“Che ahase”

REBECA omaña ohóvo pe paisáhere. Kaʼarúma ohóvo, ha semánarema oviaha hikuái. Hasypeve Rebeca ojepokuaa ohóvo pe kaméllo okuʼe lájare. Haʼe ningo okakuaa vaʼekue Haránpe, péro koʼág̃a mombyryetereíma oĩ upégui. Haʼe oheja ihentekuérape ha ni ndoikuaái ojotopa jeýnepa hendivekuéra. Katuete oipyʼapýne chupe henonderã, koʼýte koʼág̃a omohuʼãvo ohóvo pe viáhe.

Pe hénte aty hetáma oviaha ha mombyrýma oike Canaánpe. Koʼág̃a og̃uahẽ hikuái Néguebpe, ivaivehápe la tape (Génesis 24:62). Upe lugár ningo isekoiterei ha ndoikoguasúi oñeñemitỹ hag̃ua, péro oĩ heta pásto umi animálpe g̃uarã, upévare oiméne Rebeca ohecha raʼe heta ovecha upérupi. Pe karai tujami omoakãva chupekuéra oikuaa porã upe lugár ha omombeʼusetereíma ipatrónpe umi notísia ogueraháva, umíva apytépe, Rebeca omendataha Isaac rehe. Rebeca katu oime vaʼerã oñeporandu: “¿Avyʼátapa ko lugárpe? ¿Mbaʼeichagua persónapa oime vaʼerã che menarã?”. Haʼekuéra ningo núnka ni ndojohecháiva. ¿Ovyʼánepa imenarã Isaac ohecha vove chupe? ¿Ha mbaʼéichapa Rebeca oñeñandúta?

Umi hénte oikóva upe lugárpe upe tiémpope ojepokuaa vaʼekue oheka ifamíliape hembirekorã. Ha oĩ gueteri lugár ojejapoha péicha, péro heta párte nahanirivéima. Tahaʼe haʼeháicha, Rebeca oho hína kuri peteĩ lugár oikuaaʼỹháme. Ha jaʼekuaa hese ipyʼaguasu ha ojeroviaiterei hague Ñandejárare. Ñande avei ñaikotevẽ koʼã mbaʼére okambia jave ñane situasión. Péro oĩve hína heta mbaʼe ikatúva ñaaprende Rebeca ehémplogui.

Ñantende hag̃ua mbaʼérepa jaʼekuaa Rebeca rekove tuichaite okambia hague, jahecha raẽ vaʼerã mbaʼépa oiko raʼe upe mboyve. Rebeca ningo okakuaa vaʼekue Mesopotámiape, peteĩ siuda héravape Harán térã ijypýrupi. Umi hénte upepegua oadora vaʼekue pe jasýpe, orrepresentáva chupekuéra g̃uarã peteĩ dios hérava Sin. Péro Rebeca tuakuéra oadora Jehovápe añoite (Génesis 24:50).

Rebeca ningo peteĩ mitãkuña porã vaʼekue. Péro ndahaʼéi vaʼekue voi iporãnteva, síno avei ikyreʼỹ ha hekopotĩ. Ifamília oĩ porãʼi vaʼekue, upévare oreko hikuái sirviénte hogapýpe. Péro upéva ndeʼiséi oñembojeroviaiterei hague Rebécape ha ojerekoha chupe peteĩ prinsésaicha, síno michĩ guive voi oñemboʼe chupe ombaʼapo jejopy vaʼerãha. Ojapoháicha umi kuña itiempopegua, Rebeca oreko vaʼekue heta traváho pohýi ojapo vaʼerã. Por ehémplo, kaʼarupytũ omoĩ vaʼerã pe kambuchi ijapére, oho pe póso oĩháme ha ogueru pe y ojepurútava hogapýpe (Génesis 24:11, 15, 16).

Peteĩ kaʼarúpe, Rebeca omyenyhẽ rire ikambuchi, peteĩ karai tujami odipara ohug̃uaitĩ chupe ha heʼi: “Emeʼẽmína chéve michĩmi nde y ne kambuchígui hayʼu hag̃ua”. ¡Ijedukadoite ningo pe karai ha sonseraiténte la ojeruréva chupe! Rebeca ohechakuaa mombyrýgui ouha pe karai, upévare pyaʼe voi omboguejy pe kambuchi orekóva ijapére ha omeʼẽ pe karaípe hiʼy. Ha ndahaʼéi voi omeʼẽva chupe michĩmínte, síno hoyʼu hag̃ua igustoitépe. Rebeca ohecha avei pe karai orekoha 10 kaméllo oñesũva hína ijypýpe ha neʼĩrava oñemboyʼu. Haʼe ohechakuaa pe karai ivuenoha ha oipytyvõse chupe ikatumiháicha, upémarõ heʼi: “Anohẽta avei y ne kamellokuérape hoyʼu hag̃ua hyg̃uatãha meve” (Génesis 24:17-19, NM).

