Mɛ̌ Mɛ̌ E Nukún Ma ka Nɔ Mɔ Ǎ?

 1. Nɛ̌ è ka jlɛ́ nǔmɛsɛn lɛ dó só ɖé wu gbɔn?

È JLƐ̌ nǔ ɖi nú nǔmɛsɛn Aflika tɔn lɛ dó só ɖé wu. È na mɔ Mawu ɖò só ɔ tanu, é wɛ nyí gbigbɔ e ɖó hlɔnhlɔn hugǎn é. Ðò só ɔ sín akpá lɛ ɔ, è na mɔ mawu alǒ gbigbɔ kpɛví kpɛví lɛ bɔ ye ɖò Mawu sɛn wɛ. Tɔ́gbó lɛ ɖò mawu enɛ lɛ kpá, bɔ ye nɔ flín xwédo yetɔn e ɖò ayikúngban jí lɛ é, lobɔ ganjininɔ yetɔn nɔ lɛ́ ɖu ayi mɛ nú ye. Hlɔnhlɔn gbigbɔ tɔn kpɛví kpɛví lɛ ɖò só ɔ sín dò, ye wɛ nyí majiki, amɔɛkinkan, kpo azě kpo.

 2. Nɛ̌ lǒ Aflika tɔn ɖé ka xlɛ́ ɖɔ nǔ ɖi nú nǔmɛsɛn lɛ ɖó hlɔnhlɔn dó sinsɛn jí gbɔn?

² Nǔ ɖi nú nǔmɛsɛn enɛ lɛ ɖó hlɔnhlɔn tawun dó sinsɛn ɖevo lɛ jí ɖò Aflika. Lǒ Aflika tɔn ɖé ɖɔ dó nǔ enɛ wu gbɔn lě: “Nǔɖiɖi nú sinsɛn (Klisanwun tɔn alǒ Malɛnu lɛ tɔn) na zɔ́n bonu mǐ na gɔn sinsɛn bló sɛ́dó nǔmɛsɛn tɔ́ mǐtɔn lɛ tɔn ǎ.”

 3. Fitɛ mǐ ka sixu mɔ nǔgbo ɔ dó mɛ ɖěɖee ɖò fí e nukún ma nɔ mɔ ǎ lɛ é wu ɖè?

³ Nǔgbo tɛ ka ɖò nǔ ɖi nú nǔmɛsɛn Aflika tɔn lɛ mɛ? Biblu ɖɔ nǔgbo nú mǐ dó mɛ ɖěɖee ɖò fí e nukún ma nɔ mɔ ǎ lɛ é wu.

 4. Etɛ sinsɛn nukúnɖeji e ɖò Aflika lɛ é ka yí gbè na?

⁴ Gbɛ̌ kplékplé sinsɛn nukúnɖeji atɔn e ɖò Aflika lɛ é tɔn yí gbè ɖɔ Mawu tíìn, bo hugǎn nǔ bǐ. Biblu ɖɔ dó wutu tɔn ɖɔ “éɖokponɔ wɛ nyí Mawu; é wɛ nyí Aklunɔ aklunɔ lɛ tɔn; Mawu ɖaxó wɛ, lobo dó xɛsi.” (Sɛ́nflínmɛ 10:17) Malɛnu lɛ lɔ ɖi nǔ nú Mawu e hugǎn nǔ bǐ é ɖé. Akɔwé Geoffrey Parrinder ɖɔ dó nǔmɛsɛn Aflika tɔn lɛ wu ɖɔ: “Mɛ e ɖò Aflika lɛ é gegě ɖi nǔ nú Mawu e hugǎn nǔ bǐ é ɖé, tɔ́ nǔmɛsɛn lɛ kpo gbɛtɔ́ lɛ kpo tɔn, mɛ e dá wɛkɛ ɔ é.”

 5. Ðɔ nyikɔ e è nɔ dó ylɔ́ Mawu na é ɖé lɛ.

