Mawu Ylɔ Ɛ Ðɔ “Axɔví”

SALA jlɔ́ kɔ sín azɔ̌ e wà wɛ é ɖè é kɔn, bo jɛ nukún dó gbɛmɛ kpɔ́n jí. É ko xlɛ́ ali mɛsɛntɔ́ lɛ kpo nùnywɛ kpo, bɔ ye ɖò azɔ̌ wà wɛ mɔhunkɔtɔn kpo awǎjijɛ kpo. Sala azɔ̌syɛnsyɛnwatɔ́ ɔ lɔ nɔ wà étɔn. Dǒ nukún mɛ bo kpɔ́n: é ɖò tamɛ lin wɛ bo ɖò alɔ tɔn lɛ ɖě sɔ́n gbɔn ɖě mɛ wɛ, bo ɖò fí e sè wuvɛ̌ ɖè wɛ é ɖè lɛ é gbidi wɛ. Boya goxɔ e nyí xwé yetɔn é wɛ na ko tlɛ́n ɖò fí ɖé bɔ è w’azɔ̌ syɛnsyɛn bo tɔ̀. Gbɔ̌ sín anyǔ tlitli e è dó gbá na é ko gbì bǐ, ɖó hwesivɔ kpo jǐ kpo ko wà nǔ tɔn nú xwè mɔkpan wutu, b’ɛ nɔ flín Sala ɖɔ ye ɖò fí ɖokpo má nɔ sín gbɛ̀ zán wɛ dìn é ɔ, é kún sɔ́ hwe ó. Gbadanu wɛ ja susu gbé, bɔ dìn ɔ, hwe ko gbà amizɛ́n. Zǎnzǎn ɔ, é ko ɖò Ablaxamua kpɔ́n wɛ b’ɛ tɔ́n sín xwégbe, bɔ dìn ɔ, é ko lɛ́ lilɛ kpannukɔn fí ɖokpo ɔ kpo nukúnɖiɖo kpo. Hwenu e asú tɔn sín ta tɔ́n sín só e sɛkpɔ ɛ é ɖé sín yɛ mɛ é ɔ, é jɛ nǔ ko dó nu kpá jí.

É ko hú xwè wǒ dìn bɔ Ablaxamu kplá xwédo tɔn bǐ, bɔ ye d’asá Eflati Tɔ̀ ɔ bo jɛ Kanáa. Sala sɔ́ jlǒ dó nɔ gudo nú asú tɔn ɖò tomɛyiyi ɖaxó enɛ hwenu, bo wá yì fí e é ma tuùn ǎ é, ɖó é tuùn ɖɔ asú emitɔn na wà azɔ̌ taji ɖé ɖò linlin e Jehovah ɖó bá sɔnǔ nú kúnkan ɖé kpo akɔta ɖé kpo, bɔ è na jɔwu tawun é mɛ. Amɔ̌, etɛ Sala ka sixu wà? Wɛnsinɔ wɛ n’i, b’ɛ ka ko ɖó xwè 75 dìn. É sixu ko kanbyɔ éɖée ɖɔ: ‘Enyi nyì jɛn kpó ɖò Ablaxamu sín asì nyí wɛ ɔ, nɛ̌ akpá e Jehovah dó é ka na jɛnu gbɔn?’ Enyi linkpɔ́n mɔhun wá n’i hǔn, hwɛ tɔn jɔ.

Hweɖelɛnu ɔ, mǐ lɔmɔ̌ sixu kanbyɔ mǐɖée ɖɔ hwetɛnu akpá e Mawu dó lɛ é ka na jɛnu à jí. Suúluɖiɖo nɔ bɔwǔ nú mǐ ǎ, ɖò taji ɔ, hwenu e mǐ ɖò te kpɔ́n nǔ taji ɖé sín jijɛ é. Etɛ nùɖiɖi nyɔnu nukúnɖeji enɛ tɔn ka sixu kplɔ́n mǐ?

