“Nɔ ɖo xó ɖɔ wɛ bo ma nɔ abwɛ̌ ó”

 1-3. Étɛ́wú mɛsɛ́dó Pɔ́lu ka wá Kɔlɛ́nti? Wǔvɛ́ tɛ́ lɛ́ é ka mɔ?

XWE 50 H.M. tɔn wɛ xwe fífónu. Pɔ́lu ɖo Kɔlɛ́nti; toxo ɖé wɛ bo jɛ dɔkun bɔ mɛ lɛ́ nɔ wá w’ajɔ̌ ɖ’é mɛ, lobɔ Glɛ̌kinu lɛ́, Hlɔ̌manu lɛ́ kpó Jwifu lɛ́ kpó gěgé nɔ nɔ fínɛ́.a Nǔ xɔ gbé alǒ nǔ sa gbé wɛ Pɔ́lu tɔ́n bo wá fínɛ́ ǎ, é ka lɛ́ tɔ́n azɔ̌ ba gbé ǎ. Nǔ e gbé Pɔ́lu tɔ́n bo wá Kɔlɛ́nti é ɖo tají tawun hú mɔ̌, é wɛ nyí é ná ɖe kúnnu dó Axɔ́súɖuto Mawu tɔn wú. É ɖo mɔ̌ có, Pɔ́lu ɖó hudó fí e é ná nɔ é tɔn, bo ka lɛ́ kú d’é jí ɖɔ émí kún ná nyí agban nú mɛ ɖěvo lɛ́ ɖo akwɛ́zínzán linu ó. É jló ná bló bónú mɛ ɖěbǔ ná ɖó linlin ɔ ɖɔ xó Mawu tɔn mɛ wɛ é gán jɛ bo ɖo nǔ ɖu wɛ ǎ. Étɛ́ é ka ná wa?

² Pɔ́lu nyɔ́ nǔɖé wa, é wɛ nyí goxɔ gbígbá. Goxɔ gbígbá nyí azɔ̌ bo bɔ wǔ ǎ, amɔ̌, é jló ná w’azɔ̌ kpó alɔ éɖésúnɔ tɔn kpó bá dó kpé nukún dó éɖée wú. É ka ná mɔ azɔ̌ ɖo toxo énɛ́ e mɛ děyiděyi nɔ sukpɔ́ ɖe é a? É ka ná mɔ fí e jɛxá é bá nɔ a? Wǔvɛ́ énɛ́ lɛ́ ɖo fínɛ́ có, Pɔ́lu sɔ́ ayi ɖó azɔ̌ tají e gbé é tɔ́n é jí, é wɛ nyí sinsɛnzɔ́ ɔ.

³ É cí ɖɔ Pɔ́lu nɔ Kɔlɛ́nti nú hwenu ɖé, bɔ sinsɛnzɔ́ e é wa ɖo fínɛ́ é hɛn le wá tawun. Nǔkplɔ́nmɛ tɛ́ lɛ́ ka ɖo azɔ̌ e Pɔ́lu wa ɖo Kɔlɛ́nti lɛ́ é mɛ nú mǐ, bo ná d’alɔ mǐ bɔ mǐ ná ɖe kúnnu mlɛ́mlɛ́ dó Axɔ́súɖuto Mawu tɔn wú ɖo fí e mǐ nɔ nɔ é?

 4, 5. (a) Fítɛ́ Pɔ́lu ka nɔ, hwenu e é ɖo Kɔlɛ́nti é? Agbazazɔ́ tɛ́ é ka wa? (b) Nɛ̌ Pɔ́lu ka sixú ko húzú goxɔzɔ́watɔ́ gbɔn?

⁴ Ée Pɔ́lu wá Kɔlɛ́nti b’ɛ ná nɔ zaan é ɔ, é xo go asú kpó asi kpó e nɔ yí mɛ ganjí é ɖé, Akilási kpó asi tɔn Plisílu alǒ Plísíka kpó wɛ; Jwifu jiji wɛ nú yě. Asú kpó asi kpó ɔ sɛ tɛn wá Kɔlɛ́nti, ɖó gbe e Dadá Klódu ɖe ɖɔ “Jwifu lɛ́ bǐ ní gosín Hlɔ̌ma” é wú. (Mɛ. 18:1, 2) Xwégbe kɛ́ɖɛ́ wɛ Akilási kpó Plisílu kpó yí Pɔ́lu dó ǎ, loɔ, yě lɛ́ ba ɖɔ é ní w’azɔ̌ xá émí. Mǐ xa ɖɔ: “Ðó é [Pɔ́lu] kpó yě kpó nɔ wa azɔ̌ ɖokpó ɔ wútu ɔ, é nɔ xwé yětɔn gbe, bo wa azɔ̌ xá yě, ɖó goxɔzɔ́watɔ́ wɛ yě nyí.” (Mɛ. 18:3) Pɔ́lu nɔ asú kpó asi kpó xomɛnyɔ́tɔ́ énɛ́ e nɔ yí mɛ é xwégbe, hwenu e é ɖo sinsɛnzɔ́ tɔn wa wɛ ɖo Kɔlɛ́nti é. É sixú ko nyí Akilási kpó Plisílu kpó sín xwégbe wɛ é ɖe, hwenu e é wlán wěma ɖé lɛ́ bɔ yě wá húzú akpáxwé Biblu ɔ tɔn é.b

