Rreferénsia ojepurútava rreunionhápe Mbaʼéichapa Jaiko ha Japredika vaʼerã
7-13 DE ENERO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | HECHOS 21, 22
“Toiko Jehová rembipota”
(Hechos 21:8-12) Koʼẽ rire roho Cesaréape, rog̃uahẽ Felipe pe Maranduhára rógape ha ropyta hendive. Haʼe ningo oĩ umi siete kuimbaʼe ojeporavo vaʼekue apytépe. 9 Haʼe oreko cuatro itajýra nomendáiva ha oprofetisáva. 10 Péro ropyta rire upépe heta díare, oguejy Judéagui peteĩ proféta hérava Ágabo. 11 Haʼe ou ore rendápe, oipeʼa Páblogui isínto ojepokua ha ojepykua pype ha heʼi: “Espíritu sánto heʼi: ‘Jerusalénpe umi judío péicha ojokuáta ko sínto járape, ha omeʼẽta chupe umi tetã ambuegua poguýpe’”. 12 Rohendúvo upéva ore ha umi ótro oĩva upépe roñepyrũ rojerure asy Páblope anínte hag̃ua ojupi Jerusalénpe.
bt-S 177 párr. 15, 16
“Toiko Jehová rembipota”
15 Pablo opyta aja Felipe rógape, og̃uahẽ oúvo proféta Ágabo. Entéro umi oĩva upe ógape orrespeta ha oikuaa porã chupe. Oikuaa avei hikuái haʼe oprofetisa hague pe ñembyahýi guasu ou vaʼekue emperadór Claudio ogovernaha tiémpope (Hech. 11:27, 28). Upévare oiméne enterove oñeporandu raʼe maʼerãpa oiméne ou ha mbaʼe mensáhepa ogueru. Omaña joa voi hese hikuái, ha upeichaháguinte haʼe oipeʼa Páblogui “isínto”. Upe sínto ningo ojogua peteĩ fáhape ha ojelia ikuʼáre, ha ojepuru vaʼekue upeichagua fáha oñeñongatu hag̃ua pype monéda térã ótra kósa. Upe sínto de téla pukúpe Ágabo ojepykua ha ojepokua ha upéi omeʼẽ peteĩ mensáhe: “Espíritu sánto heʼi: ‘Jerusalénpe umi judío péicha ojokuáta ko sínto járape, ha omeʼẽta chupe umi tetã ambuegua poguýpe’” (Hech. 21:11).
16 Upe profesía ohechauka porã Pablo ohotaha Jerusalénpe ha umi judío kúlpare opytataha “umi tetã ambuegua poguýpe”. Upe mensáhe oipyʼapyeterei kuri entéro umi oĩvape upépe. Lucas heʼi: “Rohendúvo upéva ore ha umi ótro oĩva upépe roñepyrũ rojerure asy Páblope anínte hag̃ua ojupi Jerusalénpe. Upévo Pablo ombohovái: ‘¿Mbaʼére piko penerasẽ ha péicha chembopyʼamirĩ? Añetehápe haʼe peẽme, tekotevẽramo, che ajepykua ha ajepokuáta ñande Ruvicha Jesús réra rehehápe. Ha ndahaʼéi upévante, aime voi amano hag̃uáicha hesehápe Jerusalénpe’” (Hech. 21:12, 13).
(Hechos 21:13) Upévo Pablo ombohovái: “¿Mbaʼére piko penerasẽ ha péicha chembopyʼamirĩ? Añetehápe haʼe peẽme, tekotevẽramo, che ajepykua ha ajepokuáta ñande Ruvicha Jesús réra rehehápe. Ha ndahaʼéi upévante, aime voi amano hag̃uáicha hesehápe Jerusalénpe”.
bt-S 178 párr. 17
“Toiko Jehová rembipota”
17 ¡Eñeimahinamína umi mbaʼe oiko vaʼekue! Enterovénte umi ermáno, ha Lucas avei ijapytepekuéra ojerure asy Páblope anínte hag̃ua oho Jerusalénpe. Pablo ohechávo hasẽ joa hikuái ha mbaʼéichapa ohayhu ha ojepyʼapy hese umi ermáno, heʼi chupekuéra: “¿Mbaʼére piko penerasẽ ha péicha chembopyʼamirĩ?” térã heʼiháicha ótra traduksión “peẽ chembopyʼakangy”. Upéicharõ jepe, Pablo oĩ gueteri desidído ohotaha, oĩ haguéicha desidído oñeʼẽrõ guare umi ermáno Tiroguándi. Umi ermáno hasẽ ha ojerure asýramo jepe chupe opyta hag̃ua, haʼe ndohejái upéva omokangy chupe. Upéva rangue Pablo heʼi porã chupekuéra mbaʼérepa ohómante vaʼerã. ¡Ajépa ipyʼaguasu ha idesididoite! Jesús ojapo haguéicha haʼe pyʼaguasúpe osẽ oho Jerusalénpe (Heb. 12:2). Haʼe ningo ndahaʼéi oipotáva voi oñemaltrata chupe, síno ohechaukánte tekotevẽramo ohasa asy, ohasa asytaha. Haʼe oĩ voi dispuésto omanóvo Cristo réra rehehápe.