Ayisɔnmɔ jɛn xwédo ɔ lɛkɔ sín Ejipu. (Bǐbɛ̌mɛ 13:1-4) Ye wá jɛ agban ɖó ayikúngban e ɖò kpó jí ɖò zǎnzǎnhweji Betɛli tɔn lɛ é jí, xá enɛ mɛ wɛ Kanáanu lɛ nɔ ylɔ ɖɔ Luzi. Nú Sala ɖò fí enɛ e yì jǐ kpɛɖé é ɔ, é hɛn ɔ, é na mɔ Akpádídó Yikúngban ɔ sɛ́dó ganji. Gletoxo Kanáanu lɛ tɔn ɖò finɛ kpo ali e alizɔntɔ́ lɛ nɔ gbɔn yì fí ma yá fí lɛ é kpo. Amɔ̌, nǔ ɖě ɖò finɛ bo cí ee ɖò Sala sín xwé lɛ é ɖɔhun ǎ. Wúu wɛ é sù ɖè, Mɛzopotamíi sín toxo ɖé wɛ bo ɖó kilomɛtlu 1900 dó fí enɛ e ye ɖè dìn é. Hɛnnumɔ tɔn lɛ gègě wɛ é jó dó dɔ̌n, toxo hun nukún e mɛ axi lɛ kpo cɔ́fu lɛ kpo gɔ́ é, kpo xɔ tɔn ɖagbeɖagbe e ta tɔn kpo dǒ tɔn lɛ kpo syɛn ganji, bɔ vlafo pɔ́npisin lɔ ɖò finɛ é kpo! É ɖò mɔ̌ có, enyi mǐ lin ɖɔ Sala ɖò zǎnzǎnhweji kpɔ́n sɛ́dó wɛ wublawubla, bɔ fí ɖagbeɖagbe e é nɔ ɖò vǔ é ɖò jijló è wɛ hǔn, mǐ tuùn nyɔnu enɛ e nɔ ɖó sísí nú Mawu é gbɔ.

Ð’ayi nǔ e Mawu sɔ́ d’ayi mɛ nú mɛsɛ́dó Pɔlu b’ɛ wlan ɖò xwè 2 000 mɔ̌ gudo é wu. É ɖɔ dó nùɖiɖi Sala kpo Ablaxamu kpo tɔn wu bo ɖɔ: “Enyi tò e mɛ ye gosin ɔ ko vɛ́ nú ye wɛ ɔ, ye na ko lɛ́ mɔ ali tɔn bo lɛkɔ yì.” (Eblée lɛ 11:8, 11, 15) Kɔlilɛ yì gudo jló Sala kpo Ablaxamu kpo ɖě kpɔ́n ǎ. Enyi ye ko jó yeɖée dó nú linkpɔ́n mɔhun wɛ ɔ, ye sixu ko wá gbeta ɔ kɔn bo lɛkɔ yì xwé. Amɔ̌, ɖò Wúu dɔ̌n ɔ, ye na xò wǔ titewungbe e jɔ ye wɛ Jehovah ɖè é kpò. Lobɔ ye sɔ́ na nyí kpɔ́ndéwú nùɖiɖi tɔn tewungbeju ɖé nú gbɛtɔ́ livi mɔkpan égbé ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, é ɖò wɛn ɖɔ mɛɖé kún sɔ́ na nɔ flín ye lɔ ó.

Sala kpɔ́n gudo ǎ, loɔ, é kpɔ́n nukɔn. Enɛ wu ɔ, é kpó ɖò gudo nɔ nú asú tɔn wɛ ɖò fí e ye wá jɛ é, bo nɔ d’alɔ ɛ bɔ ye nɔ tún goxɔ lɛ, sɛ̀ tɛn kpo kanlin yetɔn lɛ kpo, bo nɔ lɛ́ wá tò nǔ bǐ ɖó fí ɖevo. É dɛ ɖò wuvɛ̌ kpo huzuhuzu ɖevo lɛ kpo nu. Jehovah vɔ́ akpá e é dó nú Ablaxamu é ɖɔ n’i, amɔ̌, é ka ko ɖɔ Sala sín xó ɖě kaka jɛ fí ǎ!​—Bǐbɛ̌mɛ 13:14-17; 15:5-7.

