‘Nde rehohápe, che aháta’

1, 2. a) ¿Mbaʼeichagua tapérepa oho Rut ha Noemí, ha mbaʼépa ojopy asy chupekuéra? b) ¿Mbaʼérepa idiferénte Rútpe g̃uarã upe viáhe?

RUT ha Noemí oguata ohóvo haʼeñomi peteĩ desiértore oĩva Moábpe. Upépe hatãiterei oipeju pe yvytu ha pe yvytimbógui apenami ojehecha chupekuéra. Rut ohechakuaa kaʼaruetemaha, upévare omaña isuégrare ha opensa tekotevẽmaha oheka hikuái peteĩ lugár opyta hag̃ua oke. Haʼe ohayhueterei isuégrape ha ojapo voi opa ikatúva oñangareko porã hag̃ua hese.

² Káda uno oreko peteĩ mbaʼe ojopy asýva chupekuéra. Areʼíma ojapo Noemígui omano hague iména ha koʼág̃a katu hasẽ omano haguére chugui mokõi imemby, Mahlón ha Kilión. Rut avei oñembyasyeterei, haʼe ningo Mahlón rembireko kuri. Mokõivéva osẽ oho Belénpe. Noemí ningo oho hína ivallekuépe voi, Rut katu ni iképe ndohecháiva upe siuda. Haʼe oho hag̃ua ohejapa ipariénte, hetã, ikostumbrekuéra ha umi diós guaʼu omombaʼeguasu vaʼekue (elee Rut 1:3-6).

 3. ¿Mbaʼépa ñanepytyvõta jajerovia hag̃ua Rut ojerovia haguéicha?

³ Péro, ¿mbaʼérepa Rut odesidi oho Noemí ndive? ¿Mbaʼépa oipytyvõ chupe oñeñandu porã hag̃ua Belénpe ha oñangareko hag̃ua isuégrare? Rut ou vaʼekue ojerovia mbarete Ñandejárare, ha jahecháramo mbaʼéichapa ombohovái vaʼekue umi mbaʼe ohasáva, tuicha ñanepytyvõta jasegi hag̃ua iñehémplo. (Ehecha avei pe rrekuádro heʼihápe: “Peteĩ lívro ijojahaʼỹva”.) Péro upe mboyve jahechami mbaʼérepa koʼã mokõi kuñakarai osẽ raʼe oho Belénpe, peteĩ siuda opytáva mombyry haʼekuéra oikohágui.

4, 5. a) ¿Mbaʼérepa Noemí ha ifamiliakuéra ova Moábpe? b) ¿Mbaʼépa ohasa Noemí Moábpe?

⁴ Rut okakuaa vaʼekue Moábpe, peteĩ tetã opytáva éste gotyo pe mar Muértogui, oĩháme sérro ha varránka pypuku. Saʼíramo jepe oĩ umi yvyramáta, upépe iporãiterei vaʼekue pe yvy ha osẽ porã opa mbaʼe oñeñotỹva. Israélpe oúrõ guare pe ñembyahýi guasu jepe, upépe ndofaltái vaʼekue hiʼupy. Upéicha rupi Mahlón, ituvakuéra ha iñermáno oho vaʼekue Moábpe ha upépe oikuaa hikuái Rútpe (Rut 1:1).

⁵ Ou rupi pe ñembyahýi guasu Israélpe, Elimélec oheja hetã ha ova Moábpe hembireko Noemí ha umi mokõi itaʼýra ndive. Yma Jehová heʼi vaʼekue umi isrraelítape moõitépa oho vaʼerã omombaʼeguasu hag̃ua chupe. Ha upéva oiméne ijetuʼu raʼe ko famíliape. ¿Mbaʼérepa? Opytáma rupi hikuái mombyry upe lugár Jehová oiporavo vaʼekuégui (Deut. 16:16, 17). Upéi ou anga omano Elimélec, ha Noemí opyta vaieterei upévare. Upéicharõ jepe, osegi ojerovia mbarete Jehováre (Rut 1:2, 3).

