ما تا ابد به اسم یَهُوَه سلوک خواهیم نمود!‏

‏«ما به اسم یَهُوَه خدای خود تا ابدالآباد سلوک خواهیم نمود.‏» —‏ میکاه ۴:‏۵‏.‏

۱.‏ در باب‌های ۳ تا ۵ کتاب میکاه چه مطلبی ذکر شده است؟‏

یَهُوَه به قومش مطلبی برای گفتن دارد و برای این منظور،‏ از نبی خود میکاه استفاده می‌کند.‏ یَهُوَه قصد دارد علیه خطاکاران اقدام کند و اسرائیل را به دلیل بت‌پرستی مجازات کند.‏ با این حال،‏ جای خوشحالی است که یَهُوَه به کسانی که به اسم او سلوک می‌نمایند برکت خواهد داد.‏ این پیام‌ها در باب‌های ۳ تا ۵ کتاب میکاه بصراحت اعلام شده است.‏

۲،‏ ۳.‏ الف)‏ از رهبران اسرائیلی چه چیزی انتظار می‌رفت،‏ ولی آنان چه می‌کردند؟‏ ب)‏ میکاه چه تشبیهی به کار برد؟‏

^۲ نبی خدا اعلان می‌کند:‏ «ای رؤسای یعقوب و ای داوران خاندان اسرائیل بشنوید!‏ آیا بر شما نیست که انصاف را بدانید؟‏» بلی،‏ مسلّماً این همان چیزی است که از آنان انتظار می‌رود!‏ در عوض،‏ آنان چه کار می‌کنند؟‏ میکاه می‌گوید:‏ «آنانی که از نیکویی نفرت دارند و بر بدی مایل می‌باشند و پوست را از تن مردم و گوشت را از استخوان‌های ایشان می‌کَنَنْد،‏ و کسانی که گوشت قوم مرا می‌خورند و پوست ایشان را از تن ایشان می‌کنند و استخوان‌های ایشان را خُرد کرده،‏ آن‌ها را گویا در دیگ و مثل گوشت در پاتیل می‌ریزند.‏» —‏ میکاه ۳:‏۱-‏۳‏.‏

^۳ عجب اوضاعی!‏ رهبران قوم به مظلومان ستم روا می‌دارند!‏ این مردمان تنگدست که همچون گوسفند بی‌دفاعند بخوبی تشبیهی را که میکاه به کار می‌برد درک می‌کنند.‏ وقتی می‌خواهند گوسفند ذبح‌شده‌ای را بپزند،‏ اوّل پوست آن را می‌کنند و سپس آن را قطعه‌قطعه می‌کنند.‏ گاهی استخوان‌ها را می‌شکنند تا مغز آن‌ها را درآورند.‏ سپس،‏ گوشت و استخوان‌ها را در دیگ بزرگی،‏ همچون دیگی که میکاه به آن اشاره کرد می‌پزند.‏ (‏ حِزْقِیال ۲۴:‏۳-‏۵،‏ ۱۰‏)‏ چه تشبیه مناسبی برای نشان دادن بدرفتاری رهبران شریر با مردم مظلوم!‏

یَهُوَه انتظار دارد منصفانه رفتار کنیم

۴.‏ بین یَهُوَه و رهبران اسرائیلی چه تفاوتی دیده می‌شد؟‏

^۴ بین شبان بامحبّتمان،‏ یَهُوَه و این رهبران ظالم چه تفاوت فاحشی وجود دارد!‏ آنان در انجام دادن وظیفه‌شان یعنی محافظت از گلّه قصور می‌ورزند و عدالت را به جا نمی‌آورند.‏ در عوض،‏ همان طور که در میکاه ۳:‏۱۰ می‌خوانیم،‏ با خودخواهی تمام از آن گوسفندان مجازی سوءاستفاده می‌کردند و آنان را از حقشان محروم می‌داشتند و اجازه می‌دادند «خون» ایشان ریخته شود.‏ از این اوضاع چه می‌آموزیم؟‏

۵.‏ یَهُوَه از کسانی که مسئولیت بر عهده دارند چه انتظار دارد؟‏

^۵ خدا از کسانی که در قوم او مسئولیت بر عهده دارند انتظار دارد که عدالت را به جا آورند.‏ اجرای عدالت را امروزه می‌توان در بین خادمان یَهُوَه مشاهده کرد و این با اِشَعْیا ۳۲:‏۱ هماهنگی دارد که می‌گوید:‏ «اینک پادشاهی به عدالت سلطنت خواهد نمود و سَروران به انصاف حکمرانی خواهند کرد.‏» اما در روزگار میکاه چه اوضاعی حاکم است؟‏ کاهنانی که «از نیکویی نفرت دارند و بر بدی مایل می‌باشند» با وقاحت از به جا آوردن عدالت سر باز می‌زنند.‏