Gudo mɛ ɔ, Sala wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ hwenu sù, bɔ emi na ɖɔ tuto e ɖò ayi tɔn mɛ wá wɛ é nú Ablaxamu. Lin tamɛ bo kpɔ́n lee nukúnmɛ tɔn na ko blawu gbɔn hwenu e é ɖɔ xó elɔ é: “Mawu Mavɔmavɔ ba nú má ɖó vǐ ǎ.” Enɛ gudo ɔ, é byɔ asú tɔn ɖɔ é ni gbɔ bo jì vǐ ɖò mɛsɛntɔ́ emitɔn Hagáa xomɛ. Kpɔ́n wuvɛ̌ e sè ɖò lanmɛ wɛ Sala na ko ɖè hwenu e é ɖò nǔ enɛ byɔ asú tɔn wɛ é! Nùbyɔbyɔ enɛ sixu kpaca mǐ ɖò égbé, amɔ̌, aca wɛ é nyí ɖò táan enɛ lɛ mɛ bɔ sunnu ɖé nɔ da asì ɖevo alǒ ɖó xɔnnɔ ɖevo, bonu donu tɔn ma bú ó.b Mɔ wɛ Sala ka mɔ ɖɔ mɔ̌ wɛ nǔ na nyí gbɔn bɔ linlin e Jehovah ɖó bo na dó akɔta ɖé sín kún gbɔn Ablaxamu jí é na dó jɛnu à? Ðebǔ wɛ é na bo nyí ɔ, é ɖò gbesisɔmɛ bo na savɔ̌ e vɛwǔ é ɖé. Nɛ̌ Ablaxamu ka wà nǔ gbɔn? Mǐ xà ɖɔ é “yí gbè nú xó e [Sala] ɖɔ é.”​—Bǐbɛ̌mɛ 16:1-3.

Ðiɖɔ wɛ tan ɔ ka ɖè ɖɔ Jehovah wɛ sísɛ́ Sala b’ɛ dó byɔ nǔ mɔhun asú tɔn à? Eǒ. É nyɔ́ wà ɔ, nùbyɔbyɔ tɔn ɖè linlin e gbɛtɔ́ nɔ ɖó é xlɛ́. É lin ɖɔ Mawu wɛ hɛn wuvɛ̌ lɛ wá nú emi, bɔ ɖěwagbɛn kún sɔ́ ɖè ó. Tuto e Sala bló é na hɛn wuvɛ̌ kpo akpɔ̀ kpo wá n’i. É ɖò mɔ̌ có, é xlɛ́ ɖɔ é kún nyí cejɛnnabinɔ ɖebǔ ó. Ðò gbɛ̀ e mɛ hwɛhwɛ ɔ, mɛ lɛ nɔ sɔ́ jlǒ yeɖesunɔ tɔn lɛ ɖó nukɔn nú nǔ ɖevo bǐ é ɖé mɛ ɔ, gbigbɔ cejɛnnabi ma ɖó tɔn Sala tɔn jiwǔ tawun à cé? Enyi mǐ ɖò gbesisɔmɛ bo na sɔ́ linlin Mawu tɔn lɛ ɖó nukɔn nú jlǒ cejɛnnabi tɔn lɛ ɔ, mǐ na ɖi nǔ Sala ɖɔhun.

