“Míwlẹ Ko Mọ Messiya lọ”!
“[Andlé] din Simọni nọvisunnu etọn lọsu mọ whẹ́, bo sọ dọ hlan ẹn, dọ, ‘Míwlẹ ko mọ Messiya lọ’ (he lẹdogbedevomẹ etọn, zẹẹmẹdo Klisti).”—JOHANU 1:41.
1. Etẹwẹ Johanu Yẹwhesìnlẹnamẹtọ dohia dogbọn Jesu Nazalẹti tọn lọ dali, podọ tadona tẹ kọ̀n wẹ Andlé wá dogbọn dali etọn?
ANDLÉ pọ́n dawe Ju lọ oyín mẹhe tọn nọ yin yiylọdọ Jesu Nazalẹti tọn po sọwhiwhe po tlintlin. Ewọ ma tindo awusọhia ahọlu de tọn, kavi dawe nuyọnẹntọ de tọn, kavi Labbi de tọn gba. E ma doaṣọna ede taidi ahọlu de, kavi tindo oda owhanọ, kavi tindo alọ̀ bibọ po ayú he kọ́n de po gba. Jesu yin jọja—bo yin nudi mẹho owhè 30 mẹvi—po alọ he tli pankùn lẹ po gọna ayú sisẹ́ he yin azọ́n sinsinyẹnwatọ de tọn po. Enẹwutu e sọgan nọ ma paṣa Andlé nado se dọ owhlẹpatọ de wẹ e yin. Mahopọnna enẹ, Johanu Yẹwhesìnlẹnamẹtọ lọ dọ gando dawe ehe go dọmọ: “Pọ́n, Lẹngbọvú Jiwheyẹwhe tọn!” Azán dopo jẹnukọn, Johanu tlẹ ko dọ nuhe dọn ayidonugo mẹtọn talala hugan ehe dọmọ: “Ehe wẹ Ovi Jiwheyẹwhe tọn.” Be ehe sọgan yin nugbo ya? Andlé yi whenu susu zan do to tódoai hlan Jesu to gbenẹgbe. Mí ma yọn nuhe Jesu dọ gba; mí yọnẹn poun dọ hógbè etọn lẹ diọ gbẹ̀zan Andlé tọn. E yawu nado din nọvisunnu etọn, yèdọ Simọni mọ, bo dawhá dọmọ, “Míwlẹ ko mọ Messiya lọ”!—Johanu 1:34-41.
2. Naegbọn e yin onu titengbe nado gbadopọnna kunnudenu lọ he gando vlavo eyin Jesu wẹ yin Messiya lọ he yè dopagbe etọn go?
2 Andlé po Simọni po (mẹhe Jesu vọ oyín do na di Pita) to nukọnmẹ lẹzun apọsteli Jesu tọn lẹ. To nuhugan owhè awe devi etọn yinyin godo, Pita dọ na Jesu dọmọ: “Hiẹ wẹ Klisti [Messiya] lọ, Ovi Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ tọn.” (Matiu 16:16) Apọsteli po devi nugbonọ lẹ po tindo ojlo mlẹnmlẹn nado zé ogbẹ̀ yétọn do owù mẹ na yise enẹ. To egbehe, livi susu omẹ ahundoponọ lẹ tọn ze yede jo mlẹnmlẹn to aliho dopolọ mẹ. Ṣigba kunnudenu tẹ ji wẹ yé ze e sinai do? Hú onu popo, kunnudenu, nọ do vogbingbọn he tin to yise po otangblo po ṣẹnṣẹn hia. (Pọ́n Heblu lẹ 11:1.) Enẹwutu mì gbọ na mí ni gbadopọnna debọdo-dego kunnudenu tangan atọ̀n lẹ he dohia dọ Jesu na nugbo tọn wẹ Messiya lọ.
