Peteĩ vísio ojagarrapaitémava ko múndo

Umi iñarandúva heʼi la péichante ojesegíramo ojepita, áño 2030-pe amo ocho millónrupima oĩtaha omanóva káda áño upéva káusare. Ha ojeʼe voi síglo 21 opárõ g̃uarã, ojukatamaha mil millón tapichápe upe vísio.

Ndahaʼéi ningo umi opitávante la osufríva, umi ifamília térã hogayguakuéra avei osufri omanóramo peteĩ ohayhúva upe vísio káusare. Avei umi opitáva káda día omombo ipláta upévape ha saʼivéma hemby chupekuéra ojogua hag̃ua ifamíliape hemikotevẽ. Ha ndahaʼéi upévante, umi opitáva hentekuéra seiscientos mílrupi omano káda áño ohetũ haguénte pe sigarríllo ratatĩ. Péicha jahecha enterovénte osufriha pe sigarríllo káusare ha káda áño ojegastaveha avei doktórpe upévare.

Heta mbaʼasýgui ojekuera hag̃ua ojeheka raẽmante vaʼerã ipohãg̃ua, péro ko vísio ndahaʼéi upéicha, entéronte oikuaa porã mbaʼépa tekotevẽ ojapo opoi hag̃ua chugui. Pe doktóra Margaret Chan, direktóra Organización Mundial de la Saludpegua, heʼi: “Yvyporakuérante voi omoñepyrũ vaʼekue ko vísio vaiete ha umi goviérno ha umi hénte oñemoĩramo peteĩ ñeʼẽme anive hag̃ua ojepita, ikatu hína oñesolusiona ko provléma”.

Ko múndo tuichakuére hetáma oñembaʼapo oñesolusiona hag̃ua ko provléma. Por ehémplo, agosto de 2012-pe, 175 paísrupi og̃uahẽ peteĩ ñeʼẽme ojapo hag̃ua opa ikatúva anive hag̃ua ojepitaiterei.a Péro oñehaʼãvéramo jepe ndaikatúi okonsegi hikuái upéva. ¿Mbaʼépa ojoko chupekuéra? Heta mbaʼe, umíva apytépe pe propagánda. Káda áño umi ojapóva sigarríllo ogasta hetaiterei pláta, millones de dólares voi, ojapo hag̃ua umi propagánda ostirátava umi héntepe, koʼýte umi kuñanguéra ha mitãkariaʼýpe oikóva umi país imboriahuvévape. Avei pe sigarríllo onvisia umi héntepe, upéicha rupi hetaiterei oĩ opitáva ha ndaikatuvéi oheja, amo mil millónrupima oĩ omanóva ko vísio vaiete káusare. Ha péichante ojesegíramo ojepita, 40 áñope hetaitereivéntema oĩta omanóva.

Heta hénte ohejase asy pe sigarríllo ha ndoikosevéima hembiguáirõ, péro oĩgui umi propagánda oporomoñuhãkuaáva ha imbareteterei rupi ko vísio, ndaikatúi oheja hikuái. Upéicha oiko vaʼekue Naoko rehe, oñepyrũva opita imitãkuña guive. Haʼe heʼi umi propagánda ohechaukaha repita vaʼerãha reĩ hag̃ua a la móda. Ituvakuéra ningo omano vaʼekue kánser de pulmóngui, ha haʼe orekóramo jepe mokõi imembykuñaʼi, osegi opita. Naoko omombeʼu: “Akyhyje vaʼekue chejagarrárõ g̃uarã kánser, ha chepyʼapy avei che membykuéra hasýrõ g̃uarã. Péro ijetuʼueterei vaʼekue chéve aheja hag̃ua pe sigarríllo ha apensa voi arakaʼeve ndaikatumoʼãiha apoi chugui”.

Péro upéi Naoko oheja kuri ko vísio. ¿Mbaʼéichapa ojapo upéva? Pe ótro artíkulope jahecháta mbaʼépa oipytyvõ chupe, ha hetaiterei persónape, opoi hag̃ua pe sigarríllogui.