Ogbẹ̀ Towe—Etẹwẹ Yin Lẹndai Etọn?
“Yẹn to nuyọnẹn yí do to ayiha plọn . . . kaka yẹn nado mọ onú he yọ́n na ovi gbẹtọ tọn, . . . to gbẹzan yetọn lẹpo mẹ.”—YẸWHEHODỌTỌ 2:3.
1, 2. Naegbọn e ma do ylan nado tindo ojlo lẹnpọn dagbe tọn de to mẹdetiti mẹ?
HIẸ tindo ojlo to dewe mẹ, kavi e mayin mọwẹ ya? Enẹ sọgbe. Nalete mí nọ dùnú to azán dopodopo gbè, mí nọ damlọn to whenuena nuṣikọna mí, podọ mí nọ jlo nado tin po họntọn lẹ po gọna mẹyiwanna lẹ. To whedelẹnu mí nọ daihun, linsin, kavi wà onú devo lẹ he mí nọ duvivi etọn, bo nọ do ojlo jlẹkaji tọn de hia to mídelẹ mẹ.
2 Ojlo mẹdetiti tọn mọnkọtọn tin to pọmẹ hẹ nuhe Jiwheyẹwhe whàn Sọlọmọni nado wlan dọmọ: “Onú de ma yọ́n na gbẹtọ hú ni dù, bosọ nù, podọ e ni hẹn ayiha etọn duvivi onú dagbe tọn to magbọjẹ etọn mẹ.” Sinai do numimọ ji, Sọlọmọni yidogọ dọmọ: “Ehe wẹ yẹn mọ ga dọ, Jiwheyẹwhe dè wẹ e sọn. Na mẹnu wẹ sọgan dùnú, mẹnu ga wẹ sọgan yọ́n vivi hú mi?”—Yẹwhehodọtọ 2:24, 25.
3. Kanbiọ he vẹawu nado mọnukunnujẹemẹ tẹlẹ wẹ mẹsusu mọ taidi nuhe mayọn didẹ̀?
3 Ṣogan hiẹ yọnẹn dọ ogbẹ̀ hugan dùdù, nùnù, amlọndidọ, po onú dagbe delẹ wiwà po. Mí nọ tindo awufiẹsa agbasa tọn lẹ, flumẹjijẹ lẹ, po nuhiha lẹ po. Podọ mí nọ taidi mẹhe alọnu etọn ko ján gbau nado lẹnnupọn do zẹẹmẹ ogbẹ̀ mítọn tọn ji. Be e mayin nuhe nọ jọ do hiẹ go niyẹn ya? Vermont Royster, wekantọ linlinwe The Wall Street Journal dai tọn, to didoayi jideji oyọnẹn po azọ́nyinyọnẹn gbẹtọvi tọn lẹ po go godo, wlan dọmọ: “Onú madonukun de die. To whenuena mí lẹnnupọn dogbọn gbẹtọvi, po tuklajijẹ etọn lẹ po dali, po otẹn etọn to wẹkẹ ehe mẹ po, mí ma yọ́n onú susu dogọ hugan whenuena ogbẹ̀ bẹjẹeji gba. Mí gbẹ́ yin jijodo po kanbiọ mẹhe mí yin tọn po podọ nuhewutu mí do tin tofi gọna fie mí jei.”
4. Naegbọn dopodopo mítọn jlo nado penugo nado na gblọndo kanbiọ he gando mí go lẹ tọn?
4 Nawẹ hiẹ na na gblọndo kanbiọ lọ lẹ tọn gbọn: Mẹnu wẹ mí yin? Etẹwutu mí do tin tofi? Podọ fie wẹ mí jei? Juillet he wayi, Mẹdaho Royster kú. Be hiẹ lẹndọ ewọ to whenẹnu ko mọ gblọndo pekọhẹnwanamẹ tọn lẹ ya? Hugan mọ do whẹho lọ ji, be aliho de tin he mẹ hiẹ sọgan wà mọ te ya? Podọ nawẹ ehe sọgan gọalọna we nado duvivi ogbẹ̀ ayajẹ tọn de, he tindo zẹẹmẹ dogọ gbọn? Mì gbọ mí ni pọ́n.