Hukan Whẹndo Jesu Tọn
3. Zẹẹmẹ gigọ tẹwẹ Wẹndagbe Matiu po Luku tọn po basi dogbọn hukan whẹndo Jesu tọn dali?
3 Hukan whẹndo Jesu tọn wẹ yin kunnudenu tintan he Owe wiwe Glẹki Klistiani tọn lẹ na nado nọgodo na Messiya-yinyin etọn. Biblu dọ dọdai dọ Messiya lọ na wá sọn hukan whẹndo Ahọlu Davidi tọn mẹ. (Psalm 132:11, 12; Isaia 11:1, 10) Wẹndagbe Matiu tọn bẹjẹeji dole: “Owe whẹndo Jesu Klisti tọn, ovi Davidi tọn, ovi Ablaham tọn.” Matiu nọgodona ohó alọsọakọn tọn ehe gbọn afọdona dodonu whẹndo Jesu tọn gbọn hukan otọ́ mẹgopọnto etọn, yèdọ Josefu tọn gblamẹ. (Matiu 1:1-16) Wẹndagbe Luku tọn doafọna hukan whẹndo Jesu tọn gbọn onọ̀ jọwamọ etọn, Malia gblamẹ, yigodo jẹ Davidi po Ablaham po kaka jẹ Adam ji. (Luku 3:23-38)a Gbọnmọ dali wẹ wẹndagbe kantọ lẹ wlan kunnudenu alọsọakọn yétọn tọn dai dọ Jesu yin whédutọ Davidi tọn, to aliho he sọgbe hẹ osẹ́n po ninọmẹ jọwamọ tọn de po mẹ.
4, 5. (a) Be mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ dopolọ mẹ hẹ Jesu lẹ ylọwhẹ̀ wiwá sọn kunkan Davidi tọn mẹ etọn ya, podọ naegbọn ehe do yin onu titengbe? (b) Nawẹ alọdlẹndonu he ma yin Biblu tọn lẹ nọgodona hukan whẹndo Jesu tọn gbọn?
4 Yedọ etlẹ yin nukundiọsọmẹtọ he tindo ayihaawe gando Messiya-yinyin Jesu tọn go lẹ ma sọgan gbẹ alọsọakọn Jesu tọn nado yin visunnu Davidi tọn dai gba. Etẹwutu? Whẹwhinwhẹn awe wẹ tin na ehe. Tintan, alọsọakọn enẹ yin didọ whlasusu lẹdo Jelusalẹm pé na owhè ao ao lẹ jẹnukọnna vasudo otòdaho lọ tọn to owhè 70 W.M. tọn mẹ. (Yijlẹdo Matiu 21:9; Owalọ lẹ 4:27; 5:27, 28 go.) Eyin alọsọakọn lọ ma yin nugbo, depope to nukundiọsọmẹtọ Jesu tọn lẹ mẹ—podọ e tindo susu—na ko do Jesu hia taidi lalonọ gbọn dogbapọnna hukan whẹndo etọn tọn dali to kandai bẹsẹdotẹn whenuho whẹndo tọn paa lẹ mẹ.b Ṣigba whenuho ma tindo kandai mẹdepope tọn he ylọwhẹ̀ hukan whẹndo Jesu tọn dọ e sọn Ahọlu Davidi tọn mẹ gba. E họnwun hezeheze dọ, alọsọakọn lọ ma sọgan yin avùnnukundiọsọ gba. Matin ayihaawe Matiu po Luku po basi vọkan yínkọ he yin titengbe hugan lẹ tọn na kandai yetọn lẹ wá sọn kandai paa lẹ mẹ tọlọlọ wutu.
5 Awetọ, asisa he ma yin Biblu tọn lẹ yigbe na alọkẹyi paa hukan whẹndo Jesu tọn. Taidi apajlẹ, Kandai Talmud tọn lẹ he yin labbi owhè kanweko ẹnẹtọ tọn de taidi mẹhe basi mẹgbeyinyan ylankan do Malia, onọ Jesu tọn ji, na ‘ogalilọ hẹ atinpatọ lẹ’; ṣigba weda dopolọ kẹalọyi nugbo lọ dọ “yọnnu lọ yin ovi ahọvi lẹ po ahọlu lẹ po tọn de.” Apajlẹ fliflimẹ tọn de wẹ yin whenuho kantọ owhè kanweko awetọ mẹ tọn lọ Hegesippus. E na linlin dọ to whenuena Ahọluigbagan Lomu tọn Caesar Domitien jlo nado và depope to ovivi Davidi tọn lẹ mẹ sudo, delẹ to kẹntọ Klistiani fliflimẹ tọn lẹ mẹ mọ́ visunnu daho Juda tọn lẹ, yedọ nọvisunnu daa Jesu tọn, “taidi mẹhe wá sọn whẹndo Davidi tọn mẹ.” Eyin Juda yin yinyọnẹn taidi ovi Davidi tọn de, be Jesu lọsu ma yin mọ ga wẹ ya? Yè ma sọgan mọ́nu ehe tọn gba!—Galatianu lẹ 1:19; Juda 1:1.
