کتاب شمارهٔ ۳۲ یُونُس
نگارنده: یُونُس
تاریخ اتمام نگارش: حدود ۸۴۴ ق.م.
یُونُس، میسیونر قرن نهم ق.م.! یُونُس نسبت به مأموریّتی که یَهُوَه به او داد چه دیدی داشت؟ مأموریّت وی چه تجربهٔ جدیدی برایش به ارمغان آورد؟ آیا اهالی منطقهٔ مأموریّتش پذیرای پیام او بودند؟ فعالیّت موعظه او تا چه حد موفقیّت‌آمیز بود؟ گزارش مهیج کتاب یُونُس جواب این سؤال‌ها را برای ما فاش می‌سازد. از آنجا که این گزارش نبوی در دورانی نوشته شده است که قوم منتخب یَهُوَه عهد او را شکسته و به بت‌ها روی آورده بودند، پی می‌بریم که رحمت یَهُوَه فقط به یک ملّت محدود نیست چونکه منحصراً شامل امّت اسرائیل نمی‌شد. مزید بر آن، این گزارش رحمت عظیم و فیض یَهُوَه را برجسته می‌سازد و تناقض آن را با عدم رحمت و صبر و ایمان که اغلب در انسان‌های ناکامل یافت می‌شود، نشان می‌دهد.
۲ اسم یُونُس ( به عبری، یوُح‌ناه ) به معنی «کبوتر» می‌باشد. او پسر اَمِتّای نبی از جَتّ حافَر در استان جلیل واقع در منطقهٔ زَبُولُون بود. در دوّم پادشاهان ۱۴:۲۳-۲۵ می‌خوانیم که پادشاه اسرائیل، یَرُبعام، همانطور که یَهُوَه از طریق یُونُس گفته بود، مرزهای اسرائیل را وسعت داد. این نکته مشخص می‌کند که زمان نبوّت یُونُس در حدود سال ۸۴۴ ق.م. بوده است، یعنی سال جلوس یَرُبعام دوّم بر تخت پادشاهی اسرائیل و چندین سال قبل از تسلّط یافتن آشور و پایتختش، نِینَوا، بر اسرائیل.
۳ در اصالت کلّ کتاب یُونُس هیچ شکّی وجود ندارد. «کامل‌کنندهٔ ایمان یعنی عیسی» با اشاره به یُونُس، وی را شخصی واقعی معرفی کرد و تفسیر وی از دو واقعهٔ نبوی کتاب یُونُس نشان داد که کتاب وی شامل نبوّت حقیقی است. ( عبر ۱۲:۲؛ مت ۱۲:۳۹-۴۱؛ ۱۶:۴؛ لو ۱۱:۲۹-۳۲) یهودیان همیشه کتاب یُونُس را جزو مجموعهٔ نوشته‌های قانونی خود قرار داده‌اند و آن را کتابی تاریخی می‌دانند. صداقت یُونُس در شرح خطاها و ضعف‌های خود، بدون اینکه سعی کند بر آنها سرپوش بگذارد، خود نشانگر این گزارش معتبر و اصیل است.
۴ در مورد «ماهی بزرگی» که یُونُس را بلعید چه می‌توان گفت؟ حدسیّات زیادی وجود دارد مبنی بر اینکه آن ماهی در واقع چه نوع ماهی‌ای بوده است؟ تخمین زده می‌شود که نهنگ عنبر براحتی قادر است انسانی را ببلعد. همینطور هم کوسهٔ سفید بزرگ. امّا تنها اشاره‌ای که کتاب مقدّس به این موضوع می‌کند این است که «خداوند ماهی بزرگی پیدا کرد که یُونُس را فرو بُرْد.» ( یون ۱:۱۷) نوع ماهی مشخص نشده است. به همین دلیل نمی‌توان با اطمینان معین کرد که آن ماهی نهنگ عنبر بود یا کوسهٔ سفید بزرگ و یا جانور ناشناختهٔ دریایی دیگر.a گزارش کتاب مقدّس مضمون بر اینکه آن حیوان دریایی «ماهی بزرگی» بود برای اطلاع ما کافی است.
چرا مفید است؟
۹ اقدام یُونُس و نتیجهٔ کار وی، اخطاری است برای همهٔ ما. یُونُس از کاری که خدا به او داده بود فرار کرد ولی او می‌بایست قاطعانه وظیفهٔ خود را به عهده می‌گرفت و بر یَهُوَه توکّل می‌کرد تا او را حمایت کند. ( یون ۱:۳؛ لو ۹:۶۲؛ امث ۱۴:۲۶؛ اشع ۶:۸) وقتی او در مسیر مخالف مأموریّتش سفر می‌کرد، با خودداری از شناسایی هویّت خود به ملّاحان به عنوان پرستندهٔ «یَهُوَه خدای آسمان» طرز فکری منفی از خود نشان داد. او شجاعت خود را از دست داده بود. ( یون ۱:۷-۹؛ افس ۶:۱۹، ۲۰) خودخواهی یُونُس باعث شد که برخورد رحیمانهٔ یَهُوَه با اهالی شهر نِینَوا را مایهٔ تحقیر خود بپندارد؛ از این رو برای حفظ آبروی خود به یَهُوَه گفت که از همان اوّل می‌دانست اینطور می‌شد، پس چرا یَهُوَه اصرار داشت او را برای نبوّت به آنجا بفرستد؟ یَهُوَه بناچار یُونُس شاکی را به علّت بی‌احترامی وی سرزنش کرد، بنابراین باید از تجربهٔ او بیاموزیم که هیچ گاه از اِعمال رحمت یَهُوَه و شیوهٔ عملکرد او ایراد نگیریم. — یون ۴:۱-۴، ۷-۹؛ فیل ۲:۱۳، ۱۴؛ ۱ قر ۱۰:۱۰.