É sɔ́ lín cobonu Hagáa mɔ xò nú Ablaxamu ǎ. Hagáa jɛ gǎn tɔn Sala ɖedo jí, ɖó vlafo é sixu ko mɔ ɖɔ xò e emi ɖè é zɔ́n bɔ emi xɔ akwɛ hu i. Kpɔ́n lee nǔ enɛ na ko vɛ́ nú wɛnsinɔ Sala sɔ é! Kpo alɔdo Mawu tɔn kpo ɔ, Ablaxamu na gbè bɔ Sala dɔn tó nú Hagáa. Biblu ka ɖɔ tó e é dɔn n’i é ǎ. Hagáa jì vǐ sunnu ɖé b’ɛ nɔ nyí Isimayɛli, enɛ gudo ɔ, xwè gègě wá yì. (Bǐbɛ̌mɛ 16:4-9, 16) Hwe ɖevo nu e tan ɔ wá ɖɔ wɛn ɖé gosin Jehovah gɔ́n é ɔ, Sala ko ɖó xwè 89 bɔ asú tɔn ko ɖó xwè 99. Wɛn jiwǔ ɖé wɛ Jehovah ka dó ye!

Jehovah lɛ́vɔ d’akpá nú xɔ́ntɔn tɔn Ablaxamu ɖɔ Emi na bló bɔ kúnkan tɔn na sukpɔ́. Mawu lɛ́vɔ ɖyɔ nyikɔ n’i. Kaka jɛ hwe enɛ nu ɔ, Ablamu wɛ è nɔ ylɔ ɛ ɖɔ. Amɔ̌, Jehovah sun nyǐ ɖevo è ɖɔ Ablaxamu, tinmɛ tɔn wɛ nyí “Tɔ́ Mɛ Wɔbuwɔbu ɖé Tɔn.” Bɔ dìn ɔ, Jehovah ɖè fí e Sala ɖè ɖò nǔ lɛ mɛ é xlɛ́ azɔn nukɔntɔn ɔ. É ɖyɔ nyikɔ tɔn Salayíi, ee sín tinmɛ sixu ko nyí “Nǔdɔntɔ́” é dó Sala; nyikɔ enɛ wɛ mǐ bǐ tuùn ɖò égbé. Etɛ ka nyí tinmɛ Sala tɔn? É wɛ nyí “Axɔví.” Jehovah tinmɛ nǔ e wu é sun nyikɔ mɔhun nyɔnu ɖagbeɖagbe enɛ é: “Un na xoɖɛ dó jǐ tɔn, bo na na vǐ sunnu ɖokpo we gbɔn jǐ tɔn; un na xoɖɛ dó jǐ tɔn, bɔ é na dó akɔta gègě sín kún. Axɔsu gègě na tɔ́n ɖò vǐ tɔn lɛ mɛ.”​—Bǐbɛ̌mɛ 17:5, 15, 16.

Akpá e Jehovah dó ɖɔ kún ɖé na tíìn bo na dó nú akɔta lɛ bǐ é na jɛnu, gbɔn Sala sín vǐ sunnu gblamɛ! Nyikɔ e Mawu na vǐ sunnu ɔ, Izaki é sín tinmɛ wɛ nyí “Nǔkiko.” Hwenu e Ablaxamu sè tlolo ɖɔ Jehovah lin bo na na vǐ Sala ɖesunɔ é ɔ, ‘é xwè agbɔ̌nnusú dò bo ko nǔ.’ (Bǐbɛ̌mɛ 17:17) É kpaca ɛ bo lɛ́ hun xomɛ n’i tawun. (Hlɔmanu lɛ 4:19, 20) Bɔ Sala ka lo?

