Rreferénsia ojepurútava rreunionhápe Mbaʼéichapa Jaiko ha Japredika vaʼerã
6-12 DE ENERO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | GÉNESIS 1, 2
“Jehová okrea ko yvy ape ári opa mbaʼe oikovéva”
(Génesis 1:3, 4) Ha Ñandejára heʼi: “Tahesakã oparupiete”. Ha upéicha oñepyrũ oĩ pe lus. 4 Upe rire Ñandejára ohecha pe lus iporãha, upémarõ odesidi mbaʼe moméntopepa hesakãta ha mbaʼe moméntopepa pytũta.
(Génesis 1:6) Upéi Ñandejára heʼi: “Pe y tojedividi ha peteĩ párte toñembyaty yvate ha topyta upépe, ha pe ótra párte katu topyta yvýpe, ha topyta nandi imbytepekuéra”.
(Génesis 1:9) Upe rire Ñandejára heʼi: “Taijaty peteĩ lugárpe pe y opyta vaʼekue yvýpe ha toñepyrũ tojekuaa pe párte isekoha”. Ha upeichaite oiko.
(Génesis 1:11) Upémarõ Ñandejára heʼi: “Taheñói pe yvýgui opaichagua plánta, umi oprodusíva semílla ha yvyramáta hiʼáva, káda plánta ojueheguáva toprodusi frúta ha semílla asegún ivarieda”. Ha upeichaite oiko.
it-1-S 571
Kreasión
Pe primer díape Ñandejára heʼi: “Tahesakã oparupiete”, péicha pe lus ohesape kangymi pe arai ári guive ha upéicha rupi pe yvýgui ndaikatúi gueteri ojehecha porã moõguipa ou pe lus. Posívlemente mbeguekatúpente voi hesakãve kuri ohóvo ohechaukaháicha peteĩ versión de la Biblia oĩva ingléspe ojapo vaʼekue J. W. Watts. Upépe heʼi: “Ha mbeguekatúpe oexisti sapyʼa pe lus” (Gé 1:3, A Distinctive Translation of Genesis). Upéi Ñandejára odesidi mbaʼe moméntopepa hesakãta ha mbaʼe moméntopepa pytũta. Pe lus ohesape jave, Ñandejára ombohéra Día, ha pytũ jave ombohéra Pyhare. Péicha oiko pe yvy ojere rupi pe oĩháme ha avei pe kuarahýre. Upéicha rupi avei alamita ko yvy pytũ jave, alamita pe ótro ládo hesakã (Gé 1:3, 4).
Pe segundo díape katu Ñandejára odividi pe y mokõi hendápe: peteĩ párte tuichaitereíva oho yvate ha pe ótra párte katu opyta yvýpe, ha oheja peteĩ párte nandiha imbytepekuéra. Ha upe párte nandihápe Ñandejára ohenói Yvága, upéva hína pe espásio nandiha ñande jahecháva ko yvy guive, ha ndoikéi hína pype umi estrélla térã ótra kósa oĩva umi espásiore ojehasa rire pe atmósfera (Gé 1:6-8; ehecha EXPANSIÓN).
Pe tercer díape Ñandejára ipodér ijojahaʼỹva rupive ombyaty peteĩ lugárpe pe y opyta vaʼekue yvýpe ha oñepyrũ ojekuaa pe párte isekoha, ha umi párte isékovape Ñandejára ohenói Yvy. Upe díape avei Ñandejára ojapo umi mbaʼe oikovéva, péicha oñepyrũma oexisti opaichagua plánta, umi oprodusíva semílla ha yvyramáta hiʼáva, káda plánta ojueheguáva oprodusi frúta ha semílla asegún ivarieda, péro koʼã mbaʼe ndoexistíri ijehegui reínte ni evolusión rupive, síno Ñandejára ojapo rupi (Gé 1:9-13).
(Génesis 1:14) Upéi Ñandejára heʼi: “Tojekuaa pe yvágape umi mbaʼe ohesapéva, ha umíva rupive tojedividi ára ha pyhare, umíva toservi ojekuaa hag̃ua umi estasión, ha oñekonta hag̃ua umi día ha áño.
(Génesis 1:20) Upéi Ñandejára heʼi: “Pe ýpe tahenyhẽ opa mbaʼe oikovéva, ha toveve yvágare opaichagua guyra ha vícho”.
(Génesis 1:24) Upéi Ñandejára heʼi: “Toñepyrũ pe yvy ári opaichagua animál, káda uno asegún ikláse, animál imánsova, animál otyryrýva, animál hesaitéva oĩva yvy ape ári asegún ikláse”. Ha upeichaite oiko.
(Génesis 1:27) Ñandejára ojapo pe yvypórape ijoguaháramo, kuimbaʼe ha kuña ojapo, ha pe yvypóra ojoguaiterei chupe.