Dọdai Messiya Tọn Lẹ
6. Nawẹ dọdai Messiya tọn lẹ sù to Owe wiwe Heblu tọn lẹ mẹ sọ?
6 Hukan kunnudenu devo tọn he dohia dọ Jesu wẹ yin Messiya lọ wẹ yin hẹndi dọdai tọn. Dọdai he gando Messiya go su talala to Owe wiwe Heblu tọn lẹ mẹ. To owe etọn he yin La vie et l’époque de Jésus le Messie (glẹnsigbe) tọn mẹ, Alfred Edersheim basi lẹndopọ ada 456 lẹ tọn to Owe wiwe Heblu tọn lẹ mẹ he labbi hohowhenu tọn lẹ pọndohlan taidi messiya tọn. Ṣigba, labbi lẹ tindo linlẹn agọ̀ susu dogbọn Messiya dali; susu ada ehelẹ tọn he yé dlẹnalọ dohlan ma yin messiya tọn to alọ depope mẹ gba. Ṣogan, e whè gbau susu dọdai lẹ tọn wẹ tin he do Jesu hia taidi Messiya lọ.—Yijlẹdo Osọhia 19:10 go.
7. Dọdai tẹlẹ wẹ Jesu hẹndi to whenuena e tin to aigba ji?
7 To yé mẹ: wẹ otò he mẹ e yin jiji te (Mika 5:2; Luku 2:4-11); nujijọ ylankan ovi-yẹyẹ susugege he yin hùhù lẹ tọn he wá aimẹ to jiji etọn godo (Jẹlemia 31:15; Matiu 2:16-18); e na yin yiylọ jẹgbonu sọn Egipti (Hosea 11:1; Matiu 2:15); ahọlu akọta lẹ tọn na kọngbedopọ nado va ẹ sudo (Psalm 2:1, 2; Owalọ lẹ 4:25-28); didehia etọn na owọwọ́ fataka tọn ogbàn (Zekalia 11:12; Matiu 26:15); yedọ etlẹ yin ninọmẹ okú etọn tọn ga.—Psalm 22:16, nudọnamẹ odò tọn; Johanu 19:18, 23; 20:25, 27.c
Yè Dọ Dọdai Wiwá Etọn Tọn
8. (a) Dọdai tẹwẹ dlẹnalọdo whenuena Messiya na wá go? (b) Ninọmẹ awe tẹlẹ wẹ dona yin yinyọnẹn nado sọgan mọnukunnujẹ dọdai ehe mẹ?
8 Mì gbọ mí ni lẹ ayidonugo hlan kiki dọdai dopo gee. To Daniẹli 9:25 mẹ, ojlẹ he mẹ Messiya lọ na wá do yin didọ na Ju lẹ. E hia dọmọ: “[Mì dona yọnẹn, NW] bo sọ tùnayinugo, dọ sọn gbonujẹ yì gbèdide lọ tọn nado gọ̀jó podọ nado do Jelusalẹm hlan mẹyiamisisádodè de, ahọvi lọ, na yin osẹ̀ ṣinawe: po osẹ̀ kandekonukunawe po.” Pinpọ́n dọdai ehe hlan tintan sọgan sọawuhia taidi nudabla de. Ṣigba to linlẹn he gblo de mẹ, e biọ to mí si nado dindona nudọnamẹ kleun awe poun: yedọ fie e bẹjẹeji sọn po tedidi whenu tọn de po. Di dohia, eyin hiẹ tindo owe alidohiamẹ tọn de he dlẹnalọ do adọkun de he yin didi do odò na tedidi “stade 50 tọn lẹ to whezẹtẹn dotọ̀ jipa pọmẹ tọn de mẹ,” hiẹ sọgan mọ anademẹ lọ hlan taidi nuhe vẹawu nado mọnukunnujẹemẹ de—titengbe eyin hiẹ ma yọn fie dotọ̀ ehe tin te, kavi tedidi ‘stade’ dopo tọn. Be hiẹ ma na dindona nugbo awe enẹlẹ na hiẹ nido sọgan yọn fie adọkun lọ tin te ya? Eyọn, dọdai Daniẹli tọn yin onu dopolọ, adavo mí yọ́n bẹjẹeji ojlẹ lọ tọn po jijlẹ whenu he bọdego lọ tọn po.
