Lee Klisanwun ɖé Sixu Bló Gbɔn Bɔ Alɔwliwli Tɔn Kpa ɛ É

 1. Alɔwliwli nɔ bɛ́ kpo awǎjijɛ kpo hwɛhwɛ có, etɛ mɛ e wlí alɔ lɛ é ka sixu ɖó nukún? (Kpɔ́n fɔtóo e ɖò bǐbɛ̌mɛ é.)

HWENU e yawo ɖɛkpɛɖɛkpɛ ɖé xwetɔ́n ɖò asúxɔ́ntɔn tɔn ɖɛkpɛɖɛkpɛ ɔ nukɔn ɖò alɔwliwlizán yetɔn gbè é ɔ, nu sixu ɖɔ awǎjijɛ e ye nɔ ɖó é ǎ. Hwenu e ye ɖò xɔ́ntɔn mɛ é ɔ, wanyiyi e ye ɖó nú yeɖée lɛ é jɛji sɔmɔ̌ bɔ ye ɖò gbesisɔmɛ bo na d’akpá nú yeɖée lɛ ɖɔ emi na nɔ gbeji nú emiɖée lɛ bo nyí asú kpo asì kpo. Nugbǒ wɛ ɖɔ huzuhuzu ɖé lɛ ɖò dandan, ɖó gbɛzán wè wɛ jɛ kpɔ́ bo ɖó xwédo yɔyɔ̌ ɖé ayǐ. Amɔ̌, Xó Mawu Tɔn ɔ ɖè wě e nùnywɛ kpé lɛ é xá mɛ e jló na wlí alɔ lɛ é, ɖó Dowatɔ́ alɔwliwli tɔn ɔ ba ɖɔ asú kpo asì kpo ɖokpo ɖokpo sín alɔwliwli ni kpa ye bo lɛ́ na awǎjijɛ ye. (Nùx. 18:22) É ɖò mɔ̌ có, Mawuxówema ɔ ɖɔ nyì wɛn ɖɔ gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ e wlí alɔ lɛ é “nɔ mɔ wuvɛ̌ ɖò gbɛ̀ e ye nɔ zán ayihɔngbe ayihɔngbe ɔ mɛ.” (1 Kɔ. 7:28) Nɛ̌ è ka sixu ɖè wuvɛ̌ mɔhun kpò dɔɔ gbɔn? Etɛ ka sixu zɔ́n bɔ Klisanwun ɖé sín alɔwliwli na yì ta?

 2. Wanyiyi alɔkpa tɛ lɛ mɛ e wlí alɔ lɛ é ka ɖó na ɖó nú yeɖée lɛ?

² Biblu tɛɖɛ̌ jí ɖɔ wanyiyi ɖò taji. È ɖó hudo wanyiyi e gɔ́ngɔ́n é (phi·liʹa ɖò Glɛkigbe mɛ) tɔn ɖò alɔwliwli mɛ. Wanyiyi xóɖóxámɛ tɔn (eʹros) nɔ dó vivǐ alɔwliwli mɛ, lobɔ wǎn yí nú xwédo (stor·geʹ) ɖò taji hwenu e vǐ xó byɔ mɛ é. É ɖò mɔ̌ có, wanyiyi e jinjɔn nugbodòdó jí é (a·gaʹpe) wɛ nɔ zɔ́n bɔ alɔwliwli ɖé nɔ yì ta. Mɛsɛ́dó Pɔlu wlan dó wanyiyi enɛ wu ɖɔ: “Sunnu ɖokpo ɖokpo ɖó na yí wǎn nú asì tɔn éɖesunɔ ɖɔhun; nyɔnu ɖokpo ɖokpo ɖó na sí asú tɔn.”​—Efɛ. 5:33.