Rebeca ndeʼíri omboyʼutanteha umi kaméllope, síno heʼi voi omboyʼutaha chupekuéra hyg̃uatãha meve. Peteĩ kaméllo ijyʼuheietereíramo ikatu hoyʼu mas de 95 lítro. Epensamíntena mboy órapa ombaʼapóta kuri Rebeca oimérire umi 10 kaméllo peichaite ijyʼuhéi. Por lo vísto ndahaʼéi kuri la ijyʼuheietereíva hikuái.a Péro Rebeca ndoikuaái kuri upéva ojeofresérõ guare omboyʼu hag̃ua umi animál. Haʼe oĩ ojapo hag̃uáicha tekotevẽva guive imbaʼeporã hag̃ua pe karai tujamíndi. Pe karai oasepta, ha upéi okontrola mbaʼéichapa Rebeca ou ha oho pe póso mátagui oroja hag̃ua y pe vatéape (Génesis 24:20, 21).

Rebeca ehémplo iñimportanteterei ñandéve g̃uarã ko tiémpope. Heʼiháicha la Biblia, hetaiterei hénte koʼág̃arupi ‘ijehénte ojepyʼapy’, péicha rupi ndojesakrifikaséi hapichakuéra rehehápe (2 Timoteo 3:1-5). Umi kristiáno ningo oñehaʼãmbaite pono ova hese ko mbaʼe vai, upévare ojepyʼamongeta vaʼerã Rebeca ojapo vaʼekuére. Ikatu voi oñeimahina mbaʼéichapa haʼe ou ha oho pe póso mátagui hapicha rehehápe.

Katuete Rebeca opilláne raʼe pe karai okontrolaha chupe. Péro ndahaʼéi omaña tieʼỹva hese, síno haʼetévaicha oñesorprendetereíva ha ovyʼáva. Rebeca ojapopa rire hembiapo, pe karai orregala chupe joya hepýva ha oporandu: “¿Máva rajy piko nde? ¿Ikatúnepa apyta che irũnguéra ndive pende rógape ko pyhare?”. Rebeca omombeʼu chupe mávapa la ihentekuéra, ha upépe ovyʼavéntema pe karai. Upémarõ Rebeca heʼi chupe: “Ógape oĩ pepyta hag̃ua ha oĩ avei pene kamellokuérape g̃uarã heta hembiʼurã”. Haʼekuéra oasepta opyta Rebeca rógape, ha haʼe oñeadelanta hesekuéra omombeʼu hag̃ua isýpe la oikóva (Génesis 24:22-28, 32). Añetehápe ndahaʼéi vyrorei la ojapóva Rebeca hesehapekuéra, pórke unos kuánto porã oĩ kuri hikuái.

Ojekuaa Rebécape oñehekomboʼe hague imbaʼerechakuaa ha imbaʼeporã hag̃ua. Koʼág̃arupi ijakásoma umichagua persóna, péro ñande jasegi vaʼerã iñehémplo. Jajeroviáramo Ñandejárare ñañehaʼãmbaitéta ñanembaʼerechakuaa ha ñanembaʼeporã ñande rapichakuérandi. Jehová voi ningo imbaʼeporã ha ipojera opavavéndi, ha oipota jasegi iñehémplo. Ñande Ru yvagapegua ovyʼaiterei ohechávo ñanembaʼeporãha, koʼýte umi ndaikatúivandi omyengovia ñandéve la jajapóva hesehapekuéra (Mateo 5:44-46; 1 Pedro 4:9).

¿Mávapa pe kuimbaʼe tujami oĩ vaʼekue pe póso ypýpe? Ko karai amalisia héra Eliezer.b Haʼe ningo ombaʼapo Rebeca avuélo ermáno rógape, hérava Abrahán. Ha Rebeca túa, hérava Betuel, orresivi porã chupe hógape. Umi ogajára oinvita chupe osena hag̃ua, péro haʼe heʼi ndoʼumoʼãiha mbaʼeve omombeʼu mboyve maʼerãpa oho upe lugárpe (Génesis 24:31-33). Ikatu ñañeimahina mbaʼeichaitépa kyreʼỹme okaseáne raʼe la oikóva hese, pórke haʼe ohecha porãiterei Jehová ovendesiha chupe.

Eñeimahinamína mbaʼéichapa oiméne Betuel ha itaʼýra Labán, ojapysakáne raʼe Eliezer rehe. Haʼe omombeʼu chupekuéra mbaʼeichaitépa Ñandejára ovendesi ipatrónpe. Abrahán ha Sara ningo oreko peteĩ ifamília hérava Isaac, ha chupe opytapáta opa mbaʼe haʼekuéra orekóva Canaánpe. Upéi Eliezer omombeʼu avei Abrahán onkarga hague chupe peteĩ tembiapo iñimportantetereíva, oheka vaʼerã Isaácpe hembirekorã ihentekuéra apytégui oikóva Haránpe (Génesis 24:34-38).