دعای چه کسانی مستجاب می‌شود؟‏

۶،‏ ۷.‏ در میکاه ۳:‏۴ به چه نکتهٔ مهمی اشاره شده است؟‏

^۶ آیا مردمان شریر روزگار میکاه می‌توانستند انتظار داشته باشند که یَهُوَه روی خوش به ایشان نشان دهد؟‏ خیر!‏ در میکاه ۳:‏۴ می‌خوانیم:‏ «آنگاه نزد خداوند استغاثه خواهند نمود و ایشان را اجابت نخواهد نمود بلکه روی خود را در آن زمان از ایشان خواهد پوشانید چونکه مرتکب اَعمال زشت شده‌اند.‏» این آیه به موضوع خیلی مهمی اشاره می‌کند.‏

^۷ به این که اگر ما به گناه کردن ادامه دهیم و توبه نکنیم،‏ یَهُوَه به هیچ وجه دعاهای ما را مستجاب نخواهد کرد.‏ همچنین اگر تظاهر به خدمت وفادارانه به خدا کنیم لیکن در خفا گناه ورزیم،‏ در آن صورت هم مسلّماً خدا به دعاهای ما توجه نخواهد کرد.‏ داود در مزمور ۲۶:‏۴ این طور سرایید:‏ «با مردان باطل ننشسته‌ام و با منافقین داخل نخواهم شد.‏» اشخاصی که کلام یَهُوَه را تعمداً نادیده می‌گیرند نمی‌توانند انتظار داشته باشند که او دعاهایشان را اجابت کند!‏

روح‌القدس قوّت می‌بخشد

۸.‏ یَهُوَه به انبیای کاذب زمان میکاه چه گفت؟‏

^۸ رهبران اسرائیل اَعمال بسیار زشتی انجام می‌دهند.‏ انبیای کاذب قوم خدا را گمراه می‌کنند.‏ اشخاص طمّاع «سلامتی [صلح] را ندا می‌کنند،‏» ولی اگر کسی خوراکی به دهان ایشان نگذارد با او تدارک جنگ می‌بینند!‏ از این جهت،‏ یَهُوَه می‌گوید:‏ «برای شما شب خواهد بود که رؤیا نبینید و ظلمت برای شما خواهد بود که فالگیری ننمایید.‏ آفتاب بر انبیا غروب خواهد کرد و روز بر ایشان تاریک خواهد شد.‏ و راییان خجل و فالگیران رسوا شده،‏ جمیع ایشان لب‌های خود را خواهند پوشانید چونکه از جانب خدا جواب نخواهد بود.‏» —‏ میکاه ۳:‏۵-‏۷الف‏.‏

۹،‏ ۱۰.‏ منظور از پوشانیدن لب‌ها چیست،‏ و چرا میکاه لزومی به این کار ندید؟‏

^۹ چرا آنان «لب‌های خود را خواهند پوشانید»؟‏ معاصران شریر میکاه این کار را از روی خجالت و شرمندگی انجام می‌دهند؛‏ و البته،‏ این مردان شریر باید هم خجل شوند «چونکه از جانب خدا [برای آنان] جواب نخواهد بود.‏» (‏ میکاه ۳:‏۷ب‏)‏ یَهُوَه به دعاهای فرد مغرور و شریر اعتنا نخواهد کرد.‏

^۱۰ اما میکاه خجل نیست و لزومی نمی‌بیند که ‹لب‌های خود را بپوشاند.‏› یَهُوَه به دعاهای او جواب می‌دهد.‏ این نبی وفادار در میکاه ۳:‏۸ چنین می‌گوید:‏ «لیکن من از قوّت روح خداوند و از انصاف و توانایی مملوّ شده‌ام.‏» میکاه از اینکه که طی سالیان سال در خدمت به خدا ‹از قوّت روح او مملوّ بوده است› سپاسگزار است.‏ و این همواره به میکاه نیرو داده است ‹تا یعقوب را از عصیانش و اسرائیل را از گناهش خبر دهد.‏›‏