⁵ Mɛ gegě ɖi nǔ nú Mawu sɔmɔ̌ có, gegě yetɔn tuùn mɛ alɔkpa e Mawu nyí tawun é ǎ. Afɔ nukɔntɔn e è nɔ ɖè dó tuùn mɛɖé é wɛ nyí nyikɔ mɛ ɔ tɔn tuùntuùn. Linlin vovo wɛ mɛ lɛ nɔ ɖó dó nyikɔ Mawu tɔn wu ɖò sinsɛn lɛ mɛ. Ðò kpaa mɛ ɖò Klisanwun-Nyijɛtɔ́ lɛ gɔ́n ɔ, Mawu wɛ è nɔ ylɔ́ ɛ ɖɔ, tinmɛ tɔn wɛ nyí “Ajalɔnlɔn.” Malɛnu lɛ nɔ ylɔ́ ɛ ɖɔ Allah. Nyikɔ e mɛ e nɔ sɛn nǔmɛsɛn lɛ é nɔ dó ylɔ́ Mɛ E Hugǎn Nǔ Bǐ É na é nɔ gbɔn vo sín gbè ɖé mɛ jɛ ɖevo mɛ. John S. Mbiti slɛ́ lee è nɔ ylɔ́ Mawu gbɔn ɖò Aflika é kpo tɛnmɛ-nyikɔ e è nɔ dó ylɔ́ ɛ na é kpo 500 jɛji dó wema tɔn Concepts de Dieu en Afrique (Glɛnsigbe) mɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Ayɔgbe mɛ ɔ, è nɔ ylɔ́ Mawu ɖɔ Olódùmarè (Nigéria); Kikuyu-gbè mɛ ɔ, è nɔ ylɔ́ ɛ ɖɔ Ngaï (Kenya); bɔ Zoulou-gbè mɛ ɔ, è nɔ ylɔ́ ɛ ɖɔ uNkulunkulu (Afrique du Sud).

6, 7. Nɛ̌ Mawu ka nɔ nyí? Nɛ̌ mǐ ka wà gbɔn bo tuùn?

⁶ Etɛ Mawu ɖesunɔ ka ɖɔ dó nyikɔ tɔn wu? Hwenu e Mawu ɖɔ nú Mɔyizi ɖɔ é ni kplá Izlayɛli-ví lɛ tɔ́n sín Ejipu é ɔ, Mɔyizi kanbyɔ ɔ ɛ ɖɔ: “Hǔn un na yì Izlayɛli-ví lɛ gɔ́n, bo na ɖɔ nú ye ɖɔ Mawu wɛ sɛ́ mì dó, Mawu e tɔ́gbó yetɔn lɛ nɔ sɛn é wɛ sɛ́ mì dó gɔ̌n yetɔn. Nú ye ka kanbyɔ mì ɖɔ nɛ̌ nyikɔ tɔn nɔ nyí à jí ɔ, nɛ̌ wɛ un na ɖɔ nú ye?”—Tíntɔ́n 3:13.

⁷ Mawu yí gbè n’i ɖɔ: “A na ɖɔ nú Izlayɛli-ví lɛ ɖɔ Mawu Mavɔmavɔ, [‘Jehovah,’ nwt] Mawu e tɔ́gbó yetɔn lɛ nɔ sɛn ɔ . . . wɛ sɛ́ emi dó ye gɔ̌n. Nyikɔ ce nɛ kaka sɔyi; nyikɔ ce nɛ nú hwelɛbǐnu.” (Tíntɔ́n 3:15) Nyikɔ Mawu tɔn tɔ́n azɔn 7 000 jɛji ɖò Biblu mɛ có, lilɛdógbeɖevomɛtɔ́ Biblu tɔn ɖé lɛ sɔ́ “Mawu” alǒ “Aklunɔ” dó ɖyɔ ɛ na.

