Yin Wangbẹna Na Yise Yetọn Wutu
“Yè na gbẹwanna mì gbọn gbẹtọ lẹpo dè na oyín ṣie tọn wutu.”—MATIU 10:22.
1, 2. Be hiẹ sọgan dọ numimọ taun gbẹzan tọn delẹ heyin akọndona gbọn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ dali na yíyí nuyise sinsẹ̀n yetọn tọn lẹ do yizan mẹ wutu ya?
NUKUNPEDO nusatẹn-go-tọ́ nugbonọ de sọn lopo Klete tọn ji yin wiwle whla susu bosọ yin hinhẹnwa whẹdatẹn Glẹki tọn lẹ nukọn gbọzangbọzan. To pọmẹ, e yí hugan owhe ṣidopo zan to ganpamẹ, bo yin kinklan sọn asi po ovi etọn atọ́n lẹ po dè. To Japon wehọmẹvi owhe-17-mẹvi de yin yinyan sọn wehọmẹ, dile etlẹ yindọ ewọ tindo walọ dagbe bo nọ yin nukọntọ to klasi he tindo wehọmẹvi 42 tọn etọn mẹ. To France omẹ sọha delẹ wẹ yin yinyan sọn agbasazọ́n yetọn mẹ po awuyiya po, dile etlẹ yindọ yé tindo kandai dagbe azọ́n sinsinyẹn wiwà po ahundopo tọn po. Etẹwẹ yin kanṣiṣa dopolọ to numimọ taun gbẹzan tọn ehelẹ mẹ?
2 Omẹ dopodopo he e bẹhẹn lẹpo yin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. Etẹwẹ yin “sẹ́nhẹngba” yetọn? Na taun tọn, yíyí nuyise sinsẹ̀n tọn yetọn lẹ do yizan mẹ wẹ. To tonusise na nuplọnmẹ Jesu Klisti tọn lẹ mẹ, nukunpedo nusatẹn-go-tọ́ lọ ko to yise etọn má hẹ mẹdevo lẹ. (Matiu 28:19, 20) Ewọ yin whẹgbledo taun to osẹ́n hoho Glẹki tọn de mẹ he hẹn sinsẹ̀n didiọnamẹ yin sẹ́nhẹngba ylankan de. Wehọmẹvi lọ yin yinyan na ayihadawhẹnamẹnu heyin pinplọn gbọn Biblu dali etọn ma sọgan dike ewọ ni tindo mahẹ to aihundida lanmẹyiya ohi yiyizan mananọmawà tọn (yinyọ́n yizan ohi Japonnu lẹ tọn) lẹ mẹ gba. (Isaia 2:4) Podọ mẹhe yin yinyan sọn agbasazọ́n yetọn mẹ to France lẹ yin didọna dọ whẹwhinwhẹ́n dopo gee lọ na yinyan yé wẹ yindọ yé do yedelẹ hia taidi Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ.
3. Naegbọn yajiji sinsinyẹn lẹ to alọ gbẹtọ devo lẹ tọn mẹ yin nujijọ he ma nọ saba wá aimẹ de na suhugan Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn?
3 Numimọ awusinyẹnnamẹ tọn mọnkọtọn lẹ yin yẹhiadonu nuhe Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ to akọndona to agọe to otò delẹ mẹ. Ṣigba, na suhugan Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ, yajiji sinsinyẹn to alọ gbẹtọ devo lẹ tọn mẹ yin nujijọ he ma nọ saba wá aimẹ de. Omẹ Jehovah tọn lẹ yin yinyọnẹn lẹdo aihọn pé na walọyizan dagbe yetọn—yèdọ oyín dagbe de he ma na whẹwhinwhẹ́n he sọgbe depope mẹdepope nado jlo nado gbleawuna yé. (1 Pita 2:11, 12) Yé ma nọ kọngbedopọ na nubibla kavi tindo mahẹ to walọyizan awugblenamẹ tọn mẹ gba. (1 Pita 4:15) To vogbingbọn mẹ, yé nọ tẹnpọn nado nọgbẹ sọgbe hẹ ayinamẹ Biblu tọn nado tin to taliai mẹ tintan hlan Jiwheyẹwhe, enẹgodo hlan togán lẹ. Yé nọ sú takuẹ heyin bibiọ gbọn osẹ́n dali lẹ bo nọ dovivẹnu nado “nọ̀ jijọho mẹ hẹ omẹ popo.” (Lomunu lẹ 12:18; 13:6, 7; 1 Pita 2:13-17) To azọ́n wepinplọnmẹ Biblu tọn yetọn mẹ, yé nọ na tuli sisi nina osẹ́n, nuhọakuẹ whẹndo tọn, po walọ dagbe po. Gandudu susu lẹ ko na pipà yé na yinyin tovi he nọ setonuna osẹ́n lẹ. (Lomunu lẹ 13:3) Ṣogan, dile hukan bẹjẹeji tọn dohia do, yé ko yin yanwle nukundiọsọmẹ tọn to ojlẹ delẹ mẹ—to aigba delẹ ji, etlẹ yin alọhẹndotenamẹ togán lẹ tọn. Be enẹ dona paṣa mí wẹ ya?
