Mì Pagigona Ahọlu Madopodo Tọn Lọ!
“Oklunọ wẹ Ahọlu kakadoi.”—PSALM 10:16.
1. Kanbiọ tẹlẹ wẹ fọndote gando madopodo go?
MADOPODO—etẹwẹ hiẹ na dọ dọ e yin? Be hiẹ lẹndọ ojlẹ na to yìyì kakadoi wẹ ya? Eyọn, ayihaawe depope matin dọ ojlẹ nọ dite mavọmavọ sọyì godo. Enẹwutu naegbọn e ma do yin kakadoi sọyì nukọn? Na nugbo tọn, Biblu Traduction du monde nouveau dlẹnalọdo Jiwheyẹwhe nado yin gigopana “sọn madopodo jẹ madopodo.” (Psalm 41:13) Etẹwẹ hogbe ehe zẹẹmẹdo? Mí sọgan yin alọgọna nado mọnukunnujẹemẹ eyin mí dlẹnalọdo hosọ he gando e go de—yèdọ dovlomẹ.
2, 3. (a) Kanbiọ tẹlẹ gando dovlomẹ go, wẹ gọalọna mí nado yọ́n pinpẹn madopodo tọn? (b) Naegbọn mí dona jlo nado sẹ̀n Ahọlu madopodo tọn lọ?
2 Nawẹ dovlomẹ dite do sọ? Be e tindo dogbo ya? Kakajẹ owhe 400 lẹ die wayi, yè lẹndọ aigba mítọn yin ṣẹnṣẹn wẹkẹ lọ tọn wẹ sin. Enẹgodo Galilée basi zomọ numọhlan olá tọn de, he wleawuna numimọ he gblo tlala de gando olọn lẹ go. Todin Galilée sọgan mọ sunwhlẹvu susu lẹ dogọ podọ bo penugo nado dohia dọ aigba po planẹti devo lẹ po nọ lẹdo owhè pé. Bẹplidopọ Sunwhlẹvu lẹ tọn ma sọ sọawuhia nado yin nuhe ma sọgan yin zẹẹmẹ basina ba gba. E sọawuhia nado yin Galaxie sunwhlẹvu lẹ tọn, nudi liva donu kanweko to sọha mẹ. Mí ma sọgan hia sunwhlẹvu susugege enẹlẹ taun gba, yèdọ etlẹ yin to gbẹzan mítọn lẹpo mẹ. Enẹgodo, sunwhlẹvupọntọ lẹ zindonukọn nado dín liva susu galaxie lẹ tọn mọ. Ehelẹ dite gblẹlẹ biọ dovlomẹ, sọmọ bọ zomọ numọdohlan olá he tindo huhlọn hugan tọn de ma sọgan mọ. E taidi dọ dovlomẹ ma tindo dogbo gba. Onú dopolọ yin nugbo dogbọn Madopodo dali—e ma tindo dogbo gba.
3 Linlẹn madopodo tọn taidi nuhe hugan nuhe apọ̀n madogán gbẹtọvi lẹ tọn sọgan mọnukunnujẹemẹ. Ṣigba, Mẹhe mọnukunnujẹemẹ to gigọ́ mẹ de tin. E sọgan hia, mọwẹ, bo tlẹ sọgan ylọ yinkọ liva donu livi ẹnẹ sunwhlẹvu lẹ tọn to galaxie liva susu yetọn tọn lẹ mẹ! Omẹ ehe dọmọ: “Ze nukun mìtọn daga, bo pọ́n, mẹnu wẹ dá onú helẹ, bosọ hẹn awhàn sọhasọha yetọn jẹgbonu: e nọ ylọ oyín yetọn dopodopo gbọn kiklo huhlọn etọn tọn dali, na ewọ sinyẹn to huhlọn mẹ; depope ma pò. Hiẹ ma ko yọnẹn? Hiẹ ma ko sè, dọ Jiwheyẹwhe madopodo, Oklunọ, Nudatọ aigba pòdo lẹpo tọn [ma] nọ yọ́n nudikọ mọ onú ma nọ dikọ na ẹn? Dòmọna zìnzìn etọn tọn ma tin.” (Isaia 40:26, 28) Lehe e yin Jiwheyẹwhe jiawu de do sọ! Na jide tọn, Jiwheyẹwhe he e jẹ dọ mí ni sẹ̀n de wẹ ewọ yin!