 8. Mɛ alɔkpa tɛ Jehovah ka nyí? Enyi nǔ mǐtɔn na nyɔ́ nukún tɔn mɛ ɔ, etɛ mǐ ka ɖó na wà?

⁸ Mɛ alɔkpa tɛ Jehovah ka nyí tawun? Gbigbɔ wɛ é nyí, nǔbǐwukpétɔ́, bo lɛ́ nyí nǔsuɖaxó. É hugǎn nǔ bǐ bɔ è sixu sɔ́ nǔ ɖebǔ jlɛ́ dó wǔ tɔn ǎ. (Sɛ́nflínmɛ 6:4; Ezayíi 44:6) Jehovah ɖɔ nú Mɔyizi ɖɔ: “Nyɛ Mawu Mavɔmavɔ, Mawu towe ɔ, un nɔ ba gbeɖé ɖɔ a ni sɛn nǔ ɖevo zɛ nyɛ wu ǎ.” Nǔ e ɖɔ wɛ è ɖè é wɛ nyí ɖɔ enyi nǔ mǐtɔn na nyɔ́ Jehovah nukúnmɛ ɔ, mǐ ɖó na sɛn éɖokponɔ géé. É ba ɖɔ mǐ ni sɛn nǔɖe alǒ mɛ ɖevo gɔ́ nú emi ǎ.—Tíntɔ́n 20:3-5.

 9. Etɛwu mǐ ka sixu ɖɔ ɖɔ Jezu kún nyí nǔ ɖokpo ɔ kpo Jehovah kpo ó?

⁹ Linlin vovo wɛ mɛ lɛ nɔ ɖó dó Jezu wu ɖò égbé. Mɛ gegě ɖò Klisanwun-Nyijɛtɔ́ lɛ mɛ, bo ɖi ɖɔ Jezu nyí akpáxwé Atɔnɖobǔ “Mímɛ́” ɖé tɔn. Amɔ̌, Biblu kplɔ́n mɛ ɖɔ mɛ atɔnɖobǔ wɛ Mawu nyí ǎ. É ka lɛ́ kplɔ́n mɛ ɖɔ Jezu nyí nǔ ɖokpo ɔ xá Jehovah ǎ. Jezu ɖesunɔ ɖɔ: “Tɔ́ ɔ hugǎn mì.”—Jaan 14:28.

10. Fitɛ Jezu ka ɖè cobo wá ayikúngban jí?

¹⁰ Biblu kplɔ́n mɛ ɖɔ cobonu Jezu na wá ayikúngban jí ɔ, é ko nɔ gbɛ̀ ɖò jixwé, bo nyí nǔɖiɖó gbigbɔ tɔn hlɔnhlɔnnɔ ɖé. Lee Jehovah dá Adamu kpo Ɛvu kpo ɖó ayikúngban jí gbɔn é ɔ, mɔ̌ wɛ É dá nǔɖiɖó gbigbɔ tɔn lɛ lɔ ɖó jixwé gbɔn. Jezu wɛ nyí nǔɖiɖó gbigbɔ tɔn nukɔntɔn e Jehovah dá é.—Jaan 17:5; Kolosinu lɛ 1:15.

11. Nɛ̌ è ka wá jì Jezu ɖò ayikúngban jí gbɛtɔ́ ɖɔhun gbɔn?

¹¹ Xwè 2 000 mɔ̌ ɖíe ɔ, Jehovah bló bɔ nǔɖiɖó gbigbɔ tɔn enɛ sín gbɛ̀ byɔ nyɔnu ɖò alɔji Mali xomɛ. Wɛnsagun Gabliyɛli ɖɔ nú Mali ɖɔ: “A na mɔ xò, bo na jì vǐ sunnu ɖokpo, bo na sun nyǐ i ɖɔ Jezu. É na ɖu axɔ́su . . . bɔ axɔ́suɖuɖu tɔn na vɔ gbeɖé ǎ.”—Luki 1:31, 33.a

12. Ðɔ hwɛjijɔ e wu Jezu wá ayikúngban jí lɛ é ɖokpo.