⁵ Nɛ̌ nǔ ka nyí gbɔn bɔ Pɔ́lu e “Gamaliyɛ́li ɖésú wɛ” kplɔ́n wěma é ka lɛ́ nyí goxɔzɔ́watɔ́? (Mɛ. 22:3) É cí ɖɔ ɖo xwe kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ ɔ, é kún nɔ hu winnyá nú Jwifu lɛ́ ɖɔ yě ní lɛ́ kplɔ́n azɔ̌ ɖé vǐ yětɔn e yi wěmaxɔmɛ bo tlɛ se wěma tawun lɛ́ é ó. Táasi wɛ Pɔ́lu gosín ɖo Silisíi; xá ɖé mɛ wɛ bɔ mɛ gěgé nɔ zán avɔ e nɔ nyí cilicium é dó gbá goxɔ. É cí ɖɔ hwenu e Pɔ́lu ɖo wǐnnyáwínnyá mɛ é wɛ é kplɔ́n azɔ̌ ɔ. Étɛ́ goxɔ gbígbá ka nɔ byɔ́? É sixú nɔ byɔ́ ɖɔ è ní lɔn avɔ e ná nɔ xɔ ɔ ta é, alǒ è ní sɛ́n avɔ tlitli e cí gbejee é bo tɔ bá dó bló goxɔ lɛ́ ná. Ðěbǔ wɛ é ná bo nyí ɔ, azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n wɛ.

 6, 7. (a) Linlin tɛ́ Pɔ́lu ka nɔ ɖó dó goxɔzɔ́wiwa wú? Étɛ́ ka xlɛ́ ɖɔ Akilási kpó Plisílu kpó lɔ ɖó linlin ɖokpó ɔ? (b) Nɛ̌ klisánwun égbé tɔn lɛ́ ka nɔ xwedó kpɔ́ndéwú Pɔ́lu, Akilási kpó Plisílu kpó tɔn gbɔn?

⁶ Pɔ́lu sɔ́ goxɔgbígbázɔ́ dó ɖó azɔ̌ e sín dlɔ̌ é nɔ kú, alǒ azɔ̌ e é ná wa ɖo gbɛzán tɔn mɛ é ǎ. É w’azɔ̌ énɛ́ bá dó kpé nukún dó éɖée wú ɖo sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ kpowun wɛ, bo jlá wɛn ɖagbe ɔ “vɔ̌nu.” (2 Kɔ. 11:7) Linlin tɛ́ Akilási kpó Plisílu kpó ka ɖó dó azɔ̌ yětɔn wú? Ðó klisánwun wɛ yě nyí wútu ɔ, é ɖo wɛn ɖɔ linlin e Pɔ́lu ɖó dó agbazazɔ́ wú é wɛ yě lɔ ɖó. Nǔgbó ɔ, hwenu e Pɔ́lu gosín Kɔlɛ́nti ɖo 52 H.M. tɔn é ɔ, Akilási kpó Plisílu kpó jó azɔ̌ yětɔn dó bo xwed’è yi Efɛ́zi. Ðo Efɛ́zi dɔ̌n ɔ, xwé yětɔn gbe wɛ agun xá ɔ mɛ tɔn nɔ bló kplé ɖe. (1 Kɔ. 16:19) Nukɔnmɛ ɔ, yě lɛ́ kɔ yi Hlɔ̌ma, bɔ énɛ́ gúdo ɔ, yě lɛ́ lɛ́ kɔ wá Efɛ́zi. Asú kpó asi kpó kanɖódónǔwútɔ́ énɛ́ sɔ́ nǔ Axɔ́súɖuto ɔ tɔn lɛ́ ɖó tɛn nukɔntɔn ɔ mɛ, bo zán yěɖée dó wa sinsɛnzɔ́ nú mɛ ɖěvo lɛ́ kpó jlǒ kpó, bɔ mɔ̌ mɛ ɔ, nǔ yětɔn su “agun e ɖo akɔta ɖě lɛ́ mɛ lɛ́ é bǐ” nukúnmɛ.—Hlɔ̌. 16:3-5; 2 Tim. 4:19.