 3. Bǎ tɛ mɛ wɛ wanyiyi e ɖò alɔwliwli ɖé mɛ é ɖó na syɛn ɖó?

³ Pɔlu wlan ɖɔ: “Sunnu lɛ mi, mi yí wǎn nú asì mitɔn lɛ, lee Klisu yí wǎn nú agun ɔ gbɔn kaka bo sɔ́ éɖée jó dó ta tɔn mɛ é.” (Efɛ. 5:25) Bonu ahwanvu Jezu tɔn lɛ na wà nǔ éɖɔhun ɔ, ye ɖó na yí wǎn nú yeɖée lɛ lee éyɛ yí wǎn nú ye gbɔn é ɖɔhun. (Xà Jaan 13:34, 35; 15:12, 13.) Enɛ wu ɔ, wanyiyi e nɔ tíìn ɖò alɔwliwli Klisanwun lɛ tɔn mɛ é ɖó na syɛn sɔmɔ̌ bɔ asú ɔ alǒ asì ɔ na ɖò gbesisɔmɛ bá kú dó mɛ ɖě ɔ tamɛ, enyi é byɔ ɖó mɔ̌ ɔ nɛ. Mɔ̌ biblo sixu vɛwǔ tawun hwenu e gbemanɔkpɔ́ syɛnsyɛn ɖé tíìn ɖò tɛntin yetɔn é. É ɖò mɔ̌ có, wanyiyi a·gaʹpe “nɔ dɛ ɖò nǔ bǐ nu” bo “nɔ hɛn nùɖiɖi mǐtɔn, kpo nukúnɖiɖo mǐtɔn kpo, kpodo hunkúkú mǐtɔn kpan ɖó te.” Nugbǒ ɔ, “wanyiyi na vɔ gbeɖé ǎ.” (1 Kɔ. 13:7, 8) Enyi asú kpo asì kpo e nɔ ɖi xɛsi nú Mawu lɛ é nɔ flín akpá e ye dó nú yeɖée lɛ ɖɔ emi na yí wǎn nú emiɖée lɛ, bo lɛ́ nɔ gbeji nú emiɖée lɛ é ɔ, é na d’alɔ ye bɔ ye na w’azɔ̌ ɖó kpɔ́ sɔgbe kpo nugbodòdó titewungbe Jehovah tɔn lɛ kpo, bo na nɔ ɖeɖɛ tagba ɖebǔ e sixu fɔ́n é.

4, 5. (a) Ði tatɔ́ xwédo ɖé tɔn ɔ, azɔ̌ tɛ ka nyí asú ɖé tɔn? (b) Linlin tɛ asì ɖé ka ɖó na nɔ ɖó dó tatɔ́ e asú tɔn nyí é wu? (c) Huzuhuzu tɛ lɛ asú kpo asì kpo ɖé ka bló?

⁴ Pɔlu wlan dó azɔ̌ e nyí mɛ ɖokpo ɖokpo tɔn ɖò alɔwliwli mɛ é wu bo ɖɔ: “Nyɔnu lɛ mi, mi ni nɔ hwíhwɛ́ miɖée ɖó asú mitɔn lɛ glɔ, lee mi nɔ hwíhwɛ́ miɖée ɖó Aklunɔ glɔ gbɔn é. Ðó asú wɛ nɔ kpa acɛ nú asì tɔn, lee Klisu kpa acɛ nú agun tɔn gbɔn é.” (Efɛ. 5:22, 23) Tuto enɛ ɔ sɔ́ asì ɔ hwe ɖò asú tɔn kpá ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, é d’alɔ ɛ bonu é na wà azɔ̌ elɔ e Mawu zɔ́n asì lɛ é: “É nyɔ́ bonu gbɛtɔ́ [Adamu] na nɔ éɖokponɔ ǎ. Un na bló alɔgɔnúmɛtɔ́ ɖokpo n’i, bɔ é na jɛxa ɛ.” (Bǐb. 2:18) Ði lee Klisu e “kpa acɛ nú agun” ɔ é ɖè wanyiyi xlɛ́ gbɔn é ɔ, mɔ̌ ɖokpo wɛ asú Klisanwun ɖé ɖó na wà tatɔ́zɔ́ tɔn kpo wanyiyi kpo gbɔn. Enyi é wà mɔ̌ ɔ, asì tɔn sín ayi na j’ayǐ, bɔ sísí ɖiɖó n’i, gudo ninɔ n’i, kpo glɔ tɔn hwíhwɛ́ hwíhwɛ́ dó kpo na nɔ jɛmɛ n’i.