۱۱.‏ چگونه می‌توانیم پیام‌های خدا را اعلام کنیم؟‏

^۱۱ بیقین همهٔ ما اذعان می‌کنیم که میکاه برای اعلام پیام داوری سخت خدا به نیروی فوق بشری احتیاج داشت.‏ او احتیاج به روح یَهُوَه داشت.‏ آیا ما نیز برای موعظه کردن به روح‌القدس نیاز داریم؟‏ مسلّماً!‏ چرا که تنها با کمک روح خداست که می‌توانیم چنین مأموریتی را به انجام رسانیم.‏ اما اگر گناه ورزیم،‏ یَهُوَه دعاهای ما را مستجاب نخواهد کرد و روح خود را به ما نخواهد داد و یقیناً همهٔ تلاش‌هایمان به جهت انجام خدمت موعظه بیهوده خواهد بود و نخواهیم توانست پیام‌های داوری پدر آسمانی‌مان را اعلام کنیم.‏ وقتی یَهُوَه در جواب دعاهای‌مان روح‌القدس خود را به ما بدهد،‏ همچون میکاه قادر خواهیم بود که کلام او را با شجاعت اعلام کنیم.‏

۱۲.‏ در قرن اوّل چگونه پیروان مسیح توانستند کلام خدا را با شجاعت موعظه کنند؟‏

^۱۲ احتمالاً گزارش اَعمال ۴:‏۲۳-‏۳۱ را به یاد می‌آوریم.‏ تصوّر کنیم که جزو شاگردان عیسی در قرن اوّل هستیم.‏ ستمگران متعصب سعی کرده‌اند که پیروان مسیح را ساکت کنند.‏ اما آن پیروان وفادار به سلطان تعالی خود دعا کرده،‏ از او چنین تقاضا می‌کنند:‏ ‹الآن ای خداوند،‏ به تهدیدات ایشان نظر کن و غلامان خود را عطا فرما تا به دلیری تمام به کلام تو سخن گویند.‏› نتیجهٔ امر چه شد؟‏ چون ایشان دعا کرده بودند،‏ مکانی که در آن جمع بودند به حرکت در آمد و همه به روح‌القدس پر شده،‏ کلام خدا را به دلیری می‌گفتند.‏ امید است که ما هم از طریق دعا به یَهُوَه اتکا کنیم تا با روح‌القدس خود ما را قادر گرداند خدمت موعظه‌مان را انجام دهیم.‏

۱۳.‏ چه بر سر اورشلیم و سامره آمد،‏ و به چه دلیل؟‏

^۱۳ حال،‏ روزگار میکاه را تصوّر کنیم.‏ طبق گزارش میکاه ۳:‏۹-‏۱۲ رهبران قوم خون به گردن دارند و محض دریافت رشوه داوری می‌کنند.‏ کاهنان برای دریافت اُجرت تعلیم می‌دهند و انبیای کاذب برای کسب پول فال می‌گیرند.‏ جای تعجبی نیست که خدا اعلام کرده است اورشلیم،‏ پایتخت یهودا،‏ «به توده‌های سنگ .‏ .‏ .‏ مبدّل خواهد گردید!‏» از آنجا که پرستش کاذب و فساد اخلاقی در اسرائیل و یهودا اشاعه یافته است،‏ میکاه تحت الهام یَهُوَه هشدار می‌دهد که یَهُوَه خدا سامره را «به تودهٔ سنگ» مبدّل خواهد ساخت.‏ (‏ میکاه ۱:‏۶‏)‏ میکاه به حیات خود ادامه می‌دهد و نابودی پیشگویی‌شدهٔ سامره را در سال ۷۴۰ ق.‏د.‏م.‏ به دست نیروی نظامی آشور به عین می‌بیند.‏ (‏ ۲پادشاهان ۱۷:‏۵،‏ ۶؛‏ ۲۵:‏۱-‏۲۱‏)‏ واضح است که میکاه جز به قوّت یَهُوَه نمی‌توانست این پیام‌های شدیداللحن را اعلام کند.‏

۱۴.‏ نبوّت میکاه ۳:‏۱۲ چگونه تحقق یافت،‏ و ما از این نبوّت به چه موضوعی پی می‌بریم؟‏