it-1-S 571 párr. 8, 9–572 párr. 1, 2
Kreasión
Iñinteresánte avei Génesis 1:16-pe ndojepuruiha pe palávra hebrea “bará” heʼiséva “ojapo” térã “okrea” síno oipuru pe palávra hebrea “ásah” heʼiséva “omoĩ”. Génesis 1:1-pe heʼívo Ñandejára ojapo hague pe yvága, upévape oikéma kuri umi estrélla, planéta ha umi galáxia, ha koʼã mbaʼe ojekreáma kuri heta tiémpo pe cuarto día mboyve. Upéicharõ Génesis 1:16-pe la heʼiséva hína Ñandejára omoĩntema hague upe díape koʼã mbaʼe okumpli hag̃ua peteĩ funsión ko yvýpe g̃uarã ha pe espásio oñeforma vaʼekuépe éntre ko yvy ha pe atmósfera. La Biblia heʼívo: “Ñandejára omoĩ umíva yvágape ohesape hag̃ua yvy ári”, posívlemente heʼise hína ikatúma hague ojehecha ko yvy guive umi mbaʼe ohesapéva oĩrõguáicha pe espásio nandiha oñeforma vaʼekuépe. Umi mbaʼe ohesapéva oservi avei de señál “ojekuaa hag̃ua umi estasión, ha oñekonta hag̃ua umi día ha áño”, péicha yvyporakuéra ikatu oipuru kómo gía koʼã mbaʼe heta mbaʼerã (Gé 1:14).
Pe quinto díape ojekreáma ko yvy ape ári opaichagua animál oikovéva. Ñandejára ndojapói peteĩ animálguinte oevolusiona ha osẽmba hag̃ua opa mbaʼe oikovéva, upéva rangue káda klásepe Ñandejára okrea ipodér rupive. La Biblia heʼi voi: “Ñandejára ojapo umi animál tuichaitereíva oikóva umi márpe, ha entéro mbaʼe oikovéva oĩva ýpe, ha káda uno ojerreprodusi asegún ikláse, ha avei ojapo opaichagua guyra ha vícho ovevéva, ha káda uno ojerreprodusi asegún ivarieda”. Jehová ohecha iporãha hembiapokue, upémarõ ovendesi ha heʼi chupekuéra oñemboheta hetave hag̃ua. Koʼã mbaʼe ikatu kuri oiko pórke Ñandejára ojapo káda animálpe ojerreprodusi hag̃ua “asegún ivarieda” (Gé 1:20-23).
Pe sexto díape “Ñandejára oñepyrũ ojapo opaichagua animál hesaitéva ha imánsova, káda uno asegún ikláse, avei ojapo entéro ótro animál ko yvy ári g̃uarã, káda uno asegún ikláse”. Entéro umi ótro mbaʼe ojapo vaʼekuéicha avei Jehová ohecha iporãha koʼã hembiapokue (Gé 1:24, 25).
Opakuetévo pe día sexto Jehová okrea ótro mbaʼe oikovéva, idiferentetéva ha tuichave mbaʼéva umi animálgui péro michĩve umi ánhelgui, upéva hína pe yvypóra ha haʼe ojapo chupe ijoguaháramo. Génesis 1:27-pe oñeʼẽvo mbykymi yvyporakuérare heʼi: “Kuimbaʼe ha kuña ojapo”. Génesis 2:7-9 katu omombeʼu Jehová ojapo hague pe kuimbaʼépe yvýgui, upéi oipeju pe itĩnguápe ha omoingove chupe, péicha pe kuimbaʼégui oiko peteĩ persóna oikovéva. Upéi Ñandejára Jehová omoĩ pe kuimbaʼépe peteĩ hardín iporãitereívape, oĩháme hetaiterei mbaʼe ojeʼu vaʼerã. Ko kásope Jehová oipuru pe yvy okrea hag̃ua pe kuimbaʼépe, ha ojapopa rire chupe, oipuru Adán kostílla ojapo hag̃ua pe kuñáme (Gé 2:18-25). Péicha ojekreávo mokõivépe, ikatútama avei upe rire oñembohetave yvyporakuéra (Gé 5:1, 2).
Mbaʼépa ñaaprende Ñandejára Ñeʼẽgui
(Génesis 1:1) Iñepyrũme Ñandejára ojapo vaʼekue yvága ha yvy.
¿Mbaʼe mbaʼémapa ohupyty pe siénsia?
Arakaʼe guivépa oexisti ko yvy ha pe univérso
Umi sientífiko okalkula ojapomaha 4 mil millón de áñorupi oñepyrũ hague oexisti ko yvy, ha pe univérso katu amo 13 térã 14 mil millón de áño. La Biblia nomombeʼúi arakaʼetépa Ñandejára ojapo vaʼekue ko univérso, ha ndeʼíri avei ojapoha amo 10 mil áñorupinte ojejapo hague ko yvy, algúno opensaháicha. Génesis 1:1 heʼi: “Iñepyrũmbýpe Ñandejára ojapo vaʼekue yvága ha yvy”. Upéicharõ, umi sientífiko ikatu okalkula mas o ménos arakaʼe guivépa oexisti ko yvy ha pe univérso, ha la Biblia nokontradesíri upéva.
(Génesis 1:26) Upéi Ñandejára heʼi: “Jajapo yvypórape ñande joguaháramo ha haʼekuéra ñandeichaguáta avei, toreko ipoguýpe umi pira oĩva márpe, entéro animál imánsova ha opaite animál oikóva yvy apére. Avei entéro guyra ha vícho ovevéva ha entéro umi ótro animál oikóva pe yvy tuichakuére”.
it-2-S 80
Jesucristo
Ndahaʼéi peteĩ kreadór Ñandejáraicha. Pe Taʼýra oipytyvõ kuri ojekrea hag̃ua opa mbaʼe, péro upéva ndeʼiséi haʼeha peteĩ kreadór haʼeháicha Itúa. Pe podér ojekrea hag̃ua opa mbaʼe ou kuri Ñandejáragui, upéva hína pe ijespíritu sánto (Gé 1:2; Sl 33:6). Jehová la omeʼẽva vída enterovépe, opa mbaʼe oikovéva, ojehecháva ha ojehechaʼỹva odeve chupe hekove (Sl 36:9). Jesús ningo ndahaʼéi kreadór Ñandejáraicha, síno iñajudánte, haʼe rupive ojejapo vaʼekue entéro mbaʼe. Jesús voi heʼi vaʼekue Ñandejára ojapo hague opa mbaʼe ha la Biblia avei heta hendápe heʼi upéva (Mt 19:4-6; ehecha CREACIÓN).