9, 10. (a) Etẹwẹ yin otẹ̀n bẹjẹeji tọn sọn ehe mẹ osẹ̀ 69 lẹ yin jijlẹ sọn? (b) Nawẹ osẹ̀ 69 lẹ dite sọ, podọ nawẹ mí yọn ehe gbọn?
9 Tintan, mí tindo nuhudo otẹ̀n bẹjẹeji tọn mítọn, azán he gbè ‘hogbe lọ tọnjẹgbonu nado gọ̀jó podọ nado vọ Jelusalẹm gbá.’ To enẹgodo, mí tindo nuhudo nado yọ́n tedidi lọ sọn dogbo enẹ ji, lehe osẹ̀ 69 (7 gọna 62) dite do sọ. Depope to nudọnamẹ awe lọ lẹ mẹ ma vẹawu nado mọnukunnujẹemẹ gba. Nẹhemia dọ na mí hezeheze dọ hógbè lọ sọn gbonujẹ yì nado vọ adó he lẹdo Jelusalẹm pe lẹ dó, bo hẹn ẹn zun otòdaho he yin gigọ̀do otẹn etọn mẹ to godomẹ, “to owhè òkotọ Altakẹlikesi ahọlu lọ tọn mẹ.” (Nẹhemia 2:1, 5, 7, 8) Enẹ hẹn otẹn bẹjẹeji mítọn tọn wá owhè 455 J.W.M. tọn mẹ.d
10 Todin gando osẹ̀ 69 ehelẹ go, be yé sọgan yin osẹ̀ nujọnu tọn he bẹ azán ṣinawe hẹn ya? Lala, na Messiya ma sọawuhia to nuhugan owhè dopo to 455 J.W.M. godo poun gba. Gbọnmọ dali suhugan weyọnẹntọ Biblu tọn lẹ po lẹdogbedevomẹ susu lẹ po (gọna Tanakh Ju lẹ tọn to nudọnamẹ odò tọn de mẹ gando wefọ ehe go) yigbe dọ ehelẹ yin osẹ̀ “owhè lẹ tọn.” Linlẹn ehe he yin ‘osẹ̀ owhè lẹ tọn,’ kavi lilẹdope owhè ṣinawe tọn de, yin nuhe Ju hoho whenu tọn lẹ jẹakọhẹ. Kẹdẹdile yé nọ yìn gbọjẹzan de to azán ṣinawetọ lẹpo gbè do, yé nọ yìn owhè gbọjẹzan de tọn to owhè ṣinawetọ lẹpo mẹ. (Eksọdusi 20:8-11; 23:10, 11) Enẹwutu osẹ̀ 69 owhè lẹ tọn na nọtena owhè 69 donu 7 lẹ, kavi owhè 483 lẹ. Nuhe pò na mí nado yiwà lẹpo wẹ sọha lọ hihia. Sọn 455 J.W.M., owhè 483 hihia plan mí jẹ owhè 29 W.M.—yedọ owhè lọ mẹ he Jesu yin bibaptizi bosọ lẹzun ma·shiʹach, yedọ Messiya lọ te!—Pọ́n “Soixante-dix semaines,” Auxiliaire pour une meilleure intelligence de la Bible, weda 1413.
11. Nawẹ mí sọgan na gblọndo hlan mẹhe nọ dọ dọ ehe yin kiki aliho egbezangbe tọn de nado detana dọdai Daniẹli tọn lẹ gbọn?
