Lívro número 58 Hebreos
Ohai: Pablo
Moõpa ojehai: Roma
Arakaʼépa ojehaipa: áño 61 rupi Jesús ou rire
PÁBLOPE ningo ojekuaa ojeporavohaguére chupe apóstolramo tetãnguérape g̃uarã. Péro opredikápa haʼe umi ndahaʼéiva hudíopente? Nahániri. Pablo ojevautisa mboyvemi ha oñemeʼẽ mboyve chupe hembiaporã, Jesús heʼi hese Ananíaspe: “Kóva ko che rembiporavo omoherakuãvaʼerã che réra tetã ambueguápe, ha mburuvicha guasukuérape, ha Israel raʼykuérape” (Hech. 9:15 BNP; Gál. 2:8, 9). Pablo ohai Hebreos kuatiañeʼẽ omoherakuã hag̃ua Jesús réra umi Israelguápe.
2 Péro oĩ umi heʼíva Pablo ndohairihague Hebreos. Pór ehémplo heʼi mbaʼérepa upéicharõ ndaipóri Pablo réra ko kuatiañeʼẽme. Péro heta lívro oĩva Ñandejára Ñeʼẽme ndeʼíri avei máva rembiapokuépa, ojekuaa guei upéva umi mbaʼe omombeʼúvare ipype. Avei oĩ heʼíva Pablo nomoĩrihague héra ohaívo umi kristiáno Judeayguápe oĩ rupi upépe heta hudío ndaijaʼéiva hese (Hechos 21:28). Ko kuatiañeʼẽ ojehai lája iñambue umi ótro kárta Pablo ohaivaʼekuégui, péro natekotevẽi jajepyʼapy upévare. Haʼe ningo opredika opaichagua héntepe, heta vése oñeʼẽ umi Ñandejárare ojeroviaʼỹvape, hudíope ha kristianokuérape, péro oñehaʼãmbaite ‘oiko opavave oikoháicha’. Ko kuatiañeʼẽme haʼe oñemoñeʼẽ peteĩ hudío oñemoñeʼẽháicha hudiokuérape, péichamante haʼekuéra ontende porãta ha omombaʼéta haʼe heʼíva (1 Cor. 9:22).
3 Umi mbaʼe heʼíva ko kuatiañeʼẽ ohechauka Pablo ohaihague. Pór ehémplo heʼi pe ohaíva oĩha Itáliape Timotéondi. Ha Pablo oĩvaʼekue upépe (Heb. 13:23, 24). Avei umi mbaʼe oñemoĩ Pablo omboʼehaichaite, péro oñemombeʼúnte opa mbaʼe peteĩ hudío ontende hag̃uáicha. Ha péicha vaʼerã ko kuatiañeʼẽ oñemondógui peteĩ kongregasión oĩháme hudío memete. Upévare peteĩ lívro hérava Commentary, Clarke rembiapokue, volúmen 6, páh. 681-pe heʼi Hebreos rehe: “Ko kuatiañeʼẽ ojejapo umi hudíope g̃uarã ha jahecha porã upéva umi mbaʼe heʼívare ipype. Oñemondórire ko kuatiañeʼẽ umi hudioʼỹvape, diez mil apytégui ndaiporivaʼerãmoʼã ni peteĩ ontendéva. Haʼekuéra ningo ndoikuaái mbaʼe mbaʼépa ojapo umi hudío, péro pe ohaíva ko kárta oikuaa mávape g̃uarãpa ohai”. Upévare jaikuaa mbaʼérepa ko kuatiañeʼẽ ndojoguái ambue Pablo rembiapokuépe.
