Lívro número 41 Marcos

Ohai: Marcos

Moõpa ojehai: Roma

Arakaʼépa ojehaipa: áño 60–65 rupi

Mbaʼe tiémporepa oñeʼẽ: áño 29–33 Jesús ou rire

JESÚSPE ojejagarrárõ guare hardín de Getsemaníme, umi apóstol ohejapa chupe. Upérõ “peteĩ mitãrusu [...], savanámente oñeñuãva, oho hapykuéri”. Umi henteita ojagarrasévo chupe katu, haʼe “opoi pe savanágui ha okañy opívo”. Ojeʼéningo ko mitãrusu haʼehague Marcos. Héchospe ojeʼe haʼeha “Juan, hérava avei Marcos”. Ihentekuéra oiméne iplátaraʼe. Hóga opyta Jerusalénpe ha oreko hikuái hembijokuái oservíva chupekuéra. Isy héra María, ha ojerovia avei Jesucristo rehe. Hogapekuéra ojejapo rreunión kongregasionpegua. Jehová ánhel onohẽrõ guare apóstol Pédrope kárselgui, haʼe oho upe ógape ha otopa ermanokuéra oñembyatyhína upépe (Mar. 14:​51, 52; Hech. 12:​12, 13).

² Marcos oreko peteĩ iprímo hérava Bernabé. Haʼe Chipreygua ha ou Leví trívugui (Hech. 4:36; Col. 4:10). Jerusalénpe oikórõ guare tuicha ñembyahýi, Bernabé oho upépe Páblondi, ha upérõ Marcos oikuaa apóstol Páblope. Ojeheʼávo koʼãichagua ermáno ikyreʼỹvare kongregasiónpe, ha avei misionéro oúva ótro hendágui, Marcos oservise avei misionéroramo. Upévare omoirũ Pablo ha Bernabépe, primer viáhe ojapóvape hikuái opredika hag̃ua. Péro ndojekuaái mbaʼérepa, oheja chupekuéra táva Perga Panfiliayguápe ha oho jey Jerusalénpe (Hech. 11:​29, 30; 12:25; 13:​5, 13). Upévare Pablo ndorahasevéima Márcospe ojapóvo pe segundo viáhe. Ojapohaguére ko mbaʼe Pablo ha Bernabé oiko vai oñondive. Pablo oraha hendive Sílaspe, ha Bernabé katu oraha iprímo Márcospe ha oho hikuái Chíprepe (Hech. 15:​36-41).

³ Marcos ohechauka ikatupyryha predikasiónpe ha tuicha oipytyvõ Bernabépe, ha upéi apóstol Pedro ha Páblope avei. Marcos oĩvaʼekue Páblondi (áño 60-61 rupi) ohórõ guare préso primera vés Rómape (File. 1, 24). Oĩvaʼekue avei Pedro ndive Babilóniape áño 62-64-pe (1 Ped. 5:13). Pablo oho jey préso Rómape áño 66-pe, ha upérõ ohai peteĩ kárta Timotéope ha heʼi chupe: “Eru nendive Marcos, haʼe niko ikatúta chepytyvõ che rembiapópe” (2 Tim. 1:8; 4:11). Upéi noñeñeʼẽvéima Marcos rehe la Bíbliape.