Asisa Tintan Wuntuntun Tọn
5. Naegbọn e jẹ mí ni pọ́n hlan Jiwheyẹwhe dè to whenuena mí to wuntuntun din do kanbiọ lẹ ji dogbọn zẹẹmẹ ogbẹ̀ tọn dali?
5 Eyin mí tin to míde ṣokẹdẹ bo to lẹndai ogbẹ̀ mítọn tọn din, mí sọgan tindo kọdetọn dagbe vude kavi matindo depope gba, dile e ko yin nugbo na suhugan sunnu po yọnnu lẹ po do, etlẹ yin mẹhe plọnwe taun lẹ po numimọ lẹ po. Ṣigba mí mayin jijodo míde ṣokẹdẹ gba. Mẹdatọ mítọn ko wleawuna alọgọ. To whenuena hiẹ lẹnnupọn dogbọn dali etọn, Be ewọ mayin Asisa dodonu wuntuntun po nuyọnẹn tọn po, na tintin “sọn madopodo jẹ madopodo” podọ na tintindo oyọnẹn gigọ́ wẹkẹ lọ tọn po otàn po ya? (Psalm 90:1, 2) E dá gbẹtọvi lẹ bo ko doayi numimọ gbẹtọvi tọn lẹpo go, enẹwutu ewọ wẹ yin Omẹ lọ he mí dona pọndohlan na wuntuntun, e mayin hlan gbẹtọvi mapenọ lẹ dè, he oyọnẹn po pọndohlan yetọn lẹ po tindo dogbo gba.—Psalm 14:1-3; Lomunu lẹ 3:10 -12.
6. (a) Nawẹ Mẹdatọ lọ ko wleawuna wuntuntun he nuhudo tin na gbọn? (b) Nawẹ e gando Sọlọmọni go gbọn?
6 To whenuena mí ma sọgan donukun Mẹdatọ lọ nado dọho na edetiti do osọhia zẹẹmẹ ogbẹ̀ tọn ji, ewọ ko wleawuna asisa wuntuntun tọn de—yèdọ Ohó gbọdo etọn. (Psalm 32:8; 111:10) Na titengbe tọn owe Yẹwhehodọtọ tọn yin nuhọakuẹ to whẹho ehe mẹ. Jiwheyẹwhe gbọdo wekantọ etọn, sọmọ bọ “nuyọnẹn Sọlọmọni tọn sọ hugan nuyọnẹn ovi whèzẹtẹn tọn lẹpo tọn.” (1 Ahọlu lẹ 3:6 -12; 4:30-34) “Nuyọnẹn Sọlọmọni tọn” yinuwa do ahọsi dlapọn basitọ de ji sọmọ bọ e do dọ dọ odá ma ko yin didọ podọ mẹhe dotoai hlan nuyọnẹn etọn na tindo ayajẹ na nugbo tọn.a (1 Ahọlu lẹ 10:4-8) Mí lọsu sọgan duale wuntuntun po ayajẹ tọn po ga sọn nuyọnẹn sọn olọn mẹ wá he Mẹdatọ mítọn wleawuna gbọn Sọlọmọni dali.
7. (a) Tadona tẹ kọ̀n wẹ Sọlọmọni wá dogbọn suhugan nuwiwa lẹ to olọn glọ dali? (b) Etẹwẹ basi dohia nuhọakuẹ-yinyin nuyiwa sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe Sọlọmọni tọn lẹ?
7 Yẹwhehodọtọ do nuyọnẹn he Jiwheyẹwhe nọ namẹ hia, ehe yinuwa do ahún po apọn Sọlọmọni tọn po ji. Na tintindo whenu lọ, nutindo lẹ, po wuntuntun po nado wà mọ, Sọlọmọni gbadopọnna “Onú he yè [ko wà] to olọn glọ lẹpo tọn.” E mọ dọ suhugan etọn ‘yin ovọ́, podọ homẹgble gbigbọ tọn,’ ehe yin pọndohlan he mí dona tindo to ayiha mẹ to whenuena mí to nulẹnpọn dogbọn lẹndai mítọn gbẹ̀mẹ tọn lẹ dali. (Yẹwhehodọtọ 1:13, 14, 16) Sọlọmọni yin nujikudonọ, yinuwa sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe. Di apajlẹ, lẹnnupọn do hogbe etọn lẹ heyin mimọ to Yẹwhehodọtọ 1:15, 18 mẹ ji. Hiẹ yọnẹn dọ to owhe kanweko lẹ gblamẹ gbẹtọ lẹ ko tẹ́n gandudu wunmẹ voovo lẹ pọ́n, whedelẹnu po nugbonọ-yinyin po nado didẹ nuhahun lẹ podọ nado jla ninọmẹ gbẹtọ lẹ tọn do. Nalete, be depope yetọn ko jlọ onú he “gbán” titonu mapenọ ehe tọn lẹpo dote nugbonugbo ya? Podọ hiẹ sọgan ko mọ dọ lehe oyọnẹn mẹde tọn klo sọ, mọwẹ e na yọ́n enẹ vẹkuvẹku do dọ to gbẹzan he whègli de mẹ, e ma yọnbasi nado jla onú lẹ do to gigọ́mẹ gba. Oyọnẹn mọnkọtọn nọ hẹn flumẹjijẹ wá na mẹsusu, ṣigba e mayin na míwlẹ dandan gba.
