Ahwantɔ́nmɛ ɖé Sín Totaligbé!

 1. Wlɛnwín nǔkplɔnkplɔn tɔn tɛ Nɔví Russell kpo gbɛ̌ tɔn lɛ kpo ka zán? Etɛwu é ka nyí wlɛnwín ɖagbe ɖé?

É KO hú xwè kanweko dìn bɔ Nɔví C. T. Russell kpo mɛ e nɔ kplɔ́n Xó Mawu tɔn é klewun ɖevo lɛ kpo jɛ kplékplé ɖó kpɔ́ jí. Ye jló na kpɔ́n ɖɔ emi ka sixu tuùn nǔ e Biblu kplɔ́n mɛ tawun dó Jehovah Mawu, Jezu Klisu, ninɔmɛ mɛkúkú lɛ tɔn kpo gbɛxixɔ ɔ kpo wu lɛ é à jí. Wlɛnwín nǔkplɔnkplɔn tɔn yetɔn bɔkun. Mɛɖé nɔ sɔ́ nǔkanbyɔ ɖé nyi atɛ jí, bɔ gbɛ̌ta ɔ nɔ wá gbéjé wemafɔ Biblu tɔn ɖěɖee cá kan xá xóta ɔ lɛ é bǐ kpɔ́n. Nú ye fó ɔ, ye nɔ wlan nǔ e ye mɔ lɛ é ɖ’ayǐ. Kpo alɔdó Jehovah tɔn kpo ɔ, Klisanwun ayijlɔjlɔnɔ enɛ lɛ mɔ nǔgbo Biblu tɔn taji, ee nɔ xɔ akwɛ nú mǐ tawun égbé lɛ é gegě.

 2. Enyi mǐ ɖò tintɛnkpɔn wɛ bo na mɔ nǔ jɛ nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn ɖé mɛ ɔ, etɛ ka sixu zɔ́n hweɖelɛnu bɔ nukúnnúmɔjɛnǔmɛ mǐtɔn gɔn gbè sɔ?

² Biblu kplɔntɔ́ enɛ lɛ yawǔ ɖó ayi wu ɖɔ é nɔ vɛwǔ tawun ɖɔ è ni mɔ nǔ jɛ nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn ɖé mɛ hú ɖɔ è ni mɔ nǔ jɛ nǔkplɔnmɛ dodó Biblu tɔn ɖé mɛ. Etɛwu nǔ ka nyí mɔ̌? Nukɔntɔn, hwɛhwɛ ɔ, hwenu e nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn lɛ ɖò jijɛnu wɛ, alǒ, ko jɛnu gudo é wɛ è nɔ mɔ nǔ jɛ ye mɛ hugǎn. Wegɔ́, cobonu mǐ na mɔ nǔ jɛ nǔɖɔɖ’ayǐ ɖé mɛ ganji ɔ, mǐ ɖó na gbéjé nǔ e lɛlɛ̌ dó lɛ é bǐ kpɔ́n. Enyi mǐ sɔ́ ayi dó akpáxwé nǔɖɔɖ’ayǐ ɔ tɔn ɖokpo géé jí, bo jó ee kpò lɛ é dó ɔ, nukúnnúmɔjɛnǔmɛ mǐtɔn sixu gɔn gbè sɔ. É cí ɖɔ nǔ e jɛ dó nǔɖɔɖ’ayǐ e ɖò wema Jowɛli tɔn mɛ é ɖé wu é nɛ. Mi nú mǐ ni lɛ́ gbéjé nǔɖɔɖ’ayǐ enɛ kpɔ́n, bo ɖɔ xó dó nǔ e wu é ɖò dandan ɖɔ mǐ ni vɔ́ nukúnnúmɔjɛnǔmɛ mǐtɔn jlaɖó é jí.

3-4. Kaka jɛ dìn ɔ, nɛ̌ mǐ ka ko mɔ nukúnnú jɛ nǔɖɔɖ’ayǐ e ɖò Jowɛli 2:7-9 mɛ é mɛ gbɔn?