13-19 DE ENERO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | GÉNESIS 3-5
“Heta mbaʼe vai ogueru pe primer japu ojeʼe vaʼekue”
(Génesis 3:1-5) Pe mbói haʼe vaʼekue pe imañerovéva opaite animál Ñandejára Jehová ojapo vaʼekue apytépe. Upéi pe mbói heʼi pe kuñáme: “¿Añetéiko Ñandejára heʼi peẽme ndovaleiha peʼu umi yvyramáta hiʼávagui oĩva guive ko hardínpe?”. 2 Upémarõ pe kuña heʼi pe mbóipe: “Umi yva orekóva umi yvyramáta oĩva guive ko hardínpe ningo ore ikatu roʼu. 3 Péro pe yvyramáta oĩvare hardín mbytépe, Ñandejára heʼíma oréve: ‘Aníke peʼu hiʼa, ha animoʼãke pepoko hese, cháke pejapóramo upéva, pemanóta’”. 4 Upépe pe mbói heʼi pe kuñáme: “Peẽ ningo ni mbaʼevéicharõ napemanomoʼãi. 5 Ñandejára oikuaa porã peʼuha árape pe yva pejesapeʼataha, ha pejoguáta Ñandejárape ha peikuaáta mbaʼépa iporã ha mbaʼépa ivai”.
Jehová okumplíta ipropósito
9 Satanás oipuru peteĩ mbóipe ombotavy hag̃ua Évape, ikatu hag̃uáicha odesovedese Itúa Jehovápe (elee Génesis 3:1-5; Apoc. 12:9). Ontendeka Ñandejára iñinhustoha heʼívo Évape: “¿Añetéiko Ñandejára heʼi peẽme ndovaleiha peʼu umi yva oĩva guive ko hardínpe?”. Haʼete Satanás heʼíva Évape: “¿Añetéiko peẽ ndaikatúi pejapo la pejaposéva?”. Upéi heʼi avei chupe: “Peẽ ningo ni mbaʼevéicharõ napemanomoʼãi”. Añetehápe Satanás tuichaiterei ijapu. Upéi oñehaʼã okonvense Évape natekotevẽiha iñeʼẽrendu Ñandejárape heʼívo: “Ñandejára oikuaa porã peʼuha árape pe yva pejesapeʼataha”. Satanás heʼi Jehová ndoipotaiha hoʼu hikuái pe yva, pórke péicha ojesapeʼáta ha oikuaáta peteĩ mbaʼe iñimportánteva Jehová omokañýva chuguikuéra. Upéi Satanás opromete guaʼu: “Pejoguáta Ñandejárape ha peikuaáta mbaʼépa oĩ porã ha mbaʼépa oĩ vai”.
(Génesis 3:6) Pe kuña katu omaña pe yvyramátare ha ohecha pe hiʼa iporãitereiha, ha oñepyrũma hoʼuseterei voi. Upémarõ ipojái hese ha hoʼu, upéi iména oúrõ guare hendápe, omeʼẽ chupe ha haʼe hoʼu avei.
w00-S 15/11 25, 26
¿Mbaʼépa ikatu ñaaprende ñande tuakuéra ypykuégui?
¿Ikatúpa Eva oevita kuri pe pekádo? Si ikatu. Ñañemoĩmíntena ilugárpe. Pe mbói heʼíva ningo idiferénte kuri Ñandejára ha Adán heʼi vaʼekuégui. ¿Mbaʼépa ñande jajapóta peteĩ deskonosído oúramo heʼi ñandéve pe persóna ñande jahayhu ha ñakonfiaha ñanembotavy hague? Nañandegustamoʼãi asy ningo la heʼíva ñandéve upe persónare, ha ndajapytamoʼãi avei ñahenduve chupe. Ha Eva upéva la ojapo vaʼerã kuri. Epensamíntena, ¿máva piko pe mbói ou hag̃ua okuestiona Jehová ihustoha ha avei la Adán heʼi vaʼekue? Eva orrespetárire pe kavésa Jehová omoĩ vaʼekue, oñeʼẽ raẽta kuri iménandi odesidi mboyve oimeraẽ mbaʼe. Ñande avei ñamboykete ha nañahendúi vaʼerã umi informasión ndojogueraháiva Ñandejára heʼívandi. Péro Eva oguerovia kuri pe Diablo heʼíva ha oikoséma la ijeheguínte oikuaávaramo mbaʼépa iporã ha mbaʼépa ivai, ha amáske opensa upévare, ogustave ohóvo chupe la idéa. Tuichaiterei ningo ojavy osegívo opensa upe mbaʼe noĩporãivare, tuicha oganáta kuri oipeʼaitévo iñakãgui térã omombeʼúramo iménape la ojeʼe vaʼekue chupe (1 Corintios 11:3; Santiago 1:14, 15).
