Biblu Sɔ́ Ta Éɖée Wɛ À?
Xósin e Biblu na é
Eǒ, Biblu ɔ blebu xò nǔ dó akpa ɖokpo ɔ mɛ. Nǔgbo wɛ ɖɔ akpáxwé Biblu ɔ tɔn ɖé lɛ sixu xlɛ́ ɖɔ é cí ɖɔ Biblu ɔ sɔ́ ta éɖée wɛ ɖɔhun, amɔ̌ hwɛhwɛ ɔ, è sixu mɔ nukúnnú jɛ ye mɛ ganji gbɔn nǔgbododó elɔ lɛ e bɔ d’ewu lɛ é ɖokpo alǒ gegě xwixwedó gblamɛ:
Gbějé ninɔmɛ e mɛ è zán ɖè é mɛ kpɔ́n. Nú è ma kpɔ́n ninɔmɛ e mɛ nǔwlantɔ́ ɖé zán xókwín tɔn lɛ ɖè é ǎ ɔ, è sixu mɔ ɖɔ é sɔ́ ta éɖée.
Gbějé linlin nǔwlantɔ́ ɔ tɔn kpɔ́n. Mɛ ɖěɖee mɔ nǔ e jɛ é ɖé kpo nukún kpo cɔɔ lě lɛ é sixu tinmɛ nǔ ɔ ganji, amɔ̌, ye sixu gbɔ xógbe ɖokpo ɔ lɛ zán alǒ gǒflɛ́mɛ ɖokpo ɔ lɛ ɖetɔ́n.
Hɛn kúnnuɖenú hwexónu tɔn lɛ kpo aca tɔn lɛ kpo ayi mɛ.
Tuùn vogbingbɔn e ɖò xókwín ɖé zinzan ɖò nǔjlɛdonǔwu linu kpo zinzan tɔn tlɔlɔ kpo tɛntin é.
Tuùn ɖɔ mɛɖé tlɛ sixu gbɔ nǔɖe wà éɖesu, bɔ è ka na ɖɔ é wɛ wà nǔ ɔ.a
Zǎn lilɛdógbeɖevomɛ Biblu tɔn e sɔgbe é ɖé.
Ma nɔ cáká nǔ e Biblu ɖɔ é ɖó kpɔ́ xá linlin masɔgbe sinsɛn tɔn lɛ alǒ nǔkplɔnmɛ sinsɛn tɔn lɛ ó.
Kpɔ́ndéwú e bɔ d’ewu lɛ é xlɛ́ lee nǔgbododó enɛ lɛ sixu tá weziza dó nǔ e ɖò Biblu mɛ bo cí nǔ e ma mlɛ́ ali ɖokpo ɔ ǎ ɖɔhun lɛ é ɖé lɛ jí gbɔn é.
Nǔgbododó 1tɔn: Ninɔmɛ ɔ
Nú Mawu gbɔjɛ ɖò azǎn tɛnwegɔ́ ɔ gbè ɔ, nɛ̌ é ka kpò ɖò azɔ̌ wà wɛ gbɔn? Ninɔmɛ e mɛ è kpi tan nǔɖiɖó lɛ tɔn e ɖò Bǐbɛ̌mɛ mɛ é ɖè é xlɛ́ ɖɔ nukɛgbe e ɖɔ ɖɔ Mawu “wà azɔ̌ tɔn lɛ bǐ fó bo gbɔjɛ azǎn tɛnwegɔ́ ɔ gbè” é dó gesí azɔ̌ e Mawu wà, bo dá nǔɖiɖó e nukún nɔ mɔ lɛ é kɔn nyi ayikúngban ɔ jí é.” (Bǐbɛ̌mɛ 2:2-4) Amɔ̌, Jezu sɔ́ ta xó enɛ hwenu e é ɖɔ ɖɔ Mawu “ɖò azɔ̌ wà wɛ tɛgbɛ” é ǎ, ɖó azɔ̌ ɖevo e wà wɛ Mawu ɖè é xó ɖɔ wɛ é ɖè. (Jaan 5:17) Nǔ elɔ lɛ ɖò azɔ̌ Mawu tɔn lɛ mɛ: é sɔ́ xó tɔn Biblu ɔ dó ayi mɛ nú mɛ lɛ bɔ ye wlan, é nɔ xlɛ́ ali gbɛtɔ́ lɛ bo nɔ lɛ́ kpé nukún dó ye wu.—Ðɛhan 20:7; 105:5; 2 Piyɛ́ɛ 1:21.