11 Mẹdelẹ sọgan diọnukunsọ dọ aliho tadena dọdai nado sọgbe hẹ whenuho egbezangbe tọn de poun wẹ ehe yin. Eyin mọwẹ, naegbọn gbẹtọ lẹ to azán Jesu tọn gbè to nukundo Messiya lọ nado sọawuhia to ojlẹ enẹ pẹẹ mẹ? Klistiani whenuho kantọ Luku, whenuho kantọ Lomunu lẹ tọn Tacitus po Suetonius po, whenuho kantọ Ju lẹ tọn Josephus, po tamẹnuplọnmẹtọ Philo po omẹ ehelẹ po wẹ nọgbẹ̀ sẹpọ ojlẹ ehe mẹ bo sọ dekunnu na ninọmẹ nukundido ehe tọn. (Luku 3:15) Weyọnẹntọ delẹ to egbehe kudeji dọ yasanamẹ Lomunu lẹ tọn wẹ hẹn Ju lẹ nado tin to jejeji bọ yé sọ donukun Messiya lọ to azán enelẹ gbè. Naegbọn, to whelọnu lo, bọ Ju lẹ do donukun Messiya lọ to whenẹnu kakati nado yin jẹnukọnna owhè kanweko nukundiọsọmẹ ylankan Glẹki lẹ tọn whenu? Naegbọn Tacitus do dọ dọ e yin “dọdai dabla lẹ” he deanana Ju lẹ nado donukun wiwá Ahọlu huhlọnnọ lẹ tọn sọn Juda bosọ “yí ahọluigba wẹkẹ tọn”? Abba Hillel Silver, to owe etọn he yin Histoire de la réflexion messianique en Israël (glẹnsigbe) tọn mẹ, yigbe dọ “Messiya lọ yin didonukun to nudi madawe to madẹnẹtọ owhè kanweko tintan W.M. tọn,” e ma yin na homẹkẹndomẹ Lomunu lẹ tọn wutu gba, ṣigba na “kandai ojlẹ whenuho hihia tọn he gbayipe whenẹnu tọn wutu,” he apadewhe etọn wá sọn owe Daniẹli tọn mẹ.
Yin Didohia sọn Aga
12. Nawẹ Jehovah do Jesu hia taidi Messiya lọ gbọn?
12 Kunnudenu atọ̀ntọ Messiya-yinyin Jesu tọn yin kunnudenu Jiwheyẹwhe lọsu titi tọn. Sọgbe hẹ Luku 3:21, 22, to baptẹm Jesu tọn godo, yè yi amisisadode e po huhlọn wiwe po huhlọnnọ hugan to wẹkẹ lọ mẹ po, yèdọ huhlọn gbigbọ wiwe Jehovah Jiwheyẹwhe lọsu titi tọn. Podọ po ogbè ewọ lọsu titi tọn po, Jehovah yigbe dọ emi ko kẹalọyi Visunnu emitọn, Jesu. To nujijọ awe devo lẹ whenu, Jehovah dọho hẹ Jesu tọlọlọ sọn olọn mẹ, bo gbọnmọ dali do to alọkẹyi Etọn dohia: to ojlẹ de mẹ, to apọsteli atọ̀n Jesu tọn lẹ nukọn, podọ to ojlẹ devo mẹ, to gbẹtọgun susu gege nupọntọ lẹ nukọn. (Matiu 17:1-5; Johanu 12:28, 29) Yinukọn dogọ, angẹli lẹ yin didohlan sọn olọn mẹ nado dekunnuna otẹ̀n Jesu tọn taidi Klisti, kavi Messiya.—Luku 2:10, 11.
13, 14. Nawẹ Jehovah do alọkẹyi etọn hia hlan Jesu taidi Messiya lọ gbọn?
13 Jehovah do alọkẹyi mẹyiamisisadode etọn tọn hia gbọn huhlọn nina ẹn nado basi wadotana azọ́n daho lẹ tọn dali. Di dohia, Jesu dọ dọdai gigọ enẹ tọn jẹnukọn—delẹ dlẹnkan wá azán mítọn titi gbe.e Ewọ sọ basi azọ́n jiawu lẹ, taidi nina núdùdù gbẹtọgun gege he huvẹ to hùhù lẹ po azọ̀nhẹngbọna azọ̀ntọ lẹ po. E tlẹ sọ fọ́n oṣiọ lẹ. Be hodotọ etọn lẹ wleawu otan nuyiwa huhlọnnọ ehelẹ tọn na yede to godo nugbo lọ tọn wẹ ya? Eyọn, Jesu basi susu azọ́n jiawu etọn lẹ tọn to kunnudetọ susu lẹ nukọn, to whedelẹnu fọtọ́n susu gbẹtọ lẹ tọn to agbadonu. Yèdọ kẹntọ Jesu tọn lẹ ma tlẹ sọgan gbẹ dọ ewọ na nugbo tọn basi onu ehelẹ gba. (Malku 6:2; Johanu 11:47) Gbọnvo na ehe, eyin hodotọ Jesu tọn lẹ yin whinwhan nado wleawu linlin mọnkọtọn lẹ na yede, to whelọnu lo naegbọn yé dona yin nugbonọ sọmọ to whenuena e wá jẹ awugbopo yetọn titi lẹ ji? Na taun tọn, be yé na ko tindo ojlo sọmọ nado kú na yise de he sinai do otangblo tata he yewlẹ lọsu basi awuwle etọn na yedetiti ji ya? Lala. azọ́n jiawu Jesu tọn lẹ yin nugbo whenuho tọn lẹ.
