Oaprende umi mbaʼe ojapo vaívagui

1, 2. a) ¿Mbaʼépa oiko raʼe Jonás káusare? b) ¿Mbaʼépa ñaaprendéta Jonás rembiasakuégui?

JONÁS oviaha hína ohóvo peteĩ várkope, upeichaháguinte ou peteĩ torménta ivaietereíva ha oñepyrũma ombokacha vaipa pe várko. Umi oláda guasu guasu ombeti pe várkore ha omochiãmba. Umi marinéro katu osapukaijoa ha ojapo opa ikatúva ani hag̃ua oyguy chuguikuéra pe várko. Jonás ojepyʼapyeterei oikuaágui ikáusare ikatuha omanomba umi hénte inosénte.

² Ko proféta ningo oĩ upe situasiónpe naiñeʼẽrendúi haguére Ñandejára Jehovápe. Péro, ¿mbaʼe piko ojapo raʼe? Ha iñimportanteveha ¿ikatúnepa oñemoĩ porã jey Jehová ndive? Ñahesaʼỹijóvo Jonás rembiasakue, ñambohováita koʼã porandu ha ñaaprendéta chugui heta mbaʼe iñimportánteva. Por ehémplo, jahecháta Ñandejára siervokuéra iñeʼẽrendúva jepe ikatuha ojavy, péro ikatuha avei oaprende umi mbaʼe ojapo vaívagui ha oñemoĩ porã jey Ñandejára ndive.

3-5. a) ¿Mbaʼérehepa imanduʼa jepi umi hénte oñeñeʼẽ jave Jonás rehe? b) ¿Mbaʼépa heʼi la Biblia Jonás rehe? (Ehecha avei pe nóta.) c) ¿Mbaʼérepa ijetuʼúne rakaʼe umi profétape ojapo hag̃ua hembiapo upe tiémpope?

³ Heta ningo oĩ imanduʼáva Jonás rehe ojapose haguére haʼe heʼívante ha naiñeʼẽrendúi haguére Ñandejárape. Péro Jonás ojapo vaʼekue avei heta mbaʼe iporãva. Ñanemanduʼa vaʼerã Jehová voi oiporavo hague chupe iprofetarã, ha haʼe ndoiporavomoʼãi kuri chupe naiñeʼẽrendúi ha ndahekojojáirire.

⁴ La Biblia heta mbaʼe heʼi ñandéve proféta Jonás rehe ñanepytyvõtava jaikuaa porãve hag̃ua chupe (elee 2 Reyes 14:25). Por ehémplo, omombeʼu oiko hague Gat-héferpe, peteĩ siuda opytáva cuatro kilómetro Nazarétgui. Ha jaikuaa 800 áñorupi upe rire Jesús okakuaa hague Nazarétpe.a Jonás oservi vaʼekue profétaramo, pe rréi iñañaitéva Jeroboán II ogovernaha tiémpope umi 10 trívu Israelguápe. Upérõ ojapóma heta áño proféta Elías ha Eliseo omano hague, ogovernaha tiémpope Jeroboán II túva. Koʼã proféta rupive Jehová oipytyvõ vaʼekue ipuévlope anive hag̃ua omombaʼeguasu Baálpe. Péro tiémpo rire, umi Israelgua oho jeýma tape vaíre. Jonás tiémpope ogoverna peteĩ rréi ‘hembiapo vaíva Ñandejára renondépe’ (2 Rey. 14:24). Upévare ijetuʼúne raʼe umi profétape ojapo hag̃ua hembiapo upe tiémpope. Upéicharamo jepe, Jonás ojapo hekoitépe Jehová heʼíva guive chupe.

⁵ Péro upéi oiko peteĩ mbaʼe tuicha okambiátava Jonás rekove. Jehová omanda chupe ojapo hag̃ua peteĩ mbaʼe, péro Jonás heʼi ijetuʼuetereiha upéva ha opensa voi ndaikatumoʼãiha ojapo. ¿Mbaʼépa ojerure raʼe chupe Ñandejára?

 6. ¿Mbaʼépa Jehová heʼi raʼe Jonáspe, ha mbaʼérepa ijetuʼuete chupe ojapo hag̃ua upéva?

⁶ Jehová heʼi Jonáspe: “Tereho upe táva guasuete Nínive héravape ha eikuaauka chupekuéra aikuaapamaha umi hembiapo vaikue” (Jon. 1:2). ¿Mbaʼérepa ijetuʼuete Jonáspe ojapo hag̃ua upéva? Nínive ningo Asiria kapitál, ha opyta 800 kilómetrorupi éste gotyo. Jonás oguata vaʼerã un mésrupi og̃uahẽ hag̃ua upe siudápe. Péro upéva ndahaʼéi voi mbaʼeve, og̃uahẽ rire upe siudápe Jonás heʼi vaʼerã umi héntepe Jehová okastigataha chupekuéra. Hiʼarive umi Asiriagua ndahaʼéi la ivuenombáva, opavavénte oikuaa ipyʼahatã ha oñemboharaiha hikuái umi iñenemígore. Jonás oiméne opensa raʼe: “Umi Israelgua jepe nopenái vaʼekue cherehe ha piko umi omombaʼeguasúva diós guaʼúpe cherendúta”. Ivaiveha katu Nínive rehe ojeʼe voi ‘oñohẽ hague heta tuguy’. ¿Mbaʼe anga piko ohóta ojapo upépe Ñandejára siérvo peteĩmi? (Nah. 3:1, 7.)

7, 8. a) ¿Moõpa osẽ oho Jonás ndojaposéigui Jehová heʼíva chupe? b) ¿Mbaʼérepa jaʼekuaa Jonás ndaipyʼajúi hague?

⁷ Añetehápe ningo ndajaikuaái mbaʼépa opensáne raʼe Jonás, péro jaikuaa porã mbaʼépa ojapo. Jehová heʼi chupe oho hag̃ua éste gotyo ha haʼe katu osẽ ohopa hese ótro ladoite. Oho peteĩ puértope hérava Jope ha upépe ojupi peteĩ várkope ohóva Tarsis gotyo. Oĩ heʼíva ko lugár opyta hague Espáñape, 3.500 kilómetro Nínivegui. Ha oimérire upéicha, haʼe oviaha vaʼerãmoʼã un áño pukukue pe mar Grande (mar Mediterráneo) rehe. Jahechakuaa upéicharõ Jonás ni guaʼuhápe ndojaposéi hague Ñandejára ojeruréva chupe (elee Jonás 1:3).

⁸ ¿Ikatúpa jaʼe hese ipyʼajuha? Nahániri. Upe rire haʼe ojapo kuri heta mbaʼe ohechaukáva ipyʼaguasuha. Jonás ningo yvypóra imperfékto ñandeichaguánte avei ha oñehaʼã vaʼekue ani hag̃ua ojapo umi mbaʼe noĩporãiva (Sal. 51:5). Oimeraẽva voínte ningo sapyʼánte jakyhyje jajapo hag̃ua peteĩ mbaʼe, ¿ajépa?

 9. ¿Mbaʼéichapa ñañeñandu sapyʼánte, ha mbaʼérehepa ñanemanduʼa vaʼerã upéicha jave?

⁹ Sapyʼánte ñande avei ikatu ñapensa ijetuʼuetereiha jajapo hag̃ua Ñandejára ojeruréva ñandéve. Por ehémplo, ikatu oime ijetuʼu ñandéve japredika hag̃ua pe marandu porã (Mat. 24:14). Upéicha jave ndahasyiete ñanderesarái hag̃ua Jesús heʼi vaʼekuégui: “Ñandejárape g̃uarã ndaipóri ikatuʼỹva”, ha haʼe katuete ñanepytyvõta jajapo hag̃ua opa mbaʼe ojeruréva ñandéve (Mar. 10:27). Oiméramo ñande avei ñañeñandu upéicha, katuete ñantende porãta mbaʼérepa Jonás okañyse raʼe ani hag̃ua ojapo Jehová omandáva chupe. Péro ¿mbaʼépa oiko Jonás rehe ojapo haguére upéicha?

10, 11. a) ¿Mbaʼépa oiméne opensa raʼe Jonás ojupívo pe várkope? b) ¿Mbaʼépa oiko hesekuéra ohóvo pe mar rehe?

¹⁰ Ñañeimahinamína upe oiko vaʼekue. Jonás ojupíma pe várkope ha omaña mbaʼéichapa pe kapitán ha umi marinéro oñehaʼã oguenohẽ pe várko upe puértogui. Ohovévo pe mar rehe Jonás ipyʼaguapýma ha opensa ojesalvamaha. Péro tuicha ojavy.

¹¹ Peichaháguinte hoʼa peteĩ yvytu atã ha omopuʼã umi oláda ndetuichapa jepéva. Umi várko tuichavéva koʼag̃agua jepe noaguantamoʼãi umichagua torménta, ha koʼýte upe várko ojejapóva yvyrágui pyaʼe oyguýta umi oláda guasúpe. ¿Opilla piko Jonás Jehová voi ombouha upe “yvytu atã”? Ndajaikuaái upéva, péro haʼe oikuaa porã umi marinéro oñemboʼe reieteha ijarakuérape (Lev. 19:4). Haʼe omombeʼu pe yvytu hatãiterei hague, “[omyanguʼipa] hag̃uáicha pe várko” (Jon. 1:4). ¿Mbaʼépa ojapóta hikuái? Jonás oikuaa Jehová añoite ikatuha osalva chupekuéra. Péro, ¿mbaʼéicha piko oñemboʼéta chupe ko haʼe okañýva hína chugui?

12. a) ¿Mbaʼérepa ndovaléi ñapensa vai Jonás rehe oho haguére oke pe torménta oúrõ guare? (Ehecha avei pe nóta.) b) Heʼiháicha Jonás 1:5-7, ¿mbaʼéichapa Jehová oikuaauka máva káusarepa ou pe torménta vaiete?

¹² Jonás ohechámarõ ndaikatuiha ojapo mbaʼeve, oho oñeno ha okete voi.b Upéi pe kapitán omombáy Jonáspe ha heʼi chupe oñemboʼe hag̃ua Ñandejárape, umi ótro ojapoháicha. Umi marinéro ohechakuaa ijapytepekuéra oĩha peteĩ ombopochýva umi dióspe, upévare heʼi hikuái oity hag̃ua suérte ohecha hag̃ua máva káusarepa ou pe torménta vai. Jonás ipyʼapererepa ohechávo haʼéntema opytaha ohóvo ha omaña ápe ha pépe ndoikuaáigui mbaʼépa ojapóta. Haʼe ohechakuaa Jehová ombouha pe torménta oikuaauka hag̃ua umi marinérope haʼe naiñeʼẽrendúi hague, ha upévare ojapeligraha hína hikuái (elee Jonás 1:5-7).

13. a) ¿Mbaʼépa Jonás omombeʼu umi marinérope? b) ¿Mbaʼépa Jonás ojerure umi kuimbaʼépe, ha mbaʼérepa?

¹³ Upémarõ Jonás omombeʼu umi marinérope haʼe oserviha Jehovápe, ha ojupi hague pe várkope oho hag̃ua ótro ládo ndojaposéigui Ñandejára Ipuʼakapáva omanda vaʼekue chupe. Ha upéicha rupi ikatuha hína omanomba hikuái. Umi marinéro anga okyhyjeterei ha oporandu chupe mbaʼépa ojapo vaʼerã hikuái ojesalva hag̃ua. Jonás oikuaa ndaikatuiha oheja umi hénte inosénte omano ikáusare. Péro oiméne ososopa raʼe avei opensávo ojahogataha pe mar ipochy ha hoʼysã mimbívape. Upéicharõ jepe, haʼe heʼi chupekuéra: “Cherupi ha chemombo pe márpe ha opáta ko y pochy. Che aikuaa che káusare ouha pende ári ko torménta vai” (Jon. 1:12, NM).

14, 15. a) ¿Mbaʼéichapa ikatu jasegi Jonás ehémplo? b) ¿Ojaposépa raʼe umi marinéro Jonás ojeruréva chupekuéra?

¹⁴ Jonás ipyʼajúrire, ndojapói vaʼerãmoʼã upéva, ¿ajépa? Haʼe ipyʼaguasu ha ojesakrifika hapichakuéra rehehápe, péicha ohechauka ojeroviaha Ñandejárare. ¡Oiménepa Jehová oguerohoryete raʼe chupe upévare! Jonás ojapo vaʼekue ningo ehémplo porã ñandéve g̃uarã, haʼe ojepyʼapy hapichakuérare ha nopensái ijehénte (Juan 13:34, 35). Ñande avei jahecháramo ñande rapicha oikotevẽha ñanderehe oikuaa hag̃ua Ñandejárape, térã ojejopy vai ha oñedeprimiha, ¿ñañehaʼãpa avei ñaipytyvõ chupe? Jajapóramo upéicha, katuete Jehová ovyʼáta avei ñandereheve.

¹⁵ Umi marinéro omombaʼéne raʼe avei Jonás ojapóva, upévare ñepyrũrã nomomboséi chupe hikuái pe márpe. Haʼekuéra ningo oñehaʼã ojapo ikatúva guive ojesalvapa hag̃ua, péro pe torménta ivai vaive ohóvo. Ha naipohãvéimarõ hikuái, omombo Jonáspe pe márpe ha ojerure Jehovápe oiporiahuverekomi hag̃ua chupe (Jon. 1:13-15).

16, 17. ¿Mbaʼépa oiko raʼe Jonás rehe oñemombo rire chupe pe márpe? (Ehecha avei umi taʼanga.)

¹⁶ Hoʼávo pe mar pochýpe oiméne Jonás oñehaʼãmbaite raʼe hoʼyta ani hag̃ua ojahoga, ha ohecha pe várko oñemomombyryha ohóvo chugui. Upéi mbeguekatúpe ikangýma ha pe y ogueraha chupe hugua gotyo. Oiméne upépe opensáma raʼe omanotaha.

¹⁷ Ikuatiañeʼẽme Jonás omombeʼu porã ñandéve mbaʼéichapa oñeñandu upérõ. Por ehémplo, omombeʼu oñembyasyeterei hague opensávo ndohechamoʼãveimaha Jehová témplo oĩva Jerusalénpe. Avei omombeʼu mbaʼéichapa oñeñandu oñapymírõ guare ohóvo ha ojeliapa iñakãre umi plánta oĩva pe márpe. Haʼe opensáma voi ndaiporiveimaha osalva vaʼerã chupe (elee Jonás 2:2-6).

18, 19. Emombeʼu mbaʼépa oiko Jonás rehe oĩrõ guare pe mar ruguápe, mbaʼeichagua animálpa omokõ chupe ha mávapa ombou upe animálpe. (Ehecha avei pe nóta.)

¹⁸ Péro upéi Jonás ohecha sapyʼa peteĩ mbaʼe tuichaitereíva okuʼéva oúva haʼe oĩha gotyo. Haʼe ndoikuaái mbaʼépa upéva, péro upeichaháguinte ohecha pe mbaʼe guasuete ojurupeʼaha ha omokõma katu chupe.

¹⁹ Upépe Jonás heʼíne raʼe: “Koʼápe aikopáma hese”. Péro ni haʼe ndogueroviaséi ndojehuiha chupe mbaʼevete. Haʼe opensáma kuri omanotaha, péro orrespira porã gueteri upe animál ryepýpe. Jehovátamante voi pe omondóva upe “pira ndetuicháva omokõ hag̃ua Jonáspe”, ndaipóri ótro ikatu vaʼerã ojapo upéva (Jon. 1:17).c

20. ¿Mbaʼépa ohechauka Jonás ñemboʼe?

²⁰ Ohasáma ningo heta óra ha Jonás oĩ gueteri pytũmbýpe pe pira guasuete ryepýpe. Upépe haʼe ojepyʼamongeta umi mbaʼe ojapo vaʼekuére ha oñemboʼe Jehovápe ipyʼaite guive. Umi mbaʼe heʼi vaʼekue iñemboʼépe jatopa Jonás kapítulo 2-pe, ha jaleéramo upe kapítulo ñaaprendéta hetaiterei mbaʼe Jonásgui. Por ehémplo, haʼe oñemboʼérõ guare oiporu umi sálmo heʼíva, upéva ohechauka oikuaa porã hague Ñandejára Ñeʼẽ. Jonás ohechauka avei ijagradesidoha, heʼívo Jehovápe: “Che katu aikuaveʼẽta ndéve peteĩ sakrifísio ha aagradeséta ndéve opa mbaʼére. Ha koʼág̃a ajapóta katuete nde reipotáva. Nde añoite ningo upe ikatúva resalva yvyporakuérape” (Jon. 2:9, NM).

21. ¿Mbaʼe iñimportántevapa oaprende Jonás, ha mbaʼéguipa nañanderesaráiri vaʼerã?

²¹ Jonás oĩrõ guare pe pira guasu ryepýpe oaprende peteĩ mbaʼe iñimportánteva: Jehová ikatu osalva isiervokuérape toĩ oĩháme. Mbaʼeve ndojokói vaʼekue chupe osalva hag̃ua Jonáspe, oĩramo jepe pe pira ryepýpe (Jon. 1:17). Jehová añoite ningo ikatu oguereko peteĩ kuimbaʼépe tres día aja peteĩ ‘pira ryepýpe’ ojehuʼỹre chupe mbaʼevete. Upévare, aníkena arakaʼeve ñanderesarái Jehová ‘pópe oĩha ñande rekove’ (Dan. 5:23). Añetehápe, Haʼe oipota rupínte ñande jaikove ha jaagradeseterei chupe upévare. Péro ikatu hag̃uáicha jahechauka ñandeagradesidoha ñaneñeʼẽrendu vaʼerã chupe ha jajapo haʼe heʼíva guive ñandéve.

22, 23. a) ¿Mbaʼéichapa Jonás ohechauka Jehovápe ijagradesidoha? b) ¿Mbaʼéichapa ikatu jasegi Jonás ehémplo jajavy jave?

²² ¿Mbaʼépa ojapo Jonás ojesalva rire? ¿Oagradesépa ha ojapo Ñandejára omanda vaʼekue chupe? La Biblia omombeʼu ñandéve tres día haguépe pe pira tuichaitéva “oity [hague] Jonáspe y rembeʼýpe” (Jon. 2:10). ¡Ajépa ni ndajagueroviaséi upéva! Jonás natekotevẽi kuri ni hoʼyta osẽ hag̃ua pe mar rembeʼýpe. Péro upe rire oiméne haʼéma ohecha raʼe mbaʼépa ojapóta osẽ hag̃ua upe lugárgui. Upéi oñepresenta Jonáspe peteĩ oportunida ohechauka hag̃ua oagradeseha Ñandejárape osalva haguére chupe. Jonás 3:1, 2-pe heʼi: “Oñeʼẽ jey Ñandejára Jonáspe ha heʼi chupe kóicha: ‘Tereho upe táva guasuete Nínive héravape ha eikuaauka chupekuéra upe che Ñeʼẽ ameʼẽva ndéve’”. ¿Mbaʼépa ojapo koʼág̃a Jonás?

²³ Upepete haʼe “opuʼã ha oho Nínivepe [Jehová] oipotaháicha” (Jon. 3:3). Jahechakuaa Jonás oaprende hague umi mbaʼe ojapo vaívagui ha koʼág̃a pyaʼe ojapo Ñandejára Jehová heʼíva chupe. Koʼápe ñaaprende jey Jonásgui peteĩ mbaʼe iñimportantetereíva. Ñande yvypóra ningo pekadór ha katuete jajavy jepi (Rom. 3:23). Péro, ¿mbaʼépa jajapo ñande upéicha jave? ¿Ñañedesanimápa? ¿Térãpa ñaaprende umi mbaʼe jajapo vaívagui ha ñañehaʼãmbaite ñaime porã jey hag̃ua Jehová ndive?

24, 25. a) ¿Mbaʼépa ohupyty Jonás iñeʼẽrendu haguére? b) ¿Mbaʼépa ohupytyvéta Jonás tenonderãme?

²⁴ Jonás ohupyty vaʼekue heta mbaʼe porã iñeʼẽrendu haguére Jehovápe. Oiméne upe rire oikuaa umi marinéro nomanói hague ojagarrárõ guare chupekuéra pe torménta vaiete pe márpe ha ovyʼaiterei upévare. Koʼã kuimbaʼe ningo ohecha kuri mbaʼéichapa pe torménta opaite omombo rire Jonáspe pe várkogui, ha upe guive haʼekuéra “opyta ojerovia Ñandejára rehe”. Ha ohechauka hag̃ua oagradeseha ojesalva haguére chupekuéra, ojapo hikuái peteĩ sakrifísio Jehovápe, ndahaʼéi umi diós guaʼúpe (Jon. 1:15, 16).

²⁵ Péro heta tiémpo rire oiko peteĩ mbaʼe iporãvéva. Jesús imanduʼa Jonás rehe ha oprofetisa umi tres día ha tres pyhare Jonás opyta haguéicha pe pira ryepýpe, haʼe opytataha avei pe sepultúrape omano vove (elee Mateo 12:38-40). ¡Ñapensamíntena mbaʼeichaitépa ovyʼáta Jonás oñemombeʼúvo chupe upéva ág̃a oikove jey vove pe múndo pyahúpe! (Juan 5:28, 29.) Upéicharõ, ñañehaʼãkena ñande avei jajapo Jonás ojapo haguéicha ha ñaaprende umi mbaʼe jajapo vaívagui, ñaneñeʼẽrendu Jehovápe ñande pyʼaite guive ha ñamotenonde ñande rapichakuérape. Péicha jajapóramo, katuete jahupytýta avei heta mbaʼe porã Ñandejáragui.