(Hechos 21:14) Nopenáimaramo orerehe, rohejántema chupe ha roʼe: “Toiko Jehová rembipota”.
bt-S 178 párr. 18
“Toiko Jehová rembipota”
18 ¿Mbaʼéichapa oñeñandu umi ermáno ohendu rire Pablo heʼíva? Pe rreláto ohechauka enterove orrespeta hague la idesisión. Upépe heʼi: “Nopenáimaramo orerehe, rohejántema chupe ha roʼe: ‘Toiko Jehová rembipota’” (Hech. 21:14). Haʼekuéra okonvensese kuri Páblope ani hag̃ua oho Jerusalénpe, péro hasy asýramo jepe chupekuéra, noinsistivéima chupe hikuái. Umi ermáno ohendu porãnte Páblope ha ohechakuaa hikuái ohejámante vaʼerãha toiko la Jehová volunta, upévare ndeʼivéintema mbaʼeve hikuái. Apóstol Pablo ningo ohóta hína peteĩ lugár ojejukatahápe chupe ha ifasilvéta kuri chupe ojapo hag̃ua upéva umi ermáno nomboligái rire chupe opytánte hag̃ua.
Mbaʼépa ñaaprende Ñandejára Ñeʼẽgui
(Hechos 21:23, 24) Upévare, ejapo ko roʼétava ndéve: Oĩ orendive cuatro kuimbaʼe ojapo vaʼekue promésa. 24 Egueraha koʼãva nendive, peñemopotĩ pe léi heʼiháicha, ha epaga igastokuéra ikatu hag̃uáicha upéi oñemoakã perõ hikuái. Péicha opavave oikuaáta oñeñeʼẽ reinteha nderehe, nderekoporãha ha rekumpliha avei pe léi.
bt-S 184, 185 párr. 10-12
“Pecherendumína, koʼág̃a amombeʼúta peẽme mbaʼépa la oiko vaʼekue”
10 Yma oĩ vaʼekue umi osegiséva okumpli umi kostúmbre judía, ha Pablo siémpre imbaʼerechakuaa vaʼekue umívandi, por ehémplo oĩ osegíva opytuʼu pe sábado jave ha ndoʼúiva umi aliménto anteve ojeproivíva (Rom. 14:1-6). Haʼe ndoproivíri vaʼekue avei pe sirkunsisión, upéva rangue heʼi vaʼekue voi Timotéope oñesirkunsidánte hag̃ua ikatu hag̃uáicha umi judío okonfia hese pórke itúa haʼe vaʼekue griego (Hech. 16:3). Haʼe oikuaágui káda uno odesidi vaʼerãha upéva, heʼi umi gálatape: “Péro Cristo Jesús segidorkuérape g̃uarã ndovaléi mbaʼeverã oñesirkunsida térã noñesirkunsidáiramo, la ovaléva hína ojeroviáramo hikuái oporohayhu rupi” (Gál. 5:6). ¿Péro mbaʼéicha javépa ojeʼe umi ojerovia kangývante osegiha okumpli upe léi? Oĩ jave heʼíva katuete ñakumpli vaʼerãha upe léi térã oñemboʼe jave ojejapo vaʼerãha upéva ikatu hag̃uáicha Ñandejára ñandeguerohory.
11 Oñeñeʼẽ reínteramo jepe Páblore, umi mbaʼe heʼíva hese la hénte oafekta umi ermáno judíope. Upévare umi ansiáno heʼi apóstol Páblope: “Ejapo ko roʼétava ndéve: Oĩ orendive cuatro kuimbaʼe ojapo vaʼekue promésa. Egueraha koʼãva nendive, peñemopotĩ pe léi heʼiháicha, ha epaga igastokuéra ikatu hag̃uáicha upéi oñemoakã perõ hikuái. Péicha opavave oikuaáta oñeñeʼẽ reinteha nderehe, nderekoporãha ha rekumpliha avei pe Léi” (Hech. 21:23, 24).
12 Pablo ikatu kuri oñedefende ha heʼi la provléma ndahaʼeiha la umi hénte oñeʼẽ reíva hese, síno umi judío oiko vaʼekue chugui kristiáno osegisetereíva okumpli pe Moisés léi heʼíva. Péro noĩvaírima guive, haʼe siémpre imbaʼerechakuaa ha oguevínte. Haʼe oskrivi vaʼekue: “Aimérõ guare umi oĩva léi poguýpe apytépe, akumpli pe léi, jepe che naiméi léi poguýpe; ajapo péicha aipytyvõ hag̃ua umi oĩvape léi poguýpe” (1 Cor. 9:20). Pablo ojapo umi ansiáno Jerusalengua heʼíva chupe ha oiko oĩrõguáicha pe léi poguýpe. Péicha Pablo oheja ñandéve peteĩ ehémplo iporãitereíva, ñanemokyreʼỹ ñahendu hag̃ua umi ansiáno suherénsia ha ani hag̃ua ñañemohatã ojejapo hag̃ua la kósa ñande jaipotaháicha (Heb. 13:17).
(Hechos 22:16) Ha koʼág̃a, ¿mbaʼépa rehaʼarõ? Epuʼã ejevautisa, ha eñemopotĩ nde pekádogui rehenóivo héra’.
nwtsty nóta de estúdio Hch 22:16
eñemopotĩ nde pekádogui rehenóivo héra: Térã “eñemopotĩ nde pekádogui ha rehenói héra”. Peteĩ persóna ndahaʼéi ipotĩmava ipekádogui ojevautisa haguérente ýpe, síno ohenói haguére Jesús réra, upéva heʼise ojeroviaha hese ha ohechauka upéva umi mbaʼe ojapóvare (Hch 10:43; Snt 2:14, 18).
14-20 DE ENERO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | HECHOS 23, 24
“Ojeʼe hese haʼeha peteĩ provléma apoha ha omboligaha ótrope opuʼã hag̃ua umi governántere”
(Hechos 23:12) Koʼẽ rire umi judío oñemoĩ peteĩ ñeʼẽme ha ohura ndokarúi ni ndoyʼumoʼãiha ojuka peve Páblope.