“Ahọlu Kakadoi”
4. (a) Nawẹ Davidi do pinpẹn nutọn hia na Ahọlu madopodo tọn lọ gbọn? (b) Tadona tẹ kọ̀n wẹ dopo to lẹnunnuyọnẹntọ whenuho tọn daho de wá na nuhe du bẹjẹeji wẹkẹ tọn?
4 To Psalm 10:16 mẹ, Davidi dọho gando Jiwheyẹwhe, Mẹdatọ ehe go dọmọ: “Oklunọ wẹ Ahọlu kakadoi.” Podọ to Psalm 29:10 mẹ, e sọ vọ́ ẹ dọ dọmọ: “Oklunọ sinai di ahọlu kakadoi.” Mọwẹ, Jehovah wẹ Ahọlu madopodo lọ! Yinukọn dogọ, Davidi do kunnudenu etọn hia dọ Ahọlu yiaga ehe wẹ Yẹdenanutọ po Basitọ nuhe mí nọ mọ to dovlomẹ lẹpo tọn, to didọ to Psalm 19:1 mẹ dọmọ: “Olọn lẹ to gigo Jiwheyẹwhe tọn hodọ; agahomẹ sọ to alọnuzọ́n etọn lá.” Diblayi owhe 2 700 lẹ godo, lẹnunnuyọnẹntọ he diyin lọ Mẹdaho Isaac Newton kọngbedopọ hẹ Davidi, bo wlan dọmọ: “Nudida huhlọnnọ nukunnumọjẹnumẹtọ de he yin nupojipetọ lẹndainọ de kẹdẹ dè wẹ tito jiawu owhè tọn, planẹti tọn po sunwhlẹvu osinọ tọn whanpẹnọ ehelẹ po sọgan ko wá sọn.”
5. Etẹwẹ Isaia po Paulu po wlan dogbọn Asisa nuyọnẹn tọn dali?
5 Lehe e dona hẹn mí whiwhẹ nado yọnẹn dọ Oklunọ Jehovah Nupojipetọ, mẹhe etlẹ yin “olọn po olọn olọn lẹ tọn po ma [tlẹ] sọgan hẹn,” tin kakadoi do sọ! (1 Ahọlu lẹ 8:27) Jehovah, yin zẹẹmẹ basina to Isaia 45:18 mẹ taidi mẹhe ‘dá olọn lẹ, podọ mẹhe dá aihọn bosọ basii’ ewọ wẹ yin Asisa nuyọnẹn he yiaga fiofio hugan nuhe apọ̀n gbẹtọvi he nọ kú lẹ tọn sọgan mọnukunnujẹemẹ. Jehovah dọ, dile e yin nuzindeji to 1 Kọlintinu lẹ 1:19 mẹ do dọmọ: “Yẹn na sukún nuyọnẹn nuyọnẹntọ lẹ tọn do, bo nasọ hẹn wuntuntun zinzintọ lẹ tọn zun ovọ́.” Ehe apọsteli Paulu yidogọ to wefọ 20 mẹ dọmọ: “Fie wẹ nuyọnẹntọ lọ te? Fie wẹ wekantọ lọ te? Fie wẹ nudọ̀ntọ owhenu he tọn te? Be Jiwheyẹwhe ma ko hẹn nuyọnẹn aihọn he tọn zun nulu?” Mọwẹ, dile Paulu zindonukọn nado dọ, to weta 3, wefọ 19 mẹ do dọmọ, “na nuyọnẹn aihọn he tọn onulu wẹ to Jiwheyẹwhe de.”
6. Etẹwẹ Yẹwhehodọtọ 3:11 dohia na nuhe du “kakadoi”?
6 Nugonu olọn mẹ tọn lẹ yin apadewhe nudida he Ahọlu Sọlọmọni dlẹnalọdo dọmọ: “[Jiwheyẹwhe] ko basi onú popo dagbedagbe to whenu etọn; e yí [madopodo] do ayiha yetọn mẹ ga, mọ omẹ de ma sọgan mọdona azọ́n he Jiwheyẹwhe to wiwà sọn dòdó kakajẹ opodo.” (Yẹwhehodọtọ 3:11) Na nugbo tọn, e yin dido do ayiha gbẹtọ tọn mẹ nado tẹnpọn bo dindona nuhe “kakadoi” enẹ zẹẹmẹdo, enẹ wẹ yin, madopodo. Ṣigba be e sọgan tindo oyọnẹn mọnkọtọn gbede ya?
