“Aklunɔ Sín Mɛsɛntɔ́ Wɛ Un Nyí”

1, 2. (a) Gbè tɛ jonɔ ɖé ka dó Mali? (b) Etɛ gbé jonɔ ɔ ka tɔ́n?

HWENU e Mali mɔ jonɔ e byɔ xwé tɔn gbè é ɔ, é kpaca ɛ. Jonɔ ɔ kàn tɔ́ tɔn byɔ ǎ, é ka lɛ́ kàn nɔ tɔn byɔ ǎ. Éyɛ gbé wɛ é tɔ́n bo wá! Mali kudeji ɖɔ jonɔ ɔ kún sixu nyí Nazalɛtinu ó. Ðò toxo kpɛví mɔhun ɖé mɛ ɔ, blewun wɛ è nɔ yawu ɖ’ayi jonɔ lɛ wu. Nya ɔ ka gbɔn vo tawun nugbǒ. É dó gbè Mali ɖò alixo ɖé mɛ bɔ é bú ɖ’emɛ bǐ. É ɖɔ: “Fífá ni nɔ kpɔ́ xá we. Mawu jɔwu we; Aklunɔ ɖò kpɔ́ xá we.”—Xà Luki 1:26-28.

² Lee Biblu ɖè Mali xlɛ́ mǐ gbɔn é nɛ. Vǐ nyɔnu Heli tɔn wɛ, bo nɔ nɔ toxo Nazalɛti tɔn mɛ ɖò Galilée. Hwenu e é ɖó na site dó nǔ titewungbe ɖé jí ɖò gbɛzán tɔn mɛ é wɛ Biblu jɛ tan tɔn kpi nú mǐ jí. Atínkpatɔ́ Jozɛfu sín asixɔntɔn wɛ n’i. Jozɛfu nyí dɔkunnɔ ǎ, loɔ, mɛɖé wɛ bo ɖó nùɖiɖi ɖaxó nú Mawu. Enɛ wu ɔ, Mali na ko lin ɖɔ gbɛzán e bɔwǔ é ɖé zán gbé wɛ emi ja; emi na nyí asì nú Jozɛfu, lobo na kpé nukún dó xwédo ɖé wu. Amɔ̌, é wá mɔ éɖée ɖò jonɔ enɛ nukɔn ajijimɛ. Azɔ̌ ɖé wɛ Mawu ɖò na zɔ́n ɛ wɛ bɔ jonɔ ɔ wá ɖiɖɔ n’i gbé. Azɔ̌ enɛ na huzu gbɛzán tɔn bǐ.

3, 4. Bo na dó sixu tuùn mɛ alɔkpa e Mali nyí é ɔ, etɛ lɛ wu mǐ ka ɖó na ɖè ayi sín? Etɛ jí mǐ ka ɖó na sɔ́ ayi mǐtɔn bǐ ɖó?

³ É nɔ kpaca mɛ gègě ɖɔ Biblu kún ɖɔ nǔ sukpɔ́ nú mǐ dó Mali wu ó. É ɖɔ nǔ nabi ɖé nú mǐ dó yɔkpɔvumɛ tɔn kpo gbɛtɔ́ alɔkpa e é nyí é kpo wu ǎ, é ka ɖɔ nǔtí dó ɖɛkpɛ tɔn wu ǎ. É ɖò mɔ̌ có, nǔ kpɛ e Xó Mawu Tɔn ɖɔ dó wǔ tɔn é kplɔ́n nǔ gègě mǐ.

⁴ Bo na dó sixu tuùn mɛ alɔkpa e Mali nyí é ɔ, mǐ ɖó na kpɔ́n nǔ zɛ linlin tobutobu e sinsɛngán lɛ nɔ kplɔ́n sinsɛnví yetɔn lɛ dó wutu tɔn é wu. Enɛ wu ɔ, mi nú mǐ ni ɖè ayi sín mɛ alɔkpa e é nyí bɔ mɛ gègě nɔ ɖɔ é wu. Mi nú mǐ ni lɛ́vɔ ɖè ayi sín nùkplɔnmɛ sinsɛn tɔn ɖěɖee dó gesí nyɔnu mɛɖesɔhwetɔ́ enɛ ɖɔ é nyí “Mawunɔ” kpo “Axɔsi Jixwé Tɔn” kpo é wu. É nyɔ́ wà ɔ, mi nú mǐ ni sɔ́ ayi mǐtɔn bǐ ɖó nǔ e Biblu ɖexlɛ́ tawun é jí. É na mǐ nukúnnúmɔjɛnǔmɛ titewungbe dó nùɖiɖi tɔn kpo lee mǐ sixu ɖi nǔ é ɖɔhun gbɔn é kpo jí.