Nuhe Devi-Yinyin ‘Bẹhẹn’
4. Sọgbe hẹ Jesu, etẹwẹ mẹde dona donukun to lilẹzun dopo to devi etọn lẹ mẹ?
4 Jesu Klisti ma jo ayihaawe depope do gando nuhe devi etọn yinyin na bẹhẹn go gba. “Afanumẹ ma klohu oklunọ etọn,” wẹ e dọ na hodotọ etọn lẹ. “Eyin yé dohomẹkẹn mi, yé nasọ dohomẹkẹn mìwlẹ ga.” Jesu yin wangbẹna ‘matin whẹwhinwhẹ́n.’ (Johanu 15:18-20, 25; Psalm 69:4; Luku 23:22) Devi etọn lẹ sọgan donukun onú dopolọ—yèdọ nukundiọsọmẹ matin dodonu he sọgan yin whẹsuna. To hugan nujijọ dopo mẹ, e na avase yé dọmọ: “Yé na gbẹwanna mì.”—Matiu 10:22; 24:9.
5, 6. (a) Na whẹwhinwhẹ́n tẹ wutu wẹ Jesu dotuhomẹna hodotọ sọgodo tọn etọn lẹ nado ‘lẹn nuhe e bẹhẹn pọ́n’? (b) To whelọnu lo, naegbọn mí ma dona yin pipaṣa to whenuena mí pehẹ nukundiọsọmẹ?
5 Taidi kọdetọn de, Jesu dotuhomẹna hodotọ sọgodo tọn etọn lẹ nado ‘lẹn nuhe devi-yinyin bẹhẹn pọ́n.’ (Luku 14:28) Etẹwutu? E mayin nado basi dide vlavo eyin yé dona lẹzun hodotọ etọn lẹ kavi lala wẹ gba, ṣigba nado sọgan magbè nado hẹn nuhe e bẹhẹn di. Mí dona wleawu nado doakọnna whlepọn kavi awusinyẹnnamẹnu depope he wá to pọmẹ hẹ lẹblanulọkẹyi lọ. (Luku 14:27) Mẹdepope ma hẹn mí po huhlọn po nado sẹ̀n Jehovah taidi hodotọ Klisti tọn de gba. Nudide sọn ojlo mẹ wá wẹ; humọ nudide de he sinai do oyọnẹn ji wẹ. Mí yọnẹn jẹnukọn dọ to yidogọ mẹ na dona lẹ he mí na mọ sọn haṣinṣan klandowiwe tọn de mẹ bibiọ hẹ Jiwheyẹwhe mẹ, mí nasọ yin ‘asisa wangbẹna tọn.’ Enẹwutu mí ma nọ yin pipaṣa to whenuena mí dukosọ hẹ nukundiọsọmẹ gba. Mí ko ‘lẹn nuhe e bẹhẹn pọ́n,’ podọ mí ko wleawufó to gigọ́mẹ nado hẹn ẹn.—1 Pita 4:12-14.
6 Naegbọn mẹdelẹ, gọna aṣẹpatọ gandudu tọn delẹ, nọ jlo nado diọnukunsọ