Ohovaʼerãpa gerrahápe umi oservíva Ñandejárape?

Peteĩ profesór de Ética Cristiana, hérava Oliver OʼDonovan heʼi: “Mbaʼére piko oĩ vaíta ojeho gerrahápe? Ndajaikuaái ningo mbaʼépa jajapóta”.

CANADÁPE ningo oĩ peteĩ Museo de Guerra ha upépe oñemoĩ peteĩ kuádro hérava Sacrificio, upéva ohechauka primera guerra mundiálpe oikovaʼekue. Ojehecha pype umi soldádo ojejukavaʼekue, umi opyta vaipáva norairõ rire ha umi ihentekuéra opytavaʼekue hógape. Pe yvate gotyomie katu ojekuaa pype Jesús peteĩ kurusu rehe. Ha heta ohecháva upe kuádro, noimoʼãi Jesúspe oñemoĩha upépe, haʼe ningo pe “Mburuvicha guasu pyʼaguapy reruha” (Isaías 9:6). Oĩ avei umi omombaʼetereíva hapichakuérape oho haguére oñorairõ ha oimoʼã voi Ñandejára ha Jesucristo oipotaha jaha gerrahápe ñadefende hag̃ua ñane retã.

Ymaite guive umi rrelihión omoakãva heʼi iporãha ojeho oñeñorairõ. Áño 417-pe peteĩ teólogo katóliko hérava Agustín heʼi: “Ani reimoʼã reho haguére gerrahápe Ñandejára nandeguerohorymoʼãiha. [...] Oĩ ningo umi oñemboʼéva penderehe ha upéicha oñorairõ umi espíritu añándi ha peẽ katu peñorairõ hesehapekuéra umi hénte ñañándi”. Ha áño 1200 rupi, Tomás de Aquino heʼi: “Iporã ningo ñañorairõ ñadefendétaramo umi imboriahúvape ha ñane retãme”.

Ndépa ere Ñandejára oguerohorytaha ñañorairõramo ñadefende hag̃ua ñane retã térã ñamosãso hag̃ua umi ohasa asývape? Mbaʼépa oipytyvõta kristianokuérape oikuaa hag̃ua mbaʼépa Ñandejára heʼi upévare?

Jesucristo ehémplo

Ikatúpa jaikuaa mbaʼépa heʼi Ñandejára umi ñorairõ koʼág̃a rupi oikóvare? Apóstol Pablo heʼi: ‘Máva piko oikuaa Jehová opensáva, ikatu hag̃ua omboʼe chupe? Ñande katu jaguereko Jesucristo pensamiénto’ (1 Corintios 2:16, ÑÑB). Jehová ningo ombouvaʼekue itaʼýrape ko yvy ape ári ikatu hag̃uáicha jaikuaa mbaʼépa Haʼe opensa. Opa mbaʼe heʼíva ha ojapóva rupive Jesús ohechauka mbaʼeichaguápa Jehová. Upévare, jahechamína mbaʼépa Jesús heʼivaʼekue umi ñorairõ rehe ha mbaʼépa ojapo.

Ikatu ningo jaʼe iporãtaha ñañorairõ ñadefende hag̃ua Jesúspe umi ojukasévagui chupe. Pedro ningo ojapovaʼekue voi upéicha. Jesúspe oñetraisionárõ guare, pyhare pytéma peteĩ hénte aty oho ojagarra hag̃ua chupe. Upépe Pedro ‘ohekýi ikyse puku ha onambiʼo saserdóte guasu rembiguáipe’. Iporã piko raʼe ojapo upéicha? Jesús heʼi chupe: “Emoinge nde kyse puku hyrúpe. Opa umi kyse puku oiporúva, kyse pukúpe omanovaʼerã” (Mateo 26:47-52, BNP).