4 Áño 1930 rupi ojetopa pe papiro Chester Beatty núm. 2 (P46) ha upéva ohechauka Pablo ohaihague Hebreos. Ko dokuménto oiméne ojehaíraʼe 150 áño rupi Pablo omano rire. Peteĩ karai katupyry Gran Bretañaygua Frederic Kenyon heʼi ko dokuméntore: “Hebreos oĩ Romanos rire ha upéva ohechauka ko dokuménto ojehaírõ guare ndaiporihague heʼíva ndahaʼeiha Pablo rembiapokue”.a Avei pe lívro Cyclopedia McClintock ha Strong rembiapokue heʼi: “Umi mbaʼe ojeʼéva ko kuatiañeʼẽre ha umi oĩva ipype ohechauka Pablo ohaihague”.b
5 Jaikuaa ko kuatiañeʼẽ ouha Ñandejáragui umi kristiáno ymaguare ojerovia rupi hese ha avei umi mbaʼe omombeʼúvare. Heta vése ohechauka mbaʼéichapa umi profesía oĩva Evréo Kuatiañeʼẽme oñekumpli Jesucristo rehe. Kapítulo 1-pe siete vése ojeporu Evréo Kuatiañeʼẽ ojehechauka hag̃ua pe Taʼýra tuichaveha anhelkuéragui. Ko lívro omombaʼe Jehová Ñeʼẽ ha héra, ohechauka Jesús haʼeha pe Jeikove Meʼẽhára ha Ñandejára Rréino oĩva Cristo poguýpe añoite haʼeha yvyporakuéra esperánsa.
6 Pablo ohai ko kuatiañeʼẽ oĩ aja Itáliape ha péicha jaikuaa arakaʼépa ohai. Omohuʼãvo ikuatiañeʼẽ haʼe heʼi: “Peikuaami ñane pehẽngue Timotéogui ojepoimahague. Og̃uahẽ pyaʼéramo, araháta chendive ág̃a ahávo pohecha” (13:23). Upéicharõ oiméne ojepoíma Timotéogui ha Pablo ohaʼarõiterei avei ojepoi chugui oho hag̃ua hendive. Upévare ojeʼe Pablo ohaihague ko kuatiañeʼẽ oĩ ypýrõ guare kárselpe Rómape, amo áño 61 rupi.
7 Umi hudío retã oñehundipotávo ohóvo, heta ohasa asy umi kristiáno Judea ha Jerusalengua. Oñemyasãivo opárupi marandu porã hetave avei ohóvo umi hudío ndaijaʼeietéva hesekuéra. Pablo ohórõ guare Jerusalénpe oiko peteĩ sarambi ha umi hudío osapukaijoa: “Upe kuimbaʼe omanovaʼerã! Ehapoʼo chupe ko yvy árigui”. Cuarenta kuimbaʼe rupi oñemoĩ peteĩ ñeʼẽme ha heʼi ndokarúi ha nomboyʼumoʼãiha mbaʼeve ojuka peve chupe. Upévare oñembosakoʼi heta soldádo ogueraha hag̃ua Pablo Cesaréape pyhare (Hech. 22:22; 23:12-15, 23, 24). Upe tiémpope ijetuʼu umi ermanokuérandi hetaiterei rupi umi ifanatikoitereíva ha ndaijaʼéiva hesekuéra. Haʼekuéra oiko ha opredika koʼãichagua hénte apytépe. Upévare tekotevẽ haʼekuéra oikuaa ha ontende porã mbaʼéichapa Cristo okumpli pe Léi. Upéva oipytyvõta chupekuéra ani hag̃ua ojevy umi hudío rrelihiónpe, ha ontende porã hag̃ua ojeimaha pe Léi poguýgui ha natekotevẽveimaha oikuaveʼẽ mymbakuéra.
8 Pablo oikuaa ha ontende porãiterei mbaʼeichaitépa ojejopy ha ohasa asy umi kristiáno. Haʼe fariseovaʼekue ha ikatupyry ohechauka hag̃ua chupekuéra ndovaleiha mbaʼeverã umi kostúmbre hudiokuéra osegíva. Avei Gamaliel remimboʼekue ha oikuaapaite Moisés Léi heʼíva. Haʼe ohechauka Cristo okumplipaitehague pe Léi. Heʼi kóva oñemyengoviahague peteĩ mbaʼe iporãvévare, peteĩ ñeʼẽmeʼẽ térã pákto pyahu oguerúva hetave mbaʼe porã. Haʼe omyesakãmbaite koʼã mbaʼe peteĩteĩ. Pór ehémplo heʼi pe Léi ymaguare opamaha ha oĩha peteĩ ñeʼẽmeʼẽ pyahu, Cristo haʼeha peteĩ saserdóte tuichavéva umi Aarón familiarégui, avei huguykue ovaleveha umi tóro ha kavara ruguykuégui. Cristo oike Jehová renondépe yvagaitépe, ndoikéi peteĩ óga reípente. Koʼã mbaʼe Pablo omboʼéva ipyahuete ha umi hudío rrelihiongua ndoikuaaséi mbaʼeve chuguikuéra. Haʼe oiporu Evréo Kuatiañeʼẽ ohechauka hag̃ua koʼã mbaʼe ha oimeraẽ hudío iñakãporãva ohechakuaáta umíva añeteha.