Nǔgbododó 2gɔ́ kpo 3gɔ́ ɔ kpo: Linlin kpo hwenuxó kpo
Fitɛ Jezu ka hun nukún nú nya nukúntɔ́nnɔ ɔ ɖè? Wema Luki tɔn ɖɔ ɖɔ Jezu hun nukún nú nya nukúntɔ́nnɔ ɖé hwenu e é “sɛkpɔ́ toxo e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Jeliko” é, bɔ tan ɖokpo ɔ e ɖò Matie mɛ é ka ɖɔ nya nukúntɔ́nnɔ we xó bo ɖɔ ɖɔ nǔ ɔ jɛ hwenu e Jezu “tɔ́n sín Jeliko” é. (Luki 18:35-43; Matie 20:29-34) Ali vovo nu wɛ è wlan tan we enɛ lɛ ɖè, bɔ nú è na ɖɔ ɔ, ye gbɛkan dó yeɖée lɛ nu. Matie ɖɔ sunnu nabi e wɛ é tlɔlɔ bo ɖɔ ɖɔ ye mɛ we wɛ, bɔ Luki ka sɔ́ ayi ɖó nya e wu Jezu ɖ’ayi tlɔlɔ é jí. Bo na kɛnu dó xá e mɛ nǔ ɔ jɛ ɖè e wu ɔ, dobanúnǔtɔ́ dokunkun tɔn lɛ ɖɔ ɖɔ Jeliko Jezu hwenu tɔn ɔ, toxo weɖobǔ wɛ bɔ toxo xóxó Jwifu lɛ tɔn ɖò akpá ɖokpo xwé, lobo ɖó kilomɛtlu ɖokpo adaɖé mɔ̌ dó toxo yɔyɔ̌ Hlɔmanu lɛ tɔn. Jezu sixu ko ɖò toxo we lɛ tɛntin hwenu e é bló nǔjiwǔ enɛ é.
Nǔgbododó 4gɔ́: Xógbe ɖěɖee è zán ɖò nǔjlɛdonǔwu linu lɛ é kpo ɖěɖee è zán tlɔlɔ lɛ é kpo
È na sú kún dó nú ayikúngban ɔ wɛ à? Sɔgbe xá Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ɔ Biblu ɖɔ ɖò Nǔnywɛtɔ́xó 1:4 mɛ ɖɔ “ayikúngban ɔ ɖò te tɛgbɛ.” Xó enɛ ɖibla sɔ́ ta nukɛgbe elɔ: “Ayikúngban kpo nǔ e ɖ’emɛ lɛ kpo bǐ na bú.” (2 Piyɛ́ɛ 3:10, Mawuxówema) Amɔ̌, ɖò Biblu mɛ ɔ, xókwín “ayikúngban” ɔ nɔ dó gesí planɛti mǐtɔn tlɔlɔ, bɔ ɖò nǔjlɛdonǔwu linu ɔ, é nɔ dó gesí mɛ e ɖ’eji lɛ é. (Bǐbɛ̌mɛ 1:1; 11:1) Kún súsú dó nú “ayikúngban” ɔ xó e è ɖɔ ɖò 2 Piyɛ́ɛ 3:10 mɛ é ɔ, é nyí è na sɔ́ myɔ dó vɔ planɛti mǐtɔn na ɖɔ wɛ è ɖè ǎ, loɔ, ‘kún súsú dó nú mɛ nyanya lɛ’ xó ɖɔ wɛ è ɖè.—2 Piyɛ́ɛ 3:7.
Nǔgbododó 5gɔ́: Azɔ̌zɔ́nmɛ
Ðò Kafaanawumu ɔ, mɛ̌ mɛ̌ e ka yì dó sɔja kanwekogán ɔ sín wɛn Jezu? Matie 8:5, 6 ɖɔ ɖɔ sɔja kanwekogán (ahwangán) ɔ ɖesu wɛ wá Jezu gɔ́n, bɔ Luki 7:3 ka ɖɔ ɖɔ sɔja kanwekogán ɔ sɛ́ tomɛxo Judée tɔn lɛ dó nú ye ni savo nú Jezu dó ta tɔn mɛ. Xó enɛ lɛ e ɖò Biblu mɛ bo cí nǔ e sɔ́ ta yeɖée lɛ é ɖɔhun é ɔ, è sixu mɔ nukúnnú jɛ mɛ ɖɔ ahwangán ɔ wɛ ɖò nǔ byɔ wɛ, bo ka sɛ́ tomɛxo lɛ dó bɔ ye sɔ́ afɔ tɔn ɖó te.