Abrahán heʼi Eliezérpe ohura hag̃ua chupe ndoiporavomoʼãiha Isaácpe g̃uarã hembirekorã umi kananéo apytégui. ¿Mbaʼérepa? Pórke haʼekuéra ndorrespetái ni ndoadorái Jehovápe. Ha Abrahán oikuaa vaʼekue og̃uahẽtaha pe tiémpo Ñandejára okastigataha chupekuéra umi mbaʼe vai ojapóvare. Haʼe ndoipotaiete kuri pe itaʼýra ohayhuetéva ojeheʼa umi héntere. Hiʼarive oikuaa vaʼekue avei Ñandejára ojevaletaha itaʼýrare okumpli hag̃ua pe promésa ojapo vaʼekue (Génesis 15:16; 17:19; 24:2-4).

Eliezer omombeʼu avei umi ogajárape oñemboʼe hague Jehovápe oĩrõ guare pe póso mátape oĩva Harán ypýpe. Ha ojerure Ñandejaraite voi oiporavo hag̃ua Isaácpe hembirekorã. Péro, ¿mbaʼéichapa Eliezer opilláta mávapepa Ñandejára oiporavo? Haʼe ojerure iñemboʼépe pe kuñataĩ oumi hag̃ua upe pósope, ha haʼe ojerurévo chupe y hoyʼumi hag̃ua, pe kuñataĩ heʼi vaʼerã omboyʼutaha avei ikamellokuérape (Génesis 24:12-14). Upéi Rebeca oho pe póso ypýpe ha ojapo Eliezer ojerure hagueichaite iñemboʼépe. Epensamína mbaʼéichapa Rebeca oñeñandúne raʼe oiméramo ohendu kuri Eliezérpe okaseárõ guare la oikóva.

Umi mbaʼe Eliezer omombeʼúva opokoiterei Betuel ha Labán rehe. Haʼekuéra heʼi: “Ko mbaʼe niko ou Ñandejáragui voi”. Upémarõ ojapo hikuái peteĩ kompromíso ha omeʼẽ Rebécape Isaac rembirekorã (Génesis 24:50-54). ¿Mbaʼérepa haʼekuéra odesidíntema Rebécare? ¿Heʼisépa upéva nointeresaiha mbaʼépa haʼe opensa?

Unos kuánto semána upe mboyve Eliezer oñeʼẽma voi kuri upévare Abrahándi ha oporandu chupe: “¿Mbaʼe piko ajapóta pe kuñataĩ ndouséiramo chendive koʼápe?”. Abrahán ombohovái: “Upéicharõ nde natekotevẽmoʼãvéima rekumpli ko huraménto” (Génesis 24:39, 41, NM). Eliezer ningo ovyʼaiterei voi ohechávo osẽ porãmbaha la hembiapo, upévare al día sigiénte pyharevete oporandu ikatúmapa oho Canaánpe upe díape ha ogueraha Rebécape hendive. Péro haʼekuéra oipota kuri pe kuñataĩ opytave 10 día jepe. ¿Mbaʼépa ojapo hikuái upémarõ? Haʼekuéra heʼi: “Ñahenóina pe kuñataĩme ha ñahendu mbaʼépa haʼe heʼi” (Génesis 24:57). Upéva ohechauka Betuel rógape iñimportanteha avei mbaʼépa opensa Rebeca.

Rebeca odesidíva tuichaiterei oafektáta chupe. ¿Mbaʼépa heʼíta? ¿Orrogátapa itúa ha iñermánope ani hag̃ua omondo chupe pe lugár haʼe ndoikuaaihápe? ¿Térãpa ovyʼáta ikatu haguére okumpli Ñandejára volunta? Rebeca ombohovái lájare ojekuaa mbaʼépa opensa pe kámbio tuichaite oikótavare hekovépe. Haʼe heʼi: “Che ahase” (Génesis 24:58, Ñande Ruete Ñeʼẽ Bíblia [ÑÑB]).

¡Ajépa iporãite Rebeca ehémplo! Ikatu oime pe jaikohápe la hénte ndojepokuaái ojapo péicha omenda hag̃ua, péro lomímonte heta mbaʼe ikatu ñaaprende Rebécagui. Chupe g̃uarã iñimportanteve vaʼekue Ñandejára Jehová opensáva, ha ndahaʼéi umi mbaʼe chupe ogustávante. Ñane tiémpope, la Biblia ñanepytyvõ jalehi porã hag̃ua ñane ména térã ñane rembirekorã, ha avei ñanemboʼe mbaʼéichapa jaiko vaʼerã ñande rogapýpe (2 Corintios 6:14, 15; Efesios 5:28-33). Iporãitereíta ningo jasegíramo Rebeca ehémplo ha jahecha mbaʼépa Ñandejára opensa jadesidi mboyve oimeraẽ mbaʼe.

