از ایمانشان سرمشق بگیریم

درسی در بارهٔ رحمت گرفت

یُونُس پیامبر خدا سفری به مسافت ۸۰۰ کیلومتر در پیش داشت که ممکن بود یک ماه به طول انجامد.‏ اما قبل از آن،‏ وقت کافی داشت تا در مورد سفر دشوارش به خوبی فکر کند.‏ او می‌بایست مابین راهی کوتاه و پرخطر یا راهی بلند و امن یکی را انتخاب کند.‏ سپس از میان دامنه‌ها و راه‌های بی‌شمارِ کوه‌ها عبور نماید.‏ همچنین می‌بایست از حومهٔ صحرای سوریه و رودخانه‌های بزرگی مانند رود فرات بگذرد و در میان مردم غریبهٔ شهرها و دهکده‌های سوریه،‏ بین‌النهرین و آشور سرپناهی یابد.‏ هر روزی که می‌گذشت و به مقصد خود نزدیک‌تر می‌شد بیشتر در بارهٔ آن شهر هولناک یعنی نِینَوا فکر می‌کرد.‏

برای یُونُس مسلّم بود که نمی‌تواند از این مأموریت سر باز زند و فرار کند.‏ زیرا وقتی یَهُوَه اوّلین بار یُونُس را مأمور کرد تا داوری خود را به آشوریان پرقدرت اعلام کند موفق به فرار نشد.‏ در آن موقع،‏ او سوار کشتی‌ای شد که مقصدش به سمت غرب در جهت خلاف آن شهر می‌بود.‏ سپس یَهُوَه طوفانی سهمگین فرستاد و یُونُس متوجه شد که جان سرنشینان کشتی به سبب نافرمانی‌اش به خطر افتاده است.‏ یُونُس برای نجات ملوانان شجاع گفت که او را به دریا اندازند.‏ آن‌ها نیز به اجبار او را به دریا انداختند.‏ یُونُس در اعماق دریا با خود فکر کرد که مرگش حتمی است.‏ اما،‏ یَهُوَه ماهی بزرگی فرستاد و او را بلعید و سه روز بعد بدون هیچ آسیبی در ساحل دریا او را قی کرد.‏ یُونُس در اثر این واقعه بسیار بهت‌زده و مطیع گشته بود.‏a —‏ یُونُس،‏ باب‌های ۱ و ۲.‏

وقتی یَهُوَه دوباره یُونُس را برای اعلام داوری به نِینَوا مأمور کرد،‏ مطیعانه راهی آن شهر به سمت شرق شد.‏ (‏یُونُس ۳:‏۱-‏۳‏)‏ آیا یُونُس از رفتاری که یَهُوَه خدا با او داشت واقعاً درس گرفت؟‏ برای مثال،‏ یَهُوَه به او ترحّم کرده و نگذاشته بود در دریا غرق شود.‏ همچنین او را به دلیل سرکشی مجازات نکرده و فرصتی دیگر برای انجام مأموریت به او داده بود.‏ آیا یُونُس آموخت که به دیگران ترحّم کند؟‏ آموختن رحمت برای انسان ناکامل بسیار دشوار است.‏ حال ببینیم یُونُس رحمت را چگونه می‌آموزد و ما چه درسی از آن می‌گیریم.‏

یُونُس برخلاف یَهُوَه نِینَوا را شهری بزرگ تلقّی نمی‌کرد.‏ در گزارش یُونُس می‌خوانیم که یَهُوَه سه بار «به نِینَوا شهر بزرگ» اشاره می‌کند.‏ (‏یُونُس ۱:‏۲؛‏ ۳:‏۲؛‏ ۴:‏۱۱‏)‏ از چه نظر آن شهر در دید یَهُوَه بزرگ یا مهم بود؟‏

