Nyikɔ Nabi Mawu ka Ðó?

Xósin e Biblu na é

Nyikɔ ɖokpo géé wɛ Mawu ɖó. Ðò Ebléegbe mɛ ɔ, è nɔ wlán gbɔn lě: יהוה; bɔ ɖò kpaa mɛ ɔ, è nɔ lilɛ dó “Jehovah” ɖò Fɔngbe mɛ.a Mawu ɖɔ gbɔn gbeyiɖɔ tɔn Ezayíi jí ɖɔ: “Jehovah wɛ un nyí. Nyikɔ ce nɛ.” (Ezayíi 42:8, nwt) Nyikɔ enɛ tɔ́n azɔn 7 000 mɔ̌ ɖò alɔnuwema Biblu tɔn hwexónu tɔn lɛ mɛ. Enɛ sukpɔ́ tawun hú azɔn nabi e tɛnmɛ-nyikɔ Mawu tɔn lɛ alǒ nyikɔ mɛ ɖevo lɛ tɔn tɔ́n ɖ’emɛ é.b

Jehovah lɛ́vɔ ɖó nyikɔ ɖevo lɛ wɛ à?

Nyikɔ ɖokpo géé wɛ Mawu ɖó bɔ Biblu ɖɔ, é ɖò mɔ̌ có, Biblu lɛ́ zán tɛnmɛ-nyikɔ gegě ɖevo lɛ nú Mawu. Tɛnmɛ-nyikɔ enɛ lɛ habǔ ɖíe, bɔ ɖokpo ɖokpo nɔ xlɛ́ mɛ alɔkpa e Mawu nyí é sín akpáxwé ɖé.