8. Nuyiwa diọdo tọn tẹwẹ ko tin na ojlẹ dindẹn?
8 Onú agokun devo nado lẹnnupọn deji wẹ diọdo gbọzangbọzan he nọ gando mí go lẹ, taidi zizẹ po họyiyi owhè tọn po kavi tẹnsisẹ jẹhọn po osin po tọn. Yé tin to azán Mọse, Sọlọmọni, Napoléon, po tọgbo daho mítọn lẹ po tọn gbè. Podọ diọdo lọ gbẹ́ pò to ote zọnmii. Mọdopolọ, “whẹndo dopo yì, whẹndo devo sọ wá.” (Yẹwhehodọtọ 1:4-7) Sọn pọndohlan gbẹtọvi tọn mẹ, onú vude wẹ ko diọ. Gbẹtọ hohowhenu tọn lẹ po egbezangbe tọn lẹ po ko tindo nuwiwa, todido, yanwle, po nuwadotana dopolọ lẹ po. Etlẹ yin to gbẹtọvi lẹ ṣẹnṣẹn, mẹdopodopo delẹ basi oyín ayidego tọn de kavi yin nukundeji to whanpẹ mẹ kavi nugopipe, fitẹwẹ omẹ enẹ te todin? E koyì podọ vlavo yin jìwọn e go. Enẹ mayin nuhe ma sọgbe gba. Suhugan gbẹtọ lẹ tọn ma tlẹ sọgan yọ́n oyín tọgbo yetọn lẹ tọn kavi dọ fie yé yin jìjì te bo yin didi do gba. Hiẹ sọgan mọ nuhewutu Sọlọmọni po lẹnpọn dagbe po mọ ovọ́ to nuyiwa po vivẹnudido gbẹtọvi lẹ tọn po mẹ.—Yẹwhehodọtọ 1:9-11.
9. Nawẹ mí sọgan yin alọgọna gbọn alemọyi wuntuntun nuyiwa sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe tọn to ninọmẹ gbẹtọvi lẹ tọn mẹ dali gbọn?
9 Kakati nado hẹn mí jẹflumẹ, wuntuntun sọn olọn mẹ wá do ninọmẹ dodonu gbẹtọvi lẹ tọn mẹ ehe sọgan yin alemọyinu de, bo whàn mí nado dapana nuṣiwa he nọ tẹdo mẹ go bo yin nuhọakuẹ na yanwle lẹ kavi onú doafọna lẹ he na wayi to madẹnmẹ bo yin jìwọn e go. E dona gọalọna mí nado gbadopọnna nuhe mí to mimọ yí to gbẹ̀mẹ po nuhe mí to tintẹnpọn nado wadotana po. Nado basi dohia, kakati nado yin mẹdetiti mọ́ tọ, mí sọgan mọ ayajẹ yí to hinhẹn jlẹkajininọ núdùdù po onú nùnù po tọn go. (Yẹwhehodọtọ 2:24) Podọ, dile mí na mọ to nukọn mẹ do, Sọlọmọni jẹ tadona dagbe po pọndohlan dagbe de po kọ̀n. Do glido, tadona etọn wẹ yindọ mí dona yọ́n pinpẹn haṣinṣan mítọn tọn hẹ Mẹdatọ mítọn sisosiso, mẹhe sọgan gọalọna mí nado tindo ayajẹ mavọmavọ, yèdọ sọgodo lẹndai tọn de. Sọlọmọni zinnudeji dọmọ: “Gbọ mí ni sè opodo ohó lẹpo pete tọn: Dibusi Jiwheyẹwhe bosọ yìn osẹ́n etọn lẹ: na ehe wẹ azọ́n gbẹtọ lẹpo tọn.”—Yẹwhehodọtọ 12:13.