نِینَوا شهر باستانی و اوّلین شهری بود که نمرود بعد از طوفان نوح ساخت.‏ آن شهری عظیم بود که در حومهٔ خود شهرهای دیگری نیز داشت و سه روز طول می‌کشید تا پیاده از یک طرف آن به طرف دیگر رفت.‏ (‏پیدایش ۱۰:‏۱۱؛‏ یُونُس ۳:‏۳‏)‏ نِینَوا مطمئناً شهر باشکوهی با معبدهای شاهانه،‏ دیوارهای عظیم و دیگر بناهای زیبا بود.‏ اما هیچ یک از آن‌ها،‏ آن شهر را در نظر یَهُوَه مهم نکرده بود.‏ آنچه برای او اهمیت داشت مردم آن شهر بود.‏ نِینَوا در آن زمان جمعیتی عظیم داشت.‏ با همهٔ بدی‌هایی که مردم آنجا داشتند یَهُوَه به آن‌ها اهمیت می‌داد.‏ او برای زندگی انسان‌ها ارزش قائل است و می‌داند که هر انسانی قادر است توبه کرده،‏ اَعمال نیکو را بیاموزد.‏

وقتی یُونُس داخل نِینَوا شد شاید با دیدن آن جمعیت عظیم که بیشتر از ۱۲۰٬۰۰۰ نفر بودند بر ترسش افزوده شده بود.‏b او یک روز تمام در آن شهر متراکم به پیش رفت.‏ شاید در پی جایی مناسب در مرکز شهر برای شروع پخش پیام خود می‌بود.‏ او چگونه می‌توانست با آن مردم مکالمه کند؟‏ آیا زبان آشوری را آموخته بود؟‏ یا که یَهُوَه به طور معجزه‌آسا به او چنین قدرتی داده بود؟‏ اطلاعی در این مورد نداریم.‏ شاید او پیام را به زبان مادری‌اش یعنی عبری اعلام کرده بود و از کسی خواسته بود تا آن را برای اهالی شهر ترجمه کند.‏ به هر حال،‏ پیامش ساده بود و او را در نظر مردم محبوب نمی‌ساخت.‏ یُونُس به اهالی آنجا گفت:‏ «بعد از چهل روز نِینَوا سرنگون خواهد شد.‏» (‏یُونُس ۳:‏۴‏)‏ او شجاعانه و مکرّراً این پیام را اعلام کرد.‏ بلی،‏ یُونُس با شجاعت و ایمان عمل کرد،‏ صفاتی که امروزه مسیحیان نیز می‌باید در خود پرورش دهند.‏

یُونُس پیام خود را به گوش اهالی نِینَوا می‌رساند.‏ بدون شک او خود را برای برخوردی خصمانه آماده کرده بود.‏ برعکس،‏ اتفاق عجیبی رخ می‌دهد.‏ مردم به حرفش گوش می‌دهند و پیامش چون برق در نِینَوا می‌پیچد.‏ حال،‏ همهٔ مردم شهر در بارهٔ پیشگویی شوم یُونُس با هم گفتگو می‌کنند.‏ یُونُس در گزارش خود می‌گوید:‏ ‹مردمان نِینَوا به خدا ایمان می‌آورند و به همه اعلان می‌کنند که روزه بگیرند و از بزرگ تا کوچک پلاس می‌پوشند.‏› (‏یُونُس ۳:‏۵‏)‏ فقیر و ثروتمند،‏ ضعیف و قوی،‏ پیر و جوان ابراز پشیمانی و توبه می‌کنند و این خبر به سرعت به گوش پادشاه می‌رسد.‏