(Hechos 23:16) Péro Pablo sovríno ohendu ojepeskataha hese, upévare oho pe kuartél soldadokuéra oĩháme ha omombeʼu Páblope.
bt-S 191 párr. 5, 6
“¡Aníke rekyhyje!”
5 Itiempoitépe oñemokyreʼỹ Páblope. Upe koʼẽme ningo 40 judío “oñemoĩ peteĩ ñeʼẽme ha ohura ndokarúi ni ndoyʼumoʼãiha ojuka peve Páblope”. Upe huraménto ohechauka oĩha desidído ojukávo hikuái Páblope. Haʼekuéra oguerovia voi oñemaldesitaha chupekuéra nokumplíriramo pe ohura vaʼekue (Hech. 23:12-15). Umi saserdóte prinsipál ha umi kuimbaʼe omoakãva judiokuérape ogusta umi mbaʼe ojaposéva umi 40 kuimbaʼe. Upévare haʼekuéra ojerure ojegueraha jey hag̃ua Páblope pe Sanedrín renondépe ojesegi hag̃ua guaʼu oñembodeklara chupe. Péro haʼekuéra la ijidéa hína opeska hese pe tapére ikatu hag̃uáicha ojuka chupe.
6 Péro Pablo sovríno ohendu upe ojejaposéva Páblore ha oho oavisa chupe. Upémarõ Pablo omondo chupe oavisa hag̃ua pe komandánte Claudio Lísiaspe umi mbaʼe ojejaposéva hína (Hech. 23:16-22). ¡Ajépa ipyʼaguasuete upe mitãrusu! Jehová ningo ohayhueterei umi mitãrusu ipyʼaguasu ha omotenondévape Irréino, umi oñehaʼãvape ojapo umi mbaʼe okonvenítava Jehová puévlope opensa rangue ijehénte.
(Hechos 24:2) Oñehenóivo Tértulope, haʼe oñepyrũ omoĩ vai Páblope heʼívo Félixpe: “Nde rupi ningo roiko pyʼaguapýpe ha nembaʼerechakuaágui heta mbaʼe oñekambia ko tetãme,
(Hechos 24:5, 6) Ko kuimbaʼe ningo peteĩ provléma apoha, oikóva opárupi ko yvy ape ári omboliga umi judíope opuʼã hag̃ua mburuvichakuérare, haʼe omoakã umi nazarenokuéra sékta. 6 Avei omongyʼase kuri pe témplo ha rojagarra chupe.
bt-S 192 párr. 10
“¡Aníke rekyhyje!”
10 Ojeguerahárõ guare Páblope Cesaréape, ojeheja “chupe préso Herodes palásiope” oñehaʼãrõ aja og̃uahẽ Jerusaléngui umi oakusa vaʼekue chupe (Hech. 23:35). Cinco día haguépe og̃uahẽ Ananías, haʼéva pe súmo saserdóte, avei umi kuimbaʼe omoakãva umi judiokuérape ha Tértulo, haʼéva pe avogádo orrepresentáva chupekuéra. Tértulo oñepyrũre voi oñeʼẽ Félixpe oalava chupe umi mbaʼe ojapóvare judiokuéra rehehápe, haʼe ojapo upéva osepilla ha opyta porã hag̃uánte hendive. Upéi oñepyrũma oñeʼẽ Páblore ha heʼi: “Ko kuimbaʼe ningo peteĩ provléma apoha, oikóva opárupi ko yvy ape ári omboliga umi judíope opuʼã hag̃ua mburuvichakuérare, haʼe omoakã umi nazarenokuéra sékta. Avei omongyʼase kuri pe témplo ha rojagarra chupe”. Upépe “umi judío oñepyrũ avei oñemoĩ Páblore ha heʼi añeteha la heʼíva” (Hech. 24:5, 6, 9). Jahechaháicha, Páblope ojeakusa opuʼãha umi governántere, omoakãha peteĩ sékta ipeligrósova ha omongyʼaha pe témplo, koʼã mbaʼe ningo ivaieterei ha ikatu voi osẽ chupe péna de muérte.
(Hechos 24:10-21) Pe governadór oseñeávo Páblope oñeʼẽ hag̃ua, haʼe ombohovái: “Aikuaa heta áñorema rehusgaha ko tetãme, upévare avyʼaiterei ikatu haguére añeʼẽ ne renondépe añedefende hag̃ua. 11 Ko haʼétava ndéve, ndete ikatu reporandu reikuaa hag̃ua añetépa: Neʼĩra ningo ohasa ni doce día ajupi hague Jerusalénpe amombaʼeguasu hag̃ua Ñandejárape, 12 ha ndaipóri heʼi vaʼerã aha hague témplope ajodiskuti avavéndi, ni amboliga umi héntepe ojapo hag̃ua sarambi, umi sinagógarupi, ni pe siudápe. 13 Haʼekuéra ndaikatumoʼãi avei ohechauka ndéve añeteha umi mbaʼe vai heʼíva cherehe koʼág̃a. 14 Péro peteĩ mbaʼe nanegamoʼãi ndehegui, añetehápe che asegiha pe tape haʼekuéra ohenóiva ‘sékta’. Péicha che aservi che rukuéra ypykue Járape, aguerovia rupi opaite mbaʼe heʼíva pe léi ha umi Proféta ohai vaʼekue. 15 Ha areko esperánsa Ñandejárare, koʼã kuimbaʼe orekoháicha avei, oñemoingove jeytaha umi hekojojáva ha hekojojaʼỹva. 16 Upévare, akóinte añehaʼã chekonsiénsia potĩ Ñandejára ha kuimbaʼekuéra renondépe. 17 Upéicha rupi, heta áño rire aju agueru pláta aipytyvõ hag̃ua umi che retãyguápe, ha aikuaveʼẽ sakrifísio Ñandejárape. 18 Ajapo aja hína koʼã mbaʼe, añemopotĩ rire pe léi heʼiháicha, chetopa hikuái pe témplope, péro che namboligái umi héntepe ojapo hag̃ua sarambi. Upépe oĩ kuri una partída judío Asiagua, 19 haʼekuéra añetehápe orekórire heʼi vaʼerã cherehe, ou vaʼerãmoʼã cheakusa ne renondépe. 20 Térã umi kuimbaʼe oĩva koʼápe tomombeʼu mbaʼe ivaívapa ajapo raʼe ajehusgárõ guare pe Sanedrín renondépe. 21 Peteĩ mbaʼérente ikatu cheakusa hikuái, aimérõ guare henondepekuéra haʼe kuri: ‘¡Ajerovia rupi umi omanóva oñemoingove jeytaha, ajegueru pene renondépe ajehusga hag̃ua!’”.