Adán ohendu hembirekópe
Sapyʼaitépe Eva okonvenséma iménape omoirũ hag̃ua chupe ipekádope. ¿Mbaʼérepa Adán ni michĩmi ndodudái oapoja hag̃ua hembirekópe? (Génesis 3:6, 17). Adán odesidi vaʼerã kuri máva heʼívapa la ojapótava. ¿Iñeʼẽrendútapa Ijapoharépe, upe omeʼẽ vaʼekuépe chupe entéro mbaʼe, inklúso pe hembirekorã? ¿Ojerurétapa konsého Itúape oikuaa hag̃ua mbaʼépa ojapóta? ¿Térãpa naiñeʼẽrendumoʼãi avei hembirekóicha? Haʼe oikuaa porã kuri mbaʼépa Eva opensa oikotaha la hoʼúramo pe yva ha japuha upéva. Ñandejára espíritu rupive apóstol Pablo oskrivi: “Adánpe noñembotavýi vaʼekue, síno Évape la oñembotavy vaʼekue ha opeka” (1 Timoteo 2:14). Upéicharõ Adán oikuaa porãramo jepe japuha pe Diablo heʼi vaʼekue, lomímonte odesidi naiñeʼẽrendumoʼãiha Jehovápe. Posívlemente haʼe okyhyjeve opytárõ g̃uarã hembirekoʼỹre ojerovia rangue Ñandejárare orremediataha upe situasión.
(Génesis 3:15-19) Ha romoingo vaíta pe kuña ndive, ha ne familiare amoingo vaíta pe kuña familiare ndive. Nde reisuʼúta chupe ipytápe ha haʼe opyrũta ne akãre ha ombochipéta ndehegui”. 16 Pe kuñáme katu heʼi: “Nde katu heta rehasa asýta nderyeguasu aja ha heta nderasýta nemembykuévo, reimesetereíta ne ménandi ha haʼe ndeguerekóta ipoguýpe”. 17 Ha Adánpe katu heʼi: “Rehendu rupi ne rembirekópe ha reʼu pe yvyramataʼa haʼe vaʼekue ndéve ‘ani hag̃ua reʼu’, koʼág̃a oñemaldesi pe yvy nde káusare. Reikove aja pukukue, rembaʼapo pohýita pe yvýre rekonsegi hag̃ua ne rembiʼurã. 18 Ñuatĩ ha ñana vaímante okakuaáta, ha ne rembiʼurã rekonsegíta umi mbaʼe oprodusívagui pe yvy. 19 Rembaʼapóta ha heta nderyʼáita rehupyty hag̃ua ne rembiʼurã, oiko jey peve ndehegui yvy, pórke upévagui voi nde rejejapo vaʼekue. Ndéngo yvýguinte voi rejejapo vaʼekue ha yvy jey oikóta ndehegui”.
¿Omombaʼépa Ñandejára kuñanguérape?
¿Omaldesípa raʼe Ñandejára kuñanguérape?
Nahániri. Ñandejára Jehová omaldesínte vaʼekue pe “mbói ymaite guare hérava Aña ha Satanás” (Apocalipsis 12:9, BNP; Génesis 3:14). Jehová heʼírõ guare Adánpe orekotaha ipoguýpe hembirekópe, ndeʼiséi vaʼekue omaltrata vaʼerãha chupe (Génesis 3:16). Upérõ heʼínte mbaʼépa oikóta chuguikuéra naiñeʼẽrendúi haguére.
w04-S 1/1 29 párr. 2
Mbaʼe mbaʼépa ñanemboʼe Génesis (párte 1)
3:17. ¿Mbaʼéichapa oñemaldesi vaʼekue pe yvy ha mboy tiémporepa? Jehová omaldesírõ guare pe yvy heʼi kuri oñembaʼapo pohýi vaʼerãha pe yvýre oprodusi hag̃ua. Adán familiarekuéra oñandu porã kuri upe maldisión, pórke ñuatĩ ha ñana vaímante okakuaa vaʼekue pe yvýpe. Noé túa hérava Lamec heʼi vaʼekue voi: “Hetáma ñambaʼapo asy. Péicha oiko ñanderehe Jehová omaldesi haguére ko yvy” (Génesis 5:29). Pe dilúvio rire Jehová ovendesi Noé ha ifamiliakuérape ha heʼi chupekuéra ifamília reta ha omyenyhẽ hag̃ua ko yvy (Génesis 9:1). Posívlemente upérõ Jehová oipeʼáma pe maldisión (Génesis 13:10).
it-1-S 717
Hasýma imemby hag̃uáicha
Pe jehasa asy oñekompara peteĩ kuña hasýmavare hína imemby hag̃uáicha. Eva opeka rire Jehová heʼi kuri chupe upe haguére heta hasytaha imembykuévo. Haʼe iñeʼẽrendúrire, Jehová osegi vaʼerãmoʼã ovendesi chupe ha ni ndahasymoʼãi kuri imembykuévo, upéva rangue ovyʼáta. La Biblia heʼi voi Jehová vendisión ñanemborrikoha ha ‘ni michĩmi nañanembosufririha’ (Pr 10:22). Péro pe pekádo káusare, umi hyeguasúva normálmente heta hasy imembykuévo pórke la hete ndahaʼevéima perfékto. Eva opeka rire Jehová heʼi kuri chupe: “Nde katu heta rehasa asýta nderyeguasu aja ha heta nderasýta nemembykuévo” (Gé 3:16).