پادشاه نیز از خدا می‌ترسد و از تخت خویش برخاسته،‏ ردای شاهانهٔ خود را در می‌آورد و همچون مردم عامی لباسی زمخت می‌پوشد و حتی ‹بر خاکستر می‌نشیند.‏› سپس همراه با ‹بزرگانش› فرمانی صادر کرده،‏ روزهٔ مردم را به عملی قانونی تبدیل می‌کند.‏ او فرمان می‌دهد که همه حتی حیوانات پلاس بپوشند.‏c سپس بدی و ظلم قومش را با فروتنی اذعان می‌نماید.‏ همچنین امید دارد که خدا با دیدن توبهٔ آن‌ها دلش نرم شود چرا که می‌گوید:‏ «شاید خداوند از خشم خود برگردد و بر ما ترحّم کرده،‏ ما را از بین نبرد.‏» —‏ یُونُس ۳:‏۶-‏۹‏،‏ تفس.‏

برخی از منتقدین شک دارند که اهالی نِینَوا به این سرعت تغییر کرده باشند.‏ ولی محققان کتاب مقدّس متوجه شده‌اند که چنین تغییر و دگرگونی در میان مردم خرافاتی و بی‌ثبات باستان امری غیرعادی نبود.‏ از این گذشته،‏ عیسی مسیح نیز به توبهٔ مردم نِینَوا اشاره کرده است.‏ (‏متّیٰ ۱۲:‏۴۱‏)‏ او شاهد این وقایع بوده است چرا که در آسمان زندگی می‌کرد.‏ (‏یوحنّا ۸:‏۵۷،‏ ۵۸‏)‏ حال،‏ عکس‌العمل یَهُوَه نسبت به توبهٔ اهالی نِینَوا چگونه بود؟‏

رحمت الٰهی و انعطاف‌ناپذیری بشر

یُونُس بعدها نوشت:‏ «خدا اَعمال ایشان را دید که از راه زشت خود بازگشت نمودند،‏ آنگاه خدا از بلایی که گفته بود که به ایشان برساند پشیمان گردید و آن را به عمل نیاورد.‏» —‏ یُونُس ۳:‏۱۰‏.‏

آیا خدا در داوری اهالی نِینَوا اشتباه کرده بود؟‏ خیر.‏ کتاب مقدّس می‌گوید:‏ ‹اَعمال خدا کامل است زیرا همهٔ طریق‌های او انصاف است.‏ خدای امین و از ظلم مبرّا.‏› (‏تثنیه ۳۲:‏۴‏)‏ خشمِ به حق یَهُوَه با مشاهدهٔ توبهٔ مردم فرو کشیده بود.‏ او متوجه شد که دیگر نیازی به مجازات آن‌ها نیست.‏ در این موقعیت رحمت یَهُوَه خدا نمایان گشت.‏

رهبران دینی اغلب خدا را بسیار سرد و خشک توصیف می‌کنند.‏ اما کتاب مقدّس او را خدایی معقول،‏ انعطاف‌پذیر و رحیم توصیف می‌کند.‏ یَهُوَه خدا وقتی تصمیم می‌گیرد شریران را مجازات سازد،‏ همیشه نمایندگانش را قبل از نابودی می‌فرستد تا به مردم هشدار دهند.‏ چرا که مشتاق است شریران مانند اهالی نِینَوا توبه کرده،‏ راه خود را تغییر دهند.‏ (‏حِزْقِیال ۳۳:‏۱۱‏)‏ یَهُوَه به پیامبر خود اِرْمیا چنین گفت:‏ «هر گاه اعلام نمایم که قصد دارم قومی یا مملکتی را منهدم و ویران سازم،‏ اگر آن قوم از شرارت دست کشد و توبه کند،‏ از قصد خود منصرف می‌شوم و نابودش نخواهم کرد.‏» —‏ اِرْمیا ۱۸:‏۷،‏ ۸‏،‏ تفس.‏

آیا پیشگویی یُونُس دروغ از آب در آمد؟‏ خیر.‏ زیرا هشدار لازم به مردم داده شد و مردم نِینَوا راه بد خود را تغییر دادند.‏ اگر اهالی نِینَوا دوباره به راه بد خود ادامه می‌دادند داوری خدا بر آن‌ها واقع می‌شد.‏ و این اتفاقی است که بعدها رخ داد.‏ —‏ صَفَنْیا ۲:‏۱۳-‏۱۵‏.‏

