Hinhẹn Azọngban Nukunpipedo Whẹndo Go Tọn

“MÌ OTỌ́ emi, mì hẹn homẹgblena ovi mìtọn lẹ blo, ṣigba mì nọ plọn yé to hihò po hokọnamẹ Oklunọ tọn po mẹ.” (Efesunu lẹ 6:4) Po hogbe gbọdo enẹlẹ po, apọsteli Paulu ze azọngban nukunpipedo whẹndo go tọn do otẹn he e jẹ na mẹ hezeheze—yèdọ do abọ́ otọ́ lọ tọn lẹ ji.

To suhugan whẹndo lẹ tọn mẹ otọ́ lọ ma tin ede ṣokẹdẹ to nukunpipedo ovi lẹ go mẹ gba. Asi etọn, yèdọ onọ̀ ovi etọn lẹ tọn, po homẹhunhun po nọ má agbàn lọ hẹn hẹ asu etọn. Gbọnmọ dali, Ahọlu Sọlọmọni lá dọmọ: “Ovi ṣie, sè mẹplọngbe otọ́ towe tọn, a gbẹ́ osẹ́n onọ̀ towe tọn dai blo.”—Howhinwhẹn lẹ 1:8.

Nukunpemẹgo Agbasanu po Gbigbọnu Tọn Po

Mẹjitọ he yiwanna ovi yetọn lẹ ma nọ gbọn ojlo dali gbẹkọ yé go gba. Na nugbo tọn, na Klistiani lẹ nado wàmọ yin nudopolọ po yise yetọn gbigbẹdai po, dile mí wá tadona lọ kọ̀n sọn hogbe Paulu tọn lẹ hlan Timoti mẹ do dọmọ: “Ṣigba eyin mẹde ma wleawudai na etọn titi lẹ, humọ na owhédo etọn lọsu lẹ, e mọ́n yise lọ, e sọ ylan hú mayisenọ.” (1 Timoti 5:8) Klistiani lẹ yọnẹn dọ ovi go pinpọn whẹn to ‘hihò po hokọnamẹ Jehovah tọn po mẹ’ biọ onú susu hugan awuwiwledaina yé to agbasanu liho poun.

Lẹnnupọndo tudohomẹnamẹ Mose tọn hlan akọta Islaeli tọn ji to whenuena yé dosla do danfafa Moabi tọn ji, tlolo whẹpo yé do biọ Aigba Pagbe tọn ji. To finẹ ewọ zinnudo osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ hlan yé ji bosọ na tuli yé dọmọ: “Mì na ze ohó ṣie helẹ do ayiha mìtọn mẹ podọ do alindọn mìtọn mẹ.” (Deutelonomi 11:18) Jẹnukọn ewọ ko flin yé dọ yé dona yiwanna Jehovah po ahun, alindọn, po huhlọn yetọn lẹpo po, bo yidogọ dọmọ: “Ohó ehelẹ, he yẹn degbena we to egbehe, na tin to ayiha towe ji.” (Deutelonomi 6:5, 6) Onú titengbe wẹ e yin na mẹjitọ Islaelivi lẹ nado dike na ohó Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ ni biọ ahun yetọn lẹ mẹ. Po ahun lẹ heyin gigọ́ po pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn gbigbọnu lẹ tọn po, mẹjitọ Islaelivi lẹ sọgan setonuna hodidọ Mose tọn he bọdego po kọdetọn dagbe po dọmọ: “Hiẹ nasọ yí sọwhiwhe do plọn [hogbe Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ] ovi towe lẹ, bosọ dọho yetọn whenuena hiẹ sinai to owhé towe gbè, podọ whenuena hiẹ to zọnlinzin to aliho ji, podọ to whenuena hiẹ mlọnai, podọ to whenuena hiẹ fọ́n tite.”—Deutelonomi 6:7; 11:19; yijlẹdo Matiu 12:34, 35 go.