³ Xà Jowɛli 2:7-9. Jowɛli ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ wɛn lɛ na vunbla Izlayɛli tò ɔ. Nǔvínúví e aɖǔ yetɔn lɛ kpo aglan yetɔn lɛ kpo cí kinnikinni lɛ tɔn ɖɔhun lɛ é na ɖu nǔ e ye mɔ lɛ é bǐ. (Jowɛ. 1:4, 6) Nú xwè mɔkpan ɔ, mǐ ko zán nǔɖɔɖ’ayǐ enɛ ɖò nǔjlɛdonǔwu linu dó xlɛ́ lee togun Jehovah tɔn cí wɛn sín gɔnu e nǔɖe ma sixu ɖó te ǎ é ɖɔhun, bo nɔ ɖ’alɔ ɖò wɛnɖagbejijlazɔ́ yetɔn mɛ gbɔn é. Mǐ mɔ nǔ jɛ mɛ ɖɔ azɔ̌ enɛ nyí nǔɖe, bo vunbla “tò” ɔ, alǒ wà nǔ dó mɛ e ɖò acɛ sinsɛngán lɛ tɔn glɔ́ lɛ é wu.b

⁴ Enyi mǐ xà Jowɛli 2:7-9 kɛɖɛ ɔ, é na cí ɖɔ nukúnnúmɔjɛnǔmɛ mǐtɔn enɛ sɔgbe ɖɔhun. Amɔ̌, hwenu e mǐ gbéjé nǔ e lɛlɛ̌ dó nǔɖɔɖ’ayǐ ɔ lɛ é kpɔ́n é ɔ, mǐ mɔ ɖɔ nukúnnúmɔjɛnǔmɛ ɖevo wɛ sɔgbe. Mi nú mǐ ni gbéjé hwɛjijɔ e wu nǔ nyí mɔ̌ é ɛnɛ kpɔ́n.

5-6. Etɛ ka sixu wá ayi mɛ nú mǐ hwenu e mǐ ɖò (a) Jowɛli 2:20 xà wɛ é? (b) Jowɛli 2:25 xà wɛ é?

⁵ Jɛ nukɔn hwɛ̌ ɔ, ɖǒ ayi wu ɖɔ Jehovah dó akpá ɖɔ emi na nya wɛn lɛ “dó zɔ.” (Jowɛ. 2:20) Enyi wɛn lɛ nɔte nú Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn e ɖò tónú sè nú gbeɖiɖe Jezu tɔn e ɖɔ ɖɔ è ni jla wɛnɖagbe ɔ, bo kplɔ́n nǔ mɛ lɛ bonu ye ni huzu ahwanvu é wɛ lɛ é ɔ, etɛwu Jehovah ka na d’akpá ɖɔ emi na nya ye dó zɔ? (Ezek. 33:7-9; Mat. 28:19, 20) É ɖò wɛn ɖɔ Jehovah kún nɔ nya mɛsɛntɔ́ tɔn gbejinɔtɔ́ lɛ dó zɔ ó, é nyɔ́ wà ɔ, nǔ alǒ mɛ e sixu wà nǔ dó togun tɔn wu é wɛ é nɔ nya dó zɔ.

⁶ Bo na dó tuùn hwɛjijɔ wegɔ́ ɔ, lin tamɛ dó nǔ e è wlan dó Jowɛli 2:25 mɛ é jí. Ðò finɛ ɔ, Jehovah ɖɔ: “Jinukún mitɔn e un sɛ́ wɛn lɛ, vɛɛn lɛ, kle lɛ, kpodo wǎnvú lɛ kpo nǔvínúvíhwan enɛ lɛ kpo dó, bɔ ye wá hɛn bǐ gblé ɔ, un na sú axɔ́ tɔn mi.” Ðǒ ayi wu ɖɔ Jehovah d’akpá ɖɔ emi na “sú axɔ́” nǔ e nǔvínúvíhwan enɛ lɛ hɛn gblé lɛ é tɔn. Enyi nǔvínúvíhwan ɔ nɔte nú wɛnɖagbejlatɔ́ Axɔ́suɖuto ɔ tɔn lɛ ɔ, enɛ na xlɛ́ ɖɔ wɛn e ye nɔ jla é nɔ hɛn nǔ gblé. Loɔ, alɔ wɛ wɛn gbɛhwlɛngán tɔn enɛ nɔ dó mɛ nyanya ɖé lɛ bɔ ye nɔ huzu. (Ezek. 33:8, 19) Nyɔna ɖé wɛ enɛ nyí nú ye.

