‏«افتاده‌دل هستم»‏

۱-‏۳.‏ عیسی چگونه وارد اورشلیم شد و چرا احتمالاً شماری در میان جمعیت از آن متعجب شدند؟‏

شور و هیجانی خاصّ در اورشلیم موج می‌زد.‏ اورشلیم در انتظار ورود مردی بزرگ بود!‏ برخی می‌گفتند که او وارث تخت داود و حاکمِ برحق اسرائیل است.‏ بیرون شهر،‏ انبوهی از مردم مشتاقِ خیرمقدم گفتن به او بودند.‏ عده‌ای برای خوشامدگویی شاخه‌های نخل در دست داشتند.‏ عده‌ای دیگر با شاخ و برگ درختان و جامه‌های خود زمینِ پیش پای او را مفروش می‌کردند.‏ (‏مَتّی ۲۱:‏۷،‏ ۸؛‏ یوحنا ۱۲:‏۱۲،‏ ۱۳‏)‏ بسیاری از خود می‌پرسیدند،‏ ورود این مرد بزرگ به اورشلیم چگونه خواهد بود؟‏

^۲ بعضی شاید در انتظار نمایشی باشکوه بودند.‏ آنان احتمالاً در مورد ورود نمایشی و پرزرق و برق مردان مهم مطالبی شنیده بودند.‏ برای مثال،‏ اَبْشالوم،‏ پسر داود،‏ پس از اعلام پادشاهی‌اش ۵۰ نفر را اجیر کرد که پیش ارابهٔ او بدوند.‏ (‏۲سموئیل ۱۵:‏۱،‏ ۱۰‏)‏ ژولیوس سزار،‏ پا از این هم بسیار فراتر گذاشت؛‏ یک بار رژه‌ای به مناسبت یکی از پیروزی‌هایش ترتیب داد.‏ او خود پیشاپیش رژه‌روندگان به سوی معبد ژوپیتر به پیش می‌رفت و ۴۰ فیل با چراغ‌هایی بر آن‌ها در دو طرف صفوف رژه‌روندگان جلو می‌رفتند.‏ حال،‏ اهالی اورشلیم شاهد ورود مردی بسیار بزرگ‌تر بودند.‏ این که آیا از مقام واقعی او با خبر بودند یا خیر مشخص نیست؛‏ اما آنچه واضح است آن مرد مسیح بود،‏ بزرگ‌ترین مردی که پا به جهان گذاشت.‏ بی‌شک ورود این پادشاه آینده به شهر،‏ بسیاری را متعجب ساخت.‏

^۳ نه از ارابه خبری بود،‏ نه از دونده،‏ نه از اسب و نه مسلّماً از فیلی!‏ خیر،‏ عیسی سوار بر پشت یک حیوان بارکش وارد شد؛‏ سوار بر یک کرّه الاغ.‏a نه سوار لباسی فاخر بر تن داشت و نه حیوان به زیورآلات آراسته شده بود.‏ به جای زینی قیمتی،‏ شاگردان صمیمی عیسی،‏ جامه‌هایی بر پشت حیوان انداخته بودند.‏ چرا عیسی به این شکل ساده و بی‌تکلّف به اورشلیم وارد شد،‏ اما مردانی با مقام بسیار پایین‌تر ورود خود را با کبکبه و دبدبهٔ بسیار اعلام می‌کردند؟‏

۴.‏ کتاب مقدّس در خصوص ورود پادشاهِ منصوب خدا به اورشلیم،‏ چه پیشگویی کرده بود؟‏

^۴ در واقع این عمل عیسی تحقق این پیشگویی بود که می‌گوید:‏ «بسیار وجد بنما و ای دختر اورشلیم آواز شادمانی بده!‏ اینک پادشاه تو نزد تو می‌آید.‏ او عادل و صاحب نجات و حلیم می‌باشد و بر الاغ .‏ .‏ .‏ سوار است.‏» (‏زَکَرِیّا ۹:‏۹‏)‏ این پیشگویی نشان می‌دهد که روزی مسیح،‏ خود را در مقام پادشاهِ منصوب خدا،‏ به مردم اورشلیم آشکار می‌کند.‏ در واقع،‏ چگونگی اعلام پادشاهی‌اش و این که سوار بر چه حیوانی وارد شهر می‌شود،‏ خصوصیتی فوق‌العاده را نیز در مورد او آشکار می‌سازد؛‏ تواضع او را.‏