Nukundido Jiawu Ogbẹ̀ Tọn De
7, 8. (a) Nukundido ogbẹ̀ jiawu tẹ tọn wẹ tin to nukọn na gbẹtọvi lẹ, podọ nawẹ e sọgan yin mimọyi gbọn? (b) Naegbọn mí nado jaya dọ mẹpinplọn sọn olọn mẹ wá na to nukọnzindo kakadoi?
7 Jesu Klisti dọ to odẹ̀ mẹ hlan Jehovah dọmọ: “Ehe wẹ ogbẹ̀ madopodo, dọ yé ni yọ́n hiẹ ṣokẹdẹ Jiwheyẹwhe nugbo, podọ ewọ mẹhe hiẹ dohlan, yèdọ Jesu Klisti.” (Johanu 17:3) Nawẹ mí sọgan mọale oyọnẹn enẹ tọn yí gbọn? Mí tindo nuhudo nado plọn Ohó Jiwheyẹwhe Tọn, yèdọ Biblu Wiwe lọ. Gbọnmọ dali mí sọgan mọale oyọnẹn he pegan lẹndai gigonọ Ji-wheyẹwhe tọn lẹ yí, gọna awuwledainanu he yin bibasi gbọn Visunnu etọn dali na ogbẹ̀ madopodo to paladisi aigba ji tọn de mẹ. Enẹ na yin “ogbẹ̀ nugbonugbo” lọ he yin alọdlẹndo to 1 Timoti 6:19 mẹ. E na tin to gbesisọmẹ hẹ nuhe Efesunu lẹ 3:11 basi zẹẹmẹ etọn taidi “lẹndai madopodo lọ he [Jiwheyẹwhe] ko lẹndai to Klisti Jesu Oklunọ mítọn mẹ.”
8 Mọwẹ, mí gbẹtọvi ylandonọ lẹ sọgan mọ ogbẹ̀ madopodo yí gbọn nuplọnmẹ sọn olọn mẹ wá po yise po to avọ́sinsan ofligọ Jesu tọn mẹ po dali. Nawẹ nuplọnmẹ ehe na dẹnsọ? E na to nukọnzindo kakadoi dile gbẹtọvi lẹ na to yinyin pinplọn to nuyọnẹn Mẹdatọ mítọn tọn mẹ do. Nuyọnẹn Jehovah tọn ma tindo dogbo gba. To ehe yinyọnẹn mẹ, apọsteli Paulu vó bo dọmọ: “Ṣó! na adọkun, nuyọnẹn po zìnzìn Jiwheyẹwhe tọn po siso sọ! Nawẹ whẹdida etọn lẹ yin dinmamọdona sọ, podọ aliho etọn lẹ sọ hugan dindinmọ!” (Lomunu lẹ 11:33) Po gbesisọ po, 1 Timoti 1:17 ylọ Jehovah dọ “Ahọlu madopodo” tọn!
Nuyọnẹn Nudida Jehovah Tọn
9, 10. (a) Azọ́n daho tẹlẹ wẹ Jehovah basi wadotana etọn to awuwiwlena aigba taidi nunina etọn hlan gbẹtọvi lẹ mẹ? (b) Nawẹ nuyọnẹn yiaga hugan Jehovah tọn yin didohia to nudida etọn lẹ mẹ gbọn? (Pọ́n apotin.)
9 Lẹnnupọn do ogú dagbe hugan he Ahọlu madopodo tọn lọ ko wleawu etọn na mí gbẹtọvi lẹ ji. Psalm 115:16 dọna mí dọmọ: “Olọn lẹ wẹ olọn Oklunọ tọn lẹ: Ṣigba aigba wẹ e yí na ovi gbẹtọ tọn lẹ.” Be hiẹ ma lẹndọ nuzedo alọmẹnamẹ jiawu de wẹ ehe yin ya? Gbau! Podọ lehe mí na do pinpẹn nutọn yinyọnẹn hia na numọhlannukọn jiawu Mẹdatọ mítọn tọn to awuwlena aigba taidi owhé sọgodo mítọn tọn do sọ!—Psalm 107:8.