Ñahaʼarõ voi ningo Jesús ojapo upéicha pórke upérõ ojapóma dos áño haʼe heʼi hague: ‘Peikuaa avei ojeʼe hague: “Ehayhu umi nderayhúvape ha nderechaʼeivaʼerã umi nderayhuʼỹvare”. Che katu haʼe peẽme: Pehayhu umi penderehe ijaʼeʼỹvape, ha peñemboʼe umi pendepersegívare. Péicharõ pehechaukáta pejoguaha pende Ru oĩvape yvágape. Haʼe ningo oheja kuarahy ojope peteĩcha umi iñaña ha imarangatúvape g̃uarã, ha ogueru ama umi hembiapo porã ha hembiapo vaívape g̃uarã’ (Mateo 5:43-45). Mbaʼéicha piko peteĩ kristiáno heʼíta ohayhuha iñenemígope ha oñemboʼeha hese ohóramo gerrahápe oñorairõ hendive?

Umi mbaʼe oikovaʼekuére jahechakuaa oĩha heta ndochaʼéiva Ñandejára siervokuérare. Pór ehémplo, umi Romaygua ojagarra ha ojukauka Jesúspe. Upéi ojepersegi ojejuka hag̃ua avei umi ojeroviávape Jesús rehe. Upéicha rupi heta kristiáno ikatu oiporuse árma ha opuʼã Romaygua ruvicháre. Oĩma voi hudío ojapovaʼekue upéicha. Upévare Jesús heʼi hemimboʼekuérare: ‘Haʼekuéra ndahaʼéi ko mundopegua, che ndahaʼeiháicha ko mundopegua’ (Juan 17:16, JMP). Péicha kristianokuéra ndoikéi polítikape. Ha toiko la oikóva, haʼekuéra ndohói oñorairõ avavéndi.

Umi odefendéva Ñandejára Rréino

Umi oservíva Ñandejárape ndojeheʼái ko múndore Jesús heʼi haguéicha. Jahechamína mbaʼépa oikovaʼekue Pablo ha Bernabé rehe Icóniope, opytáva Asia Menórpe. ‘Peteĩ atýpe oĩ hudío ha hudioʼỹva avei huvichakuéra reheve, oñembosakoʼi hikuái ojopyvai hag̃ua temimondokuérape ha ojapi hag̃ua itápe chupekuéra. Haʼekuéra oikuaávo upéva oho kañyhápe umi táva Licaoniapeguápe: Listra, Derbe ha umi táva ijerereguápe. Upépe omombeʼu pe marandu porã.’ (Hechos 14:5-7.) Péicha jahecha ojepersegi mbaretéramo jepe umi kristiánope, haʼekuéra ndoiporúi hague árma oñedefende térã oñevenga hag̃ua. Upéva rangue osegi omombeʼu pe “marandu porã”. Mbaʼépa hína upe marandu?

Umi kristiáno ningo osegi omombeʼu pe marandu Jesús omombeʼuvaʼekue. Upéva hína pe ‘marandu porã Ñandejára Rréino rehegua’ (Lucas 4:43). Jesús ha hemimboʼekuéra ningo odefendevaʼekue Ñandejára Rréino, péro noñorairõi hikuái avavéndi upearã. Jesús heʼivaʼekue voi: ‘Che Rréino niko ndahaʼéi ko yvy arigua, che haʼérire mburuvicha guasu ko yvy arigua niko che rembiguaikuéra oñorairõvaʼerãmoʼã ani hag̃ua haʼa hudiokuéra pópe. Haʼéma haguéicha che Rréino ndahaʼéi ko yvy arigua’ (Juan 18:36, JMP).

‘Ojoayhu’

Umi kristiáno añetéva ningo ndohói gerrahápe. Jesús heʼi voi: “Pejoayhúramo, opavave ohechakuaáta peẽ haʼeha che remimboʼe” (Juan 13:35). Heta ñande rapicha ningo ovyʼaiterei ojuhu haguére ohayhúva hapichápe Jesús heʼi haguéicha. Oĩramo jepe oñembohorýva hesekuéra, ogueraháva chupekuéra préso térã ojukáva chupekuéra ndohói haguére gerrahápe.