6, 7. a) ¿Mbaʼérepa Noemí ojepyʼapy imembykuéra omendárõ guare umi kuña Moabguáre? b) ¿Mbaʼérepa ojeguerohory Noemí otrata lája inuerakuérape?

⁶ Oiméne Noemí ombyasy raʼe avei ohechárõ guare umi imembykariaʼy omenda umi kuña Moabguáre (Rut 1:4). Haʼe oikuaa porã yma Abrahán ojapo hague ikatúva guive okonsegi hag̃ua itaʼýra Isaácpe hembirekorã ihentekuéra apytégui; peteĩ kuña omombaʼeguasúva avei Jehovápe (Gén. 24:3, 4). Pe Léi mosáika heʼi porã avei umi isrraelíta familiakuéra omendáramo tetã ambueguáre, ikatuha omomombyry chupekuéra Jehovágui ha omombaʼeguasu avei umi ñandejára guaʼúpe (Deut. 7:3, 4).

⁷ Oikuaáramo jepe pe Léi heʼíva, Mahlón ha Kilión omenda umi kuña Moabguáre. Oiméne Noemí ombyasy raʼe upéva ha ojepyʼapy hesekuéra, upéicharõ jepe oñehaʼã imbaʼeporã ha ohechauka ohayhuha inuéra Orpá ha Rútpe. Ikatu voi Noemí opensa mbeguekatúpe haʼekuéra omombaʼeguasutaha avei Jehovápe. Jaikuaa avei inuerakuéra ohayhueterei hague chupe. Mbohapyvéva ojogueraha porã rupi, oñopytyvõ ogueropuʼaka hag̃ua omanórõ guare Mahlón ha Kilión. Rut ha Orpá voieterei iviúda ha ni mitã ndoguerekojepéi hikuái (Rut 1:5).

 8. ¿Mbaʼépa Rut oiméne omombaʼe raʼe Jehováre?

⁸ ¿Oipytyvõpa Rútpe irrelihión ogueropuʼaka hag̃ua imbaʼembyasy? Nahániri. Moábpe yma oñemombaʼeguasu heta diós guaʼu, umíva apytépe Kemós (Núm. 21:29). Ojeʼe voi umi Moabgua osakrifika hague mitã ijarakuérape. ¡Ajépa ipyʼahatãite hikuái! Ivaieterei ningo umi mbaʼe ojeruréva chupekuéra irrelihión. Upéicha rupi oiméne Rut omombaʼeterei rakaʼe Mahlón térã Noemí omboʼérõ guare chupe mbaʼeichaitépa Jehová oporohayhu ha oporoporiahuvereko. ¡Ajépa idiferentete umi Moabgua járagui! Jehová ndoipotái ñaneñeʼẽrendu jakyhyjégui chugui, síno jahayhúgui chupe (elee Deuteronomio 6:5). Oiméne Rútgui omano rire iména oñemoag̃uive raʼe Noemí rehe. Ñapensamína mbaʼéichapa ojapysakáne raʼe isuégrare oñeʼẽrõ guare chupe Ñandejára Ipuʼakapávare ha mbaʼéichapa haʼe oñangareko porã ipuévlore.

9-11. a) ¿Mbaʼépa odesidi ojapo Noemí, Rut ha Orpá? b) ¿Mbaʼépa ñaaprende chuguikuéra?

⁹ Noemí siémpre ojapysaka mbaʼépa heʼi umi hénte oikuaa hag̃ua mbaʼéichapa ojeiko Israélpe. Peteĩ díape, ohendu peteĩ ombaʼevendéva heʼívo opamaha ñembyahýi Israélpe, Jehová oipytyvõ rupi ipuévlope. Upévare Noemí odesidi oho jey ivállepe (Rut 1:6). Belén rehe opyta porã jeýma héra, heʼiséva “Hiʼupy Renda”.