10 Awuwle jiawu lẹ wá aimẹ to aigba ji to “azán” ṣidopo nudida tọn lẹ heyin Gẹnẹsisi weta 1 tọn whenu, he tedidi azán dopodopo tọn yin owhe fọtọ́n lẹ. Nudida Jiwheyẹwhe tọn ehelẹ na ṣinyọ́n aigba pete ji po ogbé flinflin amamúnọ he yè yido ṣinyọ́n ẹn po, gọna zùnkan tìtli lẹ, po vounvoun sinmẹ whanpẹnọ lẹ po. E na gọ́ na susugege nudida dọnmẹdogo hùmẹ tọn lẹ, susugege awahẹ whanpẹnọ lẹ, po susugege whékanlin po gbekanlin lẹ po tọn, he dopodopo yetọn yin didá “kẹdẹdi etọn lẹ.” Bọdo zẹẹmẹ sunnu po yọnnu lọ po didá tọn go, Gẹnẹsisi 1:31 dọmọ: “Jiwheyẹwhe sọ mọ onú he e dá lẹpo, bo dayi e go e yọ́n tlala.” Lehe lẹdo he ko yin awu etọn wle na mẹhe na nọ aigba ji tẹgbẹ̀ lẹ, yèdọ gbẹtọvi lẹ, dọnmẹdogo do sọ! Be mí ma mọ nuyọnẹn, numọhlan nukọn, po mẹtọnhopọn Mẹdatọ owanyinọ de tọn po to onú dọnmẹdogo he tin to aigba ji lẹpo mẹ ya?—Isaia 45:11, 12, 18.
11. Nawẹ Sọlọmọni do kiklo-yinyin nuyọnẹn nudida Jehovah tọn hia gbọn?
11 Mẹhe nuyọnẹn Ahọlu madopodo tọn lọ paṣa wẹ Sọlọmọni. E dọn ayidonugo wá nuyọnẹn Mẹdatọ lọ tọn ji pludopludo. (Howhinwhẹn lẹ 1:1, 2; 2:1, 6; 3:13-18) Sọlọmọni na mí jide dọmọ: “aigba nọte kakadoi.” E yọ́n pinpẹn awujiji susu nudida tọn, gọna azọ́n he aslọ jikun tọn nọ yiwà to hinhẹn aigba mítọn miọn mẹ. Gbọnmọ dali, e wlan dọmọ: “Otọ̀ lẹpo wẹ to sisà biọ ohù mẹ; ṣigba ohù ma gọ́, fie na otọ̀ lẹ to sisa sọn, finẹ wẹ yé sọ gọ̀ do.” (Yẹwhehodọtọ 1:4, 7) E nọ jọ bọ to whenuena jikun po tọsisa lẹ po ko hẹn aigba ji fá po godo, wẹ osìn yetọn lẹ nọ yin hihopli sọn ohù mẹ gọyì aslọ lẹ mẹ. Etẹwẹ aigba ehe na taidi, podọ etẹwẹ na yin ninọmẹ mítọn eyin nuhẹn-do-wiweji po dindọnpli osìn tọn ehelẹ po ma nọ wá aimẹ?
12, 13. Nawẹ mí sọgan do pinpẹn nutọn yinyọnẹn hia hlan nudida Jiwheyẹwhe tọn gbọn?
12 Pinpẹn nutọn yinyọnẹn mítọn na jlẹkaji he tin to nudida mẹ dona yin godonọna gbọn nuyiwa dali, dile Ahọlu Sọlọmọni doayi e go do to hodidọ godo tọn heyin Yẹwhehodọtọ tọn mẹ dọmọ: “Gbọ mí ni sè opodo ohó lẹpo pete tọn: Dibusi Jiwheyẹwhe bosọ yìn osẹ́n etọn lẹ: na ehe wẹ azọ́n gbẹtọ lẹpo tọn pete. Na Jiwheyẹwhe na hẹn azọ́n lẹ dopodopo wá whẹdida kọ̀n, po onú whiwhla lẹ dopodopo po, eyin e yin dagbe kavi e yin yinylan.” (Yẹwhehodọtọ 12:13, 14) Mí dona dibu nado wà nudepope he sọgan hẹn homẹgble Jiwheyẹwhe. Kakatimọ, mí dona jlo nado setonuna ẹn po obu gbégbò sisosiso tọn po.