⁷ Klisánwun égbé tɔn lɛ́ nɔ xwedó kpɔ́ndéwú Pɔ́lu, Akilási kpó Plisílu kpó tɔn. Sinsɛnzɔ́watɔ́ kanɖódónǔwútɔ́ égbé tɔn lɛ́ nɔ w’azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n bo ma wá “sɔ́ agban kpinkpɛn ɖó” mɛ ɖěvo lɛ́ jí ó. (1 Tɛ. 2:9) Gběxosín-alijítɔ́ gěgé nɔ w’azɔ̌ nú azǎn ɖé lɛ́ ɖo aklúnɔzángbla ɔ mɛ, alǒ nú sun ɖé lɛ́ ɖo xwe ɔ vlamɛ bo nɔ dó kpé nukún dó hudó yěɖésúnɔ tɔn lɛ́ wú, amɔ̌, gběxosín-alijítɔ́zɔ́ ɔ wɛ ɖo tají hú gǎn nú yě; é jɛxá ɖɔ è ní kpa yě. Akilási kpó Plisílu kpó ɖɔhun ɔ, mɛsɛntɔ́ Jexóva tɔn xomɛnyɔ́tɔ́ gěgé nɔ yí nukúnkpénǔwútɔ́ lɛ̌dó tɔn lɛ́ dó xwé yětɔn lɛ́ gbe. Mɛ ɖěɖěe “nɔ yí mɛ” gbɔn mɔ̌ lɛ́ é tuun lě do mɔ̌ wiwa nɔ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mɛ bo nɔ lɛ́ ná hlɔ̌nhlɔ́n mɛ sɔ é.—Hlɔ̌. 12:13.

 8, 9. Nɛ̌ Pɔ́lu ka wa nǔ gbɔn, hwenu e é ɖo wɛn ɔ jlá Jwifu lɛ́ wɛ kpó kanɖódónǔwú kpó bɔ yě klán gbe xá ɛ é? Fítɛ́ é ka yi din bá jlá wɛn ɔ?

⁸ Nǔ e xlɛ́ ɖɔ Pɔ́lu nɔ wa agbazazɔ́ énɛ́ bá dó kpé nukún dó éɖée wú kpowun wɛ é jɛ wě, hwenu e Silási kpó Timɔtée kpó hɛn nǔníná lɛ́ sín Masedwáni wá é. (2 Kɔ. 11:9) Afɔjíafɔjí ɔ, Pɔ́lu ‘jɛ hwenu tɔn bǐ zán dó kplɔ́n xó ɔ mɛ lɛ́ jí [“jó éɖée nú Mawuxó ɖiɖɔ kɛ́ɖɛ́,” Mawuxówéma].’ (Mɛ. 18:5) É ɖo mɔ̌ có, ée é ɖo wɛn ɔ jlá Jwifu lɛ́ wɛ kpó kanɖódónǔwú kpó é ɔ, gbeklánxámɛ syɛ́nsyɛ́n fɔ́n. Pɔ́lu xúxú awu tɔn lɛ́ dó xlɛ́ ɖɔ wɛn gbɛhwlɛ́ngán tɔn e ɖɔ xó dó Klísu wú, bɔ Jwifu gbeklánxámɛtɔ́ lɛ́ gbɛ́ é sín agban kún ɖo ta nú émí ó, bo ɖɔ nú yě ɖɔ: “Hun mitɔn ní nɔ kɔ nú miɖésúnɔ; nyɛ mɛ́ ɖ’é mɛ. Bɛ́sín din ɔ, un ná yi mɛ e ɖo akɔta ɖě lɛ́ mɛ lɛ́ é gɔ́n.”—Mɛ. 18:6; Ezek. 3:18, 19.

⁹ Fítɛ́ Pɔ́lu ka ná jlá wɛn ɔ ɖe din lo? Nya ɖé nɔ nyí Titiwúsi Jusitúsi, mɛ e wá húzú Jwifu é wɛ ná ko n’i bɔ xwé tɔn ɖo ajaja mɛ nú kplɔ́ngbasá ɔ; é yí Pɔ́lu dó xwégbe. Énɛ́ wú ɔ, Pɔ́lu gosín kplɔ́ngbasá ɔ bo yi Jusitúsi xwé. (Mɛ. 18:7) Xwé Akilási kpó Plisílu kpó tɔn kpo ɖo adɔ̌tɛn nyí nú Pɔ́lu wɛ hwenu e é ɖo Kɔlɛ́nti é, amɔ̌, xwé Jusitúsi tɔn wɛ wá húzú fí e mɛsɛ́dó ɔ nɔ bo vlɔ́n kan nú wɛnjíjlázɔ́ ɔ é.

