کلام یَهُوَه زنده است
نکاتی از کتاب خروج
کتاب خروج کتابی است که از بردگی قومی دیرینه و نجات آن‌ها از زیر سلطهٔ ظلم سخن می‌گوید. ( خروج ۱:۱۳) داستان پیدایش و تولّد ملتی نوپا است. از معجزات شگفت‌انگیز می‌گوید؛ از پدیدهٔ وضع قانون اساسی جدید و والایی خبر می‌دهد؛ و ساختن و افراشتن خیمه‌ای منحصر به فرد را به تصویر می‌کشد. این‌ها نکاتی چند از تاریخ اسرائیلیان است که در سِفْر یا کتاب خروج یافت می‌شود.
کتاب خروج را موسی، نبی عبری به قلم آورده است که مقطعی ۱۴۵ ساله از سرگذشت اسرائیلیان و حوادث تاریخی آن ملت را از مرگ یوسف در سال ۱۶۵۷ ق.د.م. تا اتمام کار ساختن و افراشتن خیمه در سال ۱۵۱۲ ق.د.م. نقل می‌کند. اما نباید این گزارش را صرفاً مجموعه‌ای تاریخی دانست. این کتاب در حقیقت بخشی از کلام و پیام الٰهی برای بشر است. از این رو، «زنده و مقتدر . . . است.» ( عبرانیان ۴:۱۲) پس بجاست مفهوم عمیق آن را دریابیم.
«خدا نالهٔ ایشان را شنید»
( خروج ۱:۱ تا ۴:۳۱)
اولاد یعقوب که در مصر اقامت داشتند چنان به سرعت افزایش یافتند که پادشاه مصر حکم کرد آن‌ها را برده سازند. فرعون حتی دستور داد که همهٔ اطفال مذکر اسرائیلیان را به قتل برسانند. موسای سه ماهه از این مهلکه نجات یافت و دختر فرعون او را به فرزندی گرفت. با اینکه موسی در دربار مصر بزرگ شده بود در سن ۴۰ سالگی تصمیم گرفت از قوم و ملت خود جانبداری کند ولی در حین این کار مرتکب قتل یک مصری شد. ( اَعمال ۷:۲۳، ۲۴) موسی به ناچار پا به فرار گذاشت و به سرزمین مدیان پناه برد. در آنجا با زنی مدیانی ازدواج کرد و به شبانی مشغول شد. روزی با بوته‌ای مشتعل روبرو شد و از میان شعلهٔ آتش صدایی شنید که می‌گفت یَهُوَه او را مأمور کرده است به مصر بازگردد و قوم اسرائیل را از زیر یوغ بردگی به آزادی هدایت کند. برادرش هارون نیز به دستیاری وی گماشته شد تا سخنگوی او باشد.
پاسخ به پرسش‌های مربوط به آیات:
۳:۱ — یَتْرون کاهن چه دینی بود؟ در دوران باستان پدر و رئیس طایفه، که وی را پَطرِیارْخ می‌گفتند، برای اهل طایفه‌اش کاهن نیز بود. ظاهراً یَتْرون سَروَر طایفه‌ای از قوم مدیان بود. و چون مدیانیان از اعقاب ابراهیم و از زن دیگرش، قطوره، بودند، احتمال می‌رود که با پرستش یَهُوَه نیز آشنایی داشتند. — پیدایش ۲۵:۱، ۲.
۴:۱۱ — چرا آمده است که یَهُوَه ‹گنگ یا لال و کر و نابینا را آفرید›؟ با وجودی که یَهُوَه در بعضی موارد کسانی را به نابینایی و لالی دچار ساخت، نمی‌توان گفت که او مسئول هر گونه معلولیت و نقص عضو است. ( پیدایش ۱۹:۱۱؛ لوقا ۱:۲۰-۲۲، ۶۲-۶۴) این ناتوانی‌ها عوارض گناه موروثی انسان‌هاست. ( ایّوب ۱۴:۴؛ رومیان ۵:۱۲) از آنجا که خدا اجازه داده است چنین وضعیتی رخ دهد می‌توان به عبارتی گفت که ‹لال و ناشنوا و نابینا را او آفرید.›
۴:۱۶ — موسی از چه لحاظ برای هارون «به جای خدا» بود؟ چون موسی نمایندهٔ خدا بود از جانب خدا با هارون سخن می‌گفت و هارون نیز آنچه می‌شنید به نمایندگی از موسی به زبان می‌آورد.