^۱۴ حال نوبت آن فرا رسیده بود که یَهُوَه یهودای خودرأی را بسختی داوری کند.‏ مطابق نبوّت میکاه ۳:‏۱۲ «صهیون .‏ .‏ .‏ مثل مزرعه شیار خواهد شد.‏» برای ما کاملاً معلوم شده است که این نبوّت در سال ۶۰۷ ق.‏د.‏م.‏ تحقق یافت.‏ در آن سال بابلی‌ها یهودا و اورشلیم را ویران کردند.‏ گرچه نبوّت میکاه سال‌ها بعد از نگارش آن به وقوع پیوست،‏ میکاه از وقوع آن مطمئن بود.‏ ما هم باید به اندازهٔ او مطمئن باشیم که در «روز [مقرّر] خدا،‏» این سیستم شریر حاکم بر جهان پایان خواهد یافت.‏ —‏ ۲پِطْرُس ۳:‏۱۱،‏ ۱۲‏.‏

یَهُوَه داوری می‌کند

۱۵.‏ نبوّت میکاه ۴:‏۱-‏۴ را به طور ساده توصیف کن؟‏

^۱۵ میکاه ۴:‏۱-‏۴ امید مسرّت‌بخشی را به ما می‌دهد.‏ چه سخن دلگرم‌کننده‌ای!‏ میکاه می‌گوید:‏ «در ایّام آخر،‏ کوهِ خانهٔ خداوند بر قلّهٔ کوه‌ها ثابت خواهد شد و بر فوق تلّ‌ها برافراشته خواهد گردید و قوم‌ها بر آن روان خواهند شد.‏ .‏ .‏ .‏ او در میان قوم‌های بسیار داوری خواهد نمود و امّت‌های عظیم را از جای دور تنبیه خواهد کرد و ایشان شمشیرهای خود را برای گاوآهن و نیزه‌های خویش را برای ارّه‌ها خواهند شکست و امّتی بر امّتی شمشیر نخواهد کشید و بار دیگر جنگ را نخواهند آموخت.‏ و هر کس زیر مَوِ خود و زیر انجیر خویش خواهد نشست و ترساننده‌ای نخواهد بود زیرا که دهان یَهُوَه صبایوت تکلّم نموده است.‏»‏

۱۶،‏ ۱۷.‏ چگونه می‌توان تحقق میکاه ۴:‏۱-‏۴ را در دوران حاضر مشاهده کرد؟‏

^۱۶ منظور از «قوم‌های بسیار» و «امّت‌های عظیم» چیست؟‏ مسلّماً منظور ملت‌ها و حکومت‌های منقسم دنیا نیست.‏ این نبوّت به افرادی از میان قوم‌های بسیار اشاره می‌کند که با یکدیگر متحد می‌شوند و یَهُوَه خدا را در کوه مقدّس او پرستش می‌کنند.‏

^۱۷ طبق نبوّت میکاه بزودی پرستش پاک یَهُوَه کل زمین را فرا خواهد گرفت.‏ امروز،‏ انسان‌های خوش‌قلب و صادق و مستعد برای زندگی ابدی در حال فراگیری طریق‌های یَهُوَه می‌باشند.‏ (‏ اَعمال ۱۳:‏۴۸‏)‏ یَهُوَه در میان ایماندارانی که از ملکوت حمایت می‌کنند «داوری خواهد نمود» و ایشان را از لحاظ روحانی «تنبیه [تأدیب] خواهد کرد.‏» این انسان‌ها «گروهی عظیم» را تشکیل می‌دهند که از «عذاب سخت» نجات خواهند یافت.‏ (‏ مکاشفه ۷:‏۹،‏ ۱۴‏)‏ شاهدان یَهُوَه شمشیرهای خود را برای گاوآهن شکسته‌اند و حتی در این روزگار پر از جنگ،‏ با همه در صلح به سر می‌برند.‏ آیا خوشحال نیستی که در بین آن‌ها هستی؟‏

مصممانه به اسم یَهُوَه سلوک نماییم

۱۸.‏ نشستن زیر درخت انجیر خویش نشانگر چیست؟‏

^۱۸ در این روزگار،‏ در حینی که ابر شوم وحشت بر روی زمین سایه‌گستر می‌شود،‏ ما از اینکه انسان‌های زیادی در حال آموختن طریق‌های یَهُوَه می‌باشند خوشحالیم و آرزوی فرا رسیدن زمانی را داریم که این دوستداران خدا،‏ جنگ را دیگر نیاموزند و زیر مو و درخت انجیر خود بنشینند.‏ آن زمان نزدیک است.‏ درختان انجیر را معمولاً در تاکستان‌ها می‌کارند.‏ (‏ لوقا ۱۳:‏۶‏)‏ در دوران میکاه،‏ نشستن زیر مو و درخت انجیر خویش،‏ نشانه‌ای از صلح،‏ رفاه و امنیت بود.‏ در چنین اوضاعی تحت حکومت ملکوت،‏ ما دیگر از چیزی ترس نخواهیم داشت و در امنیت زندگی خواهیم کرد.‏