10. Étɛ́ ka xlɛ́ ɖɔ Pɔ́lu kún kán ɖ’é jí bo ná jlá wɛn ɔ mɛ e ɖo akɔta ɖě lɛ́ mɛ lɛ́ é kɛ́ɖɛ́ ó?

¹⁰ Ðɔ e Pɔ́lu ɖɔ ɖɔ émí ná gbɔ bo yi mɛ e ɖo akɔta ɖě lɛ́ mɛ lɛ́ é gɔ́n é ɔ, xlɛ́xlɛ́ wɛ é ɖe ɖɔ é kún sɔ́ kpé nǔ ɖěbǔ xá Jwifu lɛ́ kpó mɛ e wá húzú Jwifu lɛ́ é kpó bǐ, káká jɛ yě mɛ e yí wɛn ɔ lɛ́ é jí ó a? Mɔ̌ xlɛ́ wɛ xó tɔn ɖe ǎ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, “Klisipúsi e nyí nukɔntɔ́ kplɔ́ngbasá ɔ tɔn é ɖi nǔ nú Aklúnɔ, é kpó mɛ e ɖo xwé tɔn gbe lɛ́ é bǐ kpó.” É ɖo wɛn ɖɔ Jwifu e nɔ wá kplɔ́ngbasá ɔ lɛ́ é gěgé xo kpóɖó nú Klisipúsi, ɖó Biblu ɖɔ: “Kɔlɛ́ntinu e se wɛn ɖagbe ɔ lɛ́ é gěgé ɖi nǔ, bɔ è bló batɛ́mu nú yě.” (Mɛ. 18:8) Mɔ̌ mɛ ɔ, xwé Titiwúsi Jusitúsi tɔn gbe húzú fí e agun klisánwun tɔn yɔ̌yɔ́ e è ɖ’ayǐ ɖo Kɔlɛ́nti é nɔ bló kplé ɖe é. Ényí Luki wlán nǔ énɛ́ lɛ́ ɖěbɔdóɖěwú lěe é ko nɔ bló gbɔn é hǔn, é xlɛ́ ɖɔ Pɔ́lu ko xúxú awu tɔn lɛ́ gúdo hwɛ̌ cóbɔ Jwifu énɛ́ lɛ́ kpó mɛ e wá húzú Jwifu lɛ́ é kpó wá húzú klisánwun. Énɛ́ xlɛ́ ɖɔ Pɔ́lu nɔ ɖo gbesisɔmɛ bo ná húzú alɔ dó jlá wɛn ɔ mɛ ɖěbǔ e jló ná se é.

11. Nɛ̌ mǐ mɛ Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ ka nɔ xwedó kpɔ́ndéwú Pɔ́lu tɔn, hwenu e mǐ nɔ ɖo wɛn ɔ jlá mɛ ɖěɖěe ɖo sinsɛn klisánwun-nyíjɛtɔ́ lɛ́ tɔn mɛ lɛ́ é wɛ gbɔn?

¹¹ Égbé ɔ, ɖo ayǐ gěgé jí ɔ, sinsɛn klisánwun-nyíjɛtɔ́ lɛ́ tɔn lɛ́ kpa zinkpo tawun bo nɔ ɖ’acɛ dó mɛ e ɖo sinsɛn yětɔn mɛ lɛ́ é jí tawun. Ðo to ɖé lɛ́ kpó tɔtɛ́ntinto ɖé lɛ́ kpó mɛ ɔ, sinsɛn klisánwun-nyíjɛtɔ́ lɛ́ tɔn lɛ́ sín mɛsɛ́dó lɛ́ ko dó gǎn gěgé bá dɔn mɛ gěgé ɖěvo lɛ́ dó sinsɛn yětɔn mɛ. Hwɛhwɛ ɔ, mɛ e nɔ ɖɔ ɖɔ émí nyí klisánwun lɛ́ é nɔ tɛ́ dó hwɛndonúwiwa lɛ́ wú, lěe Jwifu xwe kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn e ɖo Kɔlɛ́nti lɛ́ é bló gbɔn é. É ɖo mɔ̌ có, Pɔ́lu ɖɔhun ɔ, mǐ mɛ Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ nɔ dó gǎn bo nɔ ba yě mɛ mɔ̌hun lɛ́ mɔ, bo nɔ d’alɔ yě bónú yě ná mɔ nukúnnú jɛ nǔ e yě ko xa ɖo Nǔwlánwlán mímɛ́ lɛ́ mɛ lɛ́ é mɛ. Nú yě ná bo tlɛ klán gbe xá mǐ, alǒ nú sinsɛngán yětɔn lɛ́ ná bo dó ya nú mǐ ɔ, mǐ nɔ jó gbe ǎ. Yě mɛ énɛ́ lɛ́ e “akpakpa nɔ sɔ́ yě dó mawusinsɛn wú,” bɔ é ma ka nɔ “jínjɔ́n nukúnnúmɔjɛnǔmɛ e sɔgbe é jí ǎ” lɛ́ é ɔ, mɛɖéesɔ́hwetɔ́ gěgé sixú ɖo yě mɛ bɔ mǐ ɖó ná ba yě mɔ.—Hlɔ̌. 10:2.