از این آیات چه می‌آموزیم؟
۱:۷، ۱۴. یَهُوَه امّت خود را در تنگنا و مصیبت در مصر رها نکرد. امروزه نیز شاهدان خود را رها نمی‌کند بلکه حتی اگر با ظلم و ستم روبرو شوند به کمک آن‌ها می‌شتابد.
۱:۱۷-۲۱. یَهُوَه خادمانش را «به نیکویی» به یاد می‌آورد. — نَحَمِیا ۱۳:۳۱.
۳:۷-۱۰. یَهُوَه نسبت به قومش حساس است و رنج و محنت آن‌ها را نادیده نمی‌گیرد.
۳:۱۴. یَهُوَه بر هر گونه مانعی چیره شده، مقصودهای خویش را به اجرا خواهد گذاشت. روی همین اصل باید مطمئن باشیم که تمام وعده‌های کتاب مقدّس را به تحقق خواهد رساند.
۴:۱۰، ۱۳. موسی چنان از ناتوانی خود در تکلّم واهمه داشت که حتی پس از اینکه خدا گفت او را در انجام وظیفه‌اش یاری می‌کند باز التماس کرد که خدا کسی دیگر را به جایش بفرستد تا با فرعون صحبت کند. با وجود چنین عدم اعتماد به نَفْسی، یَهُوَه موسی را فرستاد و به وی حکمت و قوّت لازم را برای به انجام رساندن وظیفه‌اش عطا کرد. ما نیز به جای اینکه نگران ضعف‌ها و عیوب خود باشیم خوب است به یَهُوَه توکّل کنیم و مأموریت موعظه و تعلیم را با وفاداری تمام به انجام رسانیم. — متّیٰ ۲۴:۱۴؛ ۲۸:۱۹، ۲۰.
معجزات شگفت‌آور و سپس نجات
( خروج ۵:۱ تا ۱۵:۲۱)
موسی و هارون به حضور فرعون رفته، از او درخواست کردند تا اجازه دهد اسرائیلیان در صحرا جشنی برای یَهُوَه بگیرند. متأسفانه با مخالفت حاکم مغرور مصر مواجه شدند. یَهُوَه نیز از طریق موسی بلایایی هولناک را یکی پس از دیگری بر مصر و اهالی‌اش آورد. پس از ضربهٔ مهلک دهمین بلا، فرعون بالاخره اجازه داد اسرائیلیان مصر را ترک کنند. اما اندکی بعد فرعون پشیمان از تصمیمش با لشکر مصر به تعقیب آن‌ها تاخت. یَهُوَه نیز دریای سرخ را شکافت و دالانی برای فرار امّتش به آن سوی آب‌ها باز کرد. لشکریان فرعون که به دنبال آن‌ها شتافتند با برگشتن آب به جای خود همگی غرق شدند.
پاسخ به پرسش‌های مربوط به آیات:
۶:۳ — نام خدا از چه نظر برای ابراهیم، اسحاق و یعقوب ناشناخته بود؟ نام یَهُوَه برای این پَطرِیارْخ‌ها کاملاً ناشناخته نبود زیرا هم نام او را به زبان می‌آوردند و هم وعده‌هایی از او دریافت کرده بودند. ولی عمرشان کفاف نداد تا قدرت یَهُوَه در تحقق دادن به آن وعده‌ها را به چشم خود ببینند. — پیدایش ۱۲:۱، ۲؛ ۱۵:۷، ۱۳-۱۶؛ ۲۶:۲۴؛ ۲۸:۱۰-۱۵.
۷:۱ — چطور موسی «بر فرعون خدا» شده بود؟ خدا با قدرت و اختیاری که به موسی عطا کرده بود او را بر فرعون برتری داده بود. پس ترس و واهمه از فرعون بی‌مورد می‌بود.