۵.‏ چرا تأمّل بر تواضع عیسی شور و شعف بر دل ما برمی‌انگیزد و چرا سرمشق قرار دادن این خصوصیت او حیاتی است؟‏

^۵ تواضع عیسی از جذاب‌ترین خصوصیات اوست،‏ خصوصیتی دلنشین که بر دل‌ها شور و شعف بر می‌انگیزد و تأمّل بر آن انسان را منقلب می‌سازد.‏ چنان که در فصل قبل ذکر شد،‏ تنها عیسی «راه و راستی و حیات» است.‏ (‏یوحنا ۱۴:‏۶‏)‏ واضح است که از میان میلیاردها انسانی که به دنیا آمده‌اند،‏ هیچ یک از لحاظ مقام و منزلت با پسر خدا قابل قیاس نیست.‏ با این حال،‏ برخلاف بسیاری،‏ ذرّه‌ای کبر و غرور و خودخواهی در عیسی نبود.‏ ما پیروان مسیح نیز باید بر تمایل به غرور و تکبّر غلبه کنیم.‏ (‏یعقوب ۴:‏۶‏)‏ هرگز نباید فراموش کنیم که یَهُوَه از تکبّر متنفر است.‏ پس چقدر حیاتی است که تواضع عیسی را سرمشق خود سازیم.‏

۶.‏ تواضع چیست و یَهُوَه بر چه اساسی از تواضع مسیح اطمینان داشت؟‏

^۶ تواضع به مفهوم فروتنی و افتادگی و فقدان تکبّر و غرور است.‏ تواضع خصوصیتی است که از دل سرچشمه می‌گیرد و در سخنان،‏ رفتار و روابط شخص با دیگران نمایان می‌شود.‏ به راستی یَهُوَه بر چه اساسی از تواضع مسیح اطمینان داشت؟‏ یَهُوَه به خوبی دیده بود که پسرش نمونهٔ کامل تواضع او را سرمشق قرار می‌دهد.‏ (‏یوحنا ۱۰:‏۱۵‏)‏ او تواضع پسر خود را در عمل نیز مشاهده کرده بود.‏ چگونه؟‏

۷-‏۹.‏ الف)‏ میکائیل در برخوردش با شیطان چگونه از خود تواضع نشان داد؟‏ ب)‏ مسیحیان چگونه می‌توانند تواضع میکائیل را سرمشق قرار دهند؟‏

^۷ کتاب یهودا به گزارشی بسیار جالب در این خصوص اشاره کرده،‏ می‌گوید:‏ «حال آنکه حتی میکائیل،‏ فرشتهٔ اعظم،‏ آنگاه که با ابلیس دربارهٔ جسد موسی مجادله می‌کرد،‏ جرئت نکرد خودْ او را به‌سبب اهانت محکوم کند،‏ بلکه فقط گفت:‏ ‹خداوند،‏ تو را توبیخ فرماید!‏›»  (‏یهودا ۹‏)‏ میکائیل نامی است که به عیسی در مقام فرشتهٔ اعظم یا رئیس سپاه آسمانی خدا اطلاق می‌شود؛‏ یعنی قبل و بعد از حیات بشری  او.‏b (‏۱تِسالونیکیان ۴:‏۱۶‏)‏ توجه کنید که میکائیل چگونه با شیطان برخورد کرد.‏

^۸ کتاب مقدّس توضیح نمی‌دهد که شیطان با جسد موسی چه می‌خواست بکند؛‏ ولی مسلّم است که او مقصودی شریرانه داشت.‏ شاید می‌خواست از جسد این مرد وفادار برای پرستش کاذب بهره گیرد.‏ میکائیل سعی کرد جلوی نقشهٔ شیطان را بگیرد،‏ اما در عین حال بسیار از خود خویشتنداری نشان داد.‏ بی‌شک شیطان مستحق توبیخ و سرزنش بود.‏ اما در آن زمان میکائیل هنوز اقتدار «تمام کارِ داوری» را نیافته بود؛‏ از این رو،‏ به خود اجازه نداد که شیطان را داوری کند.‏ (‏یوحنا ۵:‏۲۲‏)‏ میکائیل در مقام رئیس فرشتگان از اقتدار عظیمی برخوردار بود.‏ با این حال با فروتنی به اختیارات یَهُوَه گردن نهاد و به خود اجازه نداد که از حد اختیارات خود پا فراتر گذارد.‏ آری،‏ عیسی علاوه بر تواضع به حد و حدود خود نیز واقف بود.‏