Lẹndai to Pọndohlan Diọdo Ogbẹ̀ Tọn lẹ Mẹ
10. To aliho tẹmẹ wẹ Sọlọmọni yí kanlin lẹ jlẹdo gbẹtọvi lẹ go te?
10 Nuyọnẹn sọn olọn mẹ wá heyin didohia to Yẹwhehodọtọ mẹ sọgan gọalọna mí dogọ to dogbapọnna lẹndai mítọn to ogbẹ̀ mẹ. Nawẹ eyin mọ gbọn? To enẹ mẹ Sọlọmọni to aliho lẹnpọn dagbe tọn mẹ zinnudo nugbo devo lẹ ji he mí ma nọ saba lẹnnupọn dogbọn dali etọn. Dehe bẹ dopolọ-yinyin to gbẹtọvi lẹ po kanlin lẹ po ṣẹnṣẹn hẹn. Jesu jlẹ hodotọ etọn lẹ do lẹngbọ go, ṣogan na paa tọn homẹ gbẹtọ lẹ tọn ma nọ hùn nado yin yiyijlẹdo kanlin lẹ go gba. (Johanu 10:11-16) Etomọṣo Sọlọmọni de nugbo he mayọn gbẹdai de jẹ gbangba dọmọ: “Na Jiwheyẹwhe ni sọgan do yé hia [ovi gbẹtọ tọn lẹ], podọ na yé ni mọ dọ kanlin wẹ yé lọsu na yede. Na onú he to ovi gbẹtọ tọn wà to kanlin wà; yèdọ onú dopolọ wẹ to yé wà: le tintan to kúkú; mọwẹ awetọ to kúkú; . . . mọ gbẹtọ ma tindo kiklo hú kanlin: na ovọ́ wẹ yé omẹ pó. . . . Okọ́ mẹ wẹ yé omẹ pó sọn, yé omẹ pó sọ diọ lẹzun okọ́.”—Yẹwhehodọtọ 3:18-20.
11. (a) Nawẹ yẹhiadonu didiọ ogbẹ̀ kanlin de tọn sọgan yin zẹẹmẹ basina gbọn? (b) Numọtolanmẹ tẹwẹ hiẹ tindo dogbọn dodinnanu mọnkọtọn de dali?
11 Lẹnnupọn do kanlin de he hiẹ nọ duvivi nado pọ́n ji, e sọgan yin agidipanun kavi azui de. (Deutelonomi 14:7; Psalm 104:18; Howhinwhẹn lẹ 30:26) Kavi hiẹ sọgan lẹnnupọndo odọ̀ de ji; hugan wunmẹ 300 wẹ tin lẹdo aihọn pe. Etẹwẹ yin diọdo gbẹzan etọn tọn? To jìjì etọn godo, onọ̀ etọn nọ pọ́n e go na osẹ delẹ. To madẹnmẹ e ko tindo ofun bo sọgan tọ́nsọn adọ́ mẹ. Hiẹ sọgan mọ ẹn bọ e na to dindanpe nado to pinplọn nado din núdùdù. Ṣigba whlasusu e nọ taidi nado to aihunda poun, bo nọ to vivi ovu-whenu etọn tọn dù. To whinwhẹ́n na owhe dopo kavi onú taidi mọ de godo, e nọ din asi kavi asu mọ. Enẹgodo e dona basi adọ́ kavi odò de bo na penukundo ovi lẹ go. Eyin e mọ atin-sinsẹ́n, dékún, po jinukun lẹ po, whẹndo odọ̀ tọn sọgan whẹ́n po awuyiya po bo tindo whenu nado hẹn owhé yetọn gblo. Ṣigba to owhe vude lẹ mẹ poun, kanlin lọ nọ lẹzun yọnhonọ bo nọ yin hunhundonuvo hlan owù-nujijọ ajiji po awutu po. To nudi owhe ao dido whenu e nọ kú. Vogbingbọn kleun he tin to wunmẹ voovo odọ̀ tọn lẹ ṣẹnṣẹn, wẹ yin diọdo gbẹninọ yetọn tọn.