 7. Ðò Jowɛli 3:1, 2 mɛ ɔ, etɛ xógbe “enɛ ɔ gudo ɔ” ka d’alɔ mǐ bɔ mǐ tuùn?

⁷ Xà Jowɛli 3:1, 2. Hwɛjijɔ atɔngɔ́ ɔ kúnkplá lee nǔ lɛ jɛ ɖebɔdoɖewu gbɔn ɖò nǔɖɔɖ’ayǐ ɔ mɛ é. A ka ɖó ayi nǔ elɔ e Jehovah ɖɔ é wu à? É ɖɔ: “Enɛ ɔ gudo ɔ, un na gbà [gbigbɔ] ce kɔn nyi mɛ bǐ jí”; enɛ wɛ nyí hwenu e nǔvínúvíhwan ɔ na ko wà nǔ e è zɔ́n ɛ é fó gudo é. Enyi nǔvínúvíhwan ɔ nɔte nú wɛnjlatɔ́ Axɔ́suɖuto Mawu tɔn tɔn lɛ ɔ, etɛwu ye ka na tó fó kúnnuɖiɖe yetɔn gudo hwɛ̌ cobɔ Jehovah na kɔn gbigbɔ tɔn dó ye jí? Nǔgbo ɔ, gbigbɔ mímɛ́ hlɔnhlɔnnɔ Mawu tɔn mɛvo ɔ, gbeklánxámɛ kaka jɛ azɔ̌ yetɔn e è nɔ gbɛ́ é jí sixu ɖò ali glɔ́n nú ye wɛ, bonu ye ka na kpó ɖò wɛnɖagbe ɔ jla wɛ sín xwè mɔkpan ɖíe gbeɖé ǎ.

 8. Mɛ ɖětɛ lɛ kle e xó è ɖɔ ɖò Nǔɖexlɛ́mɛ 9:1-11 mɛ é ka nɔte na? (Kpɔ́n ɖiɖe e ɖò akpa ɔ jí é.)

⁸ Xà Nǔɖexlɛ́mɛ 9:1-11. Dìn ɔ, mi nú mǐ ni kpɔ́n hwɛjijɔ ɛnɛgɔ́ ɔ. Ð’ayǐ ɔ, mǐ ɖɔ ɖɔ nǔvínúvíhwan e xó è ɖɔ ɖò Jowɛli mɛ é cá kan xá wɛnɖagbejijlazɔ́ mǐtɔn, ɖó nǔɖɔɖ’ayǐ mɔhun ɖé ɖò wema Nǔɖexlɛ́mɛ tɔn mɛ wutu. Nǔɖɔɖ’ayǐ enɛ ɖɔ xó dó kle sín gɔnu alǒ nǔvínúvíhwan e ɖó gbɛtɔ́ nukúnmɛ bɔ “nǔ axɔ́sugbakún e è sɔ́ siká dó bló na é ɖɔhun” ɖò ta nú ye lɛ é wu. (Nǔɖe. 9:7) Ye dóya nú “gbɛtɔ́ [alǒ kɛntɔ́ Mawu tɔn] e sín nukɔn wuntun Mawu tɔn ma ɖè ǎ lɛ” é nú sun atɔ́ɔ́n; táan e kle ɖé sixu nɔ gbɛ̀ na é. (Nǔɖe. 9:4, 5) É ɖò wɛn ɖɔ Jehovah sɛntɔ́ e gbigbɔ ɖè lɛ é dó gesí wɛ enɛ ɖè. Ye nɔ kpankɔ́n dó jla hwɛɖónúmɛ Mawu tɔn gbɛ̀ nyanya elɔ, bɔ enɛ nɔ zɔ́n bɔ mɛ e nɔ jɛhun dó jǐ tɔn lɛ é nɔ vo ǎ.