^۹ چرا به یهودا الهام شد که به این گزارش اشاره کند؟‏ متأسفانه برخی مسیحیان زمان او متکبّر و مغرور بودند.‏ آنان از روی غرور ‹به آنچه از آن شناختی نداشتند اهانت می‌ورزیدند.‏› (‏یهودا ۱۰‏)‏ غرور و تکبّر بسیار آسان می‌تواند بر ما انسان‌های ناکامل چیره شود.‏ وقتی در جماعت دلیل موضوعی را نمی‌دانیم—‏مثلاً دلیل تصمیمی که هیئت پیران اتخاذ کرده‌اند —‏ عکس‌العمل ما چیست؟‏ واضح است که ما نمی‌توانیم از تمامی دلایل اتخاذ چنین تصمیماتی آگاه گردیم.‏ حال اگر از تصمیم گرفته‌شده انتقاد یا شکایت کنیم،‏ آیا نشانهٔ عدم تواضع ما نخواهد بود؟‏ باشد که میکائیل،‏ یعنی عیسی را سرمشق خود قرار دهیم و هرگز در قضاوت‌هایمان از اختیاراتی که یَهُوَه به ما داده است،‏ تجاوز نکنیم.‏

۱۰،‏ ۱۱.‏ الف)‏ رضامندی عیسی در آمدن به زمین از چه نظر قابل تأمّل است؟‏ ب)‏ چگونه می‌توانیم تواضع عیسی را سرمشق قرار دهیم؟‏

^۱۰ قبولِ آمدن به زمین نیز نشان تواضع پسر خدا بود.‏ تصوّرش را بکنید که او تا چه حد باید خود را متواضع می‌ساخت.‏ عیسی رئیس فرشتگان بود.‏ «کلمه» یا سخنگوی خدا بود.‏ (‏یوحنا ۱:‏۱-‏۳‏)‏ در آسمان،‏ در «مسکن قدّوسیت و جلال» یَهُوَه زندگی می‌کرد.‏ (‏اِشَعْیا ۶۳:‏۱۵‏)‏ با همهٔ این‌ها «خود را خالی کرد و ذات غلام پذیرفته،‏ به شباهت آدمیان درآمد.‏» (‏فیلیپیان ۲:‏۷‏)‏ اما آمدن به زمین مستلزم چه بود؟‏ یَهُوَه حیات پسرش را در رحم دختری یهودی قرار داد.‏ پس از نه ماه،‏ پسر خدا به صورت نوزادی ناتوان در خانهٔ نجّاری فقیر به دنیا آمد و دوران کودکی و نوجوانی را همچون دیگر انسان‌ها پشت سر گذاشت.‏ هرچند که کامل بود،‏ در تمام دوران نوجوانی و جوانی خود مطیع والدین ناکاملش ماند.‏ (‏لوقا ۲:‏۴۰،‏ ۵۱،‏ ۵۲‏)‏ به راستی که چه تواضع فوق‌العاده‌ای!‏

^۱۱ آیا می‌توانیم تواضع عیسی را در انجام وظایفی که گاه در نظرمان خوار و حقیر می‌آید،‏ سرمشق قرار دهیم؟‏ برای مثال،‏ موعظهٔ پادشاهی خدا را در نظر بگیرید.‏ زمانی که با بی‌اعتنایی،‏ تمسخر و مخالفت دیگران روبرو می‌شویم،‏ شاید این وظیفه در نظرمان خوار و حقیر آید.‏ (‏مَتّی ۲۸:‏۱۹،‏ ۲۰‏)‏ اما اگر در این فعالیت از خود استقامت نشان دهیم،‏ چه بسا در نجات جان برخی سهیم گردیم.‏ به هر صورت،‏ آنچه مسلّم است در خدمت موعظه تا حد زیادی تواضع را خواهیم آموخت و در جای پای استادمان،‏ عیسی قدم خواهیم گذاشت.‏

۱۲-‏۱۴.‏ الف)‏ وقتی مردم عیسی را تحسین می‌کردند،‏ او چگونه از خود تواضع نشان  می‌داد؟‏ ب)‏ تواضع عیسی چگونه در برخوردش با دیگران آشکار بود؟‏ پ)‏ چه نکته‌ای نشان می‌دهد که تواضع عیسی ظاهری و تنها برای رعایت آداب اجتماعی نبود؟‏