⁴ Ojeʼe Marcos ohaihague pe lívro orekóva héra. Kóva hína pe lívro mbykyvéva oñeʼẽva Jesús rehe. Marcos ningo heta oipytyvõ umi apóstolpe ha oñemeʼẽmbaite pe marandu porã rehehápe. Péro haʼe ndahaʼéi apóstol ha nomoirũi Jesúspe. Mbaʼéichapa upéicharõ oikuaa porãite Jesúspe ohai hag̃ua hetaite mbaʼe ojapovaʼekue? Umi karai hérava Papías, Orígenes ha Tertuliano heʼi Marcos oikuaahague koʼã mbaʼe Pedro rupive. Haʼekuéra ningo oñoamigoitevaʼekue.a Pédrongo ohenói voi chupe “che raʼy” (1 Ped. 5:13). Pedro ohechapaite oikóramo guare umi mbaʼe Marcos ohaivaʼekue. Upéicharõ oiméne haʼe omombeʼúraʼe chupe heta mbaʼe Jesús ojapovaʼekue. Pór ehémplo, Marcos omombeʼu Zebedeo orekohague “ipytyvõha”, heʼi avei peteĩ lepróso oñembojahague Jesús rendápe “ñesũháme”, térã peteĩ endemoniádo ‘oñekytĩmbahague itápe’. Marcos omombeʼu avei Jesús oĩhague ‘Olivoty yvytýpe’ ‘témplo rovái’, omeʼẽrõ guare pe profesía heʼíva ‘outaha arai apytépe, tuicha pokatu ha mimbipápe’ (Mar. 1:​20, 40; 5:​5, BNP; 13:​3, 26).

⁵ Pedro ningo peteĩ kuimbaʼe nomokañýiva umi mbaʼe oñandúva. Upéicharõ haʼe oiméne ohechakuaa Jesús oñandúva ha upéi omombeʼu Márcospe oikohagueichaite umi mbaʼe Jesús ojapovaʼekue. Upévare Marcos pyʼỹi omombeʼu mbaʼéichapa oñeñandu Jesús; pór ehémplo heʼi Jesús ‘omaʼẽhague hesekuéra pochyhápe, pyʼaremimbyasy reheve’, ha ‘hiʼãhohague ipyʼaite guive’ (3:​5, BNP; 7:34; 8:12). Marcos omombeʼu avei Jesús ‘ohayhuetehague’ pe kariaʼy iplátavape oñembojavaʼekue hendápe (10:​21, BNP). Avei jahechakuaa mbaʼeichaitépa Jesús oporohayhukuaa, jaleévo ojagarrahague peteĩ mitãme, omoñemboʼy hemimboʼekuéra renondépe ha oñañuã chupe, ha peteĩ jey ‘ohupihague ijyva ári mitãnguérape’ (9:36; 10:​13-16).

⁶ Pedro lája ojekuaa Marcos rehe. Pór ehémplo, ojapo pyaʼese opa mbaʼe, ikyreʼỹ, imbarete ha omombeʼukuaaiterei umi mbaʼe oikovaʼekue; haʼete voi ku ohechaukapáva ñandéve. Haʼete pyaʼeterei omombeʼupaséva oikovaʼekue. Pór ehémplo, pyʼỹi heʼi “koʼã mbaʼe rire” térã “upepete voi”, ohechauka hag̃ua mbaʼéichapa oiko umi mbaʼe.

⁷ Marcos ningo ikatuvaʼekue olee Mateo ohaivaʼekue, ha saʼi umi mbaʼe haʼe omombeʼúva Mateo, Lucas ha Juan nomombeʼúiva. Péro ndahaʼéi upe haguére jaʼétava okopiantehague Matéogui ha omoĩʼimi hendive hetave mbaʼe. Mateo ningo omombeʼu Jesús haʼeha pe Mesías ha rréi oñeprometevaʼekue. Ha Marcos katu ohechauka Jesús haʼeha Ñandejára raʼy, ojapoha heta milágro ha ñandesalvataha. Marcos omombeʼuve Jesús ojapóva, omombeʼurangue umi diskúrso omeʼẽva. Saʼimínte omombeʼu umi ilustrasión, ha peteĩ diskúrsonte ohai, nomoĩri pe Sermón dél Mónte. Upévare pe lívro ohaivaʼekue mbykyve umi ótrogui. Péro heta mbaʼénte avei ñanemboʼe. Pór ehémplo, omombeʼu 19 milágro.