⁵ Cathy^[1] yí gbè ɖɔ alɔwliwli nɔ byɔ huzuhuzu ɖé lɛ ɖò mɛ sí bo ɖɔ: “Hwenu e un nyí nɔví nyɔnu tlɛnnɔ ɖé é ɔ, un ɖò nyiɖée sí bo nɔ kpé nukún nyiɖée wu. Alɔwliwli byɔ huzuhuzu ɖé lɛ ɖò así ce, ɖó un ɖó na nɔ kpɛnzɔn asú ce. É nɔ bɔwǔ hwebǐnu ǎ, amɔ̌, nǔ lɛ biblo lee Jehovah jló gbɔn é zɔ́n bɔ mǐ vɛ́ d’eji.” Asú tɔn Fred ɖɔ: “Gbeta lɛ kɔn wiwa bɔwǔ nú mì kpɔ́n ǎ. Ðò alɔwliwli mɛ ɔ, tamɛ linlin dó mɛ wè jí cobo wà nǔ zɔ́n bɔ é lɛ́ vɛwǔ d’eji. Amɔ̌, ɖɛxixo bo ba alixlɛ́mɛ Jehovah tɔn kpo tó ɖiɖó nǔ e asì ce lin é ganji kpo nɔ ɖò nǔ lɛ hɛn bɔwǔ wɛ ayihɔngbe ayihɔngbe. Un mɔ ɖɔ gbɛ̌ta jɔ gbɛ̌ta ɖé wɛ mǐ nyí!”

 6. Hwenu e tagba lɛ fɔ́n ɖò asú kpo asì kpo ɖé tɛntin é ɔ, nɛ̌ wanyiyi ka nɔ ‘dɔn ye cá bonu ye na nɔ bǔ ganji’ gbɔn?

⁶ Bonu alɔwliwli ɖé na lidǒ ɔ, mɛ wè lɛ ɖó na yí gbè ɖɔ emi mɛ bǐ wɛ nyí hwɛhutɔ́. Ye ɖó na ‘nɔ mɔ yeɖée gbɔ bo na nɔ sɔ́ jlǒ dó sɔ́ hwɛ kɛ yeɖée.’ Nugbǒ ɔ, sunnu ɔ kpo nyɔnu ɔ kpo bǐ wɛ na wà nǔ nyì dò. É ɖò mɔ̌ có, enyi nǔ nyí mɔ̌ ɔ, ali wɛ hun nú ye bɔ nùwanyido enɛ lɛ na kplɔ́n nǔ ye, bɔ ye na nɔ sɔ́ hwɛ kɛ yeɖée, lobo na na tɛn wanyiyi b’ɛ na kp’acɛ bo ‘dɔn ye cá bonu ye na nɔ bǔ ganji.’ (Kolo. 3:13, 14) Gɔ́ na ɔ, “wanyiyi nɔ kú hǔn; é nɔ nyɔ́ xomɛ. . . . é ka nɔ lɛ́ hɛn mɛ dó xomɛ ǎ.” (1 Kɔ. 13:4, 5) È ɖó na nɔ yawu sè nǔ jɛ mɛɖée gbè mɛ. Enɛ wu ɔ, asú kpo asì kpo Klisanwun ɖé ɖó na nɔ tɛnkpɔn bo ɖeɖɛ gbemanɔkpɔ́ ɖebǔ e na wá tɛntin yetɔn é cobɔ hwe na nɔ yì xɔ. (Efɛ. 4:26, 27) “Ma sìn xomɛ ó, sɔ́ kɛ mì” ɖiɖɔ dó nùjɔnǔ mɛ nɔ byɔ mɛɖesɔhwe kpo akɔnkpinkpan kpo, amɔ̌, é nɔ d’alɔ asú kpo asì kpo lɛ tawun bɔ ye nɔ ɖeɖɛ tagba lɛ, bo nɔ sɛkpɔ yeɖée d’eji.

7, 8. (a) Wě tɛ Biblu ka ɖè xá mɛ dó xóɖóxámɛ ɖò alɔwliwli mɛ wu? (b) Etɛwu asú kpo asì kpo lɛ ka ɖó na nɔ ɖè wanyiyi xlɛ́ yeɖée lɛ ɖò walɔ yetɔn lɛ mɛ?