14 Kunnudenu Jiwheyẹwhe tọn dogbọn Jesu dali taidi Messiya lọ dlẹnafọ humọ. Gbọn gbigbọ wiwe dali e hẹn ẹn gọna jide dọ kunnudenu Messiya-yinyin Jesu tọn yin kinkandai bo lẹzun apadewhe owe he lẹdiọdogbedevomẹ po mimá etọn po gbayipe hugan to whenuho lẹpo mẹ.
Naegbọn Ju lẹ Ma Do Kẹalọyi Jesu?
15. (a) Nawẹ kandai kunnudide tọn he do Jesu hia taidi Messiya lẹ dite sọ? (b) Nukundido Ju lẹ tọn tẹwẹ plan susu yetọn nado gbẹ Jesu dai taidi Messiya lọ?
15 To popolẹpo mẹ, to whelọnu lo, kunnudenu alọpa voovo atọ̀n ehelẹ gọna nugbo nujọnu tọn kanweko devo lẹ wẹ do Jesu hia taidi Messiya lọ. Be enẹ ma ko pe ya? Saa lẹnnupọn do obiọ-basina gbedewema mọto kùnkùn tọn de bọ hiẹ yin didọna dọ mẹdedidohia alọpa voovo atọ̀n ma pe—dọ hiẹ dona hẹn kanweko wá. Lehe e gọna lẹnpọn dagbe ma tindo do sọ! Na jide tọn, to whelọnu lo, kunnudenu susu wẹ dekunnu na Jesu to Biblu mẹ. Naegbọn, to whelọnu lo, bọ omẹ Jesu lọsu titi tọn lẹ do gbẹ kunnudenu ehe lẹpo dai dọ ewọ wẹ yin Messiya lọ? Na kunnudenu, lehe e yin nujọnu na yise do sọ, ma nọ na jide yise tọn gba. E blawu dọ, mẹsusu nọ tindo yise to nuhe yé tindo ojlo nado yise mẹ, etlẹ yin to kunnudenu he sinyẹn nado diọnukunsọ nukọn. Gando Messiya lọ go, sọha suhugan Ju lẹ tọn tindo nujikudo taun linlẹn lẹ tọn dogbọn nuhe yé jlo dali. Yé jlo messiya tonudọtọ de, ode he na hẹn yasanamẹ Lomunu lẹ tọn wá opòdo bo gọ Isleali do otẹn gigonọ de mẹ to adọkun liho he taidi azán Sọlọmọni tọn gbè nkọ. To whelọnu lo, nawẹ, yé sọgan kẹalọyi visunnu he yido atinpatọ de tọn, Nazalẹtinu ehe he ma do ojlo depope hia to tonudidọ po adọkunnu lẹ po mẹ gbọn? Na titengbe tọn, nawẹ, ewọ sọgan yin Messiya to godo whenuena e ko jiya bosọ kú okú he kọnmasìndomẹgo gbangba tọn to yatin de ji gbọn?
16. Naegbọn hodotọ Jesu tọn lẹ dona vọ nukundido yétọn titi lẹ jlado gando Messiya lọ go?
16 Devi Jesu tọn titi lẹ jọsi gbọn okú etọn dali. To fọ́nsọnkú gigonọ etọn godo, e họnwun dọ yé tindo todido dọ e na ‘gọ ahọluduta lọ jo na Islaeli’ to afọdopolọji. (Owalọ lẹ 1:6) Ṣigba yé ma gbẹ Jesu dai taidi Messiya kiki na todido mẹdetiti tọn ehe ma mọ hẹndi etọn yí poun wutu gba. Yé tindo yise to ewọ mẹ he sinai do susu kunnudenu lẹ tọn he tin to aimẹ ji, podọ nukunnumọjẹnumẹ yetọn yiaga vudevude; nudabla lẹ busẹ sọn aimẹ. Yé wá mọnukunjẹemẹ dọ Messiya lọ ma sọgan hẹn dọdai he gando e go lẹpo di to ojlẹ gli etọn taidi gbẹtọ to aigba ji whenu gba. Etẹwutu, dọdai de dọho wiwá po whiwhẹ po etọn tọn, to kẹtẹkẹtẹ asu winyanwinyan de ji, to whenuena devo dọho wiwá gigonọ etọn tọn to aslọ lẹ nukunmẹ! Nawẹ awe lẹpo sọgan yin nugbo gbọn? E họnwun hezeheze dọ e dona wá whla awetọ janwẹ.—Daniẹli 7:13; Zekalia 9:9.