¹² Mɔ̌ wɛ è jì Jezu gbɔn, b’ɛ sù gbɛtɔ́ ɖɔhun, bɔ é kplɔ́n nǔ gbɛtɔ́ lɛ dó jlǒ Jehovah tɔn kpo linlin tɔn lɛ kpo wu. É ɖɔ nú tokpɔngán Hlɔma tɔn ɖé ɖɔ: “È jì mì, bɔ un wá gbɛ̀ ɔ mɛ, bo na ɖekúnnu nú nǔgbo ɔ.” (Jaan 18:37) Mǐ sixu kplɔ́n nǔgbo ɔ dó jlǒ Mawu tɔn kpo linlin tɔn lɛ kpo wu gbɔn nǔ e Jezu kplɔ́n mɛ lɛ é gbígbéjé kpɔ́n gblamɛ. Mǐ sixu kplɔ́n lee nǔ mǐtɔn na nyɔ́ Mawu nukúnmɛ gbɔn é.

13. Ðɔ hwɛjijɔ wegɔ́ e wu Jezu wá ayikúngban jí é.

¹³ Hwɛjijɔ wegɔ́ e wu Jezu wá ayikúngban jí é wɛ nyí ɖɔ é na sɔ́ gbɛ̀ tɔn jó dó savɔ̌ dó gbɛtɔ́ lɛ takúnmɛ. (Matie 20:28) É wà mɔ̌ bo na dó sixu ɖè mǐ sín hwɛhuhu sín gǔ e mǐ ɖu ɖò tɔ́gbó mǐtɔn Adamu gɔ́n é sín kannumɔgbenu. Enɛ wɛ zɔ́n bɔ gbɛ̀ ninɔ kaka sɔyi sín ali lɛ́vɔ hun nú mǐ. Mɛsɛ́dó Jaan wlan ɖɔ: “Ðó Mawu yí wǎn nú gbɛtɔ́ sɔmɔ̌, bo sɔ́ Vǐɖokponɔ tɔn jó, bonu mɛ e na ɖi nǔ n’i lɛ ɖebǔ ma dɔn ó; loɔ, ye bǐ ni mɔ gbɛ̀ mavɔmavɔ.”—Jaan 3:16.

14. (a) Ee Jezu kú gudo é ɔ, etɛ ka jɛ? (b) Tɛn tɛ mɛ Jezu ka ɖè ɖò jixwé dìn?

¹⁴ Ee Jezu kú gudo é ɔ, è fɔ́n ɛ wá gbɛ̀ dó jixwé, bɔ é lɛ́vɔ huzu nǔɖiɖó gbigbɔ tɔn hlɔnhlɔnnɔ ɖé. (Mɛsɛ́dó 2:32, 33) Nukɔnmɛ ɔ, Jehovah na ɛ “acɛkpikpa kpo susu kpo, kpodo axɔ́suɖuɖu kpo, bonu togun lɛ, akɔta lɛ kpodo gbɛtɔ́ e nɔ dó gbè alɔkpa alɔkpa lɛ kpo bǐ na sɛn ɛ.” (Daniyɛli 7:13, 14) Jezu ko nyí Axɔ́su agbɔ̌nnɔ ɖé; é wɛ nyí Axɔ́su nú acɛkpikpa jixwé tɔn Jehovah tɔn. Hlɔnhlɔn tɔn na wá ayikúngban ɔ jí ɖò malin-malin mɛ.

15. Hwetɛnu wɛ è ka dá wɛnsagun lɛ? Dó fitɛ?

¹⁵ Jehovah kpo Jezu kpo kɛɖɛ jɛn nukún nɔ gɔn mimɔ ǎ. Jehovah dá nǔɖiɖó gbigbɔ tɔn ɖevo lɛ, ye wɛ nyí wɛnsagun lɛ. Gabliyɛli, ee wá dó wɛn Mali é nyí ɖokpo ɖò ye mɛ. Gbɛ̀ wɛnsagun lɛ tɔn bɛ́ ɖò ayikúngban jí gbɛtɔ́ lɛ tɔn ɖɔhun ǎ. È ko dá ye dó jixwé xóxó cobo wá dá gbɛtɔ́ lɛ ɖò ayikúngban jí. (Jɔbu 38:4-7) Wɛnsagun wɔ̌bliwɔ̌va lɛ wɛ ɖè.—Nǔɖexlɛ́mɛ 5:11.