۷:۲۲ — کاهنان مصری آبی را که به خون تبدیل نشده بود از کجا پیدا کردند؟ احتمالاً از آبی استفاده کردند که قبل از وقوع بلا از رود نیل گرفته شده بود. و همچنین شاید با حفر چاه در نزدیکی رود نیل هنوز می‌شد آب تمیز پیدا کرد. — خروج ۷:۲۴.
۸:۲۶، ۲۷ — چرا موسی گفت که قربانی‌هایی که اسرائیلیان می‌گذراندند «مکروه مصریان» بود؟ مصریان باستان حیوانات متعددی را می‌پرستیدند. با توجه به این امر اصرار موسی برای ترک مصر بسیار موجه و درخواستش غیرقابل انکار بود زیرا خاطرنشان کرده بود که برای جشن یَهُوَه حیواناتی باید قربانی شود.
۱۲:۲۹ — چه کسانی نخست‌زاده محسوب می‌شدند؟ فقط اوّلین پسر خانواده نخست‌زاده محسوب می‌شد. ( اعداد ۳:۴۰-۵۱) البته خود فرعون که نخست‌زاده بود کشته نشد چون که خود سر خانواده‌اش بود. دهمین بلا دامنگیر پسر نخست‌زادهٔ خانواده می‌شد نه سر خانواده.
۱۲:۴۰ — اسرائیلیان چه مدت در مصر اقامت کردند؟ مدت زمان ۴۳۰ سال که در اینجا آمده است زمانی را که بنی اسرائیلیان «در سرزمین مصر و کنعان» به سر برده بودند در بر می‌گیرد. ( به پاورقی همین آیه در کتاب مقدّسِ مرجع از ترجمهٔ دنیای جدید رجوع کنید) ابراهیم در سن هفتاد و پنج سالگی در سال ۱۹۴۳ ق.د.م. از رود فرات به مقصد کنعان عبور کرد. ( پیدایش ۱۲:۴) از آن تاریخ تا زمان ورود یعقوبِ ۱۳۰ ساله به مصر ۲۱۵ سال سپری شد. ( پیدایش ۲۱:۵؛ ۲۵:۲۶؛ ۴۷:۹) این محاسبه نشان می‌دهد که اسرائیلیان پس از ورود به مصر مدتی مساوی اقامت ایشان در کنعان، یعنی ۲۱۵ سال را در مصر سپری کردند.
۱۵:۸ — آیا آب‌های «منجمد» دریای سرخ یخ زده بود؟ معنی کلمهٔ عبری‌ای که «منجمد» ترجمه شده است به معنی غلیظ و سفت شدن و بستن است. در ایّوب ۱۰:۱۰ از همین کلمه برای دَلَمِه شدن یا بسته شدن شیر استفاده شده است. از این رو آب‌های «منجمد» لزوماً به آب‌های یخ‌زده دلالت نمی‌کند. اگر «باد شرقی شدید» مذکور در خروج ۱۴:۲۱ که موجب ‹خشک ساختن› آب شد چنان سرد بود که سبب یخ‌زدگی دریا می‌شد مسلّماً در گزارش این رویداد اشاره‌ای به دمای پایین و هوای بسیار سرد به چشم می‌خورد. اما از آنجا که هیچ عامل بازدارنده‌ای که جلوی آب را گرفته باشد دیده نمی‌شد، به چشم بیننده آب منجمد یا جامد و سخت می‌آمد.
از این آیات چه می‌آموزیم؟
۷:۱۴ تا ۱۲:۳۰. ده بلایی که بر مصر و اهالی‌اش فرود آمد حوادثی اتفاقی نبود. هر یک از این بلایا از قبل پیشگویی شده بود و دقیقاً بر طبق آن پیشگویی به تحقق رسید. با توجه به این بلایا هیچ جای شک و شبه‌ای در مورد قدرت آفریدگار وجود ندارد؛ چون که تسلّط او بر آب‌ها، نور آفتاب، حشرات، حیوانات و انسان‌ها به وضوح به نمایش گذاشته شد! آن ده بلا همچنین آشکار ساخت که خدا قادر است دشمنانش را به مصیبت دچار سازد ولی در عین حال عابدانش را از گزند آن مصون دارد.