 5. (a) Nɛ̌ Mali ka wà nǔ gbɔn hwenu e Gabliyɛli dó gbè n’i é? (b) Nǔ taji tɛ kpɔ́ndéwú Mali tɔn ka kplɔ́n mǐ?

⁵ Mɛ e wá ba Mali kpɔ́n é nyí gbɛtɔ́ ǎ. Wɛnsagun Gabliyɛli wɛ. Hwenu e é ɖɔ nú Mali ɖɔ “Mawu jɔwu we” é ɔ, “ayi tɔn gbado” bɔ é kàn gbedómɛ alɔkpa e nyí enɛ é byɔ éɖée. (Luk. 1:29) Etɛ ka nyí tinmɛ gbedómɛ enɛ tɔn? Mali ɖó nukún ɖɔ gbɛtɔ́ ni jɔwu emi ɖò ali bunɔ ɖé nu ǎ; wǔjɔmɛ Jehovah Mawu tɔn xó ɖɔ wɛ wɛnsagun ɔ ɖè. Enɛ ɔ wɛ mya nukún nú Mali. É ɖò mɔ̌ có, é yí gò tɔn ɖɔ emi ko ɖó wǔjɔmɛ Mawu tɔn ǎ. Kpɔ́ndéwú Mali tɔn kplɔ́n mǐ ɖɔ mǐ ɖó na dó gǎn bonu Mawu ni jɔwu mǐ, lobo ɖó na yí gò tɔn gbeɖé ɖɔ mǐ ko ɖó ǎ. Mawu nɔ gbɛ́ wǎn nú goyitɔ́ lɛ, loɔ, é nɔ yí wǎn nú mɛɖesɔhwetɔ́ lɛ bo nɔ nɔ gudo nú ye.—Ja. 4:6.

 6. Azɔ̌ bunɔ tɛ wɛnsagun ɔ ka zé d’alɔ mɛ nú Mali?

⁶ Mali ɖó na nyí mɛɖesɔhwetɔ́ mɔhun, ɖó azɔ̌ bunɔ ɖé wɛ wɛnsagun ɔ zé dó alɔ mɛ n’i. Wɛnsagun ɔ tinmɛ n’i ɖɔ é na jì vǐ sunnu ɖé, bɔ vǐ ɔ na wá nyí mɛ nukúnɖeji hugǎn ɔ ɖò gbɛtɔ́ lɛ bǐ mɛ. Gabliyɛli ɖɔ: “Aklunɔ Mawu na sɔ́ ɛ ɖó tɔ́ tɔn Davidi sín axɔsuzinkpo jí. É na ɖu axɔsu ɖò Izlayɛli-ví lɛ nu kaka sɔyi, bɔ axɔsuɖuɖu tɔn na vɔ gbeɖé ǎ.” (Luk. 1:32, 33) Mali tuùn akpá e Mawu dó nú Davidi sín xwè ko hú afatɔ́n jɛ nukɔn nú hwenɛnu é, akpá ɔ wɛ nyí ɖɔ Davidi sín kúnkan lɛ ɖokpo na ɖu axɔsu kaka sɔyi. (2 Sam. 7:12, 13) Kúnkan enɛ ɔ wɛ wá nyí Mɛsiya e togun Mawu tɔn ko ɖò nukún ɖó wɛ sín xwè hugǎn kanweko ɖíe é.

 7. (a) Etɛ nùkanbyɔ Mali tɔn ka ɖexlɛ́ dó wǔ tɔn? (b) Etɛ enɛ ka sixu kplɔ́n dɔnkpɛvu kpo ɖyɔvǐ kpo égbé tɔn lɛ?