Mbaʼépa ñaaprende Ñandejára Ñeʼẽgui
(Génesis 4:23, 24) Upéi Lamec heʼi hembirekokuéra Adá ha Zilápe: “Pehendumína che rembirekokuéra, peñatendemína ko haʼétavare: ajuka peteĩ kuimbaʼépe chembyepoti haguére. Si, ajuka peteĩ mitãrusúpe pórke haʼe chenupã. 24 Oiméramo Caínpe oñevenga vaʼerã 7 vése, upéicharõ Lamécpe oñevenga vaʼerã 77 vése”.
it-2-S 183 párr. 2
Lamec
Ko poesía Lamec ojapo vaʼekue hembirekokuérape g̃uarã ohechauka porã mbaʼéichapa la hénte iviolénto upe tiémpope: “Upéi Lamec heʼi hembirekokuéra Adá ha Zilápe: ‘Pehendumína che rembirekokuéra, peñatendemína ko haʼétavare: ajuka peteĩ kuimbaʼépe chembyepoti haguére. Si, ajuka peteĩ mitãrusúpe pórke haʼe chenupã. Oiméramo Caínpe oñevenga vaʼerã 7 vése, upéicharõ Lamécpe oñevenga vaʼerã 77 vése’” (Gé 4:23, 24). Jahecha lájape, Lamec ojapo ko poesía odefende hag̃ua la ikáso. Haʼe omyesakã porã ndoporojukái hague ojaposégui reínte, ojapo haguéicha Caín, síno heʼi en defénsa própia ojuka hague pe kuimbaʼe ombyepoti ha olastima vaipávape chupe. Upévare jaʼekuaa pe poéma rupive haʼe ojerure hague hína umi oñevengasévape hese ojeheja reimínte hag̃ua chupe ojuka haguére pe oataka vaʼekuépe chupe.
(Génesis 4:26) Set avei ifamília ha ombohéra Enós. Upe tiémpope la hénte oñepyrũ oipuru Jehová réra.
it-1-S 359 párr. 7
Oñeʼẽ vai
La Biblia heʼívo Enós tiémpope, pe dilúvio mboyve, ‘la hénte oñepyrũ hague oipuru Jehová réra’ oiméne heʼise umi hénte oñepyrũ hague oipuru vai Jehová réra. ¿Mbaʼérepa jaʼe upéva? Pórke heta tiémpo upe mboyve Abel oiméne oipurúma vaʼekue voi Jehová réra oñeʼẽ hag̃ua chupe (Gé 4:26; Heb 11:4). Oiméramo añetehápe oipuru vai raʼe umi hénte Ñandejára réra, ohechaukaháicha umi ostudiáva koʼã téma, ha oiméramo oipuru hikuái upe téra ohenói hag̃ua ótra persónape térã umi mbaʼe omombaʼeguasúvape hikuái, ikatu jaʼe hína oñeʼẽ vaiha Ñandejára rérare (Ehecha ENÓS).
20-26 DE ENERO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | GÉNESIS 6-8
“Heʼi hagueichaite chupe ojapo”
(Génesis 6:9) Koʼápe oñemombeʼu Noé istória. Noé ningo haʼe vaʼekue peteĩ kuimbaʼe ihústova ha idiferénte vaʼekue, pórke ndojapói ivaíva umi hénte itiempopegua ojapoháicha. Noé oiko Ñandejára tee oipotaháicha.
(Génesis 6:13) Upe rire Ñandejára heʼi Noépe: “Adesidíma ahunditaha opa mbaʼe oikovévape, henyhẽma rupi pe yvy umi hembiapo vaívagui. Upévare ahundíta chupekuéra ha entéro mbaʼe oĩva pe yvy ape ári.
Jajerovia ha ñaneñeʼẽrendúkena Noé, Daniel ha Job ojapo haguéicha
4 ¿Mbaʼépa ombohovái vaʼekue Noé? Enoc tiémpope, haʼéva Noé visavuélo, umi hénte iñañaiterei vaʼekue ha Jehováre jepe “okopi” vaʼekue hikuái (Jud. 14, 15). Umi hénte amás día iviolentove vaʼekue. Noé tiémpope katu ko yvy henyhẽma hénte añágui. Umi ánhel naiñeʼẽrendúiva ou ko yvy ape ári, oñembohete yvypóraicha ha omenda umi kuñáre. Upéi ou ifamília hikuái, ha umíva iñaña ha iviolénto (Gén. 6:2-4, 11, 12). Péro Noé idiferenteterei chuguikuéra. La Biblia heʼi: “Noé katu oĩ porã vaʼekue Jehová renondépe. [...] Siémpre ojapo iporãva ha idiferénte vaʼekue, pórke ndojapói ivaíva umi hénte itiempopegua ojapoháicha. Noé oiko Ñandejára oipotaháicha” (Gén. 6:8, 9).
(Génesis 6:14-16) Ejapo peteĩ árka umi yvyra iporãvagui ha toguereko heta koty. Upéi emoĩmbaite pe árkare vléke, hyepýguio ha avei okáguio. 15 Oreko vaʼerã koʼã medída: ipuku vaʼerã 133 métro imédio, ipekue 22 métro 25 sentímetro ha ijyvatekue katu 13 métro 35 sentímetro. 16 Ha 44 sentímetro imediohápe pe téchogui ejapo chupe ventanaʼi hesakã hag̃ua. Ikostádope ejapo chupe peteĩ okẽ guasu. Pe árka oreko vaʼerã 3 píso.