12. Gǎnjɛwú tɛ́ è ka ná Pɔ́lu ɖo nǔmimɔ ɖé mɛ?

¹² Ényí nǔ ɖěbǔ xo kpɔ́n wɛ Pɔ́lu ɖe dó é ná gbɛ kan dó sinsɛnzɔ́ tɔn nu ɖo Kɔlɛ́nti a jí wú wɛ ɔ, nǔxokpɔ́n ɔ blí bú, hwenu e Aklúnɔ Jezu tɔ́n dó jǐ tɔn zǎnmɛ ɖo nǔmimɔ ɖé mɛ bo ɖɔ xó élɔ́ n’i é: “Ma ɖi xɛsi ó, é nyɔ́ wa ɔ, nɔ ɖo xó ɖɔ wɛ bo ma nɔ abwɛ̌ ó, ɖó un ɖo kpɔ́ xá we, mɛ ɖě ná tɔ́n ahwan we bo wa nǔ dó wǔ we ǎ; ɖó mɛ gěgé nyí ce ɖo toxo élɔ́ mɛ.” (Mɛ. 18:9, 10) Nǔmimɔ énɛ́ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú Pɔ́lu tawun! Aklúnɔ ɖésú wɛ ná gǎnjɛwú Pɔ́lu ɖɔ émí ná cyɔ́n alɔ jǐ tɔn bɔ mɛɖé kún ná wa nǔ dó wǔ tɔn ó, lé mɛ gěgé ɖo toxo ɔ mɛ bo ɖó ná se wɛn ɔ. Ée Pɔ́lu mɔ nǔmimɔ ɔ gúdo é ɔ, étɛ́ é ka wa? Mǐ xa ɖɔ: “É nɔ fínɛ́ nú xwe ɖokpó sun ayizɛ́n, bo nɔ kplɔ́n xó Mawu tɔn mɛ lɛ́.”—Mɛ. 18:11.

13. Étɛ́ Pɔ́lu ka sixú ko flín, hwenu e é ɖo hwɛɖiɖɔzinkpo ɔ sɛkpɔ́ wɛ é? Hwɛjijɔ tɛ́ é ka ɖó ɖɔ nǔ kún ná nyí mɔ̌ nú émílɛ́ ó?

¹³ Ée Pɔ́lu bló xwe ɖokpó mɔ̌ ɖo Kɔlɛ́nti gúdo é ɔ, é mɔ kúnnuɖenú ɖěvo e xlɛ́ ɖɔ Aklúnɔ ɖo gǔdo n’i é. “Jwifu lɛ́ sɛ ta kplé bo tɔ́n ahwan Pɔ́lu, bo kplá ɛ yi hwɛ [alǒ hwɛɖiɖɔzinkpo] nukɔn,” é wɛ nyí bêma. (Mɛ. 18:12) Mɛ ɖé lɛ́ lin ɖɔ bêma ɔ, atáa e yi jǐ, bɔ è zán mǎblu fɛ́sinnɔ kpó wěwé kpó dó bló, bo sɔ́ alɔlyɛnzɔ́ sín nǔ lɛ́ dó ba acɔ́ ná é wɛ, b’ɛ sixú ko ɖo malínmálín dó axi Kɔlɛ́nti tɔn sín tɛ́ntin. Tɛnmɛ e ɖo bêma ɔ nukɔn e gbló sɔmɔ̌ bo sixú hɛn mɛ wɔ̌búwɔ́bú. Dobanúnǔ dokunkun tɔn lɛ́ xlɛ́ ɖɔ afɔɖewetɛn jɛ́n hwɛɖiɖɔzinkpo ɔ ɖe dó kplɔ́ngbasá ɔ, hǔn, é lín dó Jusitúsi sín xwé ǎ. Ée Pɔ́lu ɖo bêma ɔ sɛkpɔ́ wɛ é ɔ, é sixú ko flín lěe è nyi awǐnnyaglo dó Etyɛ́ni gbɔn é. Etyɛ́ni énɛ́ wɛ nyí klisánwun nukɔntɔn e è hu, ɖó é ɖe kúnnu dó Jezu wú wútu é. Sólu wɛ è nɔ ylɔ́ Pɔ́lu ɖɔ hwe ɔ nu, bɔ ‘hu e è hu Etyɛ́ni é nyɔ́ nukún tɔn mɛ.’ (Mɛ. 8:1) Nǔ mɔ̌hun ná jɛ dó Pɔ́lu jí din wɛ a? Éǒ, ɖó è ko d’akpá n’i ɖɔ: “Mɛ ɖě ná . . . wa nǔ dó wǔ we ǎ.”—Mɛ. 18:10.