Doayi e go dọ otọ́ lẹ na yí “sọwhiwhe do plọn” ohó enẹlẹ ovi yetọn lẹ “bosọ dọho yetọn.” Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary basi zẹẹmẹ “yí sọwhiwhe do plọn” tọn taidi “nado plọn bosọ zín do ahun mẹ gbọn dọvọdọ kavi tudohomẹnamẹ gbọzangbọzan tọn lẹ dali.” To whenuena mẹjitọ lẹ dọho gando Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn go egbesọegbesọ—yèdọ to afọnnu, whèmẹ, po whèjai po—ehe nọ plọn nususu ovi yetọn lẹ. Dile jọja lẹ doayi owanyi he mẹjitọ yetọn lẹ tindo na Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ go, yé nọ yin nuyiwadeji nado wleawuna pọninọ pẹkipẹki de hẹ Jehovah. (Deutelonomi 6:24, 25) Po awuvivi po, Mose na taun tọn na tuli otọ́ lẹ nado plọn ovi yetọn lẹ ‘to whenuena yé sinai to owhé yetọn gbè.’ Nuplọnmẹ mọnkọtọn yin apadewhe nukunpipedo whẹndo go tọn. Ṣigba etẹwẹ dogbọn egbehe dali?

“Whenuena Hiẹ Sinai to Owhé Towe Gbè”

“E ma bọawu gba,” wẹ Janet, Klistiani onọ̀ ovi ẹnẹ tọn de dọ.a “Hiẹ tindo nuhudo linsinsinyẹn tọn,” wẹ Paul, asu etọn yigbe. Taidi Kunnudetọ mẹjitọ susu devo lẹ, Paul po Janet po dovivẹnu nado plọn Biblu hẹ ovi yetọn lẹ e whè gbau whladopo to osẹ dopo mẹ. “Mí nọ tẹnpọn nado tindo hodọdopọ do Biblu ji whẹndo mítọn tọn to whèjai Lundi lẹpo to ojlẹ he ko yin dide de mẹ,” wẹ Paul basi zẹẹmẹ dọ, bo yigbe dọmọ: “Ṣigba e ma nọ wazọ́n to whepoponu gba.” Taidi mẹho dide de to agun etọn mẹ, ewọ nọ yin yiylọ to whedelẹnu nado yì penukundo whẹho niyaniya tọn lẹ go. Ovi mẹhomẹ etọn awe lẹ to sinsẹ̀nzọnwà taidi lizọnyizọnwatọ whenu-gigọ́ tọn lẹ. Yé mọdọ whèjai lẹ yin ojlẹ he nọ tindo kọdetọn dagbe hugan lẹ to gbẹtọ lẹ dè jijẹ to lizọnyizọn lọ mẹ. Gbọnmọ dali, taidi whẹndo de, yé ko vọ́ ganmẹ lẹ diọ na oplọn whẹndo tọn yetọn. “To whedelẹnu mí nọ basi oplọn mítọn to núdùdù whèjai tọn mítọn godo tlolo,” wẹ Paul dọ.

Yèdọ eyin mẹjitọ lẹ tlẹ diọ ojlẹ oplọn whẹndo tọn yetọn po nuyọnẹn po, yé dona tẹnpọn nado hẹn gbesisọ-yinyin etọn go. “Eyin ojlẹ oplọn mítọn tọn dona yin didiọ janwẹ,” wẹ viyọnnu lọ Clare doayi e go, “Papa nọ saba tẹ́ ojlẹ yọyọ lọ do ohọ̀n zomọ nuhẹnfa tọn go, na mímẹpo nido yọ́n whenuena e na wá aimẹ.”

Pipli na plọnmẹ Biblu gbesisọ whẹndo tọn sọ nọ wleawuna dotẹnmẹ hundote dagbe de na hagbẹ flinflin whẹndo lọ tọn lẹ nado má nuduahunmẹnamẹ po nuhahun yetọn lẹ po hẹ mẹjitọ yetọn lẹ. Oplọn mọnkọtọn nọ hẹn kọdetọn dagbe wá to whenuena e mayin hẹngogo tọn hugan bọ ovi flinflin lẹ nọ hia gblọndo kanbiọ heyin kinkanse lẹ tọn sọn owe Biblu tọn he yé to yiyizan mẹ poun. “Oplọn whẹndo tọn mítọn yin pipli de na hodọdopọ,” wẹ Martin mẹhe tindo visunnu awe dọ. “To whenuena hiẹ plidopọ whladopo to osẹ dopo mẹ nado dọhodo hosọ Owe-wiwe tọn de ji, hiẹ na doayi lehe whẹndo towe to bibasi do to gbigbọmẹ go,” wẹ ewọ basi zẹẹmẹ dọ. “Onú wunmẹ lẹpo nọ tọ́n jẹgbonu to hodọdopọ lọ mẹ. Hiẹ na yọ́n nuhe to jijọ to wehọmẹ, podọ po awuvivi po, hiẹ na doayi wunmẹ walọyizan he ovi towe lẹ to awuwlena go.” Asi etọn, Sandra, yigbe bo nọ tindo numọtolanmẹ dọ ewọ lọsu nọ mọ nususu yí sọn oplọn whẹndo tọn mẹ ga. “Dile asu ṣie to anadena oplọn lọ,” wẹ ewọ dọ, “yẹn plọn nususu gbọn todidoai na aliho he mẹ visunnu ṣie lẹ nọ na gblọndo kanbiọ etọn lẹ tọn do dali.” Enẹgodo Sandra nọ diọada na zẹẹmẹ etọn lẹ nado gọalọna visunnu etọn lẹ. Ewọ nọ duvivi oplọn lọ tọn taun na ewọ nọ tindo mahẹ zohunhunnọ to e mẹ wutu. Mọwẹ, ojlẹ oplọn whẹndo tọn lẹ nọ na wuntuntun mẹjitọ lẹ do linlẹn ovi yetọn lẹ tọn ji.—Howhinwhẹn lẹ 16:23; 20:5.