13 Po jide po, mí dona jlo nado pagigona Ahọlu madopodo tọn lọ na azọ́n jiawu nudida tọn etọn lẹ! Psalm 104:24 dọmọ: “Na azọ́n towe sù do le, Oklunọ E! Nuyọnẹn mẹ wẹ hiẹ basi yé omẹ pó te: Aigba gọ́ na nutindo towe.” Po ayajẹ po, mì gbọ mí ni tindo numọtolanmẹ wefọ he gbọngodo psalm ehe tọn gbọn didọna mídelẹ po mẹdevo lẹ po dali dọmọ: “Dona Oklunọ, hiẹ ayiha ṣie. Hallelujah.”
Ojẹgbakun Ṣinṣinyọn na Nudida Aigba Ji Tọn
14. To aliho tẹlẹ mẹ wẹ nudida gbẹtọvi Jiwheyẹwhe tọn do yiaga tlala hugan kanlin lẹ te?
14 Nudida Jehovah tọn lẹpo wẹ ma tindo mọdọ. Ṣigba nudida aigba ji tọn he jẹ na ayidonugo hugan wẹ yin míwlẹ—yèdọ gbẹtọvi lẹ. Adam podọ to enẹgodo Evi yin didá taidi nudida godo tọn to azán ṣidopotọ Jehovah tọn gbè—yèdọ nudida de he yiaga hugan whèvi lẹ, ohẹ lẹ, po kanlin lẹ po! To whenuena e yindọ suhugan onú ehelẹ tọn yin nuyọnẹntọ to jọwamọ liho, gbẹtọvi lẹ yin didona po huhlọn nulẹnpọn tọn po, ayihadawhẹnamẹnu de sọgan yọ́n vogbingbọn to nuhe sọgbe po nuhe ylan po ṣẹnṣẹn, nugopipe lọ nado basi tito na sọgodo, po ojlo he yin didá po omẹ lọ po nado basi sinsẹ̀n. Nawẹ ehe lẹpo jọ gbọn? Kakati nado wá sọn gbekanlin ylankan de mẹ, gbẹtọ yin didá to boṣiọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Po gbesisọ po, gbẹtọ kẹdẹ wẹ sọgan do jẹhẹnu Mẹdatọ mítọn tọn lẹ hia, mẹhe do ede hia taidi “Oklunọ lọ, Oklunọ lọ, Jiwheyẹwhe he gọna akọndonanu podọ dagbewanyinọ, awuwhletọ nado sadi, podọ susunọ to lẹblanu po nugbo po mẹ.”—Eksọdusi 34:6.
15. Naegbọn mí nado gbọn whiwhẹ dali do pagigona Jehovah?
15 Mì dike mí ni pagigona Jiwheyẹwhe bo dọnudo e na awuwle jiawu agbasa mítọn lẹ tọn. Sisà ohùn mítọn lẹ tọn, he yin titengbe na gbẹninọ, nọ sà lẹdope agbasa mẹ to nukunwhiwhe dopodopo mẹ. Dile Deutelonomi 12:23 dọ do, “ohùn wẹ ogbẹ̀ lọ”—yèdọ ogbẹ̀ mítọn—yin nuhọakuẹ to nukun Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Ohú he lodo pànkùn lẹ, agbasakàn he nọ dlẹn bosọ nọ há lẹ, po tito he nọ na nudọnamẹ agbasa po he yin hinhẹn sọgbe gbọn apọ̀n he yiaga tlala hugan apọ̀n kanlin dali depope tọn podọ po nugopipe lọ lẹ po he kiklo zomọ nudọnamẹ sẹdo he klo sọ ohọ̀ yiaga sọ́ olọn de tọn ma sọgan whlẹnagbà hẹ. Be ehe ma hẹnwe nado tindo numọtolanmẹ whiwhẹ tọn ya? E dona wà mọ. (Howhinwhẹn lẹ 22:4) Podọ lẹnnupọn do ehe ji ga: Afuje mítọn lẹ, vẹgòkàn, odẹ́, adú, po onù po sọgan wazọ́n to pọmẹ nado wleawu hodidọ gbẹtọvi tọn to depope to ogbè fọtọ́n susu lẹ mẹ. Davidi jì ohàn he sọgbe hlan Jehovah, bo dọmọ: “Yẹn na dopẹ́ hlan we; na awujiji po nujawu po mẹ wẹ yè dá mi: Nujawu wẹ azọ́n towe lẹ: Enẹ wẹ ayiha ṣie yọnẹn hezeheze.” (Psalm 139:14) Mì gbọ mí ni kọnawudopọ hẹ Davidi gbọn pẹdido dali do to gigopana Jehovah, yèdọ Basitọ jiawu po Jiwheyẹwhe mítọn po!