حال،‏ یُونُس چه واکنشی از خود نشان داد؟‏ در گزارش چنین آمده است:‏ ‹این امر یُونُس را به غایت ناپسند آمد و خشمش افروخته شد.‏› (‏یُونُس ۴:‏۱‏)‏ یُونُس حتی با آه و ناله دعایی سر داد که به نظر می‌آید قادر متعال را سرزنش می‌کند!‏ او به خدا می‌گوید که بهتر بود در مملکت و خانهٔ خود می‌ماند و به نِینَوا نمی‌آمد.‏ سپس ادعا می‌کند که از قبل می‌دانست یَهُوَه نِینَوا را نابود نخواهد کرد.‏ حتی این موضوع را برای فرارش به تَرْشیش بهانه می‌کند.‏ در آخر درخواست می‌کند که بمیرد و مرگ را از زنده بودن بهتر می‌داند.‏ —‏ یُونُس ۴:‏۲،‏ ۳‏.‏

چه چیزی یُونُس را ناراحت کرده بود؟‏ از آنچه در فکر یُونُس می‌گذشت بی‌خبریم.‏ اما می‌دانیم که او در مقابل مردم نِینَوا نابودی آنجا را اعلام کرده بود.‏ آن‌ها نیز حرف او را باور کردند.‏ ولی هیچ اتفاقی نیفتاد.‏ آیا یُونُس می‌ترسید که مورد تمسخر قرار گیرد و به او برچسب پیامبر دروغی زده شود؟‏ به هر حال،‏ او از توبهٔ مردم و رحمت یَهُوَه به آن‌ها خوشحال نبود.‏ یُونُس از این بابت بسیار تلخ‌کام شده بود و غرورش شکسته بود.‏ به همین دلیل،‏ به حال خود دل می‌سوزاند.‏ با این حال،‏ یَهُوَه خدای رحیمی است و در دل این مرد مضطرب چیزی نیکو می‌یابد.‏ او به جای این که یُونُس را به دلیل بی‌احترامی‌اش تنبیه کند با نرمی از او می‌پرسد:‏ «آیا درست است که از این بابت عصبانی شوی؟‏» (‏یُونُس ۴:‏۴‏،‏ تفس‏)‏ یُونُس حتی به این سؤال جوابی نمی‌دهد.‏

روشی که یَهُوَه به یُونُس درس می‌دهد

آن پیامبر افسرده نِینَوا را ترک می‌کند اما نه به مقصد خانه.‏ او به سمت شرق می‌رود جایی که برخی از کوه‌ها در آن نواحی سر برافراخته‌اند.‏ در آنجا برای خود سایبانی می‌سازد و زیر آن می‌نشیند و به نِینَوا می‌نگرد.‏ شاید امیدوار است تا نابودی آن شهر را ببیند.‏ یَهُوَه چگونه می‌توانست به این مرد سنگدل رحمت را بیاموزد؟‏

طی شب،‏ یَهُوَه کدویی می‌رویاند.‏ وقتی یُونُس بیدار می‌شود آن گیاه سرسبز و خرم را می‌بیند که با برگ‌های بزرگ خود سایهٔ بیشتری از سایبانش بر سرش گسترده است و به او آسایش می‌دهد.‏ ‹یُونُس از کدو بی‌نهایت شادمان می‌شود،‏› شاید آن معجزه را نشانه‌ای از برکت و خوشنودی خدا می‌پندارد.‏ اما نیّت یَهُوَه خدا این نیست که او را فقط از گرمای سوزان رهایی دهد و عصبانیتش را بخواباند.‏ او می‌خواهد به دل یُونُس راه یابد.‏ پس کِرمی می‌فرستد تا آن گیاه را نابود سازد.‏ سپس ‹باد شرقی گرم می‌وزاند› تا جایی که او از گرما ‹بی‌تاب می‌شود.‏› یُونُس دوباره افسرده شده،‏ از خدا می‌خواهد بمیرد.‏ —‏ یُونُس ۴:‏۶-‏۸‏.‏