Nuhewutu Messiya lọ Dona Kú
17. Nawẹ dọdai Daniẹli tọn hẹn ẹn họnwun gbọn dọ Messiya lọ dona kú, podọ whẹwhinwhẹn etẹ tọn wutu wẹ e dona kú?
17 Yinukọn dogọ, dọdai Messiya tọn lẹ hẹn ẹn họnwun dọ Messiya lọ dona kú. Taidi apajlẹ, dọdai tangan he dọ whenuena Messiya lọ na wá jẹnukọn dọdai to wefọ he bọdego mẹ dọmọ: “To osẹ̀ kandekonukunawe lẹ lọ godo [he jẹgodona osẹ̀ ṣinawe lọ lẹ] wẹ yè na sán mẹyiamisisadode lọ sẹ̀.” (Daniẹli 9:26) Hógbè Heblu tọn lọ ka·rathʹ he yè yizan tofi na “sán sẹ̀” wẹ hógbè dopolọ he nọ yin yiyizan na yasanamẹ okú tọn to osẹ́n Moṣe tọn glọ. Matin ayihaawe Messiya lọ dona kú janwẹ. Etẹwutu? Wefọ 24 na mí gblọndo lọ dọmọ: “Nado hẹn ylando lẹ jẹ opòdo de, podọ nado klọ oylanwa lọ sẹ̀, podọ nado hẹn dodo madopodo lọ wá.” Ju lẹ yọnẹn ganji dọ avọsinsan de, yèdọ okú de kẹdẹ, wẹ sọgan basi ovẹse ylanwiwa tọn.—Levitiku 17:11; yijlẹdo Heblu lẹ 9:22 go.
18. (a) Nawẹ Isaia weta 53 dohia dọ Messiya lọ dona jiya bosọ kú gbọn? (b) Onu taidi nuhe sọta ede tẹwẹ dọdai ehe fọ́ndote?
18 Isaia weta 53 dọho Messiya lọ tọn taidi Devizọnwatọ titengbe Jehovah tọn he dona jiya bo kú nado ṣinyọnnudo ylando mẹdevo lẹ tọn. Wefọ 5 dọmọ: “Yé (sọnú in, NW) na ylando mítọn, yè sọ gbleawu nẹẹ na ylankan mítọn.” Dọdai dopolọ, to didọ na mí dọ Messiya ehe lọ dona kú taidi “avọsannu ylando tọn de, NW” godo, dohia gbangba dọ omẹ ehe dopolọ “na hẹn azán etọn dite, ojlo Oklunọ tọn na sọ di to alọ etọn mẹ.” (Wefọ 10) Be enẹ ma taidi nuhe sọta ede ya? Nawẹ Messiya lọ na kú, podọ to enẹgodo “hẹn azán etọn dite” gbọn? Nawẹ ewọ na ze ede jo taidi avọsinsan de podọ to enẹgodo hẹn ‘nuhe yin ojlo Jehovah tọn di gbọn’? Na nugbo tọn, nawẹ, e na kú bo gbọṣi oṣiọ-yinyin mẹ to ma hẹn dọdai he yin titengbe hugan dogbọn dali etọn di, he yindọ e na duahọlu kakadoi taidi Ahọlu bo hẹn jijọho po ayajẹ po wá na aihọn lẹpo gbọn?—Isaia 9:6, 7.