 9. Vogbingbɔn taji tɛ lɛ ka ɖò nǔvínúví e Jowɛli mɔ lɛ é kpo ee xó Jaan ɖɔ lɛ é kpo tɛntin?

⁹ Nǔgbo wɛ ɖɔ nǔɖe lɛ ɖi yeɖée ɖò nǔɖɔɖ’ayǐ e ɖò Nǔɖexlɛ́mɛ kpo Jowɛli kpo mɛ é mɛ. É ɖò mɔ̌ có, vogbingbɔn taji ɖé lɛ ɖò ye tɛntin. Ðǒ ayi wu ɖɔ ɖò Jowɛli sín nǔɖɔɖ’ayi mɛ ɔ, nǔvínúví lɛ ɖu gbehan lɛ. (Jowɛ. 1:4, 6, 7) Ðò nǔ e Jaan mɔ é mɛ ɔ, “è ɖɔ nú [kle lɛ] ɖɔ ye ni ma wà nǔ nyanya nú gbehan ó.” (Nǔɖe. 9:4) Nǔvínúví e Jowɛli mɔ lɛ é gosin totaligbé. (Jowɛ. 2:20). Ee Jaan mɔ lɛ é ka tɔ́n sín domaɖó-azan ɖé mɛ. (Nǔɖe. 9:2, 3) È nya nǔvínúví e xó Jowɛli ɖɔ lɛ é dó zɔ. Ðò Nǔɖexlɛ́mɛ mɛ ɔ, è nya ye dó zɔ ǎ, loɔ, è na gbè ye ɖɔ ye ni fó azɔ̌ yetɔn. Nǔ ɖebǔ xlɛ́ ɖɔ nǔ yetɔn kún nyɔ́ Jehovah nukúnmɛ ó ǎ.—Kpɔ́n gbǎví “Nǔɖɔɖ’ayǐ E Kúnkplá Nǔvínúví lɛ É: Ye Ði Yeɖée, Amɔ̌, Ye Gbɔn Vovo.”

10. Nǎ kpɔ́ndéwú Biblu tɔn ɖokpo, dó xlɛ́ ɖɔ nǔvínúví e xó Jowɛli ɖɔ é kpo ee xó Jaan ɖɔ é kpo sixu nɔte nú nǔ vovo.

¹⁰ Vogbingbɔn taji e ɖò nǔɖɔɖ’ayǐ we lɛ tɛntin lɛ é d’alɔ mǐ bɔ mǐ mɔ nǔ jɛ mɛ ɖɔ ye kún nyí nǔ ɖokpo ɔ ó. Ðiɖɔ wɛ mǐ ɖè ɖɔ nǔvínúví ɖěɖee xó Jowɛli ɖɔ é kún nyí nǔ ɖokpo ɔ kpo ɖěɖee xó wema Nǔɖexlɛ́mɛ tɔn ɖɔ é kpo ó à? Ganji. Hweɖelɛnu ɖò Biblu mɛ ɔ, è nɔ zán nǔ ɖokpo ɔ ɖò nǔjlɛdonǔwu vovo mɛ, bɔ é ka nɔ ɖó tinmɛ vovo. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ɖò Nǔɖexlɛ́mɛ 5:5 mɛ ɔ, è ylɔ́ Jezu ɖɔ “kinnikinni e ɖò akɔta Judáa tɔn mɛ” é, amɔ̌, ɖò 1 Piyɛ́ɛ 5:8 mɛ ɔ, è ɖɔ ɖɔ Awoví cí “kinnikinni e ɖò adǎn jí é” ɖé ɖɔhun. Sɔgbe xá hwɛjijɔ vovo ɛnɛ e mǐ gbéjé kpɔ́n lɛ é ɔ, é ɖò dandan ɖɔ mǐ ni ba tinmɛ e sɔgbe é nú nǔɖɔɖ’ayǐ Jowɛli tɔn. Tinmɛ tɛ é ka sixu nyí?