Tɛnmɛ-nyikɔ	Wemafɔ	Tinmɛ Tɔn
Allah	(É ɖè ǎ)	Arabe-gbè mɛ wɛ xókwín “Allah” ɔ gosin, xókwín enɛ ka nyí nyikɔ ɖé ǎ, loɔ, tɛnmɛ-nyikɔ ɖé wɛ, bɔ tinmɛ tɔn nyí “Mawu.” Lilɛdógbeɖevomɛ Biblu tɔn e ɖò Arabe-gbè kpo gbè ɖevo lɛ kpo mɛ é ɖé lɛ zán xókwín “Allah” ɔ dó “Mawu” tɛnmɛ.
Nǔbǐwukpétɔ́	Bǐbɛ̌mɛ 17:1	Nǔ ɖě nɔ nɔte ɖò hlɔnhlɔn tɔn nukɔn ǎ. Xógbe Ebléegbe tɔn ʼÉl Shadday, “Mawu Nǔbǐwukpétɔ́” ɔ, tɔ́n azɔn tɛnwe ɖò Biblu mɛ.
Alufa kpo Omɛga kpo	Nǔɖexlɛ́mɛ 1:8; 21:6; 22:13	“Un nyí bǐbɛ̌, bo nyí vivɔ,” alǒ un nyí “mɛ nukɔn nukɔntɔn, bo nyí mɛ gudogudo tɔn” sín tinmɛ wɛ nyí ɖɔ Mawu Nǔbǐwukpétɔ́ ɖě ɖè jɛ nukɔn nú Jehovah ǎ, ɖě ka sɔ́ na ɖè dó éyɛ gudo ǎ. (Ezayíi 43:10) Wekwín Glɛkigbe tɔn nukɔntɔn kpo gudo tɔn kpo wɛ alufa kpo omɛga kpo nyí.
Mɛxo Azǎn lɛ Tɔn	Daniyɛli 7:9, 13, 22, nwt	É ɖó bǐbɛ̌ ǎ; é ko tíìn xóxó cobɔ mɛ ɖevo ɖebǔ alǒ nǔ ɖevo ɖebǔ wá tíìn.—Ðɛhan 90:2.
Gbɛɖotɔ́	Ezayíi 40:28	É wɛ ɖó nǔ e tíìn lɛ é bǐ.
Tɔ́	Matie 6:9	Gbɛnamɛtɔ́.
Mawu	Bǐbɛ̌mɛ 1:1	Nǔ e è na sɛn é ɖé; Mɛ hlɔnhlɔnnɔ ɖé. È nɔ zán xókwín Ebléegbe tɔn ʼÈlohim nú Jehovah dó dó gesí agbadidó tɔn, susu tɔn, alǒ gǎnhúnǔ tɔn.
Mawu mawu lɛ Tɔn	Sɛ́nflínmɛ 10:17, nwt	Mawu kpabliba ɔ, éyɛ gbɔn vo nú “vodun” ɖěɖee mɛɖé lɛ nɔ sɛn é.—Ezayíi 2:8.
Nǔkplɔnmɛtɔ́ Ðaxó	Ezayíi 30:20, 21, nwt	É nɔ kplɔ́n nǔ mɛ bo nɔ lɛ́ xlɛ́ ali mɛ nú ɖagbe mɛtɔn.—Ezayíi 48:17, 18.
Gbɛɖotɔ́ Ðaxó	Ðɛhan 149:2, nwt	É wɛ dá nǔ bǐ.—Nǔɖexlɛ́mɛ 4:11.
Mawu Awǎjijɛnɔ	Timɔtée 1:11, nwt	Awǎjijɛ kpo xomɛhunhun kpo wɛ è nɔ dó tuùn i.—Ðɛhan 104:31.
Mɛ e nɔ sè ɖɛ é	Ðɛhan 65:3	Éɖesunɔ nɔ ɖótó ɖɛ e è nɔ xò sɛ́dó è kpo nǔɖiɖi kpo lɛ é ɖokpo ɖokpo.
Un Nyí Mɛ E Un Nyí É	Tíntɔ́n 3:14	É nɔ huzu nǔ ɖebǔ e é byɔ é bonu linlin tɔn na dó jɛnu. È lɛ́ lilɛ nukɛgbe enɛ gbɔn lě: “Un Na Huzu nǔ ɖebǔ e jló mì é,” alǒ “Un Na Huzu Nǔ E Un Jló Na Huzu É.” (The Emphasised Bible, J. B. Rotherham tɔn; Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn) Xógbe enɛ d’alɔ bɔ è tinmɛ nyikɔ Mawu tɔn ɖesu Jehovah e tɔ́n ɖò wemafɔ e bɔ d’ewu é mɛ é.—Tíntɔ́n 3:15, nwt.
Wǔhwantɔ́	Tíntɔ́n 34:14	É nɔ yí gbè bonu è na sɛn nǔ ɖevo gɔ́ n’i ǎ. È lɛ́ lilɛ xókwín enɛ gbɔn lě: “Nɔ yí gbè nú agbahwlɛnhwlɛn ǎ” kpo “nɔ ba ɖɔ è ni zé mɛɖée jó nú emi bǐ mlɛ́mlɛ́” kpo.—God’s Word Bible; Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn.
Axɔ́su mavɔmavɔ	Nǔɖexlɛ́mɛ 15:3, nwt	Acɛkpikpa tɔn ɖó bǐbɛ̌ ǎ, é ka lɛ́ ɖó vivɔ ǎ.
Aklunɔ	Ðɛhan 135:5	Nǔnɔ alǒ gǎn; ʼAdhôn kpo ʼAdhonim kpo ɖò Ebléegbe mɛ.
*Aklunɔ ahwankpá lɛ tɔn; Aklunɔ Sabaoth* Tɔn**	Ezayíi 1:9, Bible du roi Jacques; Hlɔmanu lɛ 9:29 Bible du roi Jacques	Ahwangán ahwankpá ɖaxó wɛnsagun lɛ tɔn tɔn. È sixu lɛ́ lilɛ tɛnmɛ-nyikɔ “Aklunɔ Sabaoth tɔn” ɔ dó “Jehovah ahwankpá lɛ tɔn,” alǒ “Aklunɔ ahwankpá [jixwé tɔn] lɛ tɔn.”—Hlɔmanu lɛ 9:29, Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn; NET Bible, tinmɛ e ɖò dò é.
Ajalɔnlɔn	Ðɛhan 47:3	Ðò tɛn ɖaxó bǐ ɔ mɛ.
Mɛ Mímɛ́ Bǐ Ɔ	Nǔnywɛxó 9:10	Mɛ́ (ɖò walɔ lixo) hugǎn mɛ ɖevo ɖebǔ.
Zɛ̌nmɛtɔ́	Ezayíi 64:7	Ðó acɛ dó gbɛtɔ́ lɛ kpo akɔta lɛ kpo jí, lee zɛ̌nmɛtɔ́ ɖé ɖó acɛ dó ko jí é ɖɔhun.—Hlɔmanu lɛ 9:20, 21.
Gbɛxɔnúmɛtɔ́	Ezayíi 41:14; Bible du roi Jacques	Vɔ́ gbɛtɔ́ lɛ xɔ sín hwɛhuhu kpo kú kpo sí, gbɔn vɔsisa gbɛxɔnúmɛ tɔn Jezu Klisu tɔn gblamɛ.—Jaan 3:16.
Só	Ðɛhan 18:3, 47	Fí e è nɔ nɔ ayijayǐ mɛ ɖè é kpo jɔtɛn hwlɛngán tɔn ɖé kpo.
Mɛhwlɛngántɔ́	Ezayíi 45:21	Nɔ hwlɛn mɛ sín awovínú, alǒ nǔ e nɔ sú kún dó nú mɛ é mɛ.
Lɛngbɔ̌nyitɔ́	Ðɛhan 23:1	Nɔ kpé nukún dó mɛ e nɔ sɛn ɛ lɛ é wu.
Aklunɔ Nǔbǐwukpétɔ́	Bǐbɛ̌mɛ 15:2, nwt	Ðó acɛ ɖaxó bǐ ɔ; ʼAdhonay ɖò Ebléegbe mɛ.
Acɛbǐnɔ	Daniyɛli 7:18, 27, nwt	Nǔbǐwukpétɔ́ e hugǎn nǔ bǐ é.