^۱۲ تواضع عیسی از آغاز تا پایان خدمتش بر روی زمین،‏ آشکار بود.‏ وقتی او را تحسین و تکریم می‌کردند متواضعانه جلال را به پدرش نسبت می‌داد.‏ مردم بارها حکمت کلامش،‏ قدرت معجزاتش و حتی نیکویی شخصیتش را تحسین و تمجید کردند.‏ اما او همواره جلال را متوجه یَهُوَه می‌ساخت.‏—‏مَرقُس ۱۰:‏۱۷،‏ ۱۸؛‏ یوحنا ۷:‏۱۵،‏ ۱۶‏.‏

^۱۳ عیسی در برخورد با مردم نیز بسیار متواضع بود.‏ رفتار او به روشنی آشکار می‌ساخت که آمدنش به زمین برای خدمت کردن است،‏ نه خدمت شدن.‏ (‏مَتّی ۲۰:‏۲۸‏)‏ تواضع او در رفتارِ متین و معقولش با مردم آشکار بود.‏ وقتی پیروانش او را مأیوس می‌کردند،‏ به  آنان پرخاش نمی‌کرد؛‏ بلکه سعی می‌کرد با سخنان دلنشینش آنان را به عمل برانگیزد.‏ (‏مَتّی ۲۶:‏۳۹-‏۴۱‏)‏ یک بار که عیسی برای استراحت به مکانی خلوت رفته بود و مردم برای دیدارش آمدند،‏ او آنان را از خود نراند؛‏ و با وجود خستگی «چیزهای بسیار» به آنان آموخت.‏ (‏مَرقُس ۶:‏۳۰-‏۳۴‏)‏ یک بار نیز زنی غیراسرائیلی به او التماس کرد که دخترش را شفا دهد.‏ عیسی با وجود عدم تمایلش به این کار،‏ با آن زن با عصبانیت برخورد نکرد؛‏ حتی در نهایت به  دلیل  ایمان بسیار قوی او به درخواستش گردن نهاد.‏c‏—‏مَتّی ۱۵:‏۲۲-‏۲۸‏.‏

^۱۴ عیسی خود را «ملایم و افتاده‌دل» خواند و بارها و بارها آن را در عمل ثابت کرد.‏ (‏مَتّی ۱۱:‏۲۹‏)‏ تواضع او ظاهری و تنها برای رعایت آداب اجتماعی نبود.‏ تواضع او از دلش،‏ از ژرفای وجودش می‌جوشید.‏ پس جای تعجب نیست که تا این حد به آموزش این خصوصیت اهمیت می‌داد.‏

۱۵،‏ ۱۶.‏ عیسی میان رفتار حاکمان جهان و رفتاری که از پیروانش انتظار داشت،‏ به چه تضادی اشاره کرد؟‏

^۱۵ نهال تواضع به کندی در دل رسولان عیسی رشد می‌کرد.‏ عیسی بارها و به طرق مختلف سعی کرد این خصوصیت را در آنان پرورش دهد.‏ برای مثال،‏ یک بار که یعقوب و یوحنا از طریق مادرشان از عیسی خواستند که مقامی والا در پادشاهی خود به آنان عطا کند،‏ عیسی با فروتنی گفت:‏ «بدانید که نشستن بر جانب راست و چپ من در اختیار من نیست تا آن را به کسی ببخشم.‏ این جایگاه از آن کسانی است که پدرم برایشان فراهم کرده است.‏» ده رسول دیگر،‏ از این عمل یعقوب و یوحنا بسیار خشمگین شدند.‏ (‏مَتّی ۲۰:‏۲۰-‏۲۴‏)‏ عیسی چگونه با این مشکل برخورد کرد؟‏

^۱۶ او با محبت به رسولانش چنین تذکر داد:‏ «شما می‌دانید که حاکمانِ دیگر قومها بر ایشان سروری می‌کنند و بزرگانشان بر ایشان فرمان می‌رانند.‏ امّا در میان شما چنین نباشد.‏ هر که می‌خواهد در میان شما بزرگ باشد،‏ باید خادم شما شود.‏ و هر که می‌خواهد در میان شما اوّل باشد،‏ باید غلام شما گردد.‏» (‏مَتّی ۲۰:‏۲۵-‏۲۷‏)‏ بدون شک خودخواهی،‏ جاه‌طلبی و غرور بسیاری از حاکمان جهان از دید رسولان پوشیده نبود.‏ عیسی نشان داد که پیروان او نباید مانند آن حاکمان خودکامه و تشنهٔ قدرت رفتار کنند.‏ رفتار آنان باید متواضعانه باشد.‏ آیا رسولان این درس مهم را آموختند؟‏