9 Ko kuatiañeʼẽ oipytyvõ umi kristiánope omokirirĩ hag̃ua umi hudío oñemoĩvape hesekuéra, avei ikatu oiporu oipytyvõ hag̃ua umi ipyʼaporãvape oikuaase añetéva Ñandejárape. Jahecha Pablo ohayhuetereihague iñermanokuérape ha oipytyvõsetereiha chupekuéra.
MBAʼÉICHAPA ÑANEPYTYVÕ
23 Hebreos kuatiañeʼẽ ndaijojahái omyesakãvo mbaʼérepa ikatu jajerovia Cristo rehe. Upearã ohechauka hetaiterei vése mbaʼépa heʼi Evréo Kuatiañeʼẽ. Oñeʼẽvo Moisés Léi rehe ohechauka mbaʼépa orrepresenta pe ñeʼẽmeʼẽ, tuguy, pe mediadór, tavernákulo, umi saserdóte ha umi sakrifísio. Koʼãva ohechaukavaʼekue oĩtaha peteĩ mbaʼe tuichavéva ha oñekumplipaite Jesucristo ha isakrifísiore. Pablo heʼi pe Léi “itujávape, saʼíma hembyve opaite hag̃ua”. Péro “Jesucristo niko heko peteĩnte: kuehe, ko ára ha pe tapia g̃uarã” (8:13; 13:8; 10:1). Mbaʼeichaitépa oiméne ovyʼáraʼe umi kristiáno hudío oleévo ko kuatiañeʼẽ!
24 Péro ikatúpa gueteri ñanepytyvõ ko kuatiañeʼẽ? Ñande ningo nañaiméi pe Léi poguýpe, ikatúpa ñanepytyvõ Pablo heʼíva? Ikatu ñanepytyvõ. Koʼápe ojehechauka mbaʼépa oikóta pe pákto pyahu rupive. Upéva ojejapo oñekumpli hag̃ua Abrahánpe ojeʼevaʼekue: Iñemoñare rupive ojehovasataha opa yvyporakuérape. Ha upéva añoite ningo omeʼẽ ñandéve esperánsa, Jehová ñanevendesitaha Jesucristo rupive, haʼe hína Abrahán Ñemoñare. Nañaiméiramo jepe pe Léi poguýpe, ñande Adán familiare ha jajavy mante. Upévare ñaikotevẽ peteĩ saserdóte guasu ñandeporiahuverekóva. Haʼe ikatu ohepymeʼẽ ñande pekádo rehe ha oike yvágape Jehová renondépe ojerure hag̃ua ñanderehehápe. Ha jaikuaa mávapa pe Saserdóte Guasu ñanepytyvõtava ñaime hag̃ua Jehová múndo pyahúpe. Haʼe “ojepyʼaraʼãvaʼekue ñandéicha” ha heʼi ‘ñañemboja hag̃ua jeroviápe Ñandejára ñanderayhuetéva guapyhápe, haʼe ñandeporiahuvereko hag̃ua ha ipyʼaporãgui ñanepytyvõ ñaikotevẽ jave’ (4:15, 16).