16. Ohàn tẹwẹ hànsìnnọ he diyin de pà nado pagigona Jehovah, podọ oylọ-basinamẹ zodolanmẹnamẹ tọn tẹwẹ mí na hodo?
16 Hogbe hànjiji sinsẹ̀n tọn lẹ heyin owhe kanweko 18tọ tọn gbọn Joseph Haydn dali dọ to gigopana Jehovah mẹ dọmọ: “Mì dopẹ́ na ẹn, mì omẹ po, na azọ́n Etọn he jiawu hugan lẹ wutu! Mì jì ohàn gbégbigbò Etọn tọn, mì jì ohàn gigo Etọn tọn, mì dona bo hẹn Oyín Etọn klo! Pipa Jehovah tọn tin to ote kakadoi, Niṣẹ, Niṣẹ!” Dehe sọ yọnwhanpẹ hugan wẹ yin hogbe gbọdo pludopludo lọ to Psalm lọ lẹ mẹ, taidi oylọ he yọnbasi whla ẹnẹ to Psalm 107tọ mẹ dọmọ: “Ṣó gbẹtọ do nọ pa Oklunọ na dagbewanyi etọn, podọ na azọ́n jawu jawu etọn lẹ hlan ovi gbẹtọ lẹ tọn lẹ.” Be hiẹ nọ kọnawudopọ to mẹpipa mọnkọtọn mẹ ya? A dona wà mọ, na asisa nuhe yọnwhanpẹ lẹpo tọn wá sọn Jehovah de, yèdọ Ahọlu madopodo tọn lọ.
Azọ́n Daho Hugan lẹ Gbẹ́ Pò
17. Nawẹ ‘ohàn Mose tọn po Lẹngbọvu lọ tọn po’ pagigona Jehovah gbọn?
17 To owhe fọtọ́n donu ṣidopo he ko juwayi lẹ whenu, Ahọlu madopodo tọn lọ tlẹ sọ ze afọdide azọ́n daho hugan tọn lẹ. To owe he gbọngodo Biblu tọn mẹ, to Osọhia 15:3, 4 mẹ, mí hia dogbọn mẹhe tin to olọn mẹ lẹ he gbawhàn kẹntọ aovi tọn lẹ dali dọmọ: “Yé sọ to ohàn Mose devi Jiwheyẹwhe tọn tọn ji, po ohàn Lẹngbọvu lọ tọn po, dọmọ, Kiklo po nujawu po wẹ azọ́n towe, Oklunọ E Jiwheyẹwhe Ganhunupo; dodo po nugbo po wẹ ali towe, hiẹ Ahọlu mẹwiwe lẹ tọn. Mẹnu wẹ ma na dibusi we, Oklunọ E, bo ma na pagigona oyín towe? na hiẹ dopokẹdẹ wẹ wiwe; na akọta lẹpo wẹ na wá bo litai to nukọn towe; na yè ko do whẹdida towe lẹ hia.” Naegbọn ehe do yin yiylọ dọ ‘ohàn Mose po Lẹngbọvu lọ po tọn’? Mì gbọ mí ni pọ́n.
18. Azọ́n huhlọnnọ tẹwẹ yin hinhẹn wá oflin mẹ to Eksọdusi weta 15 mẹ?
18 To owhe 3 500 lẹ die wayi, to whenuena awhànfuntọ huhlọnnọ Falo tọn lẹ vasudo to Ohù Vẹẹ mẹ, Islaelivi lẹ gbọn pẹdido dali do pagigona Jehovah to hànjiji mẹ. Mí hia to Eksọdusi 15:1, 18 mẹ dọmọ: “Whenẹnu wẹ Mose po ovi Islaeli tọn lẹ po ji ohàn he hlan Oklunọ, bo dọhó, dọmọ, Yẹn na jihàn hlan Oklunọ, na e ko yí gigo do gbawhàn: Osọ́ po hihẹtọ etọn po wẹ e takiti na do ohù mẹ. Oklunọ na to ahọludu kakadoidoi.” Gbedide dodonọ Ahọlu madopodo tọn lọ lẹ sọawuhia to whẹdida po viva kẹntọ etọn he hẹn nupojipetọ-yinyin etọn flu lẹ po mẹ.