⁸ Mateo ohai ilívro hudiokuérape g̃uarã ha Marcos katu Romayguápe g̃uarã. Mbaʼéichapa jaikuaa upéva? Marcos saʼi oñeʼẽ Moisés léi rehe, ha nomoĩri mbaʼe famíliaguipa ou Jesús. Ohechauka Jesús omboʼevaʼekue iñimportanteha enterovépe g̃uarã. Avei Marcos omyesakã hudiokuéra ojapóva ha omboʼéva oimérõ g̃uarã pe oleéva ndoikuaái (2:18; 7:​3, 4; 14:12; 15:42). Otradusipa umi mbaʼe oĩva idióma araméope (3:17; 5:41; 7:​11, 34; 14:36; 15:​22, 34). Omombeʼupa umi lugár réra ha avei umi plánta oĩva Palestínape (1:​5, 13; 11:13; 13:3). Heʼi mboýpa ohupyty Rómape pe pláta oiporúva umi hudío (12:​42, nóta). Oiporu hetave ñeʼẽ latinpegua; pór ehémplo: speculator (peteĩ guardiapegua), praetorium (mburuvicha róga) ha centurio (ñorairõhára ruvicha) (6:27; 15:​16, 39).

⁹ Marcos ohai umi Romayguápe g̃uarã ha oiméne Rómape voi ojapóraʼe ilívro. Yma guive ojeʼe ojehaihague upépe, ha avei jaleévo japilla upeichaha. Ko lívro ojehai Pablo ohórõ guare préso primera térã segunda vés, áño 60-65 rupi. Upérõ Marcos ohóneraʼe Rómape una térã dos vése. Umi istoriadór síglo 2 ha 3-pegua heʼi Marcos ohaihague ko lívro. Ha ymaite guive oĩ Griégo Kuatiañeʼẽ apytépe, upévare ikatu jaguerovia haʼeha Ñandejára Ñeʼẽ.

¹⁰ Oñemohuʼãvo ko lívro oĩ omoĩva peteĩ párte mbykyvéva ha peteĩ ipukuvéva, kapítulo 16 versíkulo 8 rire. Péro ndajajeroviaivaʼerã koʼãvare. Umi kuatiañeʼẽ ymave guarépe noĩri koʼã párte (manuscrito Sinaítico ha Vaticano núm. 1209). Mokõi karai arandu síglo 4-peguare, Eusebio ha Jerónimo heʼi Marcos kuatiañeʼẽ opaha heʼihápe “okyhyjégui”. Umi ótra párte oiméne oñemoĩ upe riréma ani hag̃ua opyta opa reiramoguáicha.

¹¹ Marcos omombeʼu hendaitépe umi mbaʼe oikovaʼekue, jahechakuaa upéva ñambojojáramo Mateo, Lucas ha Juan heʼívare, ha Ñandejára Ñeʼẽ heʼívare Génesis guive Revelación peve. Avei ohechauka jey jey mbaʼéichapa Jesús tuicha ipuʼaka ha ojehecha upéva oñeʼẽvo, ojokóvo torménta vai, omosẽvo Satanás ha idemoniokuérape, omonguerávo mbaʼasykuéra ha omanóva jepe omopuʼã. Marcos oñepyrũ péicha ikuatiañeʼẽ: “Jesús, upe Mesías [Ñandejára] Raʼy, marandu porã ñepyrũha”. Jesucristo ningo ou ko Yvy ape ári ha omboʼe hentekuérape, ha koʼã ‘marandu iporãiterei’. Upévare ko lívro omombeʼúva oipytyvõta opaichagua tapichápe. Marcos omombeʼúva oiko primavéra áño 29 guive, primavéra 33 peve.