16. Etɛwu gbɛtɔ́ lɛ ma ka ɖó na nɔ sɛn wɛnsagun lɛ ǎ?

¹⁶ Wɛnsagun gbejinɔtɔ́ lɛ nɔ ba ɖɔ mǐ ni sɛn emi ǎ. Hwenu e mɛsɛ́dó Jaan tɛ́n kpɔ́n bá sɛn wɛnsagun lɛ azɔn we é ɔ, azɔn we lɛ bǐ wɛ ye gbɛ́ n’i bo ɖɔ: “Gbɔ! Ma bló mɔ̌ ó! Mawu wɛ a na ɖekɔ́ na [alǒ sɛn].”—Nǔɖexlɛ́mɛ 19:10; 22:8, 9.

17. Etɛ ka xlɛ́ ɖɔ wɛnsagun lɛ kpéwú bo na nya xɛ ɖò mɛsɛntɔ́ Mawu tɔn lɛ jí? Etɛwu enɛ ka dó gbɔ nú mɛ?

¹⁷ Wɛnsagun lɛ sɔ́ nɔ tɔ́n dó togun Mawu tɔn jí ɖò ayikúngban jí lee ye bló gbɛn, hwenu e ye ɖè mɛsɛ́dó Jezu tɔn lɛ tɔ́n sín gankpá mɛ é ɖɔhun ǎ. (Mɛsɛ́dó 5:18, 19) É ɖò mɔ̌ có, enyi mǐ nɔ sɛn Jehovah sɔgbe kpo Xó tɔn Biblu ɔ kpo ɔ, mǐ sixu ɖeji ɖɔ wɛnsagun hlɔnhlɔnnɔ Mawu tɔn e nukún ma nɔ mɔ ǎ lɛ é sixu nya xɛ ɖò mǐ jí. Biblu ɖɔ: “Wɛnsagun Mawu Mavɔmavɔ tɔn nɔ nya xɛ ɖò mɛ e nɔ nɔ gbeji nú Mawu Mavɔmavɔ lɛ jí, bo nɔ hwlɛn ye.” (Ðɛhan 34:8; 91:11) Etɛwu enɛ ka ɖó na dó gbɔ nú mǐ? Ðó kɛntɔ́ nyanya e nukún ma nɔ mɔ ǎ é ɖé lɛ ɖè, bo ba na sú kún dó nú mǐ wutu!

18. (a) Etɛwu wɛnsagun ɖokpo ka fɔ́n gǔ dó Mawu jí? (b) Nyikɔ tɛ lɛ è ka na wɛnsagun gǔfɔntɔ́ enɛ?

¹⁸ Wɛnsagun Mawu tɔn lɛ bǐ wɛ nɔ gbeji n’i ǎ. Ðé lɛ fɔ́n gǔ dó jǐ tɔn. Ye huzu kɛntɔ́ Mawu kpo gbɛtɔ́ e ɖò ayikúngban jí lɛ é kpo tɔn. Nɛ̌ nǔ enɛ ka jɛ gbɔn? Wɛnsagun ɖagbe kɛɖɛ wɛ Jehovah dá. Amɔ̌, ɖokpo ɖò vǐ gbigbɔ tɔn maɖóblɔ̌ enɛ lɛ mɛ jló ɖɔ gbɛtɔ́ lɛ ni sɛn emi, bo wà nǔ sɔgbe xá jlǒ nyanya enɛ e wá ayi mɛ n’i é. È nɔ ylɔ́ nǔɖiɖó gbigbɔ tɔn enɛ ɖɔ Satáan, bɔ tinmɛ tɔn nyí “Gbeklánxámɛtɔ́,” ɖó é klán gbè xá Mawu. È nɔ lɛ́ ylɔ́ ɛ ɖɔ Awoví, bɔ tinmɛ tɔn nyí “Jidómɛtɔ́,” ɖó é ɖó adingban dó Jehovah nu.