۱۹.‏ مفهوم سلوک کردن به اسم یَهُوَه چیست؟‏

^۱۹ ما در صورتی مورد لطف و عنایت یَهُوَه قرار می‌گیریم که به اسم او سلوک کنیم.‏ در میکاه ۴:‏۵ بر این موضوع تأکید شده است.‏ میکاه نبی در این آیه اعلام می‌کند:‏ «زیرا که جمیع قوم‌ها هر کدام به اسم خدای خویش سلوک می‌نمایند اما ما به اسم یَهُوَه خدای خود تا ابدالآباد سلوک خواهیم نمود.‏» آیا این سخن بیانگر عقیده و احساس ما نیز می‌باشد؟‏ ما پرستندگان حقیقی مصمم هستیم تا ابد به اسم خدایمان یَهُوَه سلوک نماییم.‏ سلوک کردن به اسم یَهُوَه به این مفهوم نیست که یَهُوَه را صرفاً خدایمان بنامیم،‏ در جلسات مسیحی حضور داشته باشیم،‏ و بشارت را موعظه کنیم.‏ البته این امور از اهمیت بسیار برخوردارند.‏ اما کسی که به اسم یَهُوَه سلوک می‌کند خود را تمام و کمال به یَهُوَه وقف می‌کند و با دل و جان او را خدمت می‌کند.‏ (‏ متّیٰ ۲۲:‏۳۷‏)‏ ما پرستندگان یَهُوَه مصمم هستیم تا ابد به این طریق به اسم یَهُوَه سلوک نماییم.‏

۲۰.‏ در میکاه ۴:‏۶-‏۱۳ چه نبوّت شده است؟‏

^۲۰ اکنون می‌خواهیم میکاه ۴:‏۶-‏۱۳ را بررسی کنیم.‏ «دختر صهیون .‏ .‏ .‏ به بابل» تبعید خواهد شد.‏ این دقیقاً همان چیزی است که در قرن هفتم ق.‏د.‏م.‏ برای ساکنان اورشلیم اتفاق افتاد.‏ با وجود این،‏ نبوّت میکاه آشکار می‌سازد که باقی‌مانده‌ای می‌باید به یهودا مراجعت کنند و یَهُوَه هنگام بازسازی صهیون،‏ ترتیبی خواهد داد تا دشمنانش نیست و نابود شوند.‏

۲۱،‏ ۲۲.‏ نبوّت میکاه ۵:‏۲ چگونه تحقق یافت؟‏

^۲۱ میکاه باب ۵ تحوّلات چشمگیر دیگری را پیشگویی می‌کند.‏ برای مثال،‏ میکاه ۵:‏۲-‏۴ را در نظر بگیریم.‏ بنا بر نبوّت میکاه،‏ حکمرانی که از جانب خدا منصوب شده و «طلوع‌های او از قدیم .‏ .‏ .‏ بوده است» از بیت‌لَحَم ظهور خواهد کرد.‏ او «در قوّت خداوند»‏ و در حکم شبان حکومت خواهد کرد و نه فقط در اسرائیل بلکه «تا اقصای زمین بزرگ خواهد شد.‏» هویت او ممکن است برای جهانیان مجهول باشد،‏ اما برای ما معلوم است.‏

^۲۲ مهم‌ترین شخصی که در بیت‌لَحَم متولّد شده است کیست؟‏ و چه کسی «تا اقصای زمین بزرگ خواهد شد»؟‏ مسلّماً کسی نیست جز عیسی مسیح!‏ وقتی هیرودیس از رؤسای کاهنان و کاتبان پرسید که مسیح در کجا باید متولّد شود،‏ آنان جواب دادند:‏ «در بیت‌لَحَم یهودیه» و حتی از میکاه ۵:‏۲ نقل قول کردند.‏ (‏ متّیٰ ۲:‏۳-‏۶‏)‏ بعضی از مردم زمان عیسی نیز از این موضوع آگاهی داشتند.‏ مردم می‌پرسیدند:‏ «آیا کتاب نگفته است که از نسل داود و از بیت‌لَحَم،‏ دهی که داود در آن بود،‏ مسیح ظاهر خواهد شد؟‏» —‏ یوحنّا ۷:‏۴۲‏.‏