bt-S 193, 194 párr. 13, 14
“¡Aníke rekyhyje!”
13 Kóva ehémplo porã ñandéve g̃uarã. Sapyʼánte ikatu avei hína la hénte ñandeakusa jakreaha provléma, ñapuʼãha umi autoridáre térã japartisipaha peteĩ sékta ipeligrósovape, ha jadeklarámante vaʼerã umi autorida renondépe ñadefende hag̃ua ñande jerovia. Pablo oñeʼẽrõ guare pe governadórpe noñemoĩri vaʼekue oalava ha osepilla chupe ojapo haguéicha Tértulo, upéva rangue haʼe irrespetuóso ha pyʼaguapýpe porãnte oñeʼẽ chupe. Hesakã porã vaʼekue avei umi mbaʼe heʼíva oñedefende hag̃ua ha ojekuaa porã ndaijapuiha. Haʼe omensiona kuri avei ndoúi hague pe huísiope umi “judío Asiagua” oakusa vaʼekue chupe omongyʼaha pe témplo, ha oreko rupi derécho, haʼe ojerure oñepresenta hag̃ua hikuái upépe oiméramo añetehápe oreko la heʼi vaʼerã hese, ha hovaitépe oakusa hag̃ua chupe umi mbaʼére (Hech. 24:18, 19).
14 Pablo avei ndokyhyjéi vaʼekue oñeʼẽ hag̃ua umi mbaʼe ogueroviávare. Pyʼaguasúpe haʼe heʼi kuri ojeroviaha pe rresurreksiónre. Haʼe oĩrõ guare pe Sanedrín renondépe oñeʼẽ voi kuri upe témare ha sarambi oiko upe haguére (Hech. 23:6-10). ¿Mbaʼérepa haʼe oñeʼẽte raʼe pe rresurreksiónre? Pórke umi mbaʼe haʼe omboʼéva oñeʼẽ vaʼekue Jesús rehe, ha oñemoingove jey hague Jesúspe umi omanóva apytégui, ha upéva la ndogueroviaséi vaʼekue umi ndochaʼéiva Páblore (Hech. 26:6-8, 22, 23). Pe provléma oñepyrũ voi kuri oĩgui ndogueroviáiva pe rresurreksión. Ndojeroviái hikuái Jesúsre ni la oñemoingove jey hague chupe.
Mbaʼépa ñaaprende Ñandejára Ñeʼẽgui
(Hechos 23:6) Pablo ohechávo peteĩ pártepe oĩha umi saduséo ha pe ótrope katu umi fariséo, oñepyrũ heʼi hatã pe Sanedrínpe: “Che ermanokuéra, che ningo fariséo ha che tuakuéra fariséo avei, ha ajehusga aguerovia rupi umi omanóva oñemoingove jeytaha”.
nwtsty nóta de estúdio Hch 23:6
che ningo fariséo: Unos kuánto umi oĩva upépe oikuaáma vaʼekue voi Páblope (Hch 22:5). Haʼekuéra oiméne opilla raʼe Pablo heʼírõ guare ituakuéra haʼeha fariséo, haʼe omombeʼunteha oĩ hague avei kuri ijapytepekuéra. Umi fariséo oĩva pe Sanedrínpe oikuaa porã Pablo haʼeha peteĩ kristiáno ojerovia mbaretéva ha oikuaa porã hikuái Pablo heʼívo haʼeha fariséo ndahaʼeiha ombotavyséva hína chupekuéra. Pablo heʼírõ guare che ningo fariséo, oñentende heʼisénte hague haʼe ojoguaha algúna kósape umi fariséope. Umi saduséo ndojeroviái vaʼekue pe rresurreksiónre, péro Pablo ha umi fariséo si ojerovia. Péicha Pablo oñeʼẽ kuri peteĩ mbaʼe oñontendétavare umi fariséondi. Posívlemente Pablo ojapo kuri upéva ikatu hag̃uáicha umi fariséo oĩva pe Sanedrínpe oñemoĩ ifavórpe, ha osẽ porã kuri chupe upéva (Hch 23:7-9). Tiémpo riremi Pablo odeklarárõ guare rréi Agripa renondépe, heʼi kuri avei ijehe haʼe hague fariséo (Hch 26:5). Ha oskrivírõ umi kristiáno Filiposguápe, omensiona jey kuri avei haʼe yma haʼe hague fariséo (Flp 3:5). Ñamañáramo Hechos 15:5-pe jahecháta oĩ hague avei unos kuánto kristiáno ojeʼe vaʼekue hese haʼe hague fariséo.