⁷ Wɛnsagun ɔ lɛ́ ɖɔ nú Mali ɖɔ vǐ sunnu ɔ, “è na nɔ ylɔ ɛ ɖɔ Mawu Ajalɔnnɔ ví.” Nɛ̌ nyɔnu e nyí gbɛtɔ́ e ɖé ka sixu jì Vǐ Mawu Tɔn gbɔn? È ka na ɖɔ xó jɔ xó lɔ ɔ, nɛ̌ Mali ka na sixu jì vǐ gbɔn? Asixɔntɔn wɛ é nyí nú Jozɛfu hǔn. É ma ka ko wlí alɔ nɛ! Mali bóbó nu cobo kàn nǔ enɛ byɔ ǎ, é ɖɔ: “Nɛ̌ wɛ nǔ ka sixu nyí mɔ̌ gbɔn? Nyì ɖíe ma tuùn sunnu kpɔ́n ǎ é.” (Luk. 1:34) Ð’ayi wu ɖɔ winnya ɖebǔ kún hu Mali dó alɔji e é ɖè é ɖiɖɔ wu ó. É nyɔ́ wà ɔ, é gó ɖɔ emi kpó ɖò alɔji. Égbé ɔ, dɔnkpɛvu kpo ɖyɔvǐ kpo gègě wɛ akpàkpà nɔ sɔ́ bɔ ye nɔ hɛn alɔji-ninɔ yetɔn bú, lobo nɔ yawu cá nú mɛ e ma bló mɔ̌ ǎ lɛ é. Nugbǒ wɛ ɖɔ gbɛ̀ ɔ ko huzu bǐ. Amɔ̌, Jehovah ko huzu ǎ. (Mal. 3:6) Mɛ e nɔ xwedó nugbodòdó tɔn e kúnkplá walɔ ɖagbe lɛ é sín nǔ nɔ sù nukún tɔn mɛ, lee é nyí gbɔn ɖò Mali sín hwenu é ɖɔhun.—Xà Eblée lɛ 13:4.

 8. Mali nyí hwɛhutɔ́ có, nɛ̌ é ka sixu jì vǐ e ma ɖó hwɛhuhu sín wuntun ɖebǔ ǎ é ɖé gbɔn?

⁸ Mali nɔ sɛ̀n Mawu kpo gbejininɔ kpo có, gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ wɛ nú elɔ. Bɔ nɛ̌ é ka na sixu jì vǐ e ma ɖó blɔ̌ ɖebǔ ǎ, bo nyí Vǐ Mawu Tɔn é ɖé gbɔn? Gabliyɛli tinmɛ: “[Gbigbɔ mímɛ́] na wá jǐ towe, bo na ɖè hlɔnhlɔn Mawu tɔn xlɛ́; enɛ ɔ wu wɛ vǐ e a na jì ɔ, è na nɔ ylɔ ɛ ɖɔ mɛɖeɖóvo Mawu tɔn, bo na nɔ ylɔ ɛ ɖɔ Mawu ví.” (Luk. 1:35) Nǔ e è ɖè ɖó vo é sín tinmɛ wɛ nyí nǔ e “mɛ́” bo “wé” é. Ganji wɛ nyí ɔ, vǐ lɛ nɔ ɖu hwɛhuhu gú sín mɛjitɔ́ yetɔn lɛ gɔ́n. Amɔ̌, ɖò ninɔmɛ elɔ mɛ ɔ, Jehovah na bló nùjiwǔ bunɔ ɖé. É na zé gbɛ̀ Vǐ tɔn tɔn sín jixwé, bo zé dó Mali sín adɔgo mɛ. Bɔ enɛ gudo ɔ, é na zán hlɔnhlɔn tɔn e é nɔ dó w’azɔ̌ é alǒ gbigbɔ mímɛ́ tɔn dó cyɔn alɔ vǐ ɔ jí, bɔ hwɛhuhu sín wuntun ɖebǔ na va dó wǔ tɔn ǎ. Mali ka ɖi nǔ nú akpá e wɛnsagun ɔ dó é à? Xósin tɛ Mali ka na?

 9. (a) Nugbǒ tɛ mɛ e nɔ dɔn nǔ dó tan Mali tɔn jí lɛ é ma ka tuùn ǎ? (b) Ali tɛ nu Gabliyɛli ka hɛn nùɖiɖi Mali tɔn lidǒ ɖè?