Yin Adadiọtọ bo Sinyẹnlin

To whenuena ojlẹ wá na oplọn whẹndo tọn mìtọn, mì sọgan doayi e go dọ ovi dopo sọgan tin to aṣeji bosọ tindo ojlo, to whenuena devo lẹ nọ biọ yẹyiwlenamẹ taun nado dotoai bo mọaleyi. Klistiani onọ̀ dopo basi zẹẹmẹ dọmọ: “Lehe gbẹzan whẹndo tọn tin te niyẹn! Taidi mẹjitọ de hiẹ yọ́n nuhe a dona wà. Enẹwutu eyin hiẹ tẹdego, Jehovah na gọalọ bosọ hẹn kọdetọn lẹ wá.”

Tedidi ayidonugo jọja de tọn sọgan gbọnvo taun sọgbe hẹ owhe etọn. Mẹjitọ wuntuntunnọ de nọ yí ehe do lẹnpọn mẹ. Asu po asi po de tindo ovi atọ́n, he owhe yetọn tin to 6 po 20 lẹ po gblamẹ. Otọ́ lọ, Michael, dọmọ: “Na dotẹnmẹ mẹhe yin pẹvi hugan lọ nado na gblọndo na kanbiọ lẹ jẹnukọn. Enẹgodo dike na ovi he ko whẹ́n lẹ ni yí zẹẹmẹ lẹ dogọ bo hẹn nuagokun he yé ko wleawuna lẹ wá e mẹ.” Nuyiwa po wuntuntun po to aliho ehe mẹ hẹ ovi lẹ nọ na dotẹnmẹ mẹjitọ lẹ nado plọn nuhọakuẹ mẹdevo lẹ hihopọn tọn. “Dopo to visunnu mítọn lẹ mẹ sọgan mọnukunnujẹemẹ,” wẹ Martin doayi e go, “ṣigba visunnu awetọ nọ tindo nuhudo alọgọ dogọ tọn nado mọnukunnujẹ nuagokun lọ mẹ. Yẹn mọdọ adà oplọn tọn lọ nọ lẹzun nọtẹn azọ́nplọnmẹ tọn de na dohia homẹfa Klistiani tọn po sinsẹ́n gbigbọ tọn devo lẹ po.”—Galatianu lẹ 5:22, 23; Filippinu lẹ 2:4.

Wleawu nado diọalọ sọgbe hẹ nugopipe voovo po obá whinwhẹ́n ovi towe lẹ tọn po. Simon po Mark po, heyin jọja aflanmẹ lẹ todin, mọdọ to whenuena yé tin to ovú, yé nọ duvivi pinplọn owe lọ Le plus grand homme de tous les temps tọn hẹ mẹjitọ yetọn lẹ taun. “Otọ́ mítọn nọ hẹn mí nado basi wadohia adà voovo lẹ tọn taidi aihundida de nkọtọn,” wẹ yé flin. Otọ́ yetọn flin zọnlinzinzin to alọ po kligonu etọn lẹ po ji nado basi wadohia oló kọmẹnu dagbe Samalianu lọ tọn hẹ visunnu etọn lẹ. (Luku 10:30-35) “E yin nuyiwa he sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe po awuvivi tọn po.”