19. Etɛwu Satáan ka dóya nú Jɔbu? Nɛ̌ é ka wà mɔ̌ gbɔn?

¹⁹ Satáan nɔ dó cɔcɔ nú mɛ lɛ bonu ye ni xò kpóɖó n’i ɖò gǔ e é fɔ́n dó Mawu jí é mɛ. Kpɔ́n nǔ e é wà nú mɛsɛntɔ́ Mawu tɔn gbejinɔtɔ́ Jɔbu é. Jɔbu jɛ dɔkun tawun. É ɖó gbɔ̌ 7 000, lakunmi 3 000, nyibu we we 500, tócí asì 500. É lɛ́ ɖó vǐ wǒ, bo ɖó azɔ̌watɔ́ kɔn nyi kpɔ́. Jɛ nukɔn hwɛ̌ ɔ, Satáan hu Jɔbu sín kanlin lɛ kpo mɛsɛntɔ́ tɔn lɛ kpo. Bɔ d’ewu ɔ, é bló bɔ “jɔhɔn ɖaxó ɖé” nyi kpo hlɔnhlɔn kpo ɖò xwé e gbè Jɔbu sín vǐ lɛ ɖè é, bo hu ye bǐ. Enɛ gudo ɔ, Satáan dó “wǔtuzɔn baɖabaɖa ɖé Jɔbu, sín afɔ kaka yì ta.”—Jɔbu 1:3-19; 2:7.

20. (a) Nɛ̌ è ka d’ajɔ Jɔbu nú gbejininɔ tɔn gbɔn? (b) Jɔbu nɔ gbeji nú Mawu có, etɛ Satáan ka wà nú gbɛtɔ́ gegě ɖevo lɛ?

²⁰ Jɔbu mɔ mɛtɛnkpɔn syɛnsyɛn enɛ có, é ka nɔ gbeji nú Mawu. Enɛ wu ɔ, Jehovah gbɔ azɔn nú Jɔbu, bo “lɛ́vɔ ninɔmɛ tɔn bǐ blóɖó,” bɔ “nǔ e Jɔbu ko ɖó ɖ’ayǐ lɛ bǐ ɔ, Mawu mavɔmavɔ lɛ́ na ɛ mɔhunkɔtɔn donu we.” (Jɔbu 42:10) Satáan kpéwú bo xò gbejininɔ Jɔbu tɔn yí ǎ, amɔ̌, é ko lɛ́ jɔ nú mɛ gegě sín Mawu gudo, b’ɛ kpa ɛ. Biblu ɖɔ: “Gbɛ̀ ɔ bǐ . . . ɖò Mɛnyanya ɔ sín acɛ mɛ.”—1 Jaan 5:19.

21. (a) Nɛ̌ Satáan ka ɖè jlǒ e é ɖó ɖɔ è ni sɛn emi é xlɛ́ gbɔn? (b) Etɛwu Jezu ka gbɛ́ ɖɔ emi kún na sɛn Satáan ó?

²¹ Satáan nɔ ba ɖɔ mǐ ni nɔ sɛn emi. Enɛ tɔ́n vaan hwenu e é tɛ́n Jezu kpɔ́n ɖò xwè 2 000 mɔ̌ ɖíe é. Biblu ɖɔ: “Awoví lɛ́ kplá [Jezu] yì só ɖé jí; só ɔ yì jǐ ɖesu; é xlɛ́ ɛ axɔ́suɖuto gbɛmɛ fí tɔn lɛ, kpodo dɔkun yetɔn lɛ kpan, lobo ɖɔ n’i ɖɔ: ‘Enyi a jɛkpo, bo ɖekɔ́ nú mì ɔ, un na na nǔ enɛ lɛ bǐ we.’” Jezu gbɛ́ bo ɖɔ n’i ɖɔ: “Satáan, bǔ dó mì! Ðó è ko wlan dó Mawuxówema ɔ mɛ ɖɔ jí: ‘Aklunɔ Mawu towe wɛ a na ɖekɔ́ na, lobo sɛn éɖokponɔ géé.’” (Matie 4:8-10) Jezu tuùn sɛ́n Jehovah tɔn ganji, enɛ ɔ wu ɔ, é wà nǔ e Satáan ba é ǎ.