⁹ Mɛ gègě, kaka jɛ sinsɛn-núkplɔnmɛtɔ́ Klisanwun-nyijɛtɔ́ lɛ tɔn ɖé lɛ jí dɔn nǔ ɖɔ mɛ e ɖò alɔji é ɖě kún sixu jì vǐ ó. Wema tobutobu e mɛ enɛ lɛ sè é nɛ có, nugbǒ klewun ɖé ka tíìn bɔ ye mɔ nǔ jɛ wu ǎ. Lee Gabliyɛli ɖɔ gbɔn é ɔ, “nǔ ɖebǔ glo Mawu ǎ.” (Luk. 1:37) Mali yí gbè ɖɔ xó nugbǒ wɛ Gabliyɛli ɖɔ, ɖó ɖyɔvǐ e ɖó nùɖiɖi ɖaxó é ɖé wɛ n’i. É ɖò mɔ̌ có, ɖi mɛ e nɔ lin nǔ kpɔ́n é bǐ ɖɔhun ɔ, nùɖiɖi tɔn ɖó na jinjɔn kúnnuɖenú lɛ jí. Gabliyɛli ɖò gbesisɔmɛ bo na na ɛ kúnnuɖenú mɔhun lɛ. É ɖɔ hɛnnumɔ tɔn Elizabɛti sín xó n’i. Elizabɛti sín xwè ko sɛyi, bɔ mɛ bǐ ka ko tuùn bɔ é lín ɖɔ wɛnsinɔ wɛ n’i. Amɔ̌ dìn ɔ, Mawu ko bló nùjiwǔ bɔ é mɔ xò!

10. Aniwu mǐ ma ka sixu ɖɔ ɖɔ wǔ e Mawu jɔ Mali é kún ɖó wuvɛ̌ ɖebǔ ó ǎ?

¹⁰ Etɛ Mali ka na wà dìn lo? Azɔ̌ e è ɖè n’i é nɛ ɖò finɛ nɛ, é ka ko lɛ́ ɖó kúnnuɖenú ɖɔ Mawu na bló nǔ e Gabliyɛli ɖɔ é bǐ. Mǐ sixu ɖɔ ɖɔ wǔ enɛ e Mawu jɔ Mali é kún ɖó wuvɛ̌ ɖebǔ ó ǎ. Hwɛjijɔ e wu wɛ ɔ ɖokpo wɛ nyí ɖɔ asixɔntɔn Jozɛfu tɔn wɛ n’i. Enyi Jozɛfu wá tuùn ɖɔ é ɖò xò mɔ̌ ɔ, é ka na yí gbè bo lɛ́ wlí alɔ xá ɛ à? Hwɛjijɔ ɖevo wɛ lɛ́ nyí ɖɔ, wǔ e Mawu jɔ ɛ é ɖesunɔ sixu túntún awakanmɛ n’i. É ɖó na hɛn nùɖíɖó e xɔ akwɛ nú Mawu hugǎn bo nyí Vǐ vívɛ́ná tɔn é sín xò. É ɖó na lɛ́ kpé nukún vǐ ɔ wu hwenu e é na jì i é, lobo na cyɔn alɔ jǐ tɔn ɖò gbɛ̀ nyanya ɖé mɛ. Azɔ̌ ɔ na bɔwǔ ɖebǔ ǎ nugbǒ!

11, 12. (a) Mɛɖé lɛ sín nùɖiɖi lidǒ có, nɛ̌ ye ka wà nǔ gbɔn hwenu e Mawu ɖè azɔ̌ syɛnsyɛn ɖé lɛ nú ye é? (b) Etɛ Mali ka ɖexlɛ́ dó éɖée wu ɖò xósin e é na Gabliyɛli é mɛ?