۱۷-‏۱۹.‏ الف)‏ عیسی در شب پیش از مرگ خود چه درس به‌یادماندنی‌ای به رسولانش داد؟‏ ب)‏ بزرگ‌ترین درسی که عیسی در خصوص تواضع بر روی زمین داد،‏ چه بود؟‏

^۱۷ به نظر می‌رسد که آموختن این درس برای رسولان آسان نبود.‏ این نه اوّلین بار بود که این درس را می‌گرفتند و نه آخرین بار.‏ پیش از آن نیز زمانی که بر سر مقام با یکدیگر مجادله کردند،‏ عیسی کودکی را میان آنان گذاشت و به آنان گفت که باید مثل آن کودک باشند.‏ کودکان همچون بزرگ‌سالان مغرور و متکبّر و در پی جاه و مقام نیستند.‏ (‏مَتّی ۱۸:‏۱-‏۴‏)‏ با وجود این تعلیم،‏ در شب پیش از مرگ عیسی،‏ بار دیگر غرور بر رسولان چیره شد.‏ این بار عیسی به آنان درسی به یادماندنی داد.‏ حوله‌ای به کمر بست و یکی از حقیرترین وظایف را در حق رسولانش انجام داد؛‏ کاری که عموماً وظیفهٔ خدمتکار خانه برای مهمانان بود.‏ عیسی پاهای یک‌یک رسولانش را شست؛‏ منجمله پاهای یهودا را که اندکی بعد به او خیانت می‌کرد!‏—‏یوحنا ۱۳:‏۱-‏۱۱‏.‏

^۱۸ عیسی سپس گفت:‏ «سرمشقی به شما دادم.‏» این گفتهٔ عیسی همچون نوری در تاریکی،‏ اهمیت تواضع را روشن ساخت.‏ (‏یوحنا ۱۳:‏۱۵‏)‏ اما آیا بلافاصله جاه‌طلبی از دل رسولان محو شد؟‏ شاید تعجب کنید،‏ اما آنان در همان شب،‏ باز بر سر این که کدام یک بزرگ‌تر است با یکدیگر به مجادله پرداختند!‏ (‏لوقا ۲۲:‏۲۴-‏۲۷‏)‏ با این حال،‏ عیسی با آنان مدارا کرد و با تواضع آموزششان داد.‏ سپس دست به عملی زد که بزرگ‌ترین درس تواضع بود.‏ آری،‏ عیسی «خود را خوار ساخت و تا به مرگ،‏ حتی مرگ بر صلیب مطیع گردید.‏» (‏فیلیپیان ۲:‏۸‏)‏ عیسی به ارادهٔ خود تن به مرگی خفّت‌بار داد و همچون یک تبهکار و کافر به مرگ محکوم شد.‏ آری،‏ به راستی که پسر خدا در میان تمام مخلوقات بی‌همتا بود؛‏ او تواضع را به کامل‌ترین و والاترین شکل آن نمایان ساخت.‏

^۱۹ عیسی با مرگ خود آخرین درس تواضع را در خدمتش بر زمین به رسولانش داد.‏ شاید همین آخرین درس بود که اهمیت تواضع را همچون نقشی بر سنگ بر دل رسولان وفادارش حک کرد.‏ بر اساس گزارشات کتاب مقدّس این مردان سالیان سال،‏ متواضعانه خدمت کردند.‏ ما چطور؟‏

۲۰.‏ چگونه می‌توانیم پی ببریم که آیا حقیقتاً افتاده‌دل و فروتن هستیم،‏ یا خیر؟‏

^۲۰ پولُس به فردفرد ما چنین تذکر می‌دهد:‏ «همان طرز فکر را داشته باشید که مسیحْ عیسی داشت.‏» (‏فیلیپیان ۲:‏۵‏)‏ ما نیز باید همچون عیسی افتاده‌دل باشیم.‏ چگونه می‌توانیم پی ببریم که آیا حقیقتاً افتاده‌دل و فروتن هستیم،‏ یا خیر؟‏ به این پند پولُس توجه کنید:‏ «هیچ‌کاری را از سَرِ جاه‌طلبی یا تکبّر نکنید،‏ بلکه با فروتنی دیگران را از خود بهتر بدانید.‏» (‏فیلیپیان ۲:‏۳‏)‏ پس معیار فروتنی حقیقی این است که دیگران را در مقایسه با خود چگونه می‌بینیم.‏ با توجه به پند پولُس ما باید دیگران را بهتر،‏ بالاتر و مهم‌تر از خود بدانیم.‏ آیا شما دیگران را از خود بهتر می‌دانید؟‏