(Hechos 24:24) Ohasa rire mbovymi ára, og̃uahẽ Félix hembireko Drusila ndive, haʼe ningo judía, ha ohenoika Páblope ha ohendu chupe omombeʼúrõ mbaʼépa oguerovia Cristo Jesús segidorkuéra.
(Hechos 24:27) Ohasa rire dos áño, Félix rendaguépe ojupi Porcio Festo, péro Félix opyta porãségui umi judío ndive, ohejánte préso Páblope.
nwtsty nóta de estúdio Hch 24:24
Drusila: Herodes Agripa Primero, oñeñeʼẽha Hechos 12:1-pe oreko vaʼekue tres itajýra ha Drusila haʼe pe imitãvéva ijapytepekuéra. Haʼe onase vaʼekue áño 38 rupi ha iñermáno hína Agripa Segundo ha peteĩva iñermána katu Berenice. Pe governadór Félix haʼe vaʼekue iména segundoha. Primero haʼe omenda kuri pe rréi sirio Aziz de Emesa ndive áño 54 rupi, ha orekórõ guare 16 áñorupi ojedivorsia ha omenda Félix rehe. Drusila ikatu oime oĩ avei raʼe Pablo oñeʼẽrõ guare Félixpe ‘tekojojáre, jejokokuaáre, ha omombeʼúrõ guare amo gotyove opavavépe ojehusgataha’ (Hch 24:25). Festo ojupírõ guare kómo governadór, Félix ohejánte kuri préso Páblope “opyta porãségui umi judío ndive”. Oĩ avei heʼíva haʼe ojapo hague upéicha omeʼẽ hag̃ua gústo hembirekópe, haʼéva judía (Hch 24:27).
21-27 DE ENERO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | HECHOS 25, 26
“Pablo ojerure ojehusga hag̃ua chupe César renondépe ha opredika rréi Herodes Agrípape”
(Hechos 25:11) Oimérõ añetehápe che hína peteĩ mbaʼe vai apoha ha amerese ajejuka, ndajeruremoʼãi ojeheja reínte hag̃ua chéve, tajejuka katu. Péro japu reíramo umi mbaʼe heʼíva cherehe hikuái, avave ndorekói derécho chemeʼẽvo chupekuéra. ¡Ajerure ajehusga hag̃ua César renondépe!”.
bt-S 198 párr. 6
“¡Ajerure ajehusga hag̃ua César renondépe!”
6 Pablo ohechakuaa pe mbaʼe Festo ojapóva hese opyta porãségui umi judío ndive oapeligraha hekove. Upévare Pablo ojevale pe derécho orekóvare haʼe rupi siudadáno rrománo ha heʼi: “Che aime César trivunál renondépe, koʼápe ajehusga vaʼerã. Che ndajapói mbaʼeve ivaíva umi judíore, ha nde voi rehechakuaáma upéva. [...] ¡Ajerure ajehusga hag̃ua César renondépe!”. Yma oĩramo ojeruréva upéva, katuete ojejapo vaʼerã ha ndaikatuvéima okambia la ojerure vaʼekue. Upéva voi ontendeka pe governadór heʼívo: “Rejerure rejehusga hag̃ua César renondépe, ha upépe rehóta” (Hech. 25:10-12). Pablo ojerure ojehecha jey hag̃ua la ikáso peteĩ trivunál tuichavévape, péicha Pablo oheja kristianokuérape peteĩ ehémplo ikatúva osegi. Umi autorida ojapóramo peteĩ inhustísia ha “oipuru pe léi” upearã, ñande testígo de Jehová jaipuru vaʼerã umi derécho legál jarekóva guive ñadefende hag̃ua pe marandu porã (Sal. 94:20).
(Hechos 26:1-3) Agripa heʼi Páblope: “Koʼág̃a ikatu reñeʼẽ reñedefende hag̃ua”. Upémarõ Pablo ohupi ipo ha heʼi: 2 “Rréi Agripa, avyʼaiterei ikatu haguére añeʼẽ ne renondépe añedefende hag̃ua opa umi mbaʼe vai heʼívagui cherehe umi judío. 3 Nde ningo reikuaa porãiterei entéro umi kostúmbre orekóva judiokuéra ha avei mbaʼérepa oiko vai jepi hikuái. Upévare, ajerure ndéve tanepasiénsia cherendumi hag̃ua.
bt-S 198-201 párr. 10-16
“¡Ajerure ajehusga hag̃ua César renondépe!”
10 Pablo rrespetuósamente oagradese rréi Agrípape ikatu haguére odeklara henondépe, pórke pe rréi oikuaa porã umi judío kostúmbre ha avei mbaʼérepa oiko vai jepi hikuái. Upe rire Pablo omombeʼu haʼe hague avei fariséo ha osegi hague “pe sékta ijetuʼuvéva oĩva” irrelihionpekuéra (Hech. 26:5). Pablo haʼérõ guare fariséo, ohaʼarõ vaʼekue ou pe Mesías, ha oiko rire chugui kristiáno, ndodudái oasepta hag̃ua Jesús haʼeha pe Mesías aretéma ohaʼarõ vaʼekue hikuái. Pablo heʼi pe trivunálpe: “Koʼág̃a katu añemboʼy ajehusga hag̃ua ahaʼarõgui oñekumpli pe promésa Ñandejára ojapo vaʼekue umi ñande rukuéra ypykuépe”. Upe promésa ningo oguerovia avei umi oakusáva chupe, ha rréi Agripa ohendúvo upéva oikuaasevéntema umi mbaʼe Pablo heʼítava.