¹¹ Biblu xlɛ́ ɖɔ mɛɖé lɛ tíìn bɔ nùɖiɖi yetɔn tlɛ lidǒ ganji có, hwenu e Mawu zɔ́n azɔ̌ syɛnsyɛn ɖé lɛ ye é ɔ, ye xò nǔ kpɔ́n cobo yí gbè. Mɔyizi gbɛ́ ɖɔ emi kún nyɔ́ xó ɖɔ ganji bo na nyí ɖɛ̌mɛnu Mawu tɔn ó. (Tín. 4:10) Hwenu e Mawu zɔ́n azɔ̌ ɖé Jelemíi é ɔ, é ɖɔ ɖɔ “yɔkpɔvu” wɛ nú emi, lé emi kpó ɖò vǔ dín bo na wà azɔ̌ enɛ. (Jel. 1:6) Jonasi lɔ hɔn nú azɔ̌ e Mawu ɖè n’i é! (Jona. 1:3) Mali ka ló?

¹² Kaka jɛ égbé ɔ, mɛ gègě wɛ tuùn xósin mɛɖesɔhwe tɔn kpo tónúsíse tɔn kpo e é na é. É ɖɔ nú Gabliyɛli ɖɔ: “Aklunɔ sín mɛsɛntɔ́ wɛ un nyí; lee a ɖɔ gbɔn ɔ, ni bo nyí mɔ̌ nú mì.” (Luk. 1:38) Mɛsɛntɔ́ nyɔnu wɛ nɔ gbɔn tó bǐ ɖò deví lɛ mɛ; gǎn tɔn sín alɔ mɛ wɛ gbɛzán tɔn blebu nɔ nɔ. Lee Mali nɔ kpɔ́n éɖée dó mɔ ɖò Gǎn tɔn Jehovah sín nukɔn é nɛ. É tuùn ɖɔ ayi emitɔn na j’ayǐ ɖò alɔ tɔn mɛ, ɖɔ é nɔ nɔ gbeji nú mɛ e nɔ nɔ gbeji n’i lɛ é. É lɛ́ tuùn ɖɔ enyi emi wà nǔ e wu emi kpé é bǐ ɖò azɔ̌ syɛnsyɛn enɛ e Jehovah ɖè nú emi é kɔn ɔ, é na dó nú emi.—Ðɛh. 18:26.

13. Enyi nǔ e Mawu zɔ́n mǐ é wiwa vɛwǔ ɖò nukún mǐtɔn mɛ alǒ mǐ tlɛ mɔ ɖɔ mǐ kún na kpéwú ó ɔ, etɛ kpɔ́ndéwú Mali tɔn ka sixu kplɔ́n mǐ?

¹³ Hweɖelɛnu ɔ, Mawu nɔ zɔ́n azɔ̌ ɖé lɛ mǐ, bɔ ye sixu vɛwǔ ɖò nukún mǐtɔn mɛ alǒ mǐ tlɛ sixu mɔ ɖɔ mǐ kún na kpéwú ó. É ɖò mɔ̌ có, ɖò Xó tɔn Biblu ɔ mɛ ɔ, é na mǐ hwɛjijɔ ɖěɖee wu mǐ na ganjɛ wutu tɔn bǐ mlɛ́mlɛ́ Mali ɖɔhun é. (Nùnywɛxó 3:5, 6) Mǐ ka na wà mɔ̌ à? Enyi mǐ wà mɔ̌ ɔ, é na d’ajɔ mǐ, bɔ mǐ na lɛ́ mɔ hwɛjijɔ bo ɖi nǔ n’i bǐ mlɛ́mlɛ́.

14, 15. (a) Etɛ ka jɛ hwenu e Mali byɔ Elizabɛti kpo Zakalíi kpo sín xwégbe é? (b) Etɛ xó e Mali ɖɔ b’ɛ ɖò Luki 1:46-55 mɛ é ka ɖexlɛ́ dó wǔ tɔn?