Nɔtɛn ɖé lɛ sín nyikɔ ɖò Akpáxwé Biblu Tɔn E È Wlán Dó Ebléegbe Mɛ É mɛ

Nyikɔ Mawu tɔn tɔ́n ɖò nyikɔ nɔtɛn ɖé lɛ tɔn mɛ, amɔ̌, nyikɔ Mawu tɔn ɖevo lɛ wɛ nyí enɛ lɛ ǎ.

Nɔtɛn sín nyikɔ	Wemafɔ	Tinmɛ Tɔn
Jehovah-jilée	Bǐbɛ̌mɛ 22:13, 14, nwt	“Jehovah Na Na.”
Jehovah-nisi	Tíntɔ́n 17:15, nwt	‘Jehovah wɛ nyí ahwansya ce.’ (MAWUXÓWEMA) Jehovah nyí Mawu e gudo togun tɔn sixu nɔ bo mɔ alɔcyɔnmɛji kpo alɔdó kpo é ɖé.—Tíntɔ́n 17:13-16.
Jehovah-calɔmu	Hwɛɖɔtɔ́ lɛ 6:23, 24, nwt	‘Jehovah nɔ na fífá mɛ,’ alǒ “Jehovah Nyí Fífá.”—MAWUXÓWEMA, Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn.
Jehovah-cama	Ezekiyɛli 48:35, tinmɛ e ɖò dò é, American Standard Version	“Jehovah Ðò Finɛ.”

Hwɛjijɔ e wu è ɖó na tuùn nyikɔ Mawu tɔn bo lɛ́ zán lɛ é

Nyikɔ Mawu tɔn ɖesu Jehovah ɔ ɖò taji n’i tawun, ɖó é bló b’ɛ tɔ́n ɖò Biblu ɔ mɛ azɔn afatɔ́n mɔ̌kpan.—Malacíi 1:11.
Vǐ Mawu tɔn Jezu tɛɖɛ̌ jí azɔn gegě ɖɔ nyikɔ Mawu tɔn ɖò taji tawun. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é xoɖɛ sɛ́dó Jehovah ɖɔ: “Nyikɔ towe ni nyí nǔ sísí.”—Matie 6:9; Jaan 17:6, nwt.
● Nyikɔ Jehovah tɔn tuùntuùn bo lɛ́ zán wɛ nyí afɔ nukɔntɔn e è nɔ ɖè bo nɔ zun xɔ́ntɔn xá ɛ é. (Ðɛhan 9:10, nwt; Malacíi 3:16, nwt) Xɔ́ntɔn zunzun mɔ̌hun nɔ zɔ́n bɔ è nɔ ɖu akpá Mawu tɔn elɔ sín lè: “Ðó é yí wǎn nú mì wutu ɔ, un na hwlɛn ɛ gán. Un na nya xɛ ɖò jǐ tɔn, ɖó é tuùn nyikɔ ce.”—Ðɛhan 91:14, nwt.
Biblu yí gbè ɖɔ: ‘Nǔ gegě tíìn ɖò jinukúnsin kpodo ayikúngban jí kpan, bɔ mɛ lɛ nɔ ylɔ́ ɖɔ mawu; hǔn, “mawu” gegě wɛ tíìn bɔ “aklunɔ” gegě wɛ tíìn nɛ.’ (1 Kɔlɛntinu lɛ 8:5, 8) Amɔ̌, é ɖè Mawu nǔgbo ɖokpo ɔ xlɛ́ gbɔn nyikɔ tɔn Jehovah ɔ gblamɛ.—Ðɛhan 83:18, nwt.

a Akɔwé Ebléegbe tɔn ɖé lɛ nɔ lilɛ nyikɔ Mawu tɔn dó “Yahvé.”

b Sɛ́nkpo nyikɔ Mawu tɔn tɔn “Jah” ɔ tɔ́n azɔn 50 mɔ̌ ɖò Biblu ɔ mɛ, enyi è lɛ́n xókwín “Aleluya” ɔ d’emɛ ɔ nɛ. Xókwín enɛ sín tinmɛ wɛ nyí “Mi kpa Jah.”—Nǔɖexlɛ́mɛ 19:1.