Umi nazi tiémpope, Európape ojegueraha préso 10.000 testigos de Jehovápe ndohói haguére gerrahápe ha 3.000-pe rupi ojegueraha campo de concentraciónpe. Upe tiémpope avei Estados Unídospe 4.300 ári Testígope ojegueraha préso ndohoséi haguére oservi umi militár ndive. Ni umi Testígo Alemaniaygua ni Estados Unidosgua ndojagarrái árma oñorairõ hag̃ua iñermanokuérandi ni avave kóntrape. Mbaʼéicha voi piko heʼíta hikuái ohayhuha hapichápe ohóramo ñorairõhápe.

Heta oĩ heʼíva ñañorairõmantevaʼerãha ñañedefende hag̃ua. Péro ñapensamíntena: umi kristiáno ypykue ningo ojepersegi mbaretéramo jepe oaguantavaʼekue ha noñorairõi avavéndi oñedefende hag̃ua. Umi rrománo tuichaite omandáva jepe nohundíri chupekuéra. Koʼág̃a rupi heta kristiáno avei ndohói gerrahápe. Ha oñevengarangue hapicháre, ojerovia Ñandejára oipytyvõtaha chupekuéra. Ñandejára Ñeʼẽ ningo heʼi voi: ‘Che ermanokuéra pohayhúva, ani peñevenga peẽ voi pende rapicha rehe, peheja katu Ñandejára pópe. Ñandejára kuatiañeʼẽme niko heʼi voi: “Che añevengáta ha amyengoviáta opavave rembiapo vaikue”’ (Romanos 12:19, ÑÑB).

[Rrekuádro oĩva páhina 30-pe]

ÑORAIRÕ JEHOVÁ OVENDESIVAʼEKUE

Yma Jesús ou mboyve Ñandejára oiporavovaʼekue umi Isrraelguápe hembiguairã. Ha Jehová heʼi chupekuéra oñombyaty hag̃ua hikuái ha oho oñorairõ. Umi Israelgua oike mboyve Canaánpe ojeʼe chupekuéra: ‘Jehová pende Jára omoĩvo pende pópe umi siete tetã ha pendepuʼakávo hesekuéra, tekotevẽ pehundipaite ha ani peñemoĩ peteĩ ñeʼẽme hendivekuéra térã peiporiahuve reko chupekuéra’ (Deuteronomio 7:1, 2). Upéicha rupi pe Israel mburuvicha Josué ipuʼaka ikontrariokuérare ‘Ñandejára Jehová heʼi hagueichaite chupekuéra’ (Josué 10:40).

Iñaña ha itaryrýiguipa umi Israelgua ojagarráraʼe umi tetã ambuegua yvy? Nahániri, ndaupeichaiete katu. Umi tetãygua ningo hekokyʼa, omombaʼeguasu taʼanga, oporojuka ha ifamília jepe oikuaveʼẽ sakrifísioramo umi ñandejára guaʼúpe (Números 33:52; Jeremías 7:31). Jehová katu imarangatu, hekojoja ha ohayhúgui hembiguaikuérape ohundipaite umi hénte añáme umi tetãgui. Péro Jehová ndahaʼeihína umi mburuvicha koʼag̃aguáicha, Haʼe ningo ohecha raẽ mbaʼépa oĩ umi hénte pyʼapýpe ha osalva umi ipyʼaporã ha okambiasévape oservi hag̃ua chupe.

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 31]

Jesús piko oipotarakaʼe hemimboʼekuéra oñorairõ odefende hag̃ua chupe térã ambue iñirũnguérape?

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 31]

Testigos de Jehová osẽ rire campo de concentracióngui, Buchenwald 1945-pe