¹⁰ ¿Mbaʼépa ojapóta Rut ha Orpá? (Rut 1:7.) Umi mbaʼe ijetuʼuetéva ohasáva hikuái, omoag̃uive chupekuéra isuégra rehe. Rut haʼetévaicha omombaʼevéva mbaʼéichapa Noemí imbaʼeporã ha ojerovia Jehováre. Upéi, koʼã mbohapy viúda osẽ oho oñondivepa Judápe.

¹¹ Ko istória ohechauka porã enterove ohasaha umi mbaʼe ijetuʼúva, tahaʼe ivuéno térã iñañáva (Ecl. 9:2, 11). Ñanemboʼe avei peteĩ mbaʼe iñimportánteva: omano jave ñandehegui peteĩ jahayhúva, iporã ñañemoag̃ui umi ñanekonsola vaʼerãre, koʼýte umi oservívare Jehovápe (Prov. 17:17).

12, 13. ¿Mbaʼérepa Noemí ojerure Rut ha Orpápe oho jey hag̃ua hógape, ha mbaʼépa heʼi hikuái?

¹² Ohokuévo hikuái tapére, Noemí oñepyrũma opensa mbaʼépa oikóta umi inuéragui, ohayhuetéva chupe ha umi imembykariaʼy omano vaʼekuépe. Haʼe ndoipotái ohasa asy hikuái. Noemí ojepyʼapy oikuaa porãgui ndorekoiha mbaʼevete omeʼẽ vaʼerã chupekuéra Belénpe.

¹³ Noemí ndaikatuvéima ojejoko ha ojerure asy chupekuéra: ‘Tapeho jeýntena pende sy rógape. Ñandejára tomyengovia peẽme pe mborayhu pemeʼẽ vaʼekue chéve ha che membykuérape’. Noemí ipyʼaite guive oipota Jehová ovendesi Rut ha Orpápe, tomeʼẽ chupekuéra imenarã ha toiko porãmi jey hikuái. Upe rire, “ohetũ chupekuéra, ha haʼekuéra hatã ojaheʼo”. Ndareíri ningo ohayhuete hikuái isuégrape, ko haʼe ipyʼaporã ha imbaʼeporãitereíva. Upévare mokõive voi heʼi jey jey chupe: ‘Ore rohóta nendive ne retãme’ (Rut 1:8-10).

14, 15. a) ¿Mbaʼépa ojapóta avei Orpá ojevy jeývo hetãme? b) ¿Mbaʼéichapa Noemí oñehaʼã Rut rehe oho jey hag̃ua hetãme?

¹⁴ Péro Noemí ndahaʼéi upe haguére ndeʼivéimava chupekuéra mbaʼeve. Haʼe oñehaʼãmbaite ontendeka chupekuéra ndaikatumoʼãiha oñangareko porã hesekuéra Israélpe. Haʼe ningo viúda ha ndorekovéima omantene vaʼerã chupe ni ndaikatuvéima imemby omeʼẽ hag̃ua chupekuéra imenarã. Avei ohechakuaa ijetuʼumaha okambia hag̃ua isituasión ha ombyasyeterei anga ndaikatúi haguére oñangareko hesekuéra. Upépe Orpá ohechakuaa iporãveha opyta Moábpe, oĩháme isy, hóga ha ihentekuéra. Añetehápe haʼete voi iporãvéva upéva. Upémarõ, ohetũ isuégrape, ha ombyasýramo jepe, ojevy jey hetãme (Rut 1:11-14).

¹⁵ ¿Ha Rut? ¿Ojapótapa Noemí heʼíva? Nahániri. La Biblia heʼi: “Rut katu opyta hendive”. Noemí oiméne oheja raʼe chupekuéra ha osegi jey hape, upéi ohechávo Rut ohoha hapykuéri, ojere heʼi chupe Orpá ‘ojevy jeymaha hetãme ha ijarakuérape’ ha ojerure asy chupe oho hag̃ua Orpá ndive (Rut 1:15). Upe mbaʼe Noemí heʼi vaʼekue ohechauka peteĩ mbaʼe iñimportánteva: Orpá ndahaʼéi ojevy jeýnteva hetãme, síno avei “ijarakuérape”. Haʼe naiprovlemaiete osegi hag̃ua omombaʼeguasu Kemós ha ambue diós guaʼúpe. ¿Ojapótapa avei Rut upéicha?