12. (a) To lẹnpọn dagbe liho, naegbọn didiọ ogbẹ̀ gbẹtọvi susu lẹ tọn taidi enẹ heyin madozẹnzẹn kanlin tọn? (b) Etẹ ji wẹ mí sọgan lẹnnupọndo to whedevonu he mí mọ kanlin he mí tindo to ayiha mẹ?
12 Suhugan gbẹtọ lẹ tọn ma na jẹagọdo diọdo kanlin de tọn gba, podọ yé ma donukun odọ̀ de sọmọ nado tindo gbẹzan he tindo lẹndai de gba. Ṣigba, ogbẹ̀ gbẹtọvi susu tọn ma nọ gbọnvo susu hugan enẹ gba, kavi e wà mọ wẹ ya? Yé nọ yin jìjì bo nọ yin nukunpedego taidi viyẹyẹ lẹ. Yé nọ dùnú, whẹ́n, bo nọ daihun taidi ovivu lẹ. Whẹpo e na dẹn yé ko yin mẹho lẹ, din asi kavi asu, bo nọ din nọtẹn nado nọ̀ podọ aliho nado wleawuna núdùdù. Eyin yé tindo kọdetọn dagbe, yé sọgan whẹ́n po awuyiya po bo hẹn owhé yetọn gblo (adọ́) to ehe mẹ yè na penukundo ovi lẹ go te. Ṣigba owhe ao ao lẹ nọ juwayi po awuyiya po, bọ yé nọ poyọnho. Eyin e mayin jẹnukọn, yé sọgan kú owhe 70 kavi 80 lẹ godo heyin gigọ́ po ‘nuhahun po awugblenamẹnu lẹ po.’ (Psalm 90:9, 10, 12) Hiẹ sọgan lẹnnupọn dogbọn nugbo nujọnu tọn ehelẹ dali whedevonu he hiẹ mọ odọ̀ de (kavi kanlin devo he hiẹ tindo to ayiha mẹ).
13. Kọdetọn tẹwẹ yin nugbo na kanlin lẹ po gbẹtọvi lẹ po?
13 Hiẹ sọgan mọ nuhewutu Sọlọmọni yí ogbẹ̀ gbẹtọ lẹ tọn jlẹdo kanlin lẹ tọn go. E wlan dọmọ: “Onú dopodopo wẹ ojlẹ de tin na, . . . whenu mẹji tọn de, po whenu kúkú tọn po.” Nujijọ godo tọn enẹ, yèdọ okú, yin onú dopolọ na gbẹtọ po kanlin po, “le tintan to kúkú; mọwẹ awetọ to kúkú.” E yidogọ dọmọ: “Okọ́ mẹ wẹ yé omẹ pó sọn, yé omẹ pó sọ diọ lẹzun okọ́.”—Yẹwhehodọtọ 3:1, 2, 19, 20.
14. Nawẹ gbẹtọvi delẹ tẹnpọn nado diọ diọdo paa ogbẹ̀ tọn gbọn, ṣigba jẹ nugandomẹgo tẹ́ kọ̀n?
14 Mí ma dona mọ nuyiwa sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe ehe nado yin nuhe sọgan hẹnmẹ gbọjọ de gba. Na nugbo tọn, mẹdelẹ nọ tẹnpọn nado diọ ninọmẹ lọ, taidi gbọn azọ́nwiwa dogọ nado hẹn ninọmẹ nutindo agbasa tọn yetọn pọnte zẹ̀ nuhe mẹjitọ yetọn lẹ tindo go dali. Yé sọgan doafọna owhe wepinplọn tọn susu lẹ nado wleawuna dandannu gbẹ̀mẹ tọn he yiaga de, to whenuena yé nọ to tintẹnpọn nado hẹn nukunnumọjẹnumẹ gbẹ̀mẹ tọn yetọn lẹ gblo. Kavi yé sọgan ze ayidonugo do nuwiwa kavi núdùdù hùnsìn-dagbe tọn lẹ ji nado duale agbasalilo he pọnte po gbẹzan he dẹn pẹẹde tọn po. Podọ vivẹnudido ehelẹ sọgan hẹn alemọyinu delẹ wá. Ṣigba mẹnu wẹ sọgan deji dọ vivẹnudido mọnkọtọn lẹ na tindo kọdetọn dagbe? Eyin yé tlẹ tindo, nawẹ e na dẹnsọ?