11 Pablo imanduʼa avei mbaʼéichapa opersegi mbarete vaʼekue umi kristiánope ha heʼi: “Añetehápe, che aguerovia vaʼekue che pyʼaite guive ajapo vaʼerãha ikatúva guive añemoĩ hag̃ua Jesús Nazaretgua rérare, [...] ha chepochyetereígui [isegidorkuérandi] aha voi apersegi chupekuéra ótro siudáre” (Hech. 26:9-11). Heta oĩ ohecha vaʼekue voi apóstol Pablo ojapo hague upéva ha oikuaa ndaijapuiha chupekuéra (Gál. 1:13, 23). Ikatu oime upérõ Agripa oñeporandu raʼe mbaʼéicha rupípa la Pablo tuichaite okambia.
12 Pablo orresponde upéva heʼívo: “Peteĩ jey aviaha hína Damáscope umi saserdóte ruvichakuéra onkargágui chéve ajapo hag̃ua avei upéva upépe, ha asajepytérupi ahecha, che ruvicha guasu, pe yvágagui ouha peteĩ mbaʼerendy, imbaretevéva kuarahýgui, omimbipáva che ha che irũnguéra jerére. Ore roʼapa yvýpe, ha upévo ahendu peteĩ heʼíva chéve hebreo ñeʼẽme: ‘Saulo, Saulo, ¿mbaʼére piko chepersegi hína? Ndénte reñelastimáta repyvoíramo pikánare’. Che ambohovái: ‘¿Máva piko nde Karai?’. Haʼe heʼi: ‘Che hína Jesús, upe nde repersegíva reikóvo’” (Hech. 26:12-15).
13 Oiko mboyve upéva, Pablo haʼete opyvoíva kuri oikóvo pikánare. Upéva heʼise haʼe orreaksiona hague oikóvo umi animál de kárgaicha, oñelastimáva ijupe voi opyvoívo pe yvyra ipúnta hakuávare, ojepurúva ojegia hag̃ua pe animálpe. Haʼe ningo heta mbaʼe vai ojapo vaʼekue oñemoĩgui Ñandejára volunta kóntrape ha chupe voi operhudika upéva. Péro ohokuévo Damáscope, Jesús ojaparese Páblope ha oipytyvõ chupe okambia hag̃ua. Jesús ningo oikuaa porã kuri Pablo añetehápe ojaposeha Ñandejára rembipota péro ndopilláinte hague ndahaʼeiha upéva la ojapóva oikóvo (Juan 16:1, 2).
14 Pablo pyaʼe voi okambia vaʼekue tekotevẽhápe. Haʼe heʼi rréi Agrípape: “Ajapo Jesús heʼi vaʼekue chéve upe visiónpe, apredika ikatu hag̃uáicha umi hénte oñarrepenti, ojevy Ñandejára rendápe ha ohechauka upéva hembiapo rupive, ha ajapo upéva Damáscope raẽve, upéi Jerusalénpe, Judea tuichakuére ha umi ótro tetãre” (Hech. 26:19, 20). Añetehápe Pablo heta áñorema ojapo kuri oikóvo pe traváho Jesús omeʼẽ vaʼekue chupe. Upéicha rupi hetaiterei ou vaʼekue oikuaa pe añetegua, umi hekovai ha naiñonrrádoi vaʼekue oheja umi mbaʼe vai ojapóva ha oservi Ñandejárape. Péicha rupi oiko chuguikuéra vuéna persóna, omokyreʼỹva enterovépe orrespeta hag̃ua umi léi ha ojeiko hag̃ua pyʼaguapýpe.
15 Péro umi iñenemigokuérape noimportái umi mbaʼe porã ojapóva Pablo ha upéva voi haʼe ontendeka heʼívo: “Upéicha rupi umi judío chejagarra témplope ha chejukamoʼã. Upéicharamo jepe, Ñandejára chepytyvõ rupi ko ára peve apredika aikóvo, tahaʼe michĩva térã tuichávape” (Hech. 26:21, 22).
16 Ñande kristiáno ningo siémpre ñaime vaʼerã preparádo ‘ñadefende hag̃uáicha’ ñande jerovia (1 Ped. 3:15). Sapyʼánte tekotevẽrõ ñadefende ñande jerovia umi hués térã umi governánte renondépe, ñanemanduʼa vaʼerã mbaʼéichapa Pablo oñeʼẽ vaʼekue oĩrõ guare Agripa ha Festo renondépe ha jasegi iñehémplo. Ikatu hína japoko ikorasõrekuéra jaexplika porãrõ chupekuéra mbaʼéichapa ñanepytyvõ ñandéve ha umi ñanerendúvape umi mbaʼe omboʼéva la Biblia.
(Hechos 26:28) Péro Agripa heʼi Páblope: “Péicha reikekuaárõ chéve, sapyʼaitépe oikóta chehegui kristiáno”
bt-S 202 párr. 18
“¡Ajerure ajehusga hag̃ua César renondépe!”
18 Pablo orresponde pe governadórpe: “Ndachetavyraíri Karai Festo, umi mbaʼe haʼéva ningo añete ha hekopeguáva. Añetehápe, pe rréi oikuaa porã koʼã mbaʼe, upévarente añeʼẽ chupe kyhyjeʼỹre [...]. ¿Nde piko rréi Agripa reguerovia Profetakuérape? Che aikuaa regueroviaha”. Péro Agripa heʼi Páblope: “Péicha reikekuaárõ chéve, sapyʼaitépe oikóta chehegui kristiáno” (Hech. 26:25-28). Noiméiramo jepe siérto la heʼíva, ojekuaa opokoiterei hague hese la Pablo heʼíva.