22. Etɛ lɛ awoví lɛ ka wà nú gbɛtɔ́ lɛ?

²² Wɛnsagun ɖevo lɛ xò kpóɖó nú Satáan ɖò gǔ e é fɔ́n dó Mawu jí é mɛ. Wɛnsagun nyanya enɛ lɛ nyí gbɛtɔ́ e ɖò ayikúngban jí lɛ é sín kɛntɔ́ lɛ. Ye nɔ xò daka mɛ wu, bo nɔ lɛ́ wà alǎnnú. Ðò hwexónu ɔ, ye hu ɖɛ̌ nú mɛɖé lɛ, bo lɛ́ tɔ́n nukún nú mɛ ɖevo lɛ. (Matie 9:32, 33; 12:22) Ye dó azɔn mɛɖé lɛ bo bló bɔ mɛ ɖevo lɛ hun taɖu. (Matie 17:15, 18; Maki 5:2-5) Ye tlɛ dóya nú yɔkpɔvu lɛ.—Luki 9:42.

23. (a) Etɛ gbigbɔ nyanya lɛ ka nɔ ba ɖò gbɛtɔ́ lɛ sí? (b) Etɛ Satáan kpo awoví lɛ kpo ka nɔ blɛ́ gbɛtɔ́ lɛ bɔ ye nɔ wà?

²³ Satáan ɖɔhun ɔ, gbigbɔ nyanya enɛ lɛ nɔ ba ɖɔ è ni sɛn ye. Gbɛ̌ wɛ ye ɖó na ko nɔ gbɛ́ ɖɔ gbɛtɔ́ lɛ ni ma sɛn emi ó, bo yí gbè ɖɔ Jehovah kɛɖɛ wɛ è ɖó na sɛn. Loɔ, è ni sɛn ye sín kɔ wɛ nɔ xú ye, ye nɔ nya gbě tɔn, lobo nɔ sɔ́ d’ajo. Satáan kpo awoví lɛ kpo ko zán mɛblɛblɛ́, adingban kpo xɛsidómɛ kpo dó bló bɔ gbɛtɔ́ gegě ɖò ye sɛn wɛ. É ɖò wɛn ɖɔ gbɛtɔ́ gegě kún tuùn ɖɔ emi ɖò Satáan kpo awoví tɔn lɛ kpo sɛn wɛ ó. É na kpaca mɛ gegě ɖɔ sinsɛn emitɔn nɔ kpa susu nú Satáan. Amɔ̌, Biblu gb’akpá nú mɛ ɖɔ: “Vɔ̌ e [akɔta lɛ nɔ] sá ɔ, yɛ nyanya lɛ wɛ ye nɔ sá na; é nyí Mawu wɛ ye nɔ sá na ǎ.”—1 Kɔlɛntinu lɛ 10:20.

24. Ðɔ wlɛnwín e Satáan nɔ zán dó blɛ́ gbɛtɔ́ lɛ é ɖokpo.

²⁴ Ali e nu Satáan kpo awoví tɔn lɛ kpo nɔ blɛ́ gbɛtɔ́ lɛ bonu ye na sɛn ye ɖè é ɖokpo wɛ nyí gbɔn linlin e ma sɔgbe ǎ lɛ é fúnfún fúnfún kpé dó mɛ e kú lɛ é wu gblamɛ. Nǔ mǐ ni kpɔ́n nǔ e Biblu ɖɔ dó enɛ wu é.