¹⁴ Xó ɖěɖee Gabliyɛli ɖɔ dó Elizabɛti wu lɛ é dó wusyɛn lanmɛ nú Mali tawun. É tuùn ɖɔ Elizabɛti na mɔ nukúnnú jɛ lee nǔ cí nú emi é mɛ, ɖó ye mɛ wè lɛ ɖibla ɖò ninɔmɛ ɖokpo ɔ mɛ. Mali hwlɛndo bo yì Judáa sín toxo ɖé mɛ ɖò sókan mɛ, vlafo é na ko xɔ azǎn atɔn alǒ ɛnɛ ɖò ali jí cobo yì. Hwenu e Mali ɖò Elizabɛti kpo vɔsanúxwlémawutɔ́ Zakalíi kpo sín xwégbe byɔ wɛ é ɔ, Jehovah na ɛ kúnnuɖenú e na hɛn nùɖiɖi tɔn lidǒ é ɖevo. Ee Elizabɛti sè gbedómɛ Mali tɔn é ɔ, vǐ e ɖò xò tɔn mɛ é danwǔ kpo xomɛhunhun kpo. Gbigbɔ mímɛ́ gɔ́ ayi tɔn mɛ, bɔ é ylɔ Mali ɖɔ “Aklunɔ ce sín nɔ.” Mawu ko ɖexlɛ́ Elizabɛti ɖɔ vǐ sunnu Mali tɔn na wá huzu Aklunɔ tɔn, é wɛ nyí Mɛsiya ɔ. Jehovah lɛ́ sɔ́ dó ayi mɛ n’i bɔ é dokú nú Mali nú gbejininɔ tɔn kpo tónúsíse tɔn kpo, bo ɖɔ: “Nǔ nyɔ́ nú we, ɖó a ɖi nǔ.” (Luk. 1:39-45) Nugbǒ ɔ, nǔ ɖěɖee sín akpá Jehovah ko dó nú Mali é bǐ wɛ na jɛ!

¹⁵ Mali lɔ wá ɖɔ xó lo. È wlan xó e é ɖɔ lɛ é dó Xó Mawu Tɔn mɛ tɛnwin lɛnwin. (Xà Luki 1:46-55.) Xóɖiɖɔ Mali tɔn e ɖi ga hú bǐ ɖò Biblu mɛ é nɛ, bo ka ɖè nǔ gègě xlɛ́ dó wǔ tɔn. Xógbe tɔn lɛ ɖexlɛ́ ɖɔ wǔ e Jehovah jɔ ɛ bɔ é na nyí Mɛsiya ɔ sín nɔ é sù nukún tɔn mɛ ɖesu. É lɛ́ xlɛ́ ɖɔ nùɖiɖi tɔn lidǒ tawun, ɖó é ɖɔ ɖɔ Jehovah nɔ dó winnya goyitɔ́ lɛ kpo hlɔnhlɔnnɔ lɛ kpo, lobo nɔ d’alɔ mɛɖesɔhwetɔ́ kpo wamamɔnɔ ɖěɖee nɔ dó gǎn bo sɛ̀n ɛ lɛ é kpo. Xóɖiɖɔ tɔn lɛ́ ɖexlɛ́ ɖɔ é tuùn Akpáxwé Biblu Tɔn E È Wlan Dó Ebléegbe Mɛ É tawun. Nǔlinlɛn ɖé ɖɔ ɖɔ azɔn 20 wɛ é ɖɔ xó sín mɛ ɖò xóɖiɖɔ tɔn mɛ!a

16, 17. (a) Ali tɛ nu mǐ ka ɖó na xwedó Mali kpo vǐ sunnu tɔn kpo sín kpɔ́ndéwú ɖè? (b) Etɛ ba e Mali yì ba Elizabɛti kpɔ́n é ka flín mǐ?

¹⁶ Mali hɛn ɔ, é na nɔ ɖó dó Xó Mawu Tɔn e é ko nɔ kplɔ́n é wu lobo na nɔ ɖɔ linlin éɖesunɔ tɔn lɛ. Amɔ̌, é sɔ́ éɖée hwe, lobo nɔ ɖɔ nǔ e ɖò Xó Mawu Tɔn mɛ é. Vǐ sunnu e sín adɔgo é hɛn bo wá jì é lɔmɔ̌ ɖè mɛɖesɔhwe ɖokpo ɔ xlɛ́ gbè ɖokpo, bo ɖɔ: “Nyɛ wɛ ɖó nǔ e kplɔ́n mi wɛ un ɖè ɔ ǎ; Mawu e sɛ́ mì dó ɔ gɔ́n wɛ é gosin.” (Jaan 7:16) Mǐ ɖó na kanbyɔ mǐɖée ɖɔ: ‘Un ka nɔ ɖó sísí mɔhun nú Xó Mawu Tɔn à? Alǒ un nɔ yí wǎn nú linlin ce ɖesu lɛ kpinkplɔn mɛ wɛ à?’ Kpɔ́ndéwú ɖagbe wɛ Mali ɖó ɖò ali enɛ nu.