19, 20. (a) Naegbọn Jehovah do ze akọta Islaeli tọn dai? (b) Nawẹ Lẹngbọvu lọ po mẹdevo lẹ po na gblọndo avùnnukundiọsọmẹ Satani tọn gbọn?
19 Naegbọn ehe do lẹzun dandannu? Jipa Edẹni tọn mẹ wẹ Odàn ayiha wintinwintinnọ lọ hẹn mẹjitọ tintan mítọn lẹ nado waylando te. Ehe dekọtọn do ylando mapenọ-yinyin tọn mẹ he dlẹnkan jẹ gbẹtọvi lẹpo de. Nalete, Ahọlu madopodo tọn lọ ze afọdide lẹ to afọdopolọji to gbesisọmẹ hẹ lẹndai dowhenu etọn, ehe na dekọtọn do kẹntọ etọn lẹpo yinyan sọn agblò aigba ji tọn mẹ po ninọmẹ paladisi tọn lẹ hinhẹn gọwa otẹn etọn mẹ po. Ahọlu madopodo tọn lọ ze akọta Islaeli tọn dai bo wleawuna Osẹ́n etọn nado nọtena lehe e na hẹn ehe diun do.—Galatianu lẹ 3:24.
20 Nalete, to godomẹ, Islaeli lọsu tlọ biọ nugbomadọ mẹ, podọ ninọmẹ awubla tọn ehe wá tadona pete kọn to whenuena nukọntọ etọn lẹ ze Visunnu dopo akàn Jiwheyẹwhe tọn jó na Lomunu lẹ nado yin yasana po kanyinylan po bo yin hùhù. (Owalọ lẹ 10:39; Filippinu lẹ 2:8) Ṣigba, tenọgligo hinhẹn Jesu tọn kakajẹ okú, taidi “Lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn” he yè do sanvọ́ na gblọndo avùnnukundiọsọmẹ he yin bibasi gbọn Kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn hoho lọ, yèdọ Satani dali, to aliho vonọtaun tọn de mẹ—dọ gbẹtọ depope to aigba ji ma sọgan hẹn nugbonọ-yinyin go hlan Jiwheyẹwhe to whlepọn sinsinyẹn glọ gba. (Johanu 1:29, 36; Job 1:9-12; 27:5) Dile e tlẹ yindọ yé dugu mape tọn sọn Adam de, livi susu gbẹtọvi budisi-Jiwheyẹwhe tọ́ devo lẹ tọn ko hodo afọdòmẹ Jesu tọn gbọn tenọgligo hinhẹn to mẹgbeyinyan Satani tọn lẹ nukọn dali.—1 Pita 1:18, 19; 2:19, 21.
21. To pọmẹ po Owalọ lẹ 17:29-31 po, etẹwẹ na yin hodọdeji bọdego?
21 Todin azán lọ ko wá na Jehovah nado dona omẹ nugbonọ enẹlẹ podọ nado dawhẹna kẹntọ nugbo po dodo po tọn lẹ. (Owalọ lẹ 17:29-31) Nawẹ ehe na jọ gbọn? Hosọ mítọn he bọdego na dọ ẹ.
Apotin Dogbapọn Tọn
◻ Naegbọn Jehovah do yin yiylọ po jlọjẹ po dọ “Ahọlu madopodo” tọn?
◻ Nawẹ nuyọnẹn Jehovah tọn yin didohia to nudida etọn lẹ mẹ gbọn?
◻ To aliho tẹlẹ mẹ wẹ gbẹtọvi lẹ yin nudida azọ́nyinyọnẹn tọn de te?
◻ Azọ́nwiwa tẹlẹ wẹ biọ ‘ohàn Mose po Lẹngbọvu lọ tọn’ po?