⁷ Biblu kplɔ́n nǔ titewungbe e na d’alɔ asú kpo asì kpo lɛ bɔ ye na ɖó linlin e ɖò jlɛ̌ jí é dó xɔ yiyi nú yeɖée wu. (Xà 1 Kɔlɛntinu lɛ 7:3-5.) Lee nǔ nɔ cí nú mɛ e è da é kpo hudo tɔn lɛ kpo hinhɛn dó ayi mɛ ɖò taji. Enyi è ma wà nǔ xá asì ɖé kpo wanyiyi kpo ǎ ɔ, é sixu vɛwǔ n’i bonu é na mɔ vivǐ ɖò akpáxwé alɔwliwli tɔn enɛ ɔ mɛ. È ɖɔ nú asú lɛ ɖɔ ye ni nɔ “zán gbɛ̀ ɖagbe” xá asì yetɔn lɛ alǒ nɔ wà nǔ xá ye kpo nukúnnúmɔjɛnǔmɛ kpo. (1 Pi. 3:7) Xóɖóxámɛ ɖó na nɔ nyí kɔgbidinúmɛ xó alǒ nùbyɔbyɔ xó ǎ, loɔ, mɛ wè lɛ bǐ wɛ ɖó na ɖò gbesisɔmɛ na. Sunnu ɔ sixu nɔ yawu yí gbè na hú nyɔnu ɔ, amɔ̌, ye bǐ ɖó na ɖó jlǒ tɔn hwe ɔ nu.

⁸ Biblu ɖɔ ayihun wanyiyi tɔn alɔkpa e na nɔ zɔn kpɔ́ kpo xóɖóxámɛ ɔ kpo é, kpodo bǎ e mɛ è na da ayihun enɛ lɛ ɖó é kpo ǎ; é ɖò mɔ̌ có, é ɖɔ wanyiyi ɖiɖexlɛ́ xó. (Han. 1:2; 2:6) Klisanwun asú kpo asì kpo lɛ ɖó na nɔ ɖè wanyiyi xlɛ́ yeɖée lɛ ɖò walɔ yetɔn lɛ mɛ.

 9. Aniwu jlǒ xóɖóxámɛ tɔn ɖiɖó nú mɛ ɖevo zɛ asú alǒ asì mɛtɔn wu ka nyla?

⁹ Wanyiyi ɖaxó ɖiɖó nú Mawu kpo nɔzo kpo na zɔ́n bɔ mɛɖebǔ alǒ nǔ ɖebǔ na d’avaja kancica alɔwliwli ɖé tɔn mɛ ǎ. Alɔwliwli ɖé lɛ tíìn bɔ tagba ko byɔ mɛ alǒ ye ko gbà, ɖó sunnu ɔ abǐ nyɔnu ɔ huzu kannumɔ nú fɔtóo nùblibliwiwa tɔn lɛ kpinkpɔn wutu. È ɖó na li za xá jlǒ mɔhun alǒ jlǒ xóɖóxámɛ tɔn ɖebǔ e è na ɖó nú mɛ ɖevo zɛ asú alǒ asì mɛtɔn wu é titewungbe tɔn. Alɔlwɛ ɖúɖú xá mɛ e è ma wlí alɔ xá ǎ é tlɛ nyí wanyiyi má ɖó sín nǔ, bɔ è ɖó na nyì alɔ na. Flínflín ɖɔ Mawu mɔ nukúnnú jɛ linlin kpo walɔ mǐtɔn lɛ bǐ kpo wu na zɔ́n bɔ jlǒ e mǐ ɖó bo na nyɔ́ nukún tɔn mɛ, lobo na lɛ́ nɔ mímɛ́ jí é na syɛn d’eji.—Xà Matie 5:27, 28; Eblée lɛ 4:13.

10, 11. (a) Nɛ̌ mɛ gbigbɛ́ xó ɔ ka gbakpé sɔ? (b) Etɛ Biblu ka ɖɔ dó kínklán wu? (c) Etɛ ka na d’alɔ asú ɖé alǒ asì ɖé b’ɛ ma na zɔn kplakpla jí bo klán ǎ?

¹⁰ Tagba syɛnsyɛn e kpa zinkpo ɖò alɔwliwli mɛ lɛ é sixu zɔ́n bɔ mɛ ɖokpo alǒ ye mɛ wè lɛ bǐ lin tamɛ dó kínklán alǒ mɛ gbigbɛ́ jí. Ðò tò ɖé lɛ mɛ ɔ, mɛ e wlí alɔ lɛ é vlɔɖówe jɛji nɔ wá gbɛ́ yeɖée lɛ. Nǔ enɛ sukpɔ́ ɖò agun Klisanwun tɔn mɛ ǎ, amɔ̌, tagba alɔwliwli tɔn lɛ e fɔ́n bo ɖò jijɛji wɛ ɖò togun Mawu tɔn mɛ é nɔ ɖu ayi mɛ nú mɛ.