Ovi susu nọ jẹagọdo nuyiwa aṣa oplọn whẹndo de tọn. Be ehe dona doalọtena mẹjitọ lẹ sọn oplọn lọ bibasi mẹ to ojlẹ he tito etọn yin bibasi do lọ mẹ wẹ ya? Na jide tọn, lala. “Ayiha yọpọvu tọn mẹ wẹ nululu mlin do,” wẹ Howhinwhẹn lẹ 22:15 yigbe etọn. Onọ̀ godoponọ de lẹndọ emi to awugbopo taidi anadena oplọn whẹndo tọn tọ́ whenuena, to nujijọ susu whenu, e nọ taidi dọ ayihafẹsẹnamẹnu lẹ nọ glọnalina oplọn lọ. Ṣigba ewọ sinyẹnlin. Todin ovi etọn lẹ tindo sisi daho na ẹn bo ko wá yọ́n pinpẹn owanyi po ahunmẹdunamẹ he ewọ dohia gbọn linsinsinyẹn yido deanana oplọn whẹndo tọn gbesisọ tọn de po dali.

Alọgigọna “Tọṣiọvi” Sunnu po Yọnnu lẹ Po

Mẹho Klistiani lẹ dona “yìn lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn.” (1 Pita 5:2, 3) Dlapọn gbọzangbọzan tọn yì whẹndo he tin to agun yetọn mẹ lẹ dè nọ na yé dotẹnmẹ hundote nado na pipà mẹjitọ he to azọngban Klistiani tọn yetọn hẹn ganji lẹ. Abọ́ mẹnu tọn lẹ ji wẹ azọngban na pinplọn ovi mẹjitọ godoponọ lẹ tọn sinai do? Ma wọnji gbede blo dọ azọngban na pinplọn ovi lẹ sinai do mẹjitọ lọ ji.

Zinzin Klistiani tọn na gọalọna mẹho lẹ nado dapana gbejijo na ninọmẹ he sọgan fọ́n eyin yé na didá azọngban mẹjitọ he ma tin to finẹ de tọn. Nalete mẹmẹsunnu awe sọgan penugo nado basi dlapọn na mẹmẹyọnnu Klistiani heyin mẹjitọ godoponọ de, yé na tin to aṣeji to whepoponu na nuhe yé basi tito etọn to aliho alọgigọna whẹndo lọ tọn mẹ to aliho oplọn whẹndo tọn mẹ. To whedelẹnu, oylọ basina ovi lọ lẹ (podọ, na nugbo tọn, mẹjitọ godoponọ lọ) nado kọnawudopọ hẹ oplọn whẹndo mẹho lọ lọsu tọn sọgan sọawuhia nado jlọmẹdote bosọ yọn-na-yizan. Ṣigba, ma wọnji gbede blo dọ Jehovah wẹ Otọ́ daho olọn mẹ tọn mítọn. Po jide po ewọ tin to finẹ nado deanana bo gọalọna onọ̀ lọ to whenuena ewọ deanana oplọn de hẹ ovi etọn lẹ, yèdọ eyin ewọ tlẹ wàmọ ede ṣokẹdẹ.

Etẹwẹ dogbọn ninọmẹ lọ dali to ehe mẹ jọja de yin ahunmẹduna gbọn gbigbọnu lẹ dali, ṣigba mẹjitọ etọn lẹ do ahunmẹdunamẹ vude kavi ma do depope hia na azọngban gbigbọmẹ tọn yetọn lẹ? Devizọnwatọ nugbonọ Jehovah tọn lẹ ma nọ jẹflumẹ gbede. “Matinalọgọtọ [tọṣiọvi] yí ede doalọmẹ na [Jehovah Jiwheyẹwhe],” wẹ psalmkantọ jihàn dọ. “Hiẹ wẹ alọgọtọ tọṣiọvi tọn.” (Psalm 10:14) To alọ devo mẹ, mẹho owanyinọ lẹ to agun mẹ na wà nuhe go yé pé lẹpo nado na tuli mẹjitọ lẹ dile yé to nukunpedo ovi yetọn lẹ go. Yé sọgan na ayinamẹ hodọdopọ whẹndo tọn de podọ to enẹgodo tin to finẹ nado na ayinamẹ he yọn-na-yizan lẹ do lehe yè sọgan plọnnu dopọ do ji. Na nugbo tọn, yé ma na hò azọngban mẹjitọ lẹ tọn yí gba, yèdọ abọ́ mẹhe tọn ji e tin te lẹ sọgbe hẹ Owe-wiwe.