۱۰ صفات عالی یَهُوَه یعنی فیض و رحمت او به نحو بسیار بارزی مطالب دیگر کتاب یُونُس را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. یَهُوَه به اهالی نِینَوا لطف بی‌کران نشان داده، نبی خود را به آنجا فرستاد تا آن مردم را از نابودی قریب‌الوقوعشان اطلاع دهد، ولی با این حال یَهُوَه آماده بود تا به محض توبه کردن به آنان رحمت نشان دهد و به رغم همین رحمت بود که شهر نِینَوا مجال یافت تا بیش از ۲۰۰ سال دیگر نیز پابرجا بماند تا اینکه در سال ۶۳۲ ق.م. به وسیله مادیان و بابلیان سرنگون شد. او به یُونُس هم رحم کرد و او را از دریای توفانی نجات داد و بعداً کدویی را نموّ داد تا «او را از حزنش آسایش دهد.» با فراهم کردن کدو و سپس از بین بردن آن، یَهُوَه به یُونُس نشان داد که او رحمت و فیض خود را مطابق خواست نیکوی خود نشان می‌دهد. — یون ۱:۲؛ ۳:۲-۴، ۱۰؛ ۲:۱۰؛ ۴:۶، ۱۰، ۱۱.
۱۱ در متّیٰ ۱۲:۳۸-۴۱ عیسی به رهبران مذهبی گفت که تنها نشانی که به آنها داده خواهد شد «آیت یُونُس» خواهد بود. یُونُس بعد از سه روز و سه شب در «شکم هاویه،» به شهر نِینَوا رفت و در آنجا به موعظه پرداخت و بدین صورت برای مردم نِینَوا «آیتی» شد. ( یون ۱:۱۷؛ ۲:۲؛ ۳:۱-۴) عیسی نیز بخشی از سه روز را در قبر ماند و سپس رستاخیز یافت. زمانی که شاگردان او در مورد شواهد این واقعه شهادت دادند، عیسی آیتی برای آن نسل شد. مطابق روشی که یهودیان زمان را محاسبه می‌کردند و حقایقی که در مورد عیسی به انجام رسید، این دورهٔ «سه روز و سه شب» می‌تواند کمتر از سه روز کامل باشد.b
۱۲ عیسی در همان بحث، توبهٔ مردم نِینَوا را با سخت‌دلی یهودیانی که در طول خدمت خود با آن مواجه بود مقایسه می‌کند و می‌گوید: «مردم نِینَوا در روز داوری با این طبقه برخاسته بر ایشان حکم خواهند کرد زیرا که به موعظهٔ یُونُس توبه کردند و اینک در اینجا کسی بزرگتر از یُونُس است.» ( همچنین، رجوع شود به متّیٰ ۱۶:۴ و لوقا ۱۱:۳۰، ۳۲) منظور عیسی از کسی «بزرگتر از یُونُس» چه بود؟ او به خودش به عنوان بزرگ‌ترین نبی اشاره کرد که از جانب یَهُوَه فرستاده شده بود تا بدین مضمون موعظه کند: «توبه کنید، زیرا ملکوت آسمان نزدیک است.» ( مت ۴:۱۷) با وجود این، بسیاری از یهودیان آن زمان «آیت یُونُس» را رد کردند. امروز چطور؟ اگرچه اکثر مردم به اخطار یَهُوَه وقعی نمی‌گذارند، هزاران نفر در جهان این فرصت طلایی را غنیمت شمرده، به پیغام ملکوت خدا که اوّلین بار «پسر انسان،» عیسی موعظه کرد گوش فرا می‌دهند. همانند اهالی توبه‌کار نِینَوا، که توسط موعظه یُونُس برکت یافتند، ایشان نیز مورد لطف و رحمت یَهُوَه قرار خواهند گرفت و زندگی جاودانی خواهند داشت، زیرا که حقیقتاً «نجات از آن خداوند است.» — یون ۲:۹.
[پاورقی‌ها]
a «بینش بر نوشته‌های مقدّس» ( انگل.)، جلد ۲، صفحات ۹۹-۱۰۰.
b «بینش بر نوشته‌های مقدّس» ( انگل.)، جلد ۱، صفحهٔ ۵۹۳.