۱۱:۲؛ ۱۲:۳۶. یَهُوَه امّت خود را برکت می‌دهد. از آنچه گذشت پیداست که وی اطمینان حاصل کرد که اسرائیلیان هنگام خروج از مصر مزد و اجر کار و بردگی خود در مصر را دریافت کنند. علّت آن نیز این بود که اسرائیلیان هنگام ورود به مصر و اقامت در آنجا قومی آزاد بودند نه اسیران جنگی که به بردگی گماشته شوند.
۱۴:۳۰. می‌توان اطمینان کامل داشت که یَهُوَه از پرستندگانش طی «مصیبت عظیمی» که در راه است محافظت خواهد کرد. — متّیٰ ۲۴:۲۰-۲۲؛ مکاشفه ۷:۹، ۱۴.
تأسیس ملتی جدید تحت حکومت الٰهی
( خروج ۱۵:۲۲ تا ۴۰:۳۸)
در سوّمین ماه رهایی و خروج از مصر، اسرائیلیان به کوه سینا رسیده، در نزدیکی دامنهٔ آن اردو زدند. در آنجا ده فرمان و قوانین مضاف یا شریعت را گرفتند، عهد یَهُوَه را متقبل گردیدند و به ملتی تئوکراتیک تبدیل شدند، بدین مفهوم که خدا را فرمانروا و حاکم غایی خود شناختند. موسی ۴۰ روز را بالای کوه سپری کرد و در طی آن مدت یَهُوَه قواعد و مرام پرستش مقبول را به وی آموخت و نحوهٔ ساختن خیمهٔ خدا را که خیمه‌ای قابل حمل می‌بود به او نشان داد. در همان حال اسرائیلیان در پایین کوه بتی به شکل گوساله از طلا ساختند و مشغول سجده و پرستش آن شدند. موسی که هنگام پایین آمدن از کوه آن صحنه را از دور دید به قدری خشمگین شد که آن دو لوحه‌ای را که خدا به او داده بود بر زمین زد و خُرد کرد. پس از اینکه خطاکاران به جزای خود رسیدند موسی دوباره به بالای کوه رفت و دو لوحهٔ جدید گرفت. پس از بازگشت وی ساختن خیمه آغاز شد. با نزدیک شدن اوّلین سالگرد آزادی از مصر ساختمان خیمه و تمام وسایل و تجهیزات آن به پایان رسید. در آن وقت یَهُوَه آن خیمه را با جلال خویش پر ساخت.
پاسخ به پرسش‌های مربوط به آیات:
۲۰:۵ — منظور یَهُوَه چه بود وقتی که گفت «انتقام گناه پدران» را از نسل‌های آینده می‌گیرد؟ درست است که هر شخصی با رسیدن به سن بلوغ بر اساس رفتار و طرز فکر خود داوری می‌شود. اما عواقب کشیده شدن قوم اسرائیل به بت‌پرستی تا چندین نسل بعد نیز گریبانگیر آن ملت شده بود. بدین علّت، متأسفانه حتی آنانی که به یَهُوَه وفادار مانده بودند نیز نتوانستند از نتایج تلخ آن مصون بمانند. حفظ وفاداری تحت آن شرایط کاری بسیار شاق بود.
۲۳:۱۹؛ ۳۴:۲۶ — چرا پختن بزغاله در شیر مادرش روا نبود و اهمیت این فرمان چه بود؟ پختن بزغاله ( یا هر بچهٔ حیوانی) در شیر مادرش ظاهراً یکی از رسوم مشرکانه بود که برای طلب باران به جا می‌آوردند. علاوه بر آن، شیر مادر برای تغذیهٔ آن بزغاله حیاتی بود. از این رو پختن بزغاله در شیری که در اصل باید برایش حیات‌بخش باشد عملی جز قساوت نمی‌بود. این شریعت به امّت خدا یادآور می‌شد که باید رحمت داشته باشند.
۲۳:۲۰-۲۳ — فرشتهٔ مذکور در اینجا که بود و چگونه نام یَهُوَه در او بود؟ به احتمال قوی این فرشته همان عیسی بود قبل از آنکه به صورت انسان به زمین آید. یَهُوَه اسرائیلیان را از طریق این فرشته به سوی سرزمین موعود هدایت کرد. ( ۱قُرِنتیان ۱۰:۱-۴) یَهُوَه اشاره کرد که «نام من در اوست» بدین مفهوم که عیسی بزرگ‌ترین حامی پدرش و تقدیس‌کنندهٔ نام او است.