¹¹ Biblu na alixlɛ́mɛ elɔ lɛ mɛ ɖɔ: “Nyɔnu e da asú ɔ ɖó na jó asú tɔn dó ǎ; sunnu ɖé ka ɖó na nya asì tɔn ǎ . . . Enyi nyɔnu ɔ ka wá jó asú tɔn dó ɔ, ni ma sɔ́ vɔ́ asú ɖevo da ó, abǐ ni dóhwɛ gbɔ xá asú tɔn.” (1 Kɔ. 7:10, 11) È ɖó na sɔ́ nukún kpɛví dó kpɔ́n kínklán kpo mɛ e è wlí alɔ xá é kpo na ǎ. È sixu mɔ ɖɔ kínklán wɛ na ɖeɖɛ tagba syɛnsyɛn e fɔ́n lɛ é có, mɔ̌ biblo nɔ hɛn tagba ɖevo lɛ wá hwɛhwɛ. Ee Jezu vɔ́ xó e Mawu ɖɔ bo ɖɔ ɖɔ sunnu ɖé na jó tɔ́ tɔn kpo nɔ tɔn kpo dó bo na jɛ kpɔ́ xá asì tɔn é ɖɔ gudo é ɔ, é ɖɔ: “Gbɛtɔ́ ni bo ma klán nǔ e Mawu dɔn cá ɔ ó.” (Mat. 19:3-6; Bǐb. 2:24) Tinmɛ enɛ tɔn wɛ lɛ́vɔ nyí ɖɔ asú ɖé alǒ asì ɖé ɖó na “klán nǔ e Mawu dɔn cá ɔ” ǎ. Tɛgbɛnú wɛ Jehovah nɔ kpɔ́n alɔwliwli dó mɔ. (1 Kɔ. 7:39) Hinhɛn d’ayi mɛ ɖɔ mǐ mɛ bǐ wɛ na ɖó gbè nú Mawu ɖó na sísɛ́ asú kpo asì kpo lɛ, bɔ ye na nɔ tɛnkpɔn bo yawu ɖeɖɛ tagba lɛ, bonu ye ni ma wá syɛn ó.

12. Etɛ ka sixu zɔ́n bɔ mɛ e wlí alɔ é ɖé na lin tamɛ dó kínklán jí?

¹² Nukúnɖiɖo e ma ɖò jlɛ̌ jí ǎ lɛ é sixu dɔn tagba wá alɔwliwli ɖé mɛ. Hwenu e mɛɖé lin ɖɔ emi na ɖó awǎjijɛ ɖò alɔwliwli mɛ, b’ɛ ma ka sɔ́ wá nyí mɔ̌ ǎ é ɔ, mɛ ɔ sixu mɔ akpɔ̀, mɔ ɖɔ è táfú emi, bo tlɛ sixu sìn xomɛ tawun. Ðó lee nǔ nɔ cí nú mɛ ɖokpo é gbɔn vo dó mɛ ɖě ɔ tɔn, bɔ ye ka lɛ́ yí kplɔ́n vovo lɛ wutu ɔ, tagba lɛ sixu wá; alǒ gbemanɔkpɔ́ lɛ sixu fɔ́n dó akwɛ, hɛnnumɔ lɛ, kpo vǐ lɛ kplɔnkplɔn kpo wu. É ɖò mɔ̌ có, awǎjijɛ sín nǔ wɛ é nyí ɖɔ Klisanwun asú kpo asì kpo gègě nɔ mɔ ɖɔgbotínsá nú tagba mɔhun lɛ, ɖó ye nɔ jó Mawu dó b’ɛ nɔ xlɛ́ ali ye.