19. Nawẹ fọ́nsọnkú Jesu tọn sọgbe hẹ dọdai he sọta yede lẹ dogbọn Messiya lọ dali gbọn?
19 Yè didẹ onu taidi nuhe sọta ede ehe gbọn azọ́n jiawu he hẹn awujimẹ talala, dopo poun dali. Jesu yin finfọ́nsọnkú. Kanweko susu Ju ayiha jijlọnọ lẹ tọn wẹ lẹzun kunnudetọ nujijọ nujọnu gigonọ ehe tọn po nukun yetọn lẹ po. (1 Kọlintinu lẹ 15:6) Apọsteli Paulu wlan to nukọnmẹ dọmọ: “Dawe he [Jesu Klisti], ehegodo e ko sanvọ dopo kakadoi na ylando, é sinai to adusilọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ; sọn dinvie, é to tódo kaka yè nado yí kẹntọ etọn lẹ do basi tokloafọligbe etọn tọn.” (Heblu lẹ 10:10, 12, 13) Mọwẹ, to godo whenuena Jesu yin finfọ́nsọnkú do ogbẹ̀ olọn tọn mẹ, podọ to ojlẹ “teninọ” tọn godo, wẹ ewọ na yin zize do ofin ji to godo mẹ taidi Ahọlu de bosọ yinuwa sọta kẹntọ Otọ́ etọn, yèdọ Jehovah tọn lẹ. To azọ́ngbàn etọn mẹ taidi Ahọlu olọn mẹ tọn de, Jesu Messiya lọ nọ yinuwa gando ogbẹ̀ mẹhe to gbẹ̀nọ dinvie lẹpo tọn go. To aliho tẹ mẹ? Hosọ mítọn he bọdego na gbadopọnna ehe. (Pọ́n w-F 1/10/92, weda 9)
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a To whenuena Luku 3:23 dọmọ: “Josẹfu ... he basi ovi Heli tọn,” e họnwun hezeheze dọ e zẹẹmẹdo “visunnu” de to aliho “yọnwẹn-ylọvi” tọn de mẹ, to whenuena e yindọ Heli yin otọ́ jọwamọ Malia tọn.—Auxiliaire pour une meilleure intelligence de la Bible, weda 585 jẹ 587.
b Whenuho kantọ Ju lẹ tọn Josephus, to hukan whẹndo etọn titi tọn didohiamẹ whenu, hẹn ẹn họnwun hezeheze dọ kandai mọnkọtọn lẹ tin to aimẹ jẹnukọnna owhè 70 W.M. tọn. E họnwun hezeheze dọ kandai ehelẹ ko yin vivasudo po otòdaho Jelusalẹm tọn lọ po, he hẹn alọsọakọn he jẹgodona ehe lẹpo gando Messiya-yinyin etọn go zun nuhe ma tindo kunnudenu.
c Pọ́n Auxiliaire pour une meilleure intelligence de la Bible, weda 1008.
d Kunnudenu he dolido de tin sọn Glẹki hoho whenu tọn, Babilọninu lẹ, po asisa Pẹlsianu lẹ tọn po mẹ he dohia dọ owhè gandudu tintan Altakẹlikesi tọn wẹ owhè 474 J.W.M. Pọ́n Insight on the Scriptures, Bladopọ 2, weda 614 jẹ 616, 900.
e To dọdai mọnkọtọn dopo mẹ, e dọ jẹnukọn dọ messiya lalonọ lẹ na fọ́nṣite bẹ sọn azán etọn gbè sọyì. (Matiu 24:23-26) Pọ́n hosọ he bọdego lọ.
Nawẹ Hiẹ Na Na Gblọndo Gbọn?
◻Naegbọn yè dona gbadopọnna kunnudenu lọ vlavo eyin Jesu wẹ yin Messiya he yè dopagbe etọn lọ?
◻Nawẹ hukan whẹndo Jesu tọn nọgodona Messiya-yinyin etọn gbọn?
◻Nawẹ dọdai Biblu tọn lẹ nọ gọalọ nado dohia dọ Jesu wẹ yin Messiya lọ gbọn?
◻To aliho tẹlẹ mẹ wẹ Jehovah na ede titi nọgodona kunnudenu Jesu tọn taidi Messiya lọ gbọn?
◻Naegbọn sọha he su sọmọ Ju lẹ tọn do gbẹ́ Jesu dai taidi Messiya lọ, podọ etẹwutu ehelẹ ma do yin whẹwhinwhẹn dagbe?
[Yẹdide to weda 24]
Dopodopo azọ́n jiawu susu Jesu tọn lẹ do kunnudenu yinukọn dogọ Messiya-yinyin etọn tọn hia