‘Ojapo Ñandejára rembipota’
Heta tiémpore Noé ombaʼapo vaʼekue pe árkare, amo 40 térã 50 áño rupi. Ojapo hag̃ua oity vaʼerã yvyramáta ha ojapo chugui víga, távla ha ambue mbaʼe oikotevẽtava. Upéi ombojoajupaite vaʼerã umi yvyra. Pe árka orekóta tres píso, ikoty ha iventána heta vaʼerã ha omohokẽ ikostádope. Itécho katu ikaída vaʼerã ikatu hag̃uáicha osyry pe ama (Génesis 6:14-16).
(Génesis 6:22) Ha Noé ojapo opa mbaʼe omanda vaʼekue chupe Ñandejára. Heʼi hagueichaite chupe ojapo.
‘Ñañani kaneʼõʼỹre pe karréra’
13 ¿Mbaʼépa oipytyvõ Jehová rembiguaikuéra yma guarépe oaguanta ha omohuʼã hag̃ua pe karréra? Jahechamína mbaʼépa ojapo vaʼekue Noé (elee Hebreos 11:7). Jehová heʼi chupe: “Ajahoʼipáta ýpe yvy ape, ahundi hag̃ua opa tekove” (Gén. 6:17). Imanduʼávo upe tiémpore, ¿mbaʼérepa Pablo heʼi “oiko vaʼerãha gueteri heta mbaʼe ojehechaʼỹva”? Noé tiémpope neʼĩrava gueteri oky, upéicharõ jepe, haʼe nopensái ndoikoichéne hag̃ua Jehová heʼi vaʼekue, síno ojeroviaiterei hese ha ndeʼíri hasyetereiha oñemandáva chupe. Upévare Noé ojapo opa mbaʼe Ñandejára “heʼi hagueichaite chupe” (Gén. 6:22, ÑÑB). Hiʼarive ndahaʼéi vyrorei upe tembiapo. Ojapo vaʼerã pe árka, okarga pype hiʼupy ha forráhe, ombyaty mymbakuéra, omomarandu umi héntepe outaha pe ama guasu ha avei oipytyvõ vaʼerã hogayguakuérape akóinte ojerovia hag̃ua Jehováre. Noé ojerovia mbarete ha oaguanta rupi, ojesalva haʼe ha ifamiliakuéra, avei ohupyty hikuái heta mbaʼe porã Ñandejáragui.
Mbaʼépa ñaaprende Ñandejára Ñeʼẽgui
(Génesis 7:2) Ha remoinge vaʼerã nendive pe árkape opaichagua animál: entéro animál ipotĩvagui 7 de káda kláse, mácho ha kuñáva. Ha umi animál naipotĩriva katu emoinge mokõinte de káda kláse, mácho ha kuñáva.
w04-S 1/1 29 párr. 7
Mbaʼe mbaʼépa ñanemboʼe Génesis (párte 1)
7:2. ¿Mbaʼépa ojeguereko vaʼekue enkuénta ojekuaa hag̃ua mbaʼeichaguápa hína umi animál ipotĩva ha ikyʼáva? Posívlemente ojeguereko vaʼekue enkuénta umi animál ojepurúva ojesakrifika hag̃ua Ñandejárape, ha ndahaʼéi umi ikatúva térã ndovaléiva ojeʼu. Pe dilúvio mboyve ndojeʼúi vaʼekue voi animál roʼo. Pe léi mosáikape primera ves ojepuru vaʼekue pe palávra “ipotĩ” térã “ikyʼa” oñeñeʼẽ jave hiʼupýre, péro upéi upe léi ndovalevéima kuri (Hechos 10:9-16; Efesios 2:15). Noé oiméne oikuaa raʼe mbaʼeichagua animálpa ikatu oñekuaveʼẽ Jehovápe oñemombaʼeguasu hag̃ua chupe. Upévare, osẽre pe árkagui “omopuʼã peteĩ altár ojapo hag̃ua sakrifísio Jehovápe. Ha Noé oiporavo unos kuánto animál ipotĩva ha avei umi guyra ipotĩva, ha ohapy pe altár ári oofrese hag̃ua Ñandejárape” (Génesis 8:20).
(Génesis 7:11) Noé orekórõ guare 600 áño, pe día 17 del segundo mes, pe y oĩva guive yvágape oñepyrũ oñehẽ tuichaháicha ko yvy tuichakuére.
w04-S 1/1 29 párr. 8
Mbaʼe mbaʼépa ñanemboʼe Génesis (párte 1)
7:11. ¿Moõguipa ou vaʼekue pe y oikórõ guare pe dilúvio? Pe segundo díape, oñeformárõ guare pe yvága, térã pe párte oĩva éntre ñande yvy ha pe atmósfera, peteĩ párte pe y “oñembyaty yvate” ha ótra párte katu ‘opyta yvýpe’ (Génesis 1:6, 7). Upéicharõ oĩma vaʼekue voi y opytáva ko yvy ape ári, ha oĩ avei hetaiterei opyta vaʼekue yvateterei ko yvy árigui ha oĩva en fórma de vapór, ha “pe y oĩva guive yvágape” la hoʼa vaʼekue ko yvy ape ári Noé tiémpope.