25 Ko kártape jatopa avei mbaʼéichapa umi profesía yma guare oĩva Evréo Kuatiañeʼẽme oñekumplipaite. Upéva ñanemboʼe heta mbaʼe ha ñanemokyreʼỹ avei. Pór ehémplo, Pablo cinco vése heʼi Salmo 110:1 oñekumpliha Jesucristo rehe. Haʼe ningo pe Ñemoñare ogovernátava Ñandejára Rréinope. Haʼe ‘oguapy Ñandejára akatúape’ ha ohaʼarõ upépe ‘oñemoĩ meve ipyendáramo umi chupe ohayhuʼỹva’ (Sal. 110:1; Heb. 12:2; 10:12, 13; 1:3, 13; 8:1). Pablo oiporu avei Salmo 110:4 ohechauka hag̃ua Ñandejára Raʼy rembiapo tuicha mbaʼeha. Haʼe ‘saserdóte opa ára g̃uarã Melquisedec-chagua’. Ko mburuvicha yma guarégui ‘ndojekuaái mbaʼeve itúva, isy ha ijypykuéragui. Noñemombeʼúi avei arakaʼépa onase ha arakaʼépa omano’. Ha upéicha avei Jesús mburuvicha ha ‘saserdóte tapia g̃uarã’. Haʼe oiporúta hekove repykue oipytyvõ hag̃ua umi oñemoĩvape ipoguýpe (Heb. 5:6, 10; 6:20; 7:1-21). Pablo oñeʼẽ avei hese oiporúvo Salmo 45:6, 7 heʼíva: ‘Ne sãmbyhy ndopái, ha reisãmbyhy tekojojápe. Rehayhuvaʼekue iporãva ha ivaívare nandeʼaʼéi, upévare ndeporavo Ñandejára, ha vyʼágui nemyenyhẽve ne irũnguéragui’ (Heb. 1:8, 9). Pablo ohechauka mbaʼéichapa Evréo Kuatiañeʼẽ oñekumpli Jesucristo rehe, ha péicha hesakãve ñandéve Ñandejára oipotáva yma guive.
26 Hebreos kuatiañeʼẽ ohechauka Abrahán ohaʼarõhague Ñandejára Rréino, kóva hína ‘pe táva guasu opa ára g̃uarãva, Ñandejára omopuʼãvaʼekue’, pe táva “yvagapegua”. Haʼe “ojerovia rupi” oñehaʼã pe Rréinore ha ombotapykue heta mbaʼe ‘ohaʼarõgui peteĩ jeikove jey iporãvéva’. Ajépa iporãite pe ojapovaʼekue Abrahán ha umi kuña ha kuimbaʼe ojeroviáva Ñandejárare. Pablo oñeʼẽ hesekuéra kapítulo 11-pe ha heʼi hetaha hikuái. Jaleévo hembiasakue javyʼa ha ñamombaʼeve ñane esperánsa. Haʼekuéra ningo ohaʼarõvaʼekue avei ñande ñahaʼarõva. Upéicharõ ñanekyreʼỹke ‘jaipykúi hag̃ua pyʼa mbaretépe tape jarekóva ñane renonderãme’ (11:8, 10, 16, 35, BNP; 12:1).
27 Upéi imanduʼávo Ageo heʼivaʼekuére, Pablo oñeʼẽ Ñandejára promésare: “Peteĩve jevy amboryrýita, ndahaʼéi yvy añónte, yvága katu avei” (Heb. 12:26; Ageo 2:6). Ñandejára Rréino oĩva Jesucristo poguýpe katu ndopamoʼãi arakaʼeve. ‘Ñandejára sãmbyhy oñemeʼẽva ñandéve ndaikatúi oñemomýivo. Ñameʼẽke ñande aguyje upévare, ha ñamombaʼeguasu Ñandejárape chupe ombohoryháicha’. Avei ohechauka porã Jesús ou jeytaha “ndahaʼevéima ogueraha hag̃ua pekádo, osalva hag̃ua umi chupe ohaʼarõvapente”. Jesucristo rupi ‘ñameʼẽ tapia vaʼerã ofréndaramo Ñandejárape alavánsa omombaʼeguasúva héra’. Ha Jesucristo pe Mburuvicha ha Saserdóte rupive toñemombaʼeguasu opa ára g̃uarã Jehová réra (Heb. 12:28; 9:28; 13:15, BNP).
[Nóta]
a The Story of the Bible, 1964, páh. 91.
b 1982-pe ojejapo jey, volúmen 4, páhina 147.