É sɔ́ lín vo ɖé ǎ, bɔ sunnu atɔn wá Ablaxamu sín goxɔ kɔn. Hwemɛ cíɖíɖí wɛ, amɔ̌, asú kpo asì kpo mɛxomɔ enɛ hwlɛndo bo na yí jonɔ yetɔn ganji. Ablaxamu ɖɔ nú Sala ɖɔ: “Yawu jlɛ́ linfin gannu atɔn, bo nya, bo dó ɖa acɔnmɔ.” Jonɔyiyi nɔ byɔ azɔ̌ gègě ɖò hwenɛnu. Ablaxamu jó azɔ̌ ɔ bǐ dó nyì kɔ jí nú Sala ǎ; é kanwezun bo yì hu nyibuví e sù ɖuɖu é ɖokpo, bo sɔnǔ nú lan kpo nǔ e ye na nu é kpo. (Bǐbɛ̌mɛ 18:1-8) Wɛnsagun Jehovah tɔn lɛ wɛ nú “sunnu” enɛ lɛ! É cí ɖɔ nǔ enɛ wɛ ɖò ayi mɛ nú mɛsɛ́dó Pɔlu hwenu e é wlan xó elɔ é: “Mi flín ɖɔ mi ɖó na yí ye mɛ e nɔ wá ba jonɔ mi lɛ é ganji, ɖó mɛɖé lɛ tíìn bo ɖò nǔ wà gbɔn mɔ̌ wɛ, bo yí wɛnsagun Mawu tɔn lɛ dó xwégbe cobo dan ɛ.” (Eblée lɛ 13:2) A ka sixu xwedó kpɔ́ndéwú jonɔyiyi tɔn ɖagbeɖagbe e Ablaxamu kpo Sala kpo zé ɖ’ayǐ é à?

Hwenu e wɛnsagun lɛ vɔ́ akpá e Jehovah dó ɖɔ Sala na jì vǐ sunnu ɖé é ɖɔ nú Ablaxamu é ɔ, é ɖò goxɔ tɔn mɛ bo ɖò tó ɖó ye wɛ. Kpo xwè e ɖò ta tɔn é kpo ɔ, é na lɛ́ wá jì vǐ sín xó ɔ kpaca ɛ bo lɛ́ cí ɖě n’i, kaka bɔ é sixu sɔ́ hwla ǎ; é ko nǔ dó ayi mɛ, bo ɖɔ: “Nyɛ na ko kpò sɔ lě dìn, bɔ sunnu na lɛ́ jló mì à?” Wɛnsagun ɔ jla linlin Sala tɔn ɖó gbɔn nùkanbyɔ tlɔlɔ elɔ gblamɛ, “Nùɖé gló Mawu Mavɔmavɔ wɛ à?” Sala na xósin kpo xɛsi kpo, kpodo hunjijɛ dó mɛɖée jí kpan, b’ɛ xlɛ́ ɖɔ gbɛtɔ́ wɛ n’i nugbǒ. É “gbɛ́ ɖɔ emi kún ko nǔ ó.” Wɛnsagun ɔ yí gbè n’i ɖɔ: “A ko nǔ ján.”​—Bǐbɛ̌mɛ 18:9-15.

Nǔkiko Sala tɔn xlɛ́ ɖɔ é kún ɖi nǔ ó wɛ à? Ðebǔ lɔ ǎ. Biblu ɖɔ: “Nùɖiɖi e Sala ɖesu ɖó ɔ wɛ zɔ́n bɔ è na ɛ hlɔnhlɔn bɔ é mɔ xò, có é ka ko kpò bǐ, ɖó é ɖó nùɖiɖi ɖɔ Mawu e dó akpá ɔ ɖò gbeji.” (Eblée lɛ 11:11) Sala dɛ́n Jehovah ǎ; é tuùn ganji ɖɔ é sixu ɖè akpá ɖebǔ e é dó é. Mǐ mɛ ɖětɛ wɛ ma ka ɖó hudo nùɖiɖi ɖaxó mɔhun tɔn ǎ? É na nyɔ́ ɖɔ mǐ ni tuùn Mawu e ɖó Biblu ɔ é ganji. Hwenu e mǐ na ɖò mɔ̌ wà wɛ é ɔ, mǐ na mɔ ɖɔ Sala sín hwɛ jɔ bɔ é ɖó nùɖiɖi mɔhun. Nugbǒ ɔ, Jehovah ɖò gbeji bo nɔ ɖè akpá e é dó lɛ é bǐ; hweɖelɛnu ɔ, é sixu bló mɔ̌ ɖò ali ɖé lɛ nu b’ɛ na kpaca mǐ, bo lɛ́ jiwǔ ɖò nukún mǐtɔn mɛ alǒ tlɛ sixu lɛ́ hwɛ́n nú mǐ bɔ mǐ ko!