۲۱،‏ ۲۲.‏ الف)‏ چرا سرپرستان مسیحی باید متواضع باشند؟‏ ب)‏ تواضع ما چگونه بر دیگران آشکار می‌شود؟‏

^۲۱ اهمیت تواضع تا سال‌ها پس از مرگ عیسی همچنان در ذهن پِطرُس رسول باقی مانده بود.‏ او به سرپرستان مسیحی آموزش داد که وظایف خود را با فروتنی انجام دهند و هرگز بر گلّهٔ خدا سَروری و ریاست نکنند.‏ (‏۱پِطرُس ۵:‏۲،‏ ۳‏)‏ داشتن مسئولیت،‏ جوازی برای غرور و تکبّر نیست؛‏ حتی برعکس،‏ مستلزم فروتنی بیشتر است.‏ (‏لوقا ۱۲:‏۴۸‏)‏ البته،‏ این خصوصیت نه تنها برای سرپرستان،‏ بلکه برای همهٔ مسیحیان ضروری است.‏

^۲۲ بی‌تردید پِطرُس شبی را که استادش،‏ عیسی می‌خواست پاهایش را بشوید و او مخالفت کرد،‏ هرگز از یاد نبرد.‏  (‏یوحنا ۱۳:‏۶-‏۱۰‏)‏ پِطرُس  به مسیحیان نوشت:‏ «همگی در رفتارتان با یکدیگر فروتنی را بر کمر بندید.‏» (‏۱پِطرُس ۵:‏۵‏)‏ اصطلاح ‹بر کمر بستن› تصویر خدمتکاری را به ذهن می‌آورد که برای انجام وظایف خود دستمالی به کمر می‌بندد.‏ این عبارت شاید ما را به یاد عیسی بیندازد که حوله‌ای به کمر بست،‏ زانو زد و به شستن پاهای شاگردانش پرداخت.‏ پس آیا برای ما پیروان عیسی،‏ وظیفه‌ای در خدمت به خدا وجود دارد که انجام دادن آن را در شأن خود ندانیم؟‏ تواضع و افتاده‌دلی ما باید همچون دستمالی که به کمر می‌بندیم،‏ بر همگان آشکار باشد.‏

۲۳،‏ ۲۴.‏ الف)‏ چرا باید کوچک‌ترین نشان تکبّر را در خود ریشه‌کن کنیم؟‏ ب)‏ در فصل بعد به بررسی چه تصوّر اشتباهی در خصوص تواضع می‌پردازیم؟‏

^۲۳ تکبّر آفت شخصیت است و تأثیر آن اغلب تباه‌کننده.‏ تکبّر می‌تواند بااستعدادترین افراد را در چشم خدا بی‌مصرف سازد،‏ در حالی که تواضع می‌تواند حتی ساده‌ترین افراد را ابزاری مفید در دست یَهُوَه گرداند.‏ برای پرورش این خصوصیت پرارزش،‏ باید همواره تلاش کنیم که تواضع عیسی را سرمشق قرار دهیم.‏ پِطرُس در اشاره به پاداش عظیم فروتنی می‌گوید:‏ «خویشتن را زیر دست نیرومند خدا فروتن سازید تا در زمان مناسب سرافرازتان سازد.‏» (‏۱پِطرُس ۵:‏۶‏)‏ پس می‌توان تصوّر کرد،‏ یَهُوَه عیسی را که تواضع را به حد کمال رساند،‏ تا چه حد سرافراز نمود!‏ یَهُوَه،‏ خدایمان به همان اندازه مشتاق است که شما را برای تواضعتان پاداش دهد.‏

^۲۴ جای بسی تأسف است که برخی تواضع را نشانهٔ ضعف شخصیت می‌دانند.‏ عیسی نادرستی این مطلب را به خوبی برای ما ثابت کرده است؛‏ زیرا در عین این که متواضع‌ترین انسان روی زمین بود،‏ پرشهامت‌ترین نیز بود.‏ این مطلب را در فصل بعد بررسی خواهیم کرد.‏