14, 15. (a) Hwɛ tɛ́ Jwifu lɛ́ ka dó Pɔ́lu? Étɛ́wú Galinyɔ́ɔ ka ɖó nǔ xó ɔ nu? (b) Étɛ́ ka xá Sositɛ́nu? Étɛ́wú è ka lin ɖɔ é sixú ko húzú klisánwun?

¹⁴ Étɛ́ ka jɛ, hwenu e Pɔ́lu wá hwɛɖiɖɔzinkpo ɔ nukɔn é? Hwɛɖɔtɔ́ e ɖo zinkpo ɔ jí hwe ɔ nu é wɛ nyí tokpɔngán Akáyi tɔn e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Galinyɔ́ɔ é. Tamɛ-núkplɔ́nmɛtɔ́ Hlɔ̌ma tɔn Sénèque sín fofó wɛ. Jwifu lɛ́ dó hwɛ élɔ́ Pɔ́lu: “Nya élɔ́ ɖo nǔ kplɔ́n togun ɔ wɛ bónú é ná sɛn Mawu lěe sɛ́n ɔ ma yí gbe ná gbɔn ǎ é.” (Mɛ. 18:13) Ðiɖɔ wɛ Jwifu lɛ́ ɖe ɖɔ Pɔ́lu ɖo blǒbló wɛ bɔ Jwifu ɖé lɛ́ ɖo klisánwun húzú wɛ, lé é kún ka xwedó sɛ́n cóbó ɖ’é wú ó. É ɖo mɔ̌ có, Galinyɔ́ɔ mɔ ɖɔ Pɔ́lu kún ‘wa nǔɖé nyi dó’ ó, é kún ka lɛ́ nyí “sɛ́n ɖaxó ɖé wɛ é gba” ó. (Mɛ. 18:14) Galinyɔ́ɔ ba ɖěbǔ bo ná ɖó nu ɖo gɔgɔ Jwifu lɛ́ tɔn mɛ ǎ. Énɛ́ wú ɔ, cóbónú Pɔ́lu tlɛ ná yí xó dó jɛ ahwan éɖée jí ɔ, Galinyɔ́ɔ ɖó nǔ xó ɔ nu! Hwɛdómɛtɔ́ lɛ́ jɛ ma. Yě sún akpɔ dó Sositɛ́nu wú; é wɛ sixú ko ɖyɔ́ Klisipúsi bo nyí nukɔntɔ́ kplɔ́ngbasá ɔ tɔn. Yě zɔn Sositɛ́nu jí “bo jɛ xixo è jí ɖo hwɛɖiɖɔzinkpo ɔ nukɔn.”—Mɛ. 18:17.

¹⁵ Étɛ́wú Galinyɔ́ɔ ma ka gbɛ́ nú ahwan ɔ ɖɔ yě ní ma xo Sositɛ́nu ó ǎ? Bóyá Galinyɔ́ɔ lin ɖɔ Sositɛ́nu wɛ zɔ́n zǐngídi e ɖú dó Pɔ́lu jí wɛ ahwan ɔ ɖe é sín axi, bo ɖo nǔ e é dó é ya wɛ gbɔn mɔ̌. Ðěbǔ wɛ é ná bo nyí ɔ, é cí ɖɔ tagba ɔ tɔ́n kɔ dó ɖagbe jí. Ðo wěma nukɔntɔn e Pɔ́lu wlán sɛ́dó agun Kɔlɛ́nti tɔn ɖo xwe mɔ̌kpán gúdo é mɛ ɔ, é ɖɔ nɔví súnnu ɖé xó b’ɛ nɔ nyí Sositɛ́nu. (1 Kɔ. 1:1, 2) Sositɛ́nu e è xo ɖo Kɔlɛ́nti é ka wɛ a? Ényí Sositɛ́nu énɛ́ wɛ hǔn, nǔ énɛ́ e jɛ dó jǐ tɔn é sixú ko zɔ́n bɔ é húzú klisánwun.