16-18. a) ¿Mbaʼépa heʼi Rut ohechauka hag̃ua oporohayhu añeteha? b) ¿Mbaʼépa ojapo Rut ohayhu añetégui isuégrape? (Ehecha umi taʼanga oĩháme Rut ha Noemí.)

¹⁶ Rut ohayhu ipyʼaite guive Noemípe ha Ijára Jehovápe. Upévare oikuaa porãiterei mbaʼépa ojapóta. Ohokuévo hikuái, omaña Noemí rehe ha heʼi chupe: ‘Anivéna rejerure chéve roheja hag̃ua ha anive hag̃ua romoirũ. Nde rehohápe che aháta, nde reikohápe che aikóta. Ne retã che retãrã, nde Jára che Jararã avei. Nde remanohápe che amano vaʼerã, ha upépe añeñotỹ vaʼerã avei. Rohejáramo, Jehová tojahéi cherehe. Ñamanóramo añoite ñande jajeíta ojuehegui’ (Rut 1:16, 17, NM).

¹⁷ ¡Ajépa ñanemopirĩmba Rut heʼi vaʼekue! Ohasáma ningo tres mil áñorupi Rut heʼi hague koʼã mbaʼe ha koʼág̃a peve ñanemanduʼa gueteri hese. Haʼe ohechauka oporohayhu añeteha. Rut ohayhueterei isuégrape ha oĩ oho hag̃uáicha hendive ótro lugárpe, omanóramo añoite ojeíta hikuái ojuehegui. Haʼe odesidíma oikotaha Noemí puévlope ha ohejataha opa mbaʼe oĩva Moábpe, umíva apytépe umi taʼanga omombaʼeguasu vaʼekue. Rut ipyʼaite guive oservise Noemí Jára Jehovápe, ndojoguaiete Orpápe.a

¹⁸ Upémarõ mokõivéva osegi hape oho hag̃ua Belénpe. Ojeʼe una semánarupi oguata hague hikuái og̃uahẽ hag̃ua upe siudápe. Péro ohógui oñondive, oñomokyreʼỹ hikuái ogueropuʼaka hag̃ua imbaʼembyasy.

19. ¿Mbaʼéichapa ikatu resegi Rut ehémplo nde rogapýpe, ne amigokuérandi ha kongregasiónpe?

¹⁹ Koʼág̃a avei jahecha oĩha heta ohasa asýva. La Biblia heʼiháicha jaiko peteĩ ‘tiémpo ijetuʼúvape’ ha ñambohovái heta mbaʼe vai (2 Tim. 3:1). Upévare koʼýte koʼág̃a tekotevẽ jahechauka japorohayhu añeteha Rut ojapo haguéicha. ¿Mbaʼéichapa ikatu jajapo upéva? Oĩramo jepe heta iñaña ha ipyʼahatãva, japorohayhu añetéramo ñañehaʼãta jajapo iporãva ñande rapicha rehehápe, ñamombaʼéta chupe ha, toiko la oikóva, siémpre ñaiméta ijykére. Upévare iporã péicha jahayhu ñane ména térã ñane rembirekópe, ñane hentekuérape, ñane amígo ha ermanokuérape (elee 1 Juan 4:7, 8, 20). Ñañehaʼãramo japorohayhu añete, jasegíta hína Rut ehémplo.

20-22. a) ¿Mbaʼéichapa ojekuaa Noemí rehe ohasa asy hague Moábpe? b) ¿Mávarepa omboja Noemí ombohasa asyha chupe? (Ehecha avei Santiago 1:13.)

²⁰ Ndahaʼéi ningo jaʼénte vaʼerã japorohayhu añeteha, síno jahechauka vaʼerã. Por ehémplo, Rut ohechauka vaʼekue ohayhuha ipyʼaite guive Noemí ha Jehovápe. Jahechamína mbaʼéichapa ojapo upéva.