11. Etɛ Jowɛli 1:6; kpo 2:1, 8, 11 kpo ka ɖɔ, b’ɛ d’alɔ mǐ bɔ mǐ tuùn mɛ ɖěɖee nǔvínúvíhwan ɔ nɔte na lɛ é?

¹¹ Nú è kpɔ́n xó e lɛlɛ̌ dó nǔɖɔɖ’ayǐ Jowɛli tɔn lɛ é ganji ɔ, è na mɔ ɖɔ ahwantɔ́nmɛ ahwangɔnu ɖé tɔn xó ɖɔ wɛ gbeyiɖɔ ɔ ɖè. (Jowɛ. 1:6; 2:1, 8, 11) Jehovah ɖɔ emi na zán ‘ahwankpá ɖaxó’ emitɔn (ahwanfuntɔ́ Babilɔnu tɔn lɛ) dó dɔn tó nú Izlayɛli-ví tótlítɔ́ lɛ. (Jowɛ. 2:25, nwt) É sɔgbe ɖɔ è ni ylɔ́ ahwangɔnu e vunbla ye é ɖɔ “kɛntɔ́ . . . e gosin totaligbé lɛ” é, ɖó Babilɔnunu e vunbla togun Izlayɛli tɔn lɛ é gosin totaligbé. (Jowɛ. 2:20) Ahwangɔnu enɛ cí nǔvínúvíhwan e ɖò tuto jí ganji é ɖé ɖɔhun. Jowɛli ɖɔ dó ye wu ɖɔ: “Ye [ahwanfuntɔ́ lɛ] ɖokpo ɖokpo ɖò tɛn yetɔn mɛ. . . . Ye gbakpé toxo ɖaxó ɔ mɛ. Ye nɔ kánwezun gbɔn ahohó lɛ jí. Ye nɔ xá xɔ lɛ ta. Ye nɔ gbɔn flɛtɛli nu yì jɛ xɔ mɛ ajotɔ́ ɖɔhun.” (Jowɛ. 2:8, 9) Dǒ nukúnmɛ bo kpɔ́n. Ahwanfuntɔ́ kpé fí bǐ. Fí ɖě ɖè bɔ è na hɔn hwlá cí ǎ. Mɛ ɖě sixu xógló hwǐ Babilɔnunu lɛ tɔn ǎ!

12. Nɛ̌ nǔɖɔɖ’ayǐ Jowɛli tɔn e kúnkplá nǔvínúvíhwan ɔ é ka jɛnu gbɔn?

¹² Nǔvínúvíhwan ɖɔhun ɔ, Babilɔnunu lɛ vunbla toxo Jeluzalɛmu tɔn ɖò 607 J.H.M. tɔn. Biblu ɖɔ: ‘Jehovah sɛ́ Babilɔnu xɔ́su ɔ dó tò ɔ mɛ bo jó nǔ e ɖò tò ɔ mɛ lɛ bǐ n’i. Axɔ́su ɔ hu sɔja lɛ; é jó dɔnkpɛvu dó ǎ, é jó ɖyɔvǐ dó ǎ, é jó mɛxo dó ǎ, é jó degenɔ dó ǎ; mɛ bǐ wɛ é hu. Babilɔnunu lɛ dó Mawuxwé ɔ zo. Ye mu ahohó e ɖò Jeluzalɛmu lɛ, bo dó hɔnmɛ lɛ bǐ zo lobo hɛn nǔ xɔ akwɛ e ɖò toxo ɔ mɛ lɛ bǐ gblé.’ (2 Tan 36:17, 19) Hwenu e Babilɔnunu lɛ sú kún dó nú tò ɔ gudo é ɔ, nǔ e mɛ lɛ sixu ɖɔ é jɛn ɖíe: “Toxo elɔ ɔ, Babilɔnunu lɛ lɔ mɛ wɛ é ɖè; dìn ɔ, gbetótló wɛ; mɛɖé sɔ́ ɖ’emɛ ǎ, kanlin vɔ́vɔ́ ɖ’emɛ ǎ.”—Jel. 32:43.