Mbaʼépa ñaaprende Ñandejára Ñeʼẽgui
(Hechos 26:14) Ore roʼapa yvýpe, ha upévo ahendu peteĩ heʼíva chéve hebreo ñeʼẽme: ‘Saulo, Saulo, ¿mbaʼére piko chepersegi hína? Ndénte reñelastimáta repyvoíramo pikánare’.
nwtsty nóta de estúdio Hch 26:14
repyvoíramo pikánare: Peteĩ pikána haʼe peteĩ yvyra puku ipúnta hakuáva ha ojepurúva umi animál rehe oñemboguata hag̃ua (Jue 3:31). Pe fráse “repyvoi pikánare” haʼe peteĩ ñeʼẽnga ojepurúva pe literatúra griégape. Ojepuru jave upe fráse oñeñeʼẽ hína umi tóro ndogustáivare ojekutu chupe pe pikánape ha opyvoíva hese oñedefende hag̃ua. Sáulogui oiko mboyve kristiáno ojapo hína kuri oikóvo upéicha. Haʼe opersegi mbarete kuri Cristo disipulokuérape ha upéicha haʼe voi ojapeligra oikórõ g̃uarã hese ivaíva pórke Jehová oĩ kuri umi kristiánondi (ekompara Hch 5:38, 39; 1Ti 1:13, 14 heʼívare). Eclesiastés 12:11-pe heʼi umi iñarandúva konsého haʼeteha peteĩ pikána pórke ñandegia tape porãre.
(Hechos 26:27) ¿Nde piko rréi Agripa reguerovia Profetakuérape? Che aikuaa regueroviaha”.
w03-S 15/11 16 párr. 14
Ñaipytyvõkena ñande rapichakuérape oguerovia hag̃ua pe notísia porã oñeʼẽva Ñandejára Rréinore
14 Pablo oikuaa kuri rréi Agripa heʼiha ijehe haʼeha judío ha oikuaa porãha umi judío rrelihión. Upévare Pablo oexplika porã kuri haʼe omboʼeha “umi Proféta ha Moisés heʼi vaʼekue oikotaha añoiténte”, por ehémplo pe Mesías omano ha oñemoingove jeytaha (Hechos 26:22, 23). Upéi haʼe diréktamente voi oporandu pe rréipe: “¿Nde piko rréi Agripa reguerovia Profetakuérape?”. Agripa ndoikuaái mbaʼépa heʼíta pórke heʼíramo ndojeroviaiha umi Profétare, opyta vaíta umi judío renondépe. Péro heʼíramo añeteha la Pablo heʼíva, ojekuaáta oĩha de akuérdo hendive ha ikatu ojeʼe hese haʼemaha kristiáno. Upévare Pablo pono ojopy vai chupe, haʼe jeýnte orresponde upe pregúnta heʼívo: “Che aikuaa regueroviaha”. ¿Mbaʼépa heʼi chupe Agripa? “Péicha reikekuaárõ chéve, sapyʼaitépe oikóta chehegui kristiáno” (Hechos 26:27, 28). Pe rréigui ndoikóiramo jepe kristiáno, jaʼekuaa opokoiterei hague hese umi mbaʼe heʼi vaʼekue Pablo (Hebreos 4:12).
28 DE ENERO AL 3 DE FEBRERO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | HECHOS 27, 28
“Pablo oho várkope Roma gotyo”
(Hechos 27:23, 24) Che ningo añemeʼẽ Ñandejárape ha aservi chupe, haʼe ombou che rendápe ange pyhare peteĩ ánhel, 24 ha heʼi chéve: ‘Ani rekyhyje Pablo, nde ningo reñemboʼy vaʼerã César renondépe, ha ¡péina!, Ñandejára osalváta avei umi oĩvape nendive ko várkope’.
bt-S 208 párr. 15
‘Napemanomoʼãi ni peteĩva’
15 Oiméne hetándima voi Pablo oñeʼẽ pe várkope umi ‘promésa Ñandejára ojapo vaʼekuére’ (Hech. 26:6; Col. 1:5). Péro koʼág̃a oñapymi potaitéma hesevekuéra la ivárko ha Pablo heʼi chupekuéra ikatuha ojerovia hikuái ojesalvataha. Upéi omombeʼu chupekuéra mbaʼérepa: “Che ningo añemeʼẽ Ñandejárape ha aservi chupe, haʼe ombou che rendápe ange pyhare peteĩ ánhel, ha heʼi chéve: ‘Ani rekyhyje Pablo, nde ningo reñemboʼy vaʼerã César renondépe, ha ¡péina!, Ñandejára osalváta avei umi oĩvape nendive ko várkope’. Upévare, pevyʼákena che amigokuéra, che aguerovia Ñandejára ojapotaha ojeʼe hagueichaite chéve. Upéicharamo jepe jaha vaʼerã jajejoso peteĩ íslare” (Hech. 27:23-26).