15. Nuyiwa nujikudo suhugan ogbẹ̀ gbẹtọ lẹ tọn tẹwẹ sọgbe?
15 Sọlọmọni kanse dọmọ: “Doayi e go, onú susu wẹ tin bo nọ hẹn ovọ́ jideji, alè tẹwẹ gbẹtọ tindo? Na mẹnu wẹ yọ́n onú he yọ́n na gbẹtọ to aihọn he mẹ, sọha azán ovọ́ etọn tọn he e to zinzán di oyẹ̀? Na mẹnu wẹ sọgan dọ na gbẹtọ gbọn onú he na tin to godo etọn tọn dali?” (Yẹwhehodọtọ 6:11, 12) To whenuena e yindọ okú nọ hẹn vivẹnudido gbẹtọ tọn wá vivọnu po awuyiya po, be alemọyinu nujọnu tọn susu tin to tuklajijẹ mẹ nado duale agbasanu lẹ tọn dogọ kavi to afọdidona owhe gaa wehọmẹ tọn lẹ di adà titengbe lọ nado tindo nutindo lẹ dogọ wẹ ya? Podọ to whenuena eyindọ ogbẹ̀ whègli sọmọ, bo nọ juwayi taidi oyẹ̀, mẹsusu mọnukunnujẹemẹ dọ ojlẹ depope ma pò nado vọ́ anadena vivẹnudido lẹ hlan yanwle gbẹtọvi tọn devo kọ̀n to whenuena yé doayi awugbopo lẹ go; mọjanwẹ gbẹtọ depope ma sọgan yọ́n nuhe na jọ do ovi etọn lẹ go “to godo etọn” gba.
Ojlẹ Nado Basi Oyín Dagbe
16. (a) Etẹwẹ mí sọgan wà he kanlin lẹ ma sọgan wà? (b) Nugbo devo tẹwẹ dona gando lẹnpọn mítọn go?
16 Ma taidi kanlin lẹ, mí gbẹtọvi lẹ tindo nugopipe nado lẹnnupọn dọ, ‘Etẹwẹ yin zẹẹmẹ gbẹninọ ṣie tọn? Be diọdo he ko yin tito etọn basi poun, po ojlẹ de po nado yin jìjì podọ ojlẹ de nado kú wẹ e yin ya?’ To whẹho enẹ mẹ, flin nugbo lọ to hogbe Sọlọmọni tọn lẹ mẹ dogbọn gbẹtọ po gbekanlin po dali: “Yé omẹ pó sọ diọ lẹzùn okọ́.” Be enẹ zẹẹmẹdo dọ okú nọ hẹn gbẹninọ mẹde tọn wá opodo mlẹnmlẹn wẹ ya? Eyọn, Biblu dohia dọ gbẹtọvi lẹ ma tindo alindọn jọmaku de he nọ nọgbẹ matin agbasa de gba. Gbẹtọvi lẹ yin alindọn lẹ, podọ alindọn he waylando nọ kú. (Ezekiẹli 18:4, 20) Sọlọmọni hẹngblodeji dọmọ: “Na mẹhe to ogbẹ̀ yọnẹn dọ emi na kú; ṣigba oṣiọ lẹ ma yọ́n núde, mọ yé ma sọ tindo alè de ba; na oflin yetọn ko zùn winwọn. Onú depope alọ towe mọ yín wiwà, yí huhlọn towe lẹpo do wà ẹ; na azọ́n ma tin, linlẹn ma tin, zinzán ma tin, kavi nuyọnẹn to kutomẹ fie hiẹ jei.”—Yẹwhehodọtọ 9:5, 10.