²¹ Rut ha Noemí og̃uahẽ sapyʼa Belénpe, opytáva 10 kilómetrorupi Jerusaléngui sur gotyo. Oiméne Noemí ha ihentekuéra oiko porã rakaʼe Belénpe, upévare umi kuñakarai oponderaiterei voi ohechávo chupe idiferentetereiha ha heʼi: ‘¿Péva piko Noemí jepe?’. Oiménengo ojekuaa raʼe hese oiko asy hague Moábpe (Rut 1:19).

²² Noemí omombeʼu ihénte ha ivesinakuérape umi mbaʼe ijetuʼuetéva ohasa vaʼekue. Ojerure asy voi chupekuéra anivéma hag̃ua ohenói chupe Noemí, heʼiséva “Ojehayhúva”, síno Mará, heʼiséva “Iróva”. ¡Ajépa oñeñandu vaiete raʼe Noemí! Job opensa haguéicha, haʼe oimoʼã Jehová ombohasa asyha chupe (Rut 1:20, 21; Job 2:10; 13:24-26).

23. ¿Mbaʼérehepa opensa Rut, ha mbaʼéichapa pe Léi heʼíva oipytyvõ umi imboriahúvape? (Ehecha avei pe nóta.)

²³ Noemí ha inuéra mbeguekatúpe ojepokuaa ohóvo Belénpe. Rut opensa mbaʼépa ojapóta oñemantene hag̃ua haʼe ha isuégra. Upéi oikuaa pe Léi Jehová omeʼẽ vaʼekue Israélpe heʼiha umi kóga oĩva kokue oríllare ha umi noñemonoʼõmbáiva, ojeheja vaʼerãha umi imboriahúvape g̃uarã. Kosécha tiémpope ikatúntema oike hikuái umi kokuépe ombyaty hag̃ua umi kóga hembýva ha umi oĩva ijoríllare (Lev. 19:9, 10; Deut. 24:19-21).b

24, 25. ¿Mbaʼépa ojapo Rut og̃uahẽvo Boaz kokuépe, ha mbaʼéichapa ombaʼapo?

²⁴ Pe seváda ojesegaha tiémpope, abrílrupi koʼag̃agua kalendáriope, Rut oho oheka mávapa ikatu oheja chupe oike ikokuépe ombyaty hag̃ua umi kosécha rembyre. Haʼe oikuaaʼỹre oho ombaʼapo Boaz kokuépe, ko karai ningo irríko, ijyvy heta ha Noemí menare pariénte. Rut orekóramo jepe derécho oike hag̃ua upe kokuépe, ojerure raẽ permíso pe enkargádope. Ko karai oheja chupe oike ha Rut oñemoĩma ombaʼapo (Rut 1:22–2:3, 7).

²⁵ Umi kuimbaʼe osega aja pe seváda, Rut oho hapykuerikuéra. Ojayvy ombyaty umi kóga opytáva tapykuépe, upéi oñapytĩ por máso ha ogueraha omoĩ peteĩ lugárpe ojykýi hag̃ua upe rire. Péva ningo peteĩ traváho imbegue ha oporomokaneʼõva, koʼýte ijetuʼu ojejapo hag̃ua asajevévo ohóvo. Upéicharõ jepe Rut oho rei hese, sapyʼaitemínte opyta jepi omokã hag̃ua hyʼái ha oho hag̃ua okaru “peteĩ ógape” (upéva oiméne hína peteĩ rranchoʼi ojejapóva umi ombaʼapóva opytuʼu hag̃ua).

26, 27. ¿Mbaʼeichagua persónapa Boaz, ha mbaʼéichapa otrata Rútpe?

²⁶ Oiméne Rut nohaʼarõi ni ndohekái voi oñemaña hese. Upéicharõ jepe, Boaz ohechávo chupe, oporandu hese pe enkargádope. Péro, ¿mbaʼeichagua persónapa rakaʼe Boaz? Haʼe ningo peteĩ kuimbaʼe ojerovia mbaretéva ha ohayhu Ñandejárape. Upévare osaluda jave umi ombaʼapóvape chupe heʼi voi: ‘Jehová toĩ penendive’. Ha umi ombaʼapóva ombohovái avei chupe upéicha. Oiméne oĩ rakaʼe ombaʼapóva chupe por día ha tetã ambueguáva avei. Boaz ningo ijedaiteve Rútgui ha ohayhu Jehovápe, upévare otrata chupe itajýra teéicha (Rut 2:4-7).