¹⁷ Mali xɔ sun atɔn mɔ̌ ɖò Elizabɛti gɔ́n. É ɖò gaàn ɖɔ, ye na akɔnkpinkpan yeɖée hwe enɛ lɛ nu. (Luk. 1:56) Tan enɛ flín nǔ mǐ dó lee xɔ́ntɔn zunzun nyí nùjɔnǔ sɔ́ é wu. Enyi mǐ zun xɔ́ntɔn xá mɛ e yí wǎn nú Jehovah Mawu nugbǒ nugbǒ lɛ é ɔ, mǐ hɛn ɔ mǐ na ɖeji ɖɔ mǐ na yì nukɔn ɖò gbigbɔ lixo bo na lɛ́ vɛ́ kpo Jehovah kpo. (Nùnywɛxó 13:20) Amɔ̌ dìn ɔ, hwe ɔ nu sù lo bɔ Mali na lɛkɔ wá yì xwé. Etɛ Jozɛfu ka na ɖɔ hwenu e é na sè ɖɔ é ɖò xò é?

18. Etɛ Mali ka tinmɛ nú Jozɛfu? Nɛ̌ Jozɛfu ka wà nǔ gbɔn?

¹⁸ Mali nɔte bonu adɔgo tɔn tó tɔ́n bǐ hwɛ̌ cobonu é ɖɔ nú Jozɛfu ǎ. É tuùn ɖɔ emi ɖó na tinmɛ n’i. Cobonu é na tinmɛ nú Jozɛfu ɔ, é sixu ko kàn lee nya enɛ e ɖó jijɔ ɖagbe bo nɔ sí Mawu é na wà nǔ gbɔn é byɔ éɖée. É ɖò mɔ̌ có, é yì gɔ̌n tɔn bo tinmɛ nǔ e jɛ é bǐ n’i. Lee a sixu ko lin gbɔn é ɔ, xó ɔ hu ado nú Jozɛfu tawun. É jló na ɖi xó e ɖyɔvǐ vívɛ́ enɛ ɖɔ é, amɔ̌ é cí nǔ ɖɔ é nɔ gbeji n’i ǎ ɖɔhun. Biblu ɖɔ linlin e wá ayi tɔn mɛ lɛ é alǒ lee é lin tamɛ kpɔ́n dó xó ɔ jí gbɔn é ǎ. Amɔ̌, Biblu ɖɔ ɖɔ é jló na gbɛ́ ɛ, ɖó ɖò hwenɛnu ɔ, è nɔ kpɔ́n sunnu kpo nyɔnu kpo e ɖò xɔ́ntɔn mɛ lɛ é ɖi mɛ e ko wlí alɔ lɛ é ɖɔhun. É ɖò mɔ̌ có, é jló na dó winnya Mali ɖò agbawungba ǎ, enɛ wu ɔ, é lin ɖɔ emi na gbɛ́ ɛ ɖò nǔglɔ. (Mat. 1:18, 19) É vɛ́ nú Mali ɖɔ ninɔmɛ ɔ ɖó adohu adohu nú Jozɛfu tawun. Amɔ̌, é sìn xomɛ dó Jozɛfu ɖɔ é kún ɖi nǔ nú emi ó ǎ.

19. Nɛ̌ Jehovah ka d’alɔ Jozɛfu b’ɛ wà nǔ e sɔgbe é gbɔn?

¹⁹ Jehovah d’alɔ Jozɛfu kpo xomɛnyínyɔ́ kpo b’ɛ wà nǔ e sɔgbe é. Wɛnsagun Mawu tɔn xò dlɔ̌ ɛ bo ɖɔ n’i ɖɔ xò Mali tɔn ɔ nùjiwǔ ɖé wɛ. Kpɔ́n lee agbɔ̌n tɔn na ko jɛ dò gbɔn é! Dìn ɔ, Jozɛfu bló nǔ e Mali ko bló sín bǐbɛ̌mɛ é, é wɛ nyí ɖɔ, é bló nǔ e Jehovah jló ɖɔ é ni bló é. É da Mali b’ɛ huzu asì tɔn, lobo sɔnǔ bo na wà azɔ̌ titewungbe e nyí nukúnkpikpe dó Vǐ Jehovah tɔn wu é.—Mat. 1:20-24.