Hwenu e Sala ɖó xwè 90 é ɔ, é ɖu vivǐ nǔ e é ba kaka ɖò mɛxohwenu tɔn é tɔn. É jì vǐ sunnu ɖé nú asú vívɛ́ná tɔn, ee ko ɖó xwè 100 dìn é! Ablaxamu sun nyǐ yɛyɛví ɔ ɖɔ Izaki, alǒ “Nǔkiko,” lee Mawu ko ɖɔ gbɔn é pɛ́ɛ́. Mǐ sixu dó nukúnmɛ bo kpɔ́n lee Sala ɖò nǔ ko dó nu kpá gbɔn wɛ bo ɖɔ xó elɔ é: “Mawu dó nǔkiko nú mì; mɛɖebǔ sè ɔ, mɛ ɔ na ko mì.” (Bǐbɛ̌mɛ 21:6) É ɖò wɛn ɖɔ nùnina jiwǔ enɛ e gosin Mawu gɔ́n é hɛn awǎjijɛ wá n’i kaka jɛ kú. É ɖò mɔ̌ có, azɔ̌ gègě wɛ é lɛ́vɔ byɔ ɖò así tɔn.

Hwenu e Izaki ɖó xwè atɔ́ɔ́n é ɔ, xwédo ɔ ɖu agɔ̌ ɖé dó ɖè anɔ̌ nú vǐ ɔ. Amɔ̌, nǔ lɛ bǐ wɛ yì ganji ǎ. Tan ɔ tinmɛ ɖɔ Sala fɔ́n bo ɖò ayi ɖó nùwalɔ e ɖó linkpɔ́n nú mɛ é ɖé wu wɛ. Isimayɛli, Hagáa sín vǐ sunnu xwè 19 mɛví ɔ fɔ́n bo ɖò Izaki cá na wɛ. Nǔ enɛ nyí alisánú ɖé ǎ. Nukɔnmɛ ɔ, Mawu sɔ́ d’ayi mɛ nú mɛsɛ́dó Pɔlu b’ɛ ylɔ walɔ Isimayɛli tɔn enɛ ɖɔ yadonumɛ. Sala mɔ ɖɔ nǔɖɔbamɛ enɛ na wà nǔ dó ganjininɔ vǐ sunnu emitɔn tɔn wu, bɔ mɔ̌ ka wɛ nugbǒ. Sala tuùn ganji ɖɔ é kún nyí vǐ sunnu emitɔn kpowun wɛ nú Izaki ó; é lɛ́ ɖó azɔ̌ taji ɖé bonu linlin Jehovah tɔn na dó jɛnu. É kpankɔ́n bo ɖɔ xó jɔ xó nú Ablaxamu. É byɔ ɛ ɖɔ é ni nya Hagáa kpo Isimayɛli kpo.​—Bǐbɛ̌mɛ 21:8-10; Galatinu lɛ 4:22, 23, 29.

Nɛ̌ Ablaxamu ka wà nǔ gbɔn? Mǐ xà ɖɔ: “Xó enɛ ɔ e Sala ɖɔ ɔ nyla Ablaxamu nukúnmɛ ɖesu, ɖó vǐ tɔn wɛ Isimayɛli lɔmɔ̌ nyí.” É yí wǎn nú Isimayɛli tawun, bɔ é sixu lɔn bonu vivɛ̌ e tɔ́ nɔ sè dó vǐ tamɛ é cifo mɔ̌ ǎ. É ɖò mɔ̌ có, Jehovah mɔ nǔ jɛ nǔ lɛ wu ganji, enɛ wu ɔ, é d’afɔ xó ɔ mɛ. Mǐ xà ɖɔ: “Loɔ, Mawu ɖɔ nú Ablaxamu ɖɔ: ‘Ma nú xó enɛ ɔ e è ɖɔ dó vǐ ɔ kpo mɛsɛntɔ́ towe nyɔnu ɔ kpo wu ɔ ni nyla nukún towe mɛ ó. Yǐ gbè nú nǔ e Sala na byɔ we lɛ bǐ, ɖó kún e sín akpá un dó nú we ɔ, Izaki jí wɛ a na gbà kún ɔ gbɔn.’” Jehovah na ganjɛwu Ablaxamu ɖɔ è na kpé nukún dó Hagáa kpo vǐ ɔ kpo wu. Ablaxamu gbejinɔtɔ́ ɔ setónú.​—Bǐbɛ̌mɛ 21:11-14.