17. Etẹwẹ Yẹwhehodọtọ 7:1, 2 dona hẹn mí nado hẹn do ayiha mẹ?
17 To pọndohlan mẹ na nugbo he mayọn dapana enẹ, lẹnnupọndo hodidọ ehe ji: ‘Oyín dagbe yọ́n hú nusisá he dewán akuẹgegenu tọn; okúzán hú gbeegbe yè ji omẹ. E pọnte na yì ṣiọhumẹ hú na yì hùnwhẹgbé: na ehe wẹ opodo gbẹtọ lẹpo tọn; mẹgbẹ̀ dona yí ì do ayiha etọn mẹ.’ (Yẹwhehodọtọ 7:1, 2) Mí dona yigbe dọ okú ko yin ‘opodo gbẹtọvi lẹpo tọn.’ Gbẹtọvi depope ma ko penugo nado nù amasin gbẹ̀gaa tọn, dù núdùdù he nọ na hùnsìn dagbe mẹ, hodo tito núdùdù gbesisọmẹ tọn depope, kavi doalọ to nuwiwa he na dekọtọn do ogbẹ̀ mavọmavọ mẹ gba. Podọ na paa tọn ‘oflin yetọn ko yin winwọn’ to madẹnmẹ to okú yetọn godo. Enẹwutu naegbọn oyín “dagbe yọ́n hú nusisá akuẹgegenu tọn; okúzán hú gbeegbe yè ji omẹ”?
18. Naegbọn mí sọgan deji dọ Sọlọmọni tindo yise to fọnsọnku mẹ?
18 Dile eyin ayidego do, Sọlọmọni yinuwa sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe. E tindo oyọnẹn dogbọn tọgbo etọn lẹ Ablaham, Isaki, po Jakobu po dali, mẹhe na nugbo tọn ko wleawuna oyín dagbe de hẹ Mẹdatọ mítọn. Na jijẹakọ hẹ Ablaham ganji, Jehovah Jiwheyẹwhe dopagbe nado dona ẹn po okún etọn po. (Gẹnẹsisi 18:18, 19; 22:17) Mọwẹ, Ablaham tindo yinkọ dagbe de po Jiwheyẹwhe po, bo lẹzùn họntọn etọn. (2 Otannugbo lẹ 20:7; Isaia 41:8; Jakobu 2:23) Ablaham yọnẹn dọ ogbẹ̀ etọn po ogbẹ̀ visunnu etọn tọn po mayin apadewhe diọdo madoalọte jiji po okú po tọn gba. Po jidide po lẹndai daho tin hugan nado nọgbẹ̀ na owhe delẹ poun bo kú. Yé tindo nukundido dejidego lọ nado nọgbẹ̀ whladopo dogọ, e mayin na yé tindo alindọn jọmaku tọn de wutu gba, ṣigba na yé na yin fọnsọnku wutu. Ablaham tindo nujikudo dọ “Jiwheyẹwhe tlẹ sọgan fọ́n ẹn [Isaki] dote sọn oṣiọ mẹ.”—Heblu lẹ 11:17-19.
19. Wuntuntun tẹwẹ mí sọgan duale etọn sọn Job dè na zẹẹmẹ Yẹwhehodọtọ 7:1 tọn?
19 Enẹ yin họ̀nhungan de hlan nukunnumọjẹnumẹ lehe “oyín dagbe yọ́n hú nusisá he dewán akuẹgegenu tọn; okúzan hú gbeegbe yè ji omẹ.” Dile e to Job pọndohlan, Sọlọmọni tindo nujikudo dọ Omẹ he dá ogbẹ̀ gbẹtọvi lẹ tọn sọgan hẹn ẹn gọwa. E sọgan hẹn gbẹtọvi he ko kú lẹ gọwa ogbẹ̀. (Job 14:7-14) Job dodonọ dọmọ: “Hiẹ [Jehovah NW] na ylọ yẹn na sọ siọ we: Hiẹ do ko tindo ojlo de hlan azọ́n alọ towe lẹ tọn.” (Job 14:15) Lẹnnupọndo enẹ ji! Na devi nugbonọ etọn he ko kú lẹ, Mẹdatọ mítọn tindo “ojlo de.” (“Hiẹ na jlo nado mọ azọ́n alọ towe tọn lẹ whladopo dogọ”—The Jerusalem Bible.) Gbọn yizan avọ́sinsan ofligọ Jesu Klisti tọn dali, Mẹdatọ lọ sọgan fọ́n gbẹtọvi lẹ sọn kú. (Johanu 3:16; Owalọ lẹ 24:15) E họnwun dọ, gbẹtọvi lẹ sọgan gbọnvo na kanlin tata he nọ kú lẹ.