16. Nɛ̌ xó élɔ́ e Aklúnɔ ɖɔ é ka ná hlɔ̌nhlɔ́n mǐ bónú mǐ ná kpo ɖo wɛn ɔ jlá wɛ gbɔn: “Nɔ ɖo xó ɖɔ wɛ bo ma nɔ abwɛ̌ ó, ɖó un ɖo kpɔ́ xá we”?

¹⁶ Flín ɖɔ Jwifu lɛ́ ko gbɛ́ wɛn e jlá wɛ Pɔ́lu ɖe é gúdo hwɛ̌, cóbɔ Aklúnɔ Jezu wá ná ɛ gǎnjɛwú, bo ɖɔ: “Ma ɖi xɛsi ó, é nyɔ́ wa ɔ, nɔ ɖo xó ɖɔ wɛ bo ma nɔ abwɛ̌ ó, ɖó un ɖo kpɔ́ xá we.” (Mɛ. 18:9, 10) É ná nyɔ́ tawun ɖɔ mǐ ní hɛn xó énɛ́ lɛ́ ayi mɛ, tají ɔ, hwenu e è gbɛ́ wɛn mǐtɔn é. Mǐ ní ma wɔn gbeɖé ɖɔ Jexóva nɔ mɔ nǔ jɛ ayi mɛ, bo nɔ dɔn ayijlɔ́jlɔ́nɔ lɛ́ wá éɖée gɔ́n ó. (1 Sam. 16:7; Jaan 6:44) Wǔsyɛ́n dó lanmɛ nú mɛ sín nǔɖé wɛ é nyí nú mǐ, bónú mǐ ná kpo ɖo alɔnu mǐtɔn hɛn ján wɛ ɖo sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ! Xwewú xwewú ɔ, mɛ afatɔ́n mɔ̌kpán nɔ bló batɛ́mu, énɛ́ wɛ nyí mɛ kanweko mɔ̌kpán gbe bǐ gbe. Jezu ná gǎnjɛwú élɔ́ mɛ ɖěɖěe nɔ xwedó gbeɖiɖe e ɖɔ è ní “bló bónú mɛ lɛ́ ní húzú ahwanvú ɖo akɔta lɛ́ bǐ mɛ” é: “Un ɖo kpɔ́ xá mi ɖo azǎn lɛ́ bǐ jí, káká jɛ azǎn gǔdo gúdo tɔn gbɛ élɔ́ tɔn lɛ́ mɛ.”—Mat. 28:19, 20.

17, 18. Étɛ́ jí lin tamɛ dó wɛ Pɔ́lu ka sixú ko ɖe, hwenu e é dó tɔjíhún xwe Efɛ́zi é?

¹⁷ Mǐ sixú ɖɔ bo t’afɔ jí ɖɔ lěe Galinyɔ́ɔ wa nǔ xá gbeklánxámɛtɔ́ Pɔ́lu tɔn lɛ́ gbɔn é wɛ tɔ́n kɔ dó fífá sín hwenu mɛ nú agun klisánwun tɔn yɔ̌yɔ́ e è ɖ’ayǐ ɖo Kɔlɛ́nti é ǎ. É ɖo mɔ̌ có, Pɔ́lu nɔ fínɛ́ “nú azǎn gěgé” cóbó dó éɖabɔ nú nɔví tɔn Kɔlɛ́ntinu lɛ́. Ðo xwejíhwenu 52 H.M. tɔn ɔ, é bló tuto bo ná dó tɔjíhún sín tɔjíhúnglíntɛn Sanklé tɔn yi Silíi; Sanklé ɖo kilomɛ́tlu wǒɖokpó mɔ̌ dó zǎnzǎnhwe jí Kɔlɛ́nti tɔn. Amɔ̌, cóbónú Pɔ́lu ná gosín Sanklé ɔ, “é kpa ɖa . . . ɖó é dó akpá ɖé wútu.”c (Mɛ. 18:18) Énɛ́ gúdo ɔ, é kplá Akilási kpó Plisílu kpó bɔ yě dó tɔjíhún gbɔn Égée Xú ɔ jí yi Efɛ́zi ɖo Azíi Kpɛví ɔ.