Itúa Betuel ha entéro ifamília odesea toho porãmba Rebécape opa mbaʼépe. Upéi haʼe oho Eliezer ndive, ha omoirũ chupe unos kuánto isirviénta ha Débora, upe okuida vaʼekue hese imitãme (Génesis 24:59-61; 35:8). Sapyʼaitérõ g̃uarã mombyrýma oĩ hikuái Harángui. Haʼekuéra oviaha vaʼerã kuri 800 kilómetrorupi, ha oraháne raʼe chupekuéra 3 semánarupi og̃uahẽ hag̃ua Isaac oĩháme. Provávlemente pe viáhe ndahaʼéi kuri la ikomodopáva. Rebeca ningo imitã guive ohecháva la kaméllo, péro ndahaʼeichéne raʼe la oikokuaaitereíva hiʼári. La Biblia heʼi ihentekuéra oñangareko hague ovecháre, ndahaʼéi komersiánte ojepokuaáva oviaha kaméllo ári (Génesis 29:10). Umi ojupi ramóva kaméllo ári normálmente ojekeha jepi naikómodoi haguére, sapyʼaiténte jepe ojupírõ hiʼári.

Tahaʼe haʼeháicha, Rebeca opensa meme henonderãrentema. Katuete oñemongetáne raʼe Eliezer ndive oikuaave hag̃ua ikatúva guive Isaac ha ifamíliagui. Ikatu ñañeimahina chupekuéra oĩrõ peteĩ tatarendy jerére pyharekue, ha Eliezer omombeʼúrõ Rebécape pe promésa Jehová ojapo vaʼekue Abrahánpe. Ñandejára heʼi kuri Abrahán familiare rupive oñevendesitaha enterove yvypórape. Epensamíntena mbaʼeichaitépa oiméne Rebeca ovyʼa raʼe ohechakuaávo Jehová promésa oñekumplitaha imenarã Isaac rupive, ha haʼe rupive avei (Génesis 22:15-18).

Jaʼéma haguéicha iñepyrũme, heta oviaha rire hikuái og̃uahẽ Néguebpe. ¿Mbaʼépa oiko ohasávo hikuái upérupi? Kaʼarupytũ ládo Rebeca ohecha peteĩ kuimbaʼépe oguatáva hína pe ñúre, haʼetévaicha opensa mombyrýva ha ojepyʼamongetáva. Rebeca pyaʼe voi “oguejy ikaméllogui” ha ikatu oime ni nohaʼarõi oñesũ raẽ. Upéi oporandu Eliezérpe: “¿Máva piko amo kuimbaʼe oúva ñúrupi koʼa gotyo?”. Eliezer heʼívo chupe haʼeha Isaac, Rebeca okuvri iñakã peteĩ pañoléta pukúpe (Génesis 24:62-65). ¿Mbaʼérepa ojapo upéva? Péicha haʼe ohechauka orrespetaha imenarãme. Ikatu oĩ heʼíva koʼág̃arupi ndojejapoveimaha péicha ojehechauka hag̃ua ojerrespetaha peteĩ persónape, péro ndahaʼéi voi ningo upéva la iñimportánteva. Enterove, tahaʼe kuña térã kuimbaʼe, jasegi vaʼerã Rebeca ehémplo ha ñañehaʼã ñaneumildeve.

Upérõ Isaac oreko kuri 40 áñorupi, ha ojapóma 3 áñorupi omano hague isy Sara, péro haʼe ombyasyetereíti upéva. Jaʼekuaa upéicharõ Isaac haʼéne hague peteĩ kuimbaʼe oporohayhukuaáva. ¡Ajépa ovyʼaiténe raʼe orekóta haguére hembirekorã peteĩ kuña iguápa, imbaʼeporã ha iñumíldeva! ¿Mbaʼéichapa ojogueraha hikuái? La Biblia heʼi: “[Isaac] ohayhueterei chupe” (Génesis 24:67, NM; 26:8).

Ojapóma ningo 3.900 áñorupi Rebeca oiko hague ko yvy ape ári, ha koʼag̃aite peve jahecharamo umi mbaʼe porã haʼe oguereko vaʼekue. Mbaʼéicha voi piko nañamombaʼemoʼãi chupe, ko haʼe iguápa, imbaʼeporã ha iñumildetereíva. Enterove, tahaʼe imitãva térã ijedáva, kuña térã kuimbaʼe, omendáva térã nomendáiva, oñehaʼãmbaite vaʼerã osegi iñehémplo.