20. (a) Whetẹnu e yin dọ okúzan pọnte hú gbeegbe yè ji omẹ? (b) Nawẹ fọnsọnku Lazalọsi tọn ko gando mẹsusu go gbọn?
20 Ehe zẹẹmẹdo dọ okúzan sọgan pọnte hugan gbeegbe yè ji omẹ te, eyin mẹde to ojlẹ enẹ mẹ ko wleawuna oyín dagbe de hẹ Jehovah, mẹhe sọgan fọ́n nugbonọ he kú lẹ. Sọlọmọni Daho lọ, Jesu Klisti, do enẹ hia. Di dohia, e hẹn dawe nugbonọ lọ Lazalọsi gọwa ogbẹ̀. (Luku 11:31; Johanu 11:1-44) Dile hiẹ sọgan yọnẹn do, susu mẹhe yin kunnudetọ na gigọwa ogbẹ̀ Lazalọsi tọn lẹ yin gingandego tlala, bo tindo yise to Visunnu Jiwheyẹwhe Tọn mẹ. (Johanu 11:45) Be hiẹ lẹndọ yé tindo numọtolanmẹ lẹndai ogbẹ̀ matindo tọn, matindo lẹnpọn mẹhe yé yin po fihe yé jei tọn depope po wẹ ya? To vogbingbọn mẹ, yé sọgan mọ dọ yé ma dona yin kanlin tata lẹ he nọ yin jìjì, nọgbẹ na ojlẹ de, podọ to enẹgodo nọ kú gba. Lẹndai yetọn to ogbẹ̀ mẹ yin tlọlọ bo to pọmẹ pẹkipẹki hẹ yinyọ́n Otọ́ Jesu tọn po ojlo Etọn wiwà po. Etẹwẹ dogbọn hiẹ dali? Be hodọdopọ ehe gọalọna we nado mọ, kavi nado mọ hezeheze dogọ, lehe ogbẹ̀ towe sọgan podọ dona tindo lẹndai nujọnu tọn gbọn ya?
21. Adà zẹẹmẹ mimọ to ogbẹ̀ mítọn mẹ tẹwẹ mí jlo nado gbadopọnna todin?
21 Etomọṣo, tintindo nujọnu po lẹndai he tindo zẹẹmẹ po to gbẹninọ mẹ zẹẹmẹdo hugan nulẹnpọn dogbọn okú po gbẹninọ po whladopo dogọ to enẹgodo dali. E bẹ nuhe mí to wiwà po ogbẹ̀ mítọn po to dodonu egbesọegbesọ tọn ji hẹn. Sọlọmọni sọ hẹn enẹ họnwun to Yẹwhehodọtọ mẹ, dile mí na mọ to hosọ he bọdego lọ mẹ do.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a “Whenuho Ahọsi Ṣeba tọn zinnudo nuyọnẹn Sọlọmọni tọn ji, podọ otàn lọ ko nọ saba yin yiylọ dọ otangblo de (1 Ahọ. 10:1-13). Ṣigba lẹdo hodidọ lọ tọn dohia dọ dlapọn etọn hlan Sọlọmọni na nugbo tọn tin to pọmẹ hẹ ajọwiwa etọn podọ eyin enẹ wẹ nuhe nukunnumọjẹnumẹ weyọnẹntọ lẹ tọn yin; ayihaawe ma dona tin gando whenuho-yinyin etọn go gba.”—The International Standard Bible Encyclopedia (1988), bladopọ IV, weda 567.
Be Hiẹ Flin Ya?
◻ To aliho tẹlẹ mẹ wẹ kanlin lẹ po gbẹtọvi lẹ po yin dopolọ te?
◻ Naegbọn okú do zinnudeji dọ suhugan vivẹnudido gbẹtọvi tọn po nuwiwa po yin ovọ́?
◻ Nawẹ okúzan sọgan pọnte hugan gbeegbe yè ji omẹ gbọn?
◻ Tintindo lẹndai he tindo zẹẹmẹ to ogbẹ̀ mẹ mítọn sinai do haṣinṣan tẹ́ ji?
[Yẹdide to weda 10]
Nawẹ ogbẹ̀ towe gbọnvo po nujọnu-yinyin po sọn enẹ heyin kanlin lẹ tọn mẹ gbọn?