¹⁸ Ée Pɔ́lu ɖo Sanklé gosín wɛ é ɔ, é sixú ko lin tamɛ dó hwenu e é zán ɖo Kɔlɛ́nti é jí wɛ. É ɖó nǔ ɖagbe e jí é ná lin tamɛ dó lɛ́ é gěgé, bo lɛ́ ɖó hwɛjijɔ e wú é ná j’awǎ é gěgé. Sun 18 e é wa sinsɛnzɔ́ ɖo dɔ̌n ná lɛ́ é hɛn le wá. È ɖó agun Kɔlɛ́nti tɔn nukɔntɔn ɔ ayǐ, bɔ yě nɔ bló kplé ɖo Jusitúsi sín xwégbe. Jusitúsi, Klisipúsi kpó xwédo tɔn kpó, gɔ́ nú mɛ gěgé ɖěvo lɛ́ ɖo mɛ ɖěɖěe wá húzú nǔɖitɔ́ lɛ́ é mɛ. Nǔɖitɔ́ yɔ̌yɔ́ énɛ́ lɛ́ vɛ́ nú Pɔ́lu tawun, ɖó é wɛ d’alɔ yě bɔ yě húzú klisánwun. É wá wlán nǔ sɛ́dó yě, bo tínmɛ ɖɔ yě cí wěmasɛ́dómɛ e mɛ è kpa mɛ ɖe bɔ è wlán dó ayi émítɔn mɛ é ɖɔhun. Mǐ lɔmɔ̌ ɔ, mǐ nɔ vɛ́ kpó mɛ ɖěɖěe è jɔ wǔ mǐ bɔ mǐ d’alɔ yě bɔ yě wlí nǔgbó li ɔ lɛ́ é kpó tawun. ‘Wěmasɛ́dómɛ e mɛ è kpa mɛ ɖe lɛ́ é’ gbɛɖe mɔ̌hun lɛ́ mimɔ nɔ víví nú mɛ tawun!—2 Kɔ. 3:1-3.

19, 20. Étɛ́ Pɔ́lu ka wa, hwenu e é wá Efɛ́zi é? Étɛ́ kpɔ́ndéwú tɔn ka kplɔ́n mǐ dó nǔ gbigbɔ tɔn lɛ́ gbé nyinya wú?

¹⁹ Ée Pɔ́lu wá Efɛ́zi é ɔ, é jɛ wɛn ɔ jlá jí azɔn ɖokpó. É “yi kplɔ́ngbasá ɔ bo jɛ xó jlɛ́ dó xó wú xá Jwifu lɛ́ jí.” (Mɛ. 18:19) Gayɛnu tɔn ɔ, azǎn kléwún ɖé jɛ́n Pɔ́lu bló ɖo Efɛ́zi. È byɔ́ ɛ ɖɔ é ní nɔ fínɛ́ nú hwenu gěgé có, “é ka yí gbe ǎ.” Ée é dó éɖabɔ nú Efɛ́zinu lɛ́ gúdo é ɔ, é ɖɔ nú yě ɖɔ: “Ényí Jexóva jló ɔ, un ná lɛ́vɔ́ lɛ́ kɔ wá mi gɔ́n.” (Mɛ. 18:20, 21) É ɖo wɛn ɖɔ Pɔ́lu tuun ɖɔ mɛ gěgé kpo ɖo Efɛ́zi bo ɖó ná se wɛn ɔ. Mɛsɛ́dó ɔ lin ná lɛ́ lɛ́ kɔ wá, amɔ̌, é jó nǔ lɛ́ bǐ dó nyi Jexóva sín alɔ mɛ. Kpɔ́ndéwú ɖagbe e mǐ ná xwedó é ɖé nɛ́ ǎ cé? Nú mǐ ɖo nǔ gbigbɔ tɔn lɛ́ gbé nya wɛ ɔ, mǐ ɖó ná bló tuto jɛ nukɔn. É ɖo mɔ̌ có, mǐ ɖó ná nɔ mlɛ́ ali e xlɛ́ mǐ wɛ Jexóva ɖe é hwebǐnu, bo ná nɔ ba ná wa nǔ sɔgbe xá jlǒ tɔn.—Ja. 4:15.

²⁰ Pɔ́lu jó Akilási kpó Plisílu kpó dó nyi Efɛ́zi, bo dó tɔjíhún wá Sezalée. É cí ɖɔ Jeluzalɛ́mu wɛ “é yi” bo dó gbe agun e ɖo fínɛ́ é. Énɛ́ gúdo ɔ, é yi fí e é yi káká ɔ, é nɔ wá nɔ é, é wɛ nyí Antyɔ́ci Silíi tɔn. Tomɛyiyi mɛsɛ́dó tɔn tɔn wegɔ́ ɔ fó dó ɖagbe jí. Étɛ́ ka ɖo te kpɔ́n ɛ ɖo tomɛyiyi mɛsɛ́dó tɔn tɔn gǔdo tɔn ɔ hwenu?