۳۲:۱-۸، ۲۵-۳۵ — چرا هارون به جرم ساختن گوسالهٔ طلایی مجازات نشد؟ هارون با این عمل مشرکانه موافق نبود. از قرار معلوم بعداً با لاویان دیگر به جانبداری از خدا و مقاومت با مخالفان موسی برخاست. پس از اینکه خطاکاران کشته شدند، موسی به مردم گوشزد کرد که آن‌ها مرتکب گناه بزرگی شدند. این اخطار نشان می‌دهد که در کنار هارون کسان دیگری نیز بودند که از رحمت و مغفرت یَهُوَه برخوردار شدند.
۳۳:۱۱، ۲۰ — چگونه بود که «خداوند با موسی روبرو سخن می‌گفت»؟ از این نکته آشکار می‌شود که آن دو با هم گفتگو داشتند. موسی با نمایندهٔ خدا صحبت می‌کرد و فرامین یَهُوَه را از طریق آن نماینده می‌شنید. اما موسی خدا را ندید، زیرا ‹انسان نمی‌تواند روی خدا را ببیند و زنده بماند.› در اصل یَهُوَه شخصاً با موسی صحبت نکرد. غَلاطیان ۳:۱۹ می‌گوید که «شریعت به وسیلهٔ فرشتگان و به دست واسطه‌ای مقرّر گردید.» ( ترجمهٔ هزارهٔ نو ).
از این آیات چه می‌آموزیم؟
۱۵:۲۵؛ ۱۶:۱۲. یَهُوَه مایحتاج مردمش را تأمین می‌کند.
۱۸:۲۱. مردانی که در جماعت مسیحی مسئولیت‌هایی بر عهده می‌گیرند باید افرادی قابل، خداترس، قابل اعتماد و فداکار باشند.
۲۰:۱ تا ۲۳:۳۳. یَهُوَه والاترین قانون‌گزار عالَم است. قوانین او اسرائیلیان را قادر ساخت تا او را به شیوه‌ای منظم و شادی‌آور بپرستند. یَهُوَه امروزه نیز دارای سازمانی تئوکراتیک یعنی سازمانی تحت نظارت و هدایت خود است. همکاری با این سازمان سعادت و امنیت می‌آورد.
مفهومی عمیق برای روزگار ما
کتاب خروج کدام صفات و خصوصیات یَهُوَه را برایمان آشکار می‌سازد؟ این کتاب یَهُوَه را روزی‌رسان مهربان، نجات‌دهندهٔ بی‌همتا و تحقق‌دهندهٔ مقاصدش معرفی می‌کند. او خدای نظم و ترتیب است که هدایت سازمان خود را کاملاً در دست دارد.
مطمئناً هنگام خواندن هفتگی کتاب مقدّس که برای مرور در مدرسهٔ خدمت تئوکراتیک تعیین شده است، بسیار تحت تأثیر درس‌های کتاب خروج قرار خواهید گرفت. با توجه دقیق به آنچه در قسمت «پاسخ به پرسش‌های مربوط به آیات» آمده است بینش عمیق‌تری از آیات مورد نظر کسب خواهید کرد. نکاتی که در قسمت «از این آیات چه می‌آموزیم؟» درج شده است مشخصاً نشان می‌دهد که از خواندن کتاب مقدّس برای آن هفته چه فایده‌ای می‌توان برد.
[تصویر در صفحهٔ ۱۸]
یَهُوَه موسای حلیم را مأمور کرد که اسرائیلیان را از بردگی در مصر به آزادی هدایت کند
[تصویر در صفحهٔ ۱۹]
ده بلایی که بر مصریان نازل شد قدرت و تسلّط آفریدگار بر آب‌ها، نور آفتاب، حشرات، حیوانات و انسان‌ها رابه وضوح به نمایش گذاشت
[تصویر در صفحهٔ ۲۰]
یَهُوَه از طریق موسی، اسرائیلیان را به صورت یک ملت تئوکراتیک، تحت هدایت خود، سازمان داد