20, 21. Etɛ kpɔ́ndéwú Mali kpo Jozɛfu kpo tɔn ka sixu kplɔ́n mɛ e ko wlí alɔ lɛ é kpo mɛ ɖěɖee ɖò tamɛ lin kpɔ́n dó alɔwliwli jí wɛ lɛ é kpo?

²⁰ Asú kpo asì kpo enɛ lɛ e ko nɔ gbɛ̀ sín xwè 2000 ɖíe é sín kpɔ́ndéwú ɖó na kplɔ́n nǔ mɛ e ko wlí alɔ lɛ é kpo mɛ ɖěɖee ɖò tamɛ lin kpɔ́n dó alɔwliwli jí wɛ lɛ é kpo. Hwenu e Jozɛfu mɔ bɔ asì tɔn ɖò azɔ̌ e nɔ nyínyí nɔ byɔ lɛ é wà wɛ é ɔ, é ɖò gaàn ɖɔ xomɛ hun i ɖɔ wɛnsagun Jehovah tɔn xlɛ́ ali i. Jozɛfu na ko mɔ ɖɔ nǔ taji wɛ é nyí ɖɔ è ni ganjɛ Jehovah wu cobo site dó nǔ jí. (Ðɛh. 37:5; Nùnywɛxó 18:13) Ði tatɔ́ xwédo tɔn ɖé ɔ, é ɖò gaàn ɖɔ Jozɛfu nɔ kú hǔn bo nɔ lin nǔ kpɔ́n cobo nɔ site dó nǔ jí.

²¹ Ðò alɔ ɖevo mɛ ɔ, Jozɛfu tò xò nǔ kpɔ́n hwɛ̌ dó Mali dida wu có, Mali yí gbè bo da ɛ. Etɛ enɛ ka sixu kplɔ́n mǐ? Nugbǒ wɛ ɖɔ é vɛwǔ nú Jozɛfu hwɛ̌ có é wá mɔ nǔ jɛ nǔ e Mali ɖɔ é mɛ, amɔ̌, Mali mɔ ɖɔ emi ɖó na nɔte bo ɖeji dó wǔ tɔn, ɖó é wɛ ɖò tatɔ́ xwédo ɔ tɔn na wá nyí wɛ. É mɔ ɖɔ suúluɖiɖo ɔ, nǔ taji ɖé wɛ. Kpɔ́ndéwú ɖagbe ɖé wɛ nyí enɛ nú nyɔnu Klisanwun égbé tɔn lɛ. Wǎ gbɔ tɔn ɔ, nǔ enɛ lɛ e jɛ é kplɔ́n Jozɛfu kpo Mali kpo bǐ ɖɔ xóɖɔɖókpɔ́ kpo ayijlɔjlɔ kpo xɔ akwɛ tawun.—Xà Nùnywɛxó 15:22.

22. Dodonú tɛ jí Jozɛfu kpo Mali kpo sín alɔwliwli ka jinjɔn?

²² É ɖò gaàn ɖɔ Jozɛfu kpo Mali kpo bɛ́ alɔwliwli yetɔn kpo dodonú ɖagbe hugǎn lɛ kpo. Ye bǐ yí wǎn nú Jehovah Mawu hú nǔ bǐ, bɔ akpàkpà nɔ sɔ́ ye dó xomɛ tɔn hinhɛn hun wu, lobo lɛ́ nyí mɛjitɔ́ ɖagbe e tuùn azɔ̌ yetɔn lɛ é. È na ɖɔ xó jɔ xó ɔ, nyɔna gègě wɛ ɖò te kpɔ́n ye, mɔ̌ jɛn tagba gègě lɛ́ ɖò te kpɔ́n ye é nɛ. Ye ɖó na kpé nukún dó Jezu wu, bɔ é na wá sù bo nyí mɛ nukúnɖeji hugǎn e ma ko nɔ ayikúngban jí kpɔ́n ǎ é.