²⁷ Boaz ohenói voi Rútpe “che rajy” ha heʼi chupe osegi hag̃ua ombaʼapo ikokuépe ha opytánte hag̃ua ag̃uimi umi kuñanguéra oĩhágui, ani hag̃ua avave omolesta chupe. Karu órape katu haʼe ohecha voi ani hag̃ua ofalta Rútpe hoʼu vaʼerã (elee Rut 2:8, 9, 14). Péro iporãveha, oguerohory ha omokyreʼỹ chupe. ¿Mbaʼérepa?

28, 29. a) ¿Mbaʼérepa imanduʼa porã Rut rehe umi hénte? b) ¿Mbaʼéichapa ñande avei ikatu ñañemoag̃ui Jehováre Rut ojapo haguéicha?

²⁸ Rut heʼi Boázpe haʼe extranheraha ha oporandu chupe mbaʼérepa imbaʼeporãite hendive. Ko kuimbaʼe heʼi chupe oikuaaha umi mbaʼe ojapo vaʼekue isuégra rehehápe. Oiméne Noemí oñeʼẽ porã raʼe inuérare umi kuña oikóvape Belénpe. Boaz oikuaa avei Rut odesidi hague oservi Jehovápe, upévare heʼi chupe: ‘Ñandejára tohechakuaa ndéve umi mbaʼe rejapo vaʼekue. [Jehová] Israel Jára tomyengovia rasaite ndéve opa mbaʼe, reju haguére hendápe reñemoʼã’ (Rut 2:12).

²⁹ ¡Oiménepa omokyreʼỹete raʼe upéva Rútpe! Ojekuaa hese oñemoag̃uiha Jehováre oñemoʼã hag̃ua, umi ryguasuraʼy oikeháicha isy pepo guýpe oñemoʼã hag̃ua umi pelígrogui. Rut ipyʼaite guive oagradese Boázpe umi mbaʼe heʼívare chupe, ha okarupa rire osegi ombaʼapo kaʼaruete peve (Rut 2:13, 17).

30, 31. ¿Mbaʼéichapa Rut ohechauka iguápa, ijagradesída ha oporohayhu añeteha, ha mbaʼéichapa ikatu jasegi iñehémplo?

³⁰ Rut ojerovia rupi ojapo vaʼekue heta mbaʼe iporãva, ha upéicha oheja ñandéve ehémplo neporãva, koʼýte koʼã tiémpo ijetuʼuetehápe jahupyty hag̃ua ñane remikotevẽ. Rut ndeʼíri vaʼekue avavépe oipytyvõ hag̃ua chupe, upéva rangue, omombaʼe umi mbaʼe oñemeʼẽva chupe. Notĩri vaʼekue ombaʼapo jejopy hag̃ua ni ojapo hag̃ua umi traváho naiñimportanteguasúiva oñangareko hag̃ua isuégra ohayhuetévare. Avei omombaʼe ha ohendu vaʼekue umi konsého oñemeʼẽva chupe. Por ehémplo, mbaʼéichapa oñatende vaʼerã ijehe itravahohápe ha mávarepa ojeheʼa vaʼerã. Haʼe siémpre imanduʼa oñangarekoha hese Itúva Jehová.

³¹ Japorohayhu añetéramo Rut ojapo haguéicha, ñaneumílde, ñambaʼapo jejopy ha ñandeagradesídoramo, ñande jerovia omokyreʼỹta ótrope osegi hag̃ua ñane ehémplo. Péro, ¿mbaʼéichapa Jehová oñangareko raʼe Rut ha Noemí rehe? Upéva jahecháta pe kapítulo oúvape.