27 DE ENERO AL 2 DE FEBRERO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | GÉNESIS 9-11
“Umi hénte oikóva ko yvy ape ári oñeʼẽ vaʼekue peteĩ idiómapente”
(Génesis 11:1-4) Upérõ ningo umi hénte oikóva ko yvy ape ári oñeʼẽ vaʼekue peteĩ idiómapente. 2 Upéi umi hénte oho éste gotyo ha otopa peteĩ ñu guasu Sinárpe, ha opyta oiko hikuái upépe. 3 Upe rire heʼi joa ojupe: “¡Jahápy jajapo ladríllo!”. Péicha oñepyrũ oipuru hikuái ladríllo ita rekovia, ha imesklarã oipuru vléke. 4 Upéi heʼi hikuái: “¡Jaha jajapo peteĩ siuda ñanembaʼerã ha ñamopuʼã peteĩ tórre ijyvatéva, pe ipúnta tog̃uahẽ amo yvága peve! Péicha ñanefamósota ha ndajaikomoʼãi ñanesarambipa ko yvy tuichakuére”.
it-1-S 275
Babilonia Guasu
Mbaʼeichagua siudápa rakaʼe Babilonia. Pe siuda de Babilonia oñeforma vaʼekue peteĩ ñu guasu héravape Sinar. Heta hénte oho vaʼekue upe siudápe ha omopuʼã pe tórre de Babel (Gé 11:2-9). La majoría umi hénte ombaʼapo vaʼekue oñemopuʼã hag̃ua upe tórre ha pe siuda, péro ndahaʼéi ombotuicha hag̃ua Ñandejárape, síno ‘ifamóso’ hag̃ua hikuái opárupi. Umi tórre ojetopa vaʼekue yvyguýpe yma oĩ haguépe pe siuda de Babilonia ha umi ojetopa vaʼekue ótro hendápe Mesopotámiape, ohechauka pe tórre de Babel ojejapo hague ojeadora hag̃ua algún dióspe, tahaʼe haʼéva pe fórma orekóva pe tórre. Jehová ojapo kuri tekotevẽva guive anive hag̃ua okontinua ha oñetermina pe tórre térã témplo ojejapo vaʼekue Babilóniape, upéva ohechauka porã ñandéve pe tórre oipuru hague umi rrelihión fálsa. Pe téra hebreo oñemoĩ vaʼekue pe siudápe, Babel, heʼise “konfusión”, ha pe téra sumerio (Ka-dingir-ra) ha acadio (Bab-ilu) katu heʼise “Ñandejára rokẽ”. Péicha jahechakuaa umi hénte osegíva oiko upe siudápe okambiaʼimi hague pe siuda réra ponove omomanduʼa chupekuéra Ñandejára okondena hague upe siudápe. Upéicharõ jepe oñemoĩ jeýnte chupe peteĩ téra ñanemopensáva rrelihiónre.
it-2-S 204 párr. 6
Idióma
Génesispe la Biblia omombeʼu pe dilúvio rire heta yvypóra oñembyaty hague ojapo hag̃ua peteĩ mbaʼe ndojogueraháiva Ñandejára volunta ndive. Jehová heʼi vaʼekue Noé ha ifamiliakuérape oñemboheta hetave hag̃ua ha omyenyhẽ ko yvy (Gé 9:1). Péro umi hénte isarambi rangue opárupi omyenyhẽ hag̃ua ko yvy, oñembyatypa hikuái peteĩ hendápe, pe ñu guasu héravape Sinar (Mesopotamia). Upépe avei oiméne oñembyatýta kuri umi hénte omombaʼeguasu hag̃ua idióspe ha ojapo voi hikuái peteĩ tórre upearã (Gé 11:2-4).
(Génesis 11:6-8) Upémarõ Jehová heʼi: “¡Emañamína mbaʼémapa ojapo hikuái! Haʼekuéra ningo peteĩ puévlo ombaʼapóva hína oñondivepa, pórke oñeʼẽ peteĩ idiómapente. Péichante ohórõ hikuái, ojapóta ojaposéva ha ndaiporimoʼãi ojokóva chupekuéra. 7 Jaha ñamoñeʼẽka umi héntepe diferénte idiómape, péicha ndaikatumoʼãvéima ontende la heʼíva hikuái ojupe”. 8 Upémarõ Jehová omosarambipa chupekuéra upégui ko yvy tuichakuére ha nomopuʼãvéi hikuái pe siuda.
it-2-S 204 párr. 7
Idióma
Ñandejára Todopoderóso ojapo kuri tekotevẽva ojoko hag̃ua chuguikuéra pe traváho ojapóva hína hikuái oñemombaʼeguasuségui. Ñandejára okambiapa kuri umi héntegui iñidióma, upéicha rupi ndaikatuvéi oñekomunika ni ombaʼapo porã hikuái oñondive, ha amo ipahápe isarambipámante hikuái ojuehegui ko yvy tuichakuére. Péicha avei ojejoko kuri yvyporakuérape pono osegi hikuái peteĩ ñeʼẽme Ñandejára volunta kóntrape. Ndaikatúi rupi oñekomunika hikuái, ndaikatuvéima avei ombaʼapo oñondivepa ni oñopytyvõ hikuái oipurúvo káda uno umi mbaʼe oikuaáva ohupyty hag̃ua hikuái peteĩ mbaʼe ombotuichátava chupekuéra. Káda grúpo oñeʼẽva peteĩ idióma iñarandu ha oikuaáma vaʼekue heta mbaʼe, péro upe arandu orekóva hikuái ndoúi vaʼekue Ñandejáragui, síno oaprende vaʼekue umi mbaʼe ohasa vaʼekuégui hikuái ha oinvestiga rupi (ekompara Ec 7:29; Dt 32:5 heʼívare). Jahechaháicha, Jehová okambia mediánte chuguikuéra iñidióma, isarambipa vaʼekue hikuái ko yvy tuichakuére, péro ndahaʼéi upévante, oipytyvõ vaʼekue pono hag̃ua voieterei guivéma yvyporakuéra ojapo oñondivepa umi mbaʼe operhudika ha oafektátava la héntepe (Gé 11:5-9; ekompara Is 8:9, 10 heʼívare). Ñapensamíntena ñane situasión rehe ko tiémpope, mbaʼéichapa yvyporakuéra oikuaa ha odeskuvríma heta mbaʼe, ha mbaʼéichapa oipuru vai umi mbaʼe oikuaáva. Péichama voi ojeiko vaʼerãmoʼã ymaite guive Ñandejára ndojokóirire pe projékto oreko vaʼekue umi hénte omopuʼãrõ guare pe tórre de Babel.