Asì jɔ asì ɖé, alɔgɔnúmɛtɔ́ adodwé ɖé wɛ Sala nyí nú Ablaxamu. Nǔ e na nyɔ́ sè nú asú tɔn é kɛɖɛ wɛ é nɔ ɖɔ n’i kpowun ǎ. Hwenu e é mɔ ɖɔ tagba ɖé na wà nǔ dó xwédo ɔ kpo sɔgudo yetɔn kpo wu é ɔ, é ɖɔ xó jɔ xó nú asú tɔn. Xó e é ɖɔ tlɔlɔ é nyí mɛmasi bɔ é ɖexlɛ́ ǎ. Nugbǒ ɔ, mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ lɔmɔ̌ e d’asì é wá ɖɔ dó wǔ tɔn ɖò nukɔnmɛ ɖɔ é nyí kpɔ́ndéwú tewungbeju asì e ɖó sísí ɖaxó nú asú tɔn é ɖé tɔn. (1 Kɔlɛntinu lɛ 9:5; 1 Piyɛ́ɛ 3:5, 6) Nú è na ɖɔ xó jɔ xó ɔ, enyi Sala ko bɔnu dó aɖǔ wɛ ɔ, sísí má ɖó nú Ablaxamu wɛ é na nyí, ɖó ninɔmɛ ɔ na hɛn nǔ gblé dó Ablaxamu kpo xwédo ɔ blebu kpo wu tawun. Sala ɖɔ nǔ e è ɖó na ɖɔ é kpo wanyiyi kpo.

Kpɔ́ndéwú Sala tɔn nɔ xɔ akwɛ nú asì gègě. Xlɛ̌ tɔn kplɔ́n ye bɔ ye nɔ ɖɔ xó jɔ xó nú asú yetɔn lɛ kpo sísí kpo. Nyɔnu ɖé lɛ sixu jló hweɖelɛnu ɖɔ Jehovah ni dó afɔ xó ɖé lɛ mɛ, lee é bló gbɔn nú Sala é. É ɖò mɔ̌ có, ye nɔ ɖó nùɖiɖi, wanyiyi, kpo suúlu kpo Sala ɖɔhun.

Jehovah ɖesunɔ ylɔ nyɔnu ɖagbeɖagbe enɛ ɖɔ “Axɔví” có, é ɖó nukún ɖɔ è ni wà nǔ xá emi hɔnmɛ wɛ emi ɖè ɖɔhun ǎ. Hwenu e é ɖó xwè 127 bo kú é ɔ, hwɛ Ablaxamu tɔn jɔ ɖɔ é “jɛ alě na jí bo jɛ Sala ví jí.”c (Bǐbɛ̌mɛ 23:1, 2, nwt) É jɛ “Axɔví” tɔn e é yí wǎn na é sín dò tawun. É ɖò gaàn ɖɔ Jehovah Mawu lɔmɔ̌ jɛ nyɔnu nùɖitɔ́ enɛ sín dò, lobɔ é ka na fɔ́n ɛ wá gbɛ̀ ɖò palaɖisi mɛ ɖò ayikúngban jí. Sɔgudo mavɔmavɔ jiwǔ ɖé ɖò te kpɔ́n Sala, kpodo mɛ e ɖi nǔ éɖɔhun lɛ é bǐ kpan.​—Jaan 5:28, 29.