13. Nɛ̌ mǐ ka sixu tinmɛ Jelemíi 16:16, 18 gbɔn?

¹³ Xwè 200 mɔ̌ ɖò nǔɖɔɖ’ayǐ Jowɛli tɔn gudo ɔ, Jehovah zán Jelemíi bɔ é ɖɔ nǔ ɖevo ɖ’ayǐ dó ahwantɔ́nmɛ enɛ wu. É ɖɔ ɖɔ è na ba Izlayɛli-ví e nɔ ɖò nǔ nyanya wà wɛ lɛ é kaka bo mɔ; nú è mɔ ye gudo ɔ, è na wlí ye. ‘Jehovah ɖɔ: “Un na sɛ́ ɖɔnyitɔ́ gegě dó Izlayɛli-ví lɛ gbé mɛ, bɔ ye na yì wlí ye wá hweví ɖɔhun. Enɛ ɔ gudo ɔ, un na sɛ́ gbětɔ́ gegě dó gbě yetɔn mɛ, bɔ ye na yì nya gbě yetɔn gbɔn só ta só ta, sókan mɛ sókan mɛ, sónu mɛ sónu mɛ . . . Hwɛ e hu wɛ ye ɖè lɛ kpo nǔ e wà nyi dò wɛ ye ɖè lɛ kpo ɔ, un na dɔn bǐ sín tó nú ye hwɛ̌ ɖó azɔn we jí.”’ Izlayɛli-ví e gbɛ́ kɔ lɛ́ sín hwɛ yetɔn lɛ gudo lɛ é sixu kpéwú bo hwlá cí xù lɛ kpo zungbó lɛ kpo ɖě mɛ, bonu Babilɔnunu e vunbla tò yetɔn lɛ é gɔn ye mɔ ǎ.—Jel. 16:16, 18.

14. Hwetɛnu Jowɛli 3:1, 2 ka jɛnu?

¹⁴ Jowɛli ɖó wɛnɖagbe ɖé bo na dó dìn. Jì na lɛ́ jɛ ɖò tò ɔ mɛ. (Jowɛ. 2:23-26) Enɛ gudo ɔ, ɖò hweɖenu ɖò sɔgudo ɔ, nǔɖuɖu gbigbɔ tɔn gegě na tíìn. Jehovah ɖɔ: “Un na gbà [gbigbɔ] ce kɔn nyi mɛ bǐ jí; vǐ mitɔn lɛ, sunnu kpo nyɔnu kpo na nyí gbeyiɖɔ . . . Un na gbà [gbigbɔ] ce kɔn nyi mɛsɛntɔ́ sunnu kpo nyɔnu kpo ɖesu jí.” (Jowɛ. 3:1, 2) Mawu kɔn gbigbɔ tɔn dó Izlayɛli-ví lɛ jí, hwenu e ye lɛkɔ sín Babilɔnu wá tò yetɔn mɛ tlolo é ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, enɛ jɛ ɖò xwè kanweko mɔkpan gudo ɖò Pantekotu xwè 33 H.M. tɔn. Nɛ̌ mǐ ka wà gbɔn bo tuùn?

15. Sɔgbe xá Mɛsɛ́dó 2:16, 17 ɔ, xógbe e gbɔn vo é tɛ Piyɛ́ɛ ka zán hwenu e é ɖè xó sín Jowɛli 3:1 mɛ é? Etɛ enɛ ka xlɛ́?

¹⁵ Gbigbɔ mímɛ́ d’alɔ mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ bɔ é zán xó e ɖò Jowɛli 3:1, 2 mɛ é nú nǔjiwǔ e jɛ ɖò Pantekotu zán enɛ gbè é. Zǎnzǎn gan tɛnnɛ mɛ mɔ̌ wɛ; ɖò ali jiwǔ ɖé nu ɔ, Mawu kɔn gbigbɔ mímɛ́ tɔn dó mɛɖé lɛ jí, bɔ enɛ zɔ́n bɔ ye jɛ “azɔ̌ ɖagbeɖagbe e Mawu wà lɛ é sín xó” ɖɔ jí. (Mɛ. 2:11) Gbigbɔ mímɛ́ d’alɔ Piyɛ́ɛ bɔ é zán xógbe e gbɔn vo kpɛɖé é hwenu e é ɖè xó sín nǔɖɔɖ’ayǐ Jowɛli tɔn mɛ é. A ka ɖ’ayi fí e vogbingbɔn ɔ ɖè é wu à? (Xà Mɛsɛ́dó 2:16, 17.) Xógbe “enɛ ɔ gudo ɔ” wɛ ɖò bǐbɛ̌mɛ fí e Piyɛ́ɛ ɖè xó sín é tɔn có, é ka ɖɔ: “Ðò azǎn gudogudo tɔn lɛ mɛ ɔ,” bo dó dó gesí azǎn gudogudo tɔn akɔta Jwifu lɛ tɔn tɔn; hwenɛnu wɛ Mawu kɔn gbigbɔ mímɛ́ tɔn dó “mɛ bǐ” jí. Enɛ xlɛ́ ɖɔ xwè gegě ko wá yì cobɔ nǔɖɔɖ’ayǐ Jowɛli tɔn wá jɛnu.