13. Hwɛjijɔ tɛ lɛ ka sixu zɔ́n bɔ è na klán?

¹³ Hweɖelɛnu ɔ, hwɛ mɛtɔn sixu jɔ ɖɔ è ni klán. Jlǒ sísɔ́ dó gbɛ́ ɖɔ è kún na kpé nukún dó xwédo mɛtɔn wu ó, adakaxomɛwu zɛ xwé wu, kpo hwenu e Jehovah sinsɛn wá vɛwǔ bǐ é kpo nyí ninɔmɛ bunɔ e zɔ́n bɔ mɛɖé lɛ klán é ɖé lɛ. Klisanwun asú kpo asì kpo ɖěɖee ɖò tagba syɛnsyɛn lɛ mɔ wɛ ɖò alɔwliwli yetɔn mɛ é ɖó na ba alɔdo ɖò mɛxo agun tɔn lɛ gɔ́n. Nɔví sunnu enɛ lɛ e ko mɔ nǔ gègě kpɔ́n é sixu d’alɔ asú kpo asì kpo lɛ bɔ ye na zán wěɖexámɛ Xó Mawu Tɔn tɔn. Hwenu e mǐ ɖò tagba xɔsa tɔn lɛ ɖeɖɛ wɛ é ɔ, mǐ ɖó na xoɖɛ bo byɔ gbigbɔ Jehovah tɔn kpo alɔdo tɔn kpo, bo na dó sixu zán nugbodòdó Biblu tɔn lɛ bo ɖè nǔ e gbigbɔ tɔn nɔ na mɛ lɛ é xlɛ́.​—Ga. 5:22, 23.^[2]

14. Etɛ Biblu ka ɖɔ nú Klisanwun ɖěɖee wlí alɔ xá mɛ e ma ko ɖò Jehovah sɛ̀n wɛ ǎ lɛ é?

¹⁴ Ðò ninɔmɛ ɖé lɛ mɛ ɔ, é nɔ wá jɛ bɔ Klisanwun ɖé nɔ wlí alɔ xá mɛ e ma ko ɖò Jehovah sɛ̀n wɛ ǎ é ɖé. Ðò ninɔmɛ enɛ lɛ mɛ ɔ, Biblu na hwɛjijɔ ɖagbe e wu ye ɖó na kpó ɖò kpɔ́ lɛ é. (Xà 1 Kɔlɛntinu lɛ 7:12-14.) Enyi asú alǒ asì nùmaɖitɔ́ ɔ na bo tlɛ mɔ nǔ jɛ wu kpo é gbɔ kpo ɔ, “mɛɖeɖóvo Mawu tɔn” wɛ é nyí, ɖó é da nùɖitɔ́ ɖé wutu. Vǐ ɖebǔ e ye na jì lɛ é na nyí “mɛ mímɛ́,” bo na ɖò alɔcyɔnmɛji Mawu tɔn glɔ. Pɔlu tinmɛ ɖɔ: “Hwi nyɔnu e ɖi nǔ nú Klisu ɔ, a tuùn nú a na hwlɛn asú towe gán à? Abǐ hwi sunnu e ɖi nǔ nú Klisu ɔ, a tuùn nú a na hwlɛn asì towe gán à?” (1 Kɔ. 7:16) Agun Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ tɔn lɛ bǐ mɛ wɛ è nɔ ɖibla mɔ asú kpo asì kpo e mɛ e nyí Klisanwun ɖò ye mɛ é ‘hwlɛn mɛ ɖě ɔ gán’ é ɖè.

15, 16. (a) Etɛ Biblu ka kplɔ́n asì Klisanwun e sín asú ma nɔ sɛ̀n Mawu ǎ lɛ é? (b) Enyi “mɛ e ma ɖi nǔ nú Klisu ǎ ɔ jló na klán” ɔ, etɛ Klisanwun ɖé ka na wà?

¹⁵ Mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ kplɔ́n asì Klisanwun lɛ ɖɔ ye ni nɔ hwíhwɛ́ yeɖée dó asú yetɔn lɛ glɔ, “bonu mɛɖé ɖò ye mɛ, bo ma ɖi nǔ nú Mawuxó ɔ ǎ ɔ, [ye] na dɔn ɛ gbɔn walɔ [ye]tɔn lɛ gblamɛ, bɔ é na ɖi nǔ. É byɔ ɖɔ [ye] ni ɖɔ xó ɖé ǎ; ɖó ye na mɔ lee zinzan [ye]tɔn mɛ́, bo ɖó sísí gbɔn é.” “Fífá kpo vivo ɖò ayi mɛ kpo” sín acɔ́, ee nyí acɔ́ ɖé bo “xɔ akwɛ ɖaxó ɖò Mawu gɔ́n” é biba sixu zɔ́n bɔ asì ɖé na yawu dɔn asú tɔn wá sinsɛn-biblo nugbǒ ɔ li jí hugǎn xóɖiɖɔ dó nǔ e éyɛ asì ɔ ɖi nǔ na lɛ é jí.​—1 Pi. 3:1-4.