Nǔgbododó 6gɔ́: Lilɛdógbeɖevomɛ e sɔgbe é
Mǐ mɛ bǐ wɛ hu hwɛ à? Biblu kplɔ́n mɛ ɖɔ mǐ mɛ bǐ wɛ ɖu hwɛhuhu gú ɖò sunnu nukɔntɔn Adamu gɔ́n. (Hlɔmanu lɛ 5:12) É cí ɖɔ lilɛdógbeɖevomɛ ɖé lɛ sɔ́ ta xó enɛ bo ɖɔ ɖɔ gbɛtɔ́ ɖagbe ɖé kún “sɔ́ nɔ hu hwɛ” ó alǒ kún “ɖó hwɛ kɔ” ó. (1 Jaan 3:6, Mawuxówema; Bible du roi Jacques) Amɔ̌, ɖò gbè dodó ɔ mɛ ɔ, xókwín Glɛkigbe tɔn e è lilɛ dó “hu hwɛ” ɖò 1 Jaan 3:6 mɛ é nyí nǔ e ɖò jijɛ wɛ ɖò alɔnu é, bɔ ɖò gbè enɛ mɛ ɔ, é nɔ ɖexlɛ́ hwɛhwɛ ɖɔ nǔɖe kpò ɖò jijɛ wɛ. Vogbingbɔn ɖé ɖò hwɛhuhu sín gǔ e mǐ ma sixu xógló ǎ é kpo jlǒ sísɔ́ dó ɖókan dó sɛ́n Mawu tɔn gbigba wu kpo tɛntin. Enɛ wu ɔ, lilɛdógbeɖevomɛ ɖé lɛ zán nukɛgbe e sɔgbe lɛ é, ɖi “nɔ sɔ́ hwɛhuhu dó ɖó aca ǎ” alǒ “nɔ ɖò hwɛ hu wɛ hwɛhwɛ ǎ.”—Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn; Phillips.
Nǔgbododó 7gɔ́: Biblu, é nyí sinsɛn-núkplɔnmɛ ǎ
Jezu kpo Mawu kpo ɔ, hǎ jí wɛ ye ɖè à? Alǒ é sɔ ga Mawu ǎ? Jezu ɖɔ gbè ɖokpo ɖɔ: “Nyɛ kpodo Tɔ́ ɔ kpo ɔ, ɖokpo wɛ mǐ nyí,” b’ɛ cí ɖɔ é sɔ́ ta xó elɔ e é ɖɔ bo ɖɔ ɖɔ “Tɔ́ ɔ hugǎn mì” é ɖɔhun. (Jaan 10:30; 14:28) Bo na dó mɔ nukúnnú jɛ wemafɔ enɛ lɛ mɛ ganji ɔ, mǐ ɖó na gbéjé nǔ e Biblu ɖɔ dó Jehovah kpo Jezu kpo wu tawun é kpɔ́n, é na nyɔ́ hú ɖɔ è ni tɛ́n kpɔ́n bá cáká wemafɔ lɛ ɖó kpɔ́ xá sinsɛn-núkplɔnmɛ Atɔnɖobǔ tɔn e ma jinjɔn Biblu jí ǎ é. Biblu xlɛ́ ɖɔ Tɔ́ wɛ Jehovah nyí nú Jezu bo lɛ́ nyí Mawu tɔn. É wɛ nyí Mɛ e Jezu tlɛ nɔ sɛn é. (Matie 4:10; Maki 15:34; Jaan 17:3; 20:17; 2 Kɔlɛntinu lɛ 1:3) Jezu ɖò Mawu hǎ jí ǎ.
Ninɔmɛ e mɛ Jezu ɖɔ xó elɔ ɖè bo ɖɔ ɖɔ “Nyɛ kpodo Tɔ́ ɔ kpo ɔ, ɖokpo wɛ mǐ nyí” é xlɛ́ ɖɔ é ɖò xó ɖɔ dó nǔ ɖokpo ɔ e gbé nya wɛ é ɖè xá Tɔ́ tɔn Jehovah Mawu é wu wɛ. Jezu ɖɔ ɖò nukɔnmɛ ɖɔ: “Tɔ́ ɔ ɖò nyɛ mɛ, bɔ un ɖò Tɔ́ ɔ mɛ.” (Jaan 10:38) Bǔninɔ enɛ ɖokpo ɔ ɖò Jezu kpo ahwanvu tɔn lɛ lɔ kpo tɛntin, ɖó é xoɖɛ sɛ́dó Mawu dó ta yetɔn mɛ ɖɔ: “Susu e a na mì ɔ, un na ye lɔmɔ̌, bonu ye ni nyí ɖokpo, lee hwi kpodo nyɛ kpo nyí ɖokpo gbɔn é. Nyɛ ɖò ye mɛ, bɔ hwɛ ɖò nyɛ mɛ.”—Jaan 17:22, 23.
a Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Encyclopædia Britannica sín xóta e ɖɔ xó dó Taj Mahal jí é ɖɔ ɖɔ “dada Mughal tɔn Shah Jahān wɛ gbá” Taj Mahal ɔ. Amɔ̌, éɖesunɔ wɛ gbá ǎ, ɖó xóta ɔ ɖɔ gɔ́ na ɖɔ “azɔ̌watɔ́ 20 000 jɛji wɛ è yí” ɖó gbigbá tɔn wu.