموعه شامل دست‌نوشته‌هایی مربوط به قرن دوم میلادی یعنی حدود ۱۰۰ سال پس از تکمیل شدن کتاب مقدّس می‌باشد.‏ در «فرهنگ کتاب مقدّس اَنکِر»‏c آمده است:‏ «متن این کاغذهای پاپیروس نه تنها شامل جزئیات فراوانی است،‏ بلکه دقت و درستیِ کتاب مقدّس را نیز تأیید می‌کند.‏»‏

نتیجه:‏ گذر زمان و نسخه‌برداری‌های فراوان نه تنها متن کتاب مقدّس را تحریف نکرد،‏ بلکه آن را بهبود بخشید.‏ سِر فرِدریک کِنیون در رابطه با نوشته‌های مقدّس یونانی می‌گوید:‏ «کتاب مقدّس تنها کتابی است که دست‌نوشته‌های باستانی بی‌شماری آن را تأیید می‌کنند و هیچ محقق بی‌طرفی دقت و درستیِ کتاب مقدّس را انکار نمی‌کند.‏» محقق دیگری به نام ویلیام هنری گرین دربارهٔ نوشته‌های مقدّس عبری می‌گوید:‏ «با اطمینان می‌توان گفت که هیچ نوشتهٔ باستانی دیگری با چنین دقتی نسخه‌برداری نشده است.‏»‏

کتاب مقدّس تا به امروز محفوظ مانده است.‏ شما می‌توانید نسخهٔ شخصی خود را تهیه و مطالعه کنید‏.‏ اگر ترجمه‌ای خوب در اختیار دارید،‏ شک نکنید آنچه می‌خوانید قابل‌اطمینان و مطابق با نوشته‌های اصلی است.‏a اما چرا کتاب مقدّس با وجود عواملی همچون فرسودگی تدریجی،‏ مخالفت‌ها و تلاش‌هایی برای تحریف پیام آن همچنان محفوظ مانده است؟‏ به راستی چه عاملی این کتاب را تا این حد برجسته کرده است؟‏

افرادی که کتاب مقدّس را مطالعه می‌کنند به درستیِ سخن پولُس رسول پی برده‌اند که می‌گوید:‏ «کلِ نوشته‌های مقدّس از خدا الهام شده است.‏» (‏۲تیموتائوس ۳:‏۱۶‏)‏ آنان معتقدند که خدا کتاب مقدّس را تا به امروز محفوظ نگاه داشته است؛‏ زیرا این کتاب،‏ کلام اوست‏.‏ فایضَل که در مقالهٔ اول به او اشاره شد،‏ بعد از مدتی بر آن شد تا با مطالعهٔ کتاب مقدّس دربارهٔ درستی و اعتبار آن تحقیق کند.‏ او از نتیجهٔ تحقیقاتش متعجب شد؛‏ زیرا دریافت که تعالیم کتاب مقدّس با آنچه در جهان مسیحیت رواج دارد کاملاً متفاوت است.‏ به علاوه،‏ او با آموختن مقصود خدا برای زمین که در کتاب مقدّس آمده است بسیار دلگرم شد.‏

او می‌گوید:‏ «اکنون اطمینان دارم کتاب مقدّسی که امروزه در دست داریم،‏ هدیه‌ای از طرف خداست.‏ از این گذشته،‏ خدایی که قدرت آفرینش عالم هستی را داشته است،‏ آیا قادر نیست کتابی به ما بدهد و آن را برایمان محفوظ نگاه دارد؟‏ اگر غیر از این فکر کنیم،‏ قدرت خدا را زیر سؤال برده‌ایم؛‏ خدای قادر مطلق!‏ من چه کسی هستم که قدرت خدا را زیر سؤال ببرم؟‏»—‏اِشَعْیا ۴۰:‏۸‏.‏