(Hechos 28:1, 2) Rog̃uahẽ porã rire pe kóstape, oñemombeʼu oréve pe ísla heraha Malta. 2 Umi hénte upe islapegua imbaʼeporãiterei orendive, ohechávo oky ha roʼyha ojatapy ha oñatende porãiterei orerehe.
bt-S 209 párr. 18
‘Napemanomoʼãi ni peteĩva’
18 Pe várko oñehundi rire, haʼekuéra og̃uahẽ Máltape, peteĩ ísla opytáva sur gotyo Sicíliagui (ehecha pe lívrope pe rrekuádro oĩva páhina 209-pe hérava “¿Cuál isla corresponde a Malta?”). Haʼekuéra hykuepa ha oryrýi osusũ og̃uahẽ upépe. Umi hénte upe islapegua oñeʼẽramo jepe ótro idiómape, “imbaʼeporãiterei” hendivekuéra (Hech. 28:2). Ojatapy voi chupekuéra ikatu hag̃uáicha ojepeʼe pórke upe díape ningo oky ha roʼy kuri. Upérõ oiko avei peteĩ milágro.
bt-S 210 párr. 21
‘Napemanomoʼãi ni peteĩva’
21 Upe sónape oiko vaʼekue avei peteĩ karai irríko ha ijyvy hetáva hérava Publio, posívlemente haʼe voi pe autorida rromána omandavéva upépe. Lucas oñeʼẽrõ guare hese heʼi voi: “Pe kuimbaʼe omanda tuichavéva”. Mokõi letréro ojetopa vaʼekuére Máltape heʼi voi avei upéicha. Pablo ha iñirũnguéra opyta kuri Publio rógape tres día, upérõ Publio túa hasykatuete kuri ha lomímonte Publio orresivi chupekuéra hógape. Lucas omombeʼu porã mbaʼéichapa oĩ hína kuri pe karai: “Upérõ Publio túa oñeno tupápe hasyete, iñakãnundu ha hyeruguy”. Upémarõ Pablo oike hendápe oñemboʼe, omoĩ ipo hiʼári ha omonguera chupe. Umi hénte omombaʼeterei upe milágro ha ogueru avei chupe umi ótro hénte hasýva upe islapegua ha okuera hikuái. Upéi ogueru avei hikuái Pablo ha iñirũnguérape heta rregálo ha heta mbaʼe ijaviorã (Hech. 28:7-10).
(Hechos 28:16, 17) Ipahápe roike Rómape, Páblope oñemeʼẽ permíso opyta hag̃ua haʼeño peteĩ ógape ha pe soldádo oñangarekóva hese opyta hendive. 17 Ha tres día haguépe Pablo ohenoika umi judío iñimportantevévape. Oñembyatypávo hikuái, heʼi chupekuéra: “Che ermanokuéra, che ndajapói mbaʼeve ivaíva ñane retãyguáre ni nañemoĩri umi kostúmbre oheja vaʼekuére ñandéve ñande rukuéra ypykue. Upéicharamo jepe, ajegueraha préso Jerusalénpe ha chemeʼẽ hikuái umi rrománo pópe.
bt-S 213 párr. 10
“Opredika chupekuéra hekoitépe”
10 Lucas omombeʼu mbaʼépa oiko upe rire. Haʼe heʼi: “Ipahápe roike Rómape, Páblope oñemeʼẽ permíso opyta hag̃ua haʼeño peteĩ ógape ha pe soldádo oñangarekóva hese opyta hendive” (Hech. 28:16). Oñepermiti rupi chupe opyta préso hógapente, oñeenkadena Páblope pe guárdia ovihilávare chupe. Péro upéva ndojokói chupe osegi hag̃ua opredika. Haʼe tres díante voi opytuʼu kuri pe viáhe rire ha upéi ohenoika umi judío iñimportantevévape omombeʼu hag̃ua chupekuéra mávapa haʼe ha ikatu hag̃uáicha opredika avei chupekuéra.
Mbaʼépa ñaaprende Ñandejára Ñeʼẽgui
(Hechos 27:9) Upéi heta tiémpoma ohasa ha ipeligrósoma ojeviaha hag̃ua, ohasáma rupi pe ajúno ojejapóva otóñope, upévare Pablo oñemoñeʼẽ chupekuéra
nwtsty nóta de estúdio Hch 27:9
pe ajúno ojejapóva otóñope: Térã “ajúno ojejapóva pe Día Oñeperdonahápe umi Pekádo” (griégope “pe ajúno”). Pe palávra griega ojetradusíva “ajúno” haʼe hína pe úniko ajúno oñemandáva Moisés léipe, térã pe ajúno ojejapóva káda áño pe Día Oñeperdonahápe umi Pekádo, oñehenóiva avei Yom Kipur (hebréope yohm hakkippurím, “día ojekuvriha [umi pekádo]”) (Le 16:29-31; 23:26-32; Nú 29:7). Pe Día Oñeperdonahápe umi Pekádo ojeʼe avei chupekuéra “oñembyasy” vaʼerãha, ha upéva ojeʼe ikatu hague ojapo hikuái heta hendáicha, por ehémplo oajunávo (Le 16:29). Upévare Hechos 27:9-pe heʼívo “pe ajúno” ohechauka haʼeha peteĩva umi sakrifísio iñimportantevéva ojejapóva pe Día Oñeperdonahápe umi Pekádo. Upéva ojejapo vaʼekue éntre septiembre ha octubre.
(Hechos 28:11) Tres mése rire rojupi peteĩ várko Alejandriaguápe, opyta vaʼekue ohasa araroʼy upe íslape, ha pe próare oĩ “Zeus Raʼykuéra” raʼanga.
nwtsty nóta de estúdio Hch 28:11
Zeus Raʼykuéra: Pe mitolohía orekóvape umi griego ha rrománo heʼi “Zeus Raʼykuéra” (griégope Dióskouroi) haʼeha Cástor ha Pólux. Umíva hína Zeus (Júpiter) ha Leda, rréina de Esparta família hemélo. Heta hénte okree vaʼekue Zeus Raʼykuéra oproteheha umi marinérope ha ikatuha osalva chupekuéra tekotevẽ jave. Pe omombeʼúva pe rreláto heʼívo pe várko oreko hague ifréntere Zeus Raʼykuéra raʼanga, ohechauka ñandéve haʼe voi ohecha hague umi mbaʼe omombeʼúva.