Ovi he mẹjitọ yetọn lẹ matin to yise mẹ lẹ tindo nuhudo godonọnamẹ susu tọn. Yíyí yé dogọ to oplọn whẹndo tọn towe mẹ sọgan yin alemọyinu eyin enẹ yin alọkẹyi gbọn mẹjitọ yetọn lẹ dali. Robert, mẹhe ko whẹ́n mẹho todin po whẹndo etọn titi po, yì opli Klistiani tọn lẹ hẹ mẹjitọ etọn lẹ to whenuena ewọ yin owhe atọ̀n mẹvi poun. Ewọ nọ tindo oflin awuvivinamẹ opli enẹlẹ tọn etlẹ yin to whenuena mẹjitọ lẹ doalọtena gbẹdido hẹ agun Klistiani tọn. To whenuena ewọ yin owhe ao mẹvi, e dukosọ hẹ jọja sunnu Kunnudetọ de he nọ plan ẹn yì opli lẹ. Mẹjitọ jọja sunnu Kunnudetọ lọ tọn lẹ yí Robert do nukunpedomẹgo yetọn glọ po awuvivi po taidi tọṣiọvi gbigbọmẹ tọn de bo plọnnu hẹ ẹ to godo mẹ. Opẹ́ hlan nukunpedomẹgo owanyinọ ehe, e basi nukọnyiyi awuyiya tọn podọ todin to vivi sinsẹ̀nzọnwiwa taidi mẹho de to agun lọ mẹ tọn dù.

Etlẹ yin to whenuena mẹjitọ lẹ jẹagọdo nukọnyiyi ovi yetọn lẹ tọn, ovi lọ lẹ matin yede ṣokẹdẹ gba. Jehovah gbọṣi Otọ́ nugbonọ olọn mẹ tọn yinyin mẹ. “Otọ́ tọṣiọvi tọn . . . wẹ Jiwheyẹwhe to fininọ etọn wiwe mẹ,” wẹ Psalm 68:5 dọ. Tọṣiọvi sunnu po yọnnu po gbigbọmẹ tọn lẹ yọnẹn dọ yé sọgan lẹhlan ewọ to odẹ̀ mẹ, podọ ewọ na na pekọ yé. (Psalm 55:22; 146:9) Titobasinanu taidi onọ̀ nkọtọn Jehovah tọn po vivẹnudido vẹkuvẹku po nọ hẹn azọngban etọn di nado wleawuna núdùdù awuvivinamẹ gbigbọmẹ tọn lẹ he nọ yin ninamẹ dogbọn owe etọn lẹ dali podọ to opli Klistiani tọn lẹ tẹnmẹ to hugan agun 85 000 lẹdo aihọn pé mẹ. Gbọnmọ dali, po alọgọ gbigbọmẹ tọn po sọn Otọ́ mítọn, Jehovah, po titobasinanu taidi onọ̀ nkọtọn etọn po dè, yèdọ “tọṣiọvi lẹ” na duvivi plọnmẹ Biblu tọn jẹ obá de mẹ.

Mẹjitọ Klistiani he nọ deanana oplọn Biblu whẹndo tọn gbesisọ tọn hẹ ovi yetọn lẹ jẹna pipà. Mẹjitọ godoponọ he nọ sinyẹnlin to azọnpinplọn jọja yetọn to aliho Jehovah tọn ji lẹ jẹna ayidonugo vonọtaun po pipà po na vivẹnudido yetọn lẹ. (Howhinwhẹn lẹ 22:6) Mẹlẹpo he do ahunmẹdunamẹ hia hlan tọṣiọvi gbigbọmẹ tọn lẹ yọnẹn dọ ehe nọ hẹn homẹ Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn, yèdọ Jehovah tọn hùn. Nukunpipedo nuhudo gbigbọmẹ tọn whẹndo mẹtọn tọn go yin azọngban pinpẹn de. Ṣigba ‘ma gbọjọ blo, na hiẹ na gbẹ̀n to ojlẹ sisọ mẹ eyin hiẹ ma wàdidọ.’—Galatianu lẹ 6:9.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Yẹdide to weda 23]

Oplọn whẹndo tọn de nọ wleawuna dotẹnmẹ hundote dagbe na jọja lẹ nado má ahunmẹdunamẹnu yetọn lẹ hẹ mẹjitọ yetọn lẹ

[Asisa Yẹdide Tọn to weda 20]

Harper tọn