نشاط روحانی برای انسان‌ها

۲۳.‏ امروزه تحقق میکاه ۵:‏۷ چگونه قابل مشاهده است؟‏

^۲۳ میکاه ۵:‏۵-‏۱۵ به تهاجم موقت آشوریان اشاره می‌کند.‏ او همچنین پیشگویی می‌کند که خدا پرستش کاذب را ریشه‌کن خواهد کرد و بر ضدّ ملت‌های عصیانگر وارد عمل خواهد شد.‏ در میکاه ۵:‏۷ این وعده داده شده است که به یهودیانی که ابراز ندامت خواهند کرد جان تازه خواهد بخشید.‏ این وعده در دوران حاضر نیز تحقق یافت.‏ میکاه می‌گوید:‏ «بقیهٔ یعقوب در میان قوم‌های بسیار مثل شبنم از جانب خداوند خواهد بود و مانند بارشی که بر گیاه می‌آید.‏» میکاه با استفاده از این تشبیه زیبا پیشگویی می‌کند که باقی‌ماندهٔ یعقوب یا اسرائیل روحانی،‏ نعمتی الٰهی برای انسان‌ها خواهند بود.‏ امروزه نیز مسیحیان مسح‌شده به مردم دنیا طراوت روحانی می‌بخشند و «گوسفندان دیگر» عیسی از اینکه می‌توانند دوشادوش این مسح‌شدگان به همنوعان خود کمک کنند بسیار خوشحال می‌باشند.‏ (‏ یوحنّا ۱۰:‏۱۶؛‏ غَلاطیان ۶:‏۱۶؛‏ صَفَنْیا ۳:‏۹‏)‏ این نکته‌ای واقعاً درخور تأمّل است؛‏ همهٔ ما اعلام‌کنندگان ملکوت،‏ این افتخار را پیدا کرده‌ایم که تسلّی خاطر و نشاط حقیقی را برای مردم به ارمغان بیاوریم.‏

۲۴.‏ در باب‌های ۳ تا ۵ کتاب میکاه شخصاً به چه نکات مهمی برخوردی؟‏

^۲۴ حالا می‌خواهیم ببینیم که از بخش دوّم نبوّت میکاه چه یاد گرفتیم؟‏ ما یاد گرفتیم که:‏ (‏ ۱)‏ خدا از کسانی که در قوم او مسئولیت به عهده دارند انتظار دارد که عدالت را به جا آورند.‏ (‏ ۲)‏ اگر به ارتکاب گناهی ادامه دهیم و توبه نکنیم،‏ یَهُوَه به دعاهایمان جواب نخواهد داد.‏ (‏ ۳)‏ فقط در صورتی می‌توانیم موعظه کنیم که خدا ما را با روح‌القدس خود تقویت کند.‏ (‏ ۴)‏ اگر قاطعانه به اسم یَهُوَه سلوک نماییم یَهُوَه ما را مورد لطف و مرحمت خود قرار می‌دهد.‏ (‏ ۵)‏ ما اعلام‌کنندگان ملکوت،‏ این افتخار را داریم که تسلّی و نشاط حقیقی را برای مردم به ارمغان بیاوریم.‏ ممکن است نکات دیگری در این باب‌ها برایت جالب بوده باشد.‏ چه مطالب دیگری می‌توانیم از این کتاب نبوی بیاموزیم؟‏ در مقالهٔ بعدی درس‌های آموزنده‌ای را از دو باب آخر کتاب میکاه مورد بررسی قرار خواهیم داد.‏

چه یاد گرفتیم؟‏

‏• خدا از کسانی که مسئولیت‌هایی در میان امّت او بر عهده دارند چه انتظار دارد؟‏

‏• چرا بدون دعا و کمک روح‌القدس نمی‌توانیم به یَهُوَه خدمت کنیم؟‏

‏• چگونه باید به اسم یَهُوَه سلوک کنیم؟‏

‏[تصویر در صفحهٔ ۱۳]‏

تشبیه میکاه در خصوص دیگ گوشت به چه مفهوم است؟‏

‏[تصاویر در صفحهٔ ۱۴]‏

ما نیز همچون میکاه با شجاعت به خدمت خود ادامه می‌دهیم