[Apotin to weda 21]
Nuyọnẹn Mayọnjlẹ Jehovah Tọn
Nuyọnẹn Ahọlu madopodo tọn lọ yin didohia to aliho susu mẹ to nuhe e basi lẹ mẹ to aigba ji. Doayi hogbe Aguli tọn lẹ go he dọmọ: “Ohó Jiwheyẹwhe tọn lẹpo wẹ wiwe: Ewọ wẹ sagba hlan yé he sọ otù yetọn do e go lẹ.” (Howhinwhẹn lẹ 30:5) Enẹgodo Aguli dlẹnalọdo nudida gbẹ̀te susu Jiwheyẹwhe tọn lẹ, daho po pẹvi po. Di apajlẹ, to wefọ 24 jẹ 28 mẹ, e basi zẹẹmẹ “onú ẹnẹ . . . [he] whè gbahu to aihọn mẹ, ganṣo yé yọnnuin [to jọwamọ liho]” tọn. Ehelẹ wẹ zánwhlan, gbéjàkà, owẹ̀n, po họmẹsi lẹ po.
“Yọnnuin to jọwamọ liho”—mọwẹ, kanlin lẹ yin didá to aliho enẹ mẹ. Yé ma nọ lẹnnupọn taidi gbẹtọvi lẹ gba ṣigba nọ ganjẹ nuyọnẹn he yin didá po yé po go. Be ehe ko paṣawe pọ́n gbede ya? Lehe yé yin nudida he yin titobasina do sọ! Di dohia, zánwhlan lẹ yin titobasina do ada voovo lẹ mẹ, ehe bẹ́ ahọsi, kọ́dotọ, po asu lẹ po hẹn. To wunmẹ delẹ mẹ, zánwhlan kọ́dotọ lẹ tlẹ sọ nọ ṣán owán lẹ wá atọ̀ he yé basi mẹ. To finẹ yé nọ na núdùdù owán lọ lẹ bọ pònọ lẹ nọ yàn kẹntọ depope he na gbà adọ́ yetọn lẹ dolá. Ayinamẹ lọ yin nina to Howhinwhẹn lẹ 6:6 mẹ dọmọ: “Yì zánwhlan de, hiẹ adidọnọ, dayi owalọ etọn go, na hiẹ ni sọ yọnnuin.” Be apajlẹ mọnkọtọn lẹ ma dona whàn mí gbẹtọvi lẹ nado “to susudeji to azọ́n Oklunọ tọn mẹ” ya?—1 Kọlintinu lẹ 15:58.
Gbẹtọ lẹ ko basi agahun dahodaho lẹ. Ṣigba lehe ohẹ lẹ nọ diọada po awuyiya po, gọna dogbàhẹ, ehe zínpinpẹn etọn yin gramme 30 vude lẹ do sọ! Agahun daho zomọ ẹnẹnọ he nọ hẹn gbẹtọ 400 he nọ yin yiylọdọ Boeing 747 dona hẹn amì lítlì 180 000, bo dona yin kùnkùn gbọn agahunkuntọ azọ́nyọnẹntọ lẹ dali, bo na yí tito gigẹdẹ lẹnunnuyọnẹn alidohiamẹ hùmẹ tọn zán nado dasa ohù Pacifique tọn. Ṣogan, dogbàhẹ tiuntiun de nọ ganjẹ kiki amì ojúnọ gramme dopo go nado sọgan hẹn ẹn penugo nado zlọn sọn Amérique du Nord, dasa Gulf Mexique tọn, podọ biọ Amérique du Sud. E ma biọ agbanpinpẹn amì tọn, azọ́nplọnmẹ lẹnunnuyọnẹn alidohiamẹ hùmẹ tọn, kalti gigẹdẹ lẹ kavi zomọ nudọnamẹ sẹdo tọn lẹ depope gba! Be nugopipe ehe wá domọ poun gbọn aliho nulẹ tin to yededenu tọn dali wẹ ya? Gbede pọ́n! Ohẹ tiuntiun ehe yọnnuin to jọwamọ liho, bo ko yin awuwlena gbọn Didatọ etọn, yèdọ Jehovah Jiwheyẹwhe dali.
[Yẹdide to weda 19]
Nudida voovo “Ahọlu madopodo” tọn lọ lẹ nọ do gigo etọn hia
[Yẹdide to weda 24]
Dile Mose po Islaeli lẹpo po basi hùnwhẹ awhàngbigba Jehovah tọn to Ohù Vẹẹ tó do, aglinjijẹ daho na tin to Amagẹdọni godo