بار دیگر یَهُوَه از او می‌پرسد که آیا درست است عصبانی شود و آن هم برای خشک شدن گیاه کدو؟‏ یُونُس به جای توبه رفتار خود را موجه می‌داند و می‌گوید:‏ «من حق دارم آن قدر خشمگین شوم که بمیرم.‏» حال وقت آن رسیده بود که یَهُوَه به او درس دهد.‏ —‏ یُونُس ۴:‏۹‏،‏ مژ.‏

خدا با یُونُس استدلال می‌کند و می‌گوید که یُونُس به خاطر خشک شدن یک گیاه که در یک شب نموّ کرده و یُونُس حتی در کاشتن و رشد آن دستی نداشته،‏ ناراحت شده است.‏ سپس چنین نتیجه‌گیری می‌کند:‏ ‹آیا دل من به جهت نِینَوا شهر بزرگ نسوزد که در آن بیشتر از صد و بیست هزار کس می‌باشند که دست راست و چپ خویش را تشخیص نمی‌دهند و نیز حیوانات اهلی بسیار وجود دارد؟‏› —‏ یُونُس ۴:‏۱۰،‏ ۱۱‏.‏d

آیا به نکتهٔ مهمی که یَهُوَه خدا در این تشبیه استفاده کرد پی بردید؟‏ یُونُس هرگز برای آن گیاه زحمتی نکشیده بود.‏ از طرف دیگر یَهُوَه منشأ حیات و روزی‌رسان اهالی نِینَوا و تمامی مخلوقات زمین است.‏ یُونُس برای یک گیاه بیشتر از جان ۱۲۰٬۰۰۰ نفر و حیوانات آنجا ارزش قائل بود.‏ آیا علّت آن طرز فکر خودخواهانه‌اش نبود؟‏ از این گذشته،‏ او برای خشک شدن کدو ناراحت شد چرا که از آن فایده می‌برد.‏ پس انگیزهٔ عصبانیتش نسبت به اهالی نِینَوا نیز خودخواهی بود،‏ یعنی غروری بر این که حق با اوست.‏

حقیقتاً که یَهُوَه درس پر معنایی به یُونُس داد!‏ آیا یُونُس درس گرفت؟‏ آخرین آیهٔ کتاب یُونُس با سؤال یَهُوَه به اتمام می‌رسد و جوابی به آن داده نمی‌شود.‏ برخی از منتقدین می‌گویند که یُونُس هرگز به آن سؤال جواب نداد.‏ در واقع جواب یُونُس را در این کتاب می‌بینیم.‏ شواهد نشان می‌دهد که این کتاب را خود یُونُس نگاشته است.‏ به این فکر کنید که این پیامبر در امنیت به سرزمین خویش برگشته است و این گزارش را می‌نگارد.‏ حال شما با خواندن این کتاب می‌توانید او را مردی باتجربه‌تر،‏ حکیم‌تر و متواضع‌تر تصوّر کنید که وقتی در بارهٔ اشتباهات،‏ سرکشی‌ها و سماجت‌های خویش می‌نویسد سرش را با تأسف تکان می‌دهد.‏ به روشنی می‌توان دید که یُونُس از تعلیم حکیمانهٔ یَهُوَه درس گرفت.‏ او یاد گرفت که رحیم باشد.‏ ما چطور؟‏

‏[پاورقی‌ها]‏

‏[نکتهٔ برجسته‌شده در صفحهٔ ٢٣]‏

خدا مشتاق است شریران مانند اهالی نِینَوا توبه کرده،‏ راه خود را تغییر دهند

‏[نکتهٔ برجسته‌شده در صفحهٔ ٢۴]‏

خدا از گیاه کدو استفاده کرد تا به یُونُس درس رحمت دهد