(Génesis 11:9) Upévare upe siuda oñembohéra Babel, pórke upépe Jehová okambiapa vaʼekue umi hénte idióma. Ha Jehová ojapo haguére péicha, umi hénte isarambipa ha oho oiko diferénte lugárpe ko yvy ape ári.
it-2-S 455
Tetãnguéra
Yvyporakuéragui oñekambiapa rire iñidióma, ndaikatuvéima oñekomunika porã hikuái. Upéicha rupi káda grúpo oñeʼẽva peteĩ idióma oforma ikultúra, ikostúmbre, irrelihión ha ojapo lája opa mbaʼe (Le 18:3). Umi hénte noñemoag̃uíri rupi Ñandejárare, káda nasión ojapo umi taʼanga omombaʼeguasu hag̃ua idioskuérape (Dt 12:30; 2Re 17:29, 33).
Mbaʼépa ñaaprende Ñandejára Ñeʼẽgui
(Génesis 9:20-22) Tiémpo rire, Noé oñepyrũ ombaʼapo kokuépe ha oreko peteĩ parralty. 21 Peteĩ díape hoʼu víno ha okaʼu, ha oñepyrũ oñemboi ikotýpe. 22 Cam ohecha itúape oĩ jave opío ha oho omombeʼu umi mokõi iñermánope.
(Génesis 9:24, 25) Noé ojera rire oikuaa mbaʼépa ojapo hese itaʼýra imitãvéva, 25 ha heʼi: “Amaldesi Canaánpe. Ha toiko chugui umi iñermáno esklávo”.
it-1-S 397 párr. 7
Cam
Ikatu oime Canaán voi raʼe la ojapo vaʼekue upe mbaʼe oiko vaʼekue ha itúa Cam ndokorrehíri chupe. Térã ikatu oime Noé heʼínte avei peteĩ profesía Ñandejára rupive. Ha péicha ohechauka pe aktitu vai orekóva Cam, ha ojekuaámava avei itaʼýra Canaán rehe, ohupytytaha entéro Canaanguápe. Ko maldisión oñekumpli kuri en párte umi israelita semita ojagarrárõ guare umi cananéope. Umi ndojejukái vaʼekuépe upérõ, ojeguereko esklávoramo Israélpe, por ehémplo umi Gabaonguápe (Jos 9). Heta tiémpo upe rire pe maldisión tuichave oñekumpli kuri Canaán familiarekuérare oĩrõ guare umi poténsia mundiál poguýpe oúva Jafet familiarégui, haʼéva Medopersia, Grecia ha Roma.
(Génesis 10:9, 10) Nemrod ningo haʼe vaʼekue peteĩ kasadór ipoderósova oñemoĩva Jehováre. Upévare oĩ pe ñeʼẽnga heʼíva: “Ojogua Nemródpe, oñemoĩ mbarete Jehováre”. 10 Ñepyrũrã ogoverna vaʼekue koʼã siuda: Babel, Erec, Acad ha Calné. Koʼã siuda oĩ vaʼekue peteĩ lugár héravape Sinar.
it-2-S 481
Nemrod
Ñepyrũrã Nemrod ogoverna vaʼekue koʼã siuda: Babel, Erec, Acad ha Calné. Koʼã siuda oĩ vaʼekue Sinárpe (Gé 10:10). Upéicha rupi posívlemente haʼe ogovernárõ guare oñemopuʼã vaʼekue pe siuda de Babel ha pe tórre. Upéva ojogueraha umi Judío heʼi vaʼekuére. Josefo heʼi: “[Nebrodes (Nemrod)] mbeguekatúpe oipota vaʼekue haʼe heʼívante ojejapo ha mbaretépe oike la héntepe. Haʼe opensa voi amáske oreko umi héntepe ipoguýpe, umi hénte ndokyhyjemoʼãveimaha Ñandejáragui. Nemrod heʼi avei Ñandejára ohundise jeýramo umi héntepe peteĩ dilúvio rupive, haʼe ojapotaha peteĩ tórre og̃uahẽva yvága peve pono ohupyty chupekuéra pe y, ha péicha oñevengataha avei Ñandejárare ojukapa haguére umi ihénte yma guarépe. Umi hénte oĩ de akuérdo Nemrod ndive ha ojapo la haʼe heʼíva ha opensa voi hikuái umi ipyʼajúvante oñemoĩha Ñandejára poguýpe. Upéi oñepyrũma omopuʼã hikuái pe tórre [...] ha pyaʼeve voi omopuʼã hikuái pe oñehaʼarõ vaʼekuégui” (Antigüedades Judías, lívro I, kap. IV, sek. 2, 3).