¹⁶ Enyi asú alǒ asì nùmaɖitɔ́ ɖé ɖɔ ɖɔ emi na klán ɔ ka ló? Biblu ɖɔ: “Nú mɛ e ma ɖi nǔ nú Klisu ǎ ɔ jló na klán xá asú tɔn abǐ asì tɔn e ɖi nǔ nú Klisu ɔ hǔn, é ni jó è dó ni yì; enyi nǔ cí mɔ̌ ɔ, hǔn asisúnɔ abǐ nyɔnu ɖò asúxwé e ɖi nǔ nú Klisu ɔ jɛ éɖée sí; ɖó mǐ na mɔ fífá wutu wɛ Mawu ylɔ mǐ.” (1 Kɔ. 7:15) Ðiɖɔ wɛ wemafɔ enɛ ɖè ɖɔ Klisanwun ɔ vo dìn bo na vɔ́ alɔ wlí sɔgbe kpo Mawuxówema ɔ kpo ǎ, loɔ, é ɖò dandan ɖɔ é ni gbidi kɔ nú nùmaɖitɔ́ ɔ bonu ye ni nɔ kpɔ́ ǎ. Kínklán sixu hɛn fífá kpɛɖé wá. Lobɔ Klisanwun ɔ sixu ɖó nukún ɖɔ asú alǒ asì e yì mɔ̌ é na lɛkɔ wá, bo na jló ɖɔ ye ni w’azɔ̌ ɖó kpɔ́ dó hɛn alɔwliwli yetɔn ɖó te, lobo na wá huzu nùɖitɔ́ ɖé éɖɔhun ɖò gudo mɛ.

17. Etɛ gbé Klisanwun asú kpo asì kpo lɛ ka ɖó na nya jɛ nukɔn?

¹⁷ Ðó mǐ ko sɛyi nukɔn ɖesu ɖò “azǎn gudogudo tɔn lɛ” mɛ wutu ɔ, “hwenu vɛwǔ lɛ” tíìn tawun. (2 Tim. 3:1-5) É ɖò mɔ̌ có, enyi mǐ lidǒ ɖò gbigbɔ lixo ɔ, mǐ na xogló nǔ e gbɛ̀ elɔ nɔ ba na sɔ́ mǐ dó ɖɔ lɛ é. Pɔlu wlan ɖɔ: “Hwenu kpɛɖé wɛ kpo; bɛ́sín dìn ɔ, mɛ e ɖó asì lɛ é ni cí ye kún ɖó ɖě ó ɖɔhun, . . . mɛ e ɖò gbɛ̀ ɔ zán wɛ lɛ é ni cí ye kún ɖò zinzan wɛ mlɛ́mlɛ́ ó ɖɔhun.” (1 Kɔ. 7:29-31, NWT) Ðiɖɔ wɛ Pɔlu ɖè ɖɔ asú kpo asì kpo lɛ ni dovɛ̌ nú azɔ̌ e nyí yetɔn ɖò xwédo mɛ lɛ é ǎ. Loɔ, ɖó hwenu kpɛɖé wɛ kpò wutu ɔ, gbigbɔ sín nǔ lɛ gbé wɛ ye ɖó na nya jɛ nukɔn.​—Mat. 6:33.

18. Etɛwu Klisanwun lɛ ka hɛn ɔ, ye na bló bɔ alɔwliwli yetɔn na ɖó awǎjijɛ bo lɛ́ kpa ye?

¹⁸ Hwenu e vɛwǔ tawun lɛ é mɛ wɛ mǐ ɖè, bɔ alɔwliwli gègě lɛ́vɔ ɖò gbigba wɛ lɛlɛ̌ dó mǐ có, mǐ hɛn ɔ, mǐ na bló bɔ alɔwliwli mǐtɔn na ɖó awǎjijɛ bo lɛ́ kpa mǐ. Nugbǒ ɔ, Klisanwun asú kpo asì kpo ɖěɖee zunfan togun Jehovah tɔn, bo nɔ zán wěɖexámɛ Mawuxówema ɔ tɔn lɛ, lobo nɔ xwedó gbigbɔ mímɛ́ Jehovah tɔn sín alixlɛ́mɛ é sixu hɛn “nǔ e Mawu dɔn cá é” ɖó te.​—Mak. 10:9.