16. Ðagbe tɛ lɛ gbigbɔ mímɛ́ Mawu tɔn ka wà nú wɛnɖagbejijlazɔ́ ɔ ɖò xwè kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ kpo hwe mǐtɔn nu kpo?

¹⁶ Ðò xwè kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ ɔ, Mawu tó kɔn gbigbɔ mímɛ́ dó ye jí cobɔ wɛnɖagbejijlazɔ́ ɔ jɛ kan vlɔ́n jí gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ. Hwenu e mɛsɛ́dó Pɔlu wlan wema tɔn sɛ́dó Kolosinu lɛ ɖò xwè 61 H.M. tɔn mɔ̌ é ɔ, é sixu ɖɔ ɖɔ è dó wɛnɖagbe ɔ “nǔ e Mawu bló ɖò gbɛ̀ ɔ mɛ lɛ é” bǐ. (Kolo. 1:23) Ðò Pɔlu hwenu ɔ, xógbe “nǔ e Mawu bló ɖò gbɛ̀ ɔ mɛ lɛ é” bǐ ɔ, ɖò gesí dó fí e è tuùn ɖò gbɛ̀ ɔ mɛ hwenɛnu lɛ é wɛ. Kpo alɔdó gbigbɔ mímɛ́ hlɔnhlɔnnɔ Jehovah tɔn tɔn kpo ɔ, wɛnɖagbejijlazɔ́ ɔ gbakpé hugǎn “kaka yì fí e gbɛ̀ ɔ kponu ɖó é” ɖò hwe mǐtɔn nu.—Mɛ. 13:47; kpɔ́n gbǎví “Un Na Gbà [Gbigbɔ] Ce Kɔn Nyi” Mɛsɛntɔ́ Ce lɛ Jí.

17. Nɛ̌ mǐ ka mɔ nukúnnú jɛ nǔɖɔɖ’ayǐ Jowɛli tɔn e kúnkplá nǔvínúvíhwan ɔ é mɛ gbɔn dìn?

¹⁷ Etɛ ka ɖyɔ? Mǐ mɔ nukúnnú jɛ nǔɖɔɖ’ayǐ e mǐ mɔ ɖò Jowɛli 2:7-9 mɛ é mɛ dìn ganji. É ɖò wɛn ɖɔ wemafɔ enɛ lɛ kún ɖò gesí dó kanɖodónǔwu mǐtɔn ɖò wɛnɖagbejijlazɔ́ ɔ mɛ wɛ ó, loɔ, lee ahwangɔnu Babilɔnu tɔn e vunbla Jeluzalɛmu ɖò 607 J.H.M. tɔn é wà nǔ gbɔn é dó gesí wɛ é ɖè.

18. Etɛ lɛ ka kan togun Jehovah tɔn bo ma ɖyɔ ǎ?

¹⁸ Etɛ lɛ ma ka ɖyɔ ǎ? Togun Jehovah tɔn kpò ɖò wɛnɖagbe ɔ jla gbɔn fí bǐ wɛ, bo nɔ zán wlɛnwín lɛ bǐ dó wà mɔ̌. (Mat. 24:14) Dogbó e acɛkpikpa lɛ nɔ ɖó nú azɔ̌ mǐtɔn lɛ é ɖě sixu glɔ́n ali nú mǐ bonu mǐ gɔn wɛn ɔ jla ǎ. Ðó Jehovah nɔ dó nú mǐ wutu ɔ, mǐ nɔ bí d’azɔ̌ wu tawun dìn hugǎn, bɔ kpo akɔ́nkpinkpan kpo ɔ, mǐ nɔ ɖò wɛnɖagbe Axɔ́suɖuto ɔ tɔn jla wɛ. Kpo mɛɖéesɔ́hwe kpo ɔ, mǐ kpó ɖò alixlɛ́mɛ Jehovah tɔn ba wɛ, bo na dó mɔ nukúnnú jɛ nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn lɛ mɛ, lobo nɔ lɛ́ ɖeji ɖɔ é na d’alɔ mǐ bɔ mǐ na “tuùn nǔgbo ɔ bǐ” hwenu e é na nyɔ́ dó é!—Jaan 16:13.