MBAʼÉICHAPA ÑANEPYTYVÕ

³¹ Marcos kuatiañeʼẽ omombeʼu porãiterei mbaʼépa ojapo Jesús. Upévare umi kristiáno ypykue ha ñande avei ikatu jahecha mbaʼéicha oñekumpli heta profesía oñeʼẽva ko Mesías rehe. Oñepyrũnguévo heʼi: “Amondo che ñeʼẽ rerahaha ne renonderã”. Ha opakuévo katu Jesús heʼi: ‘Che Jára, che Jára, mbaʼére piko chereja cheaño?’. Koʼã mbaʼe oiko heʼihagueichaite Evréo Kuatiañeʼẽme (Mar. 1:2; 15:34; Mal. 3:1; Sal. 22:1). Avei oñemombeʼu umi milágro Jesús ojapóva, mbaʼéicha oporomboʼe porã, ombohovái umi oñemoĩvape hese, ojerovia Ñandejára Ñeʼẽre ha Jehová puʼakáre; ha oñangareko mborayhúpe umi tapicha ipyʼaporãvare. Jesús oporomboʼe peteĩ ‘orekóva autoridáicha’, ha upe autorida omeʼẽ chupe Jehová. Jesús oikuaauka ‘Ñandejára marandu porã’, heʼi ‘hiʼag̃uimaha Ñandejára sãmbyhy’. Umi mbaʼe omboʼevaʼekue tuichaiterei oipytyvõ enterove ohendúvape (Mar. 1:​22, BNP, 1:14, 15).

³² Jesús heʼi hemimboʼekuérape: ‘Peẽme ojekuaauka umi mbaʼe ñemimby Ñandejára rréino rehegua’. Marcos oñeʼẽ ‘Ñandejára rréinore’ 14 hendápe, ha omyesakã heta mbaʼe jajapovaʼerã jaike hag̃ua upe rréinope. Jesús heʼi: “Pe omanóva che rehehápe ha che marandu porã rehehápe katu, oikovéta”. Ndajahejaivaʼerã mbaʼeve ñandejoko. Jesús heʼi avei: ‘Iporãve ndéve reike Ñandejára rréinope tesa peteĩ reheve, ha ani nde resa mokõi reheve, rejeity Gehénape’. ‘Pe oñemombaʼeʼỹva peteĩ mitãicha, ndoikeichéne Ñandejára rréinope.’ ‘Hasyeténepa oike hag̃ua Ñandejára rréinope umi mbaʼeta rerekoha!’ Heʼi avei tekotevẽha jahechakuaa iñimportanteveha jahayhu Ñandejárape ha ñande rapichakuérape, ñameʼẽrangue heta sakrifísio. Upéicharõ ‘nañaiméi mombyry Ñandejára rréinogui’. Koʼã ha hetave mbaʼe ohaivaʼekue Marcos tuicha ñanepytyvõ ñande rekovépe (4:11; 8:35; 9:​43-48; 10:​13-15, 23-25; 12:​28-34, BNP).

³³ Una térã dos órape ikatúma jaleepa Marcos marandu porã. Ha upe aja jahecháma heta mbaʼe ñanemopirĩmbáva ha ñanemokyreʼỹva Jesús ojapovaʼekue. Jaleéramo ko lívro, ñahesaʼỹijo porã ha jajepyʼamongetárõ hese katuete ideprovéchota ñandéve. Marcos kuatiañeʼẽ tuichaiterei oipytyvõvaʼekue umi kristiáno ypykuépe ha upéichata avei koʼág̃a umi kristiáno ojepersegívape. Omombeʼu porãiterei mbaʼépa ojapovaʼekue ñane ehémplo Jesucristo. Jaikóningo ‘ára pahápe heta ojehasa asyhápe’ ha ñaikotevẽ konsého porã oúva Ñandejáragui. Jaleévo Marcos ohaivaʼekue ñanemombarete ha ñanemokyreʼỹta jasegi hag̃ua Jesús ehémplo ha javyʼa hag̃ua jajapóvo upéva (2 Tim. 3:1; Heb. 12:2). Jahechavaʼerã mbaʼéichapa Jesús ikyreʼỹ, ojepytaso mbarete Jehová ykére, ha ombohovái pyʼaguasúpe umi oñemoĩvape hese. Katuete koʼã mbaʼe tuicha ñanembopyʼaguapýta, ha ñanepytyvõta jahupyty hag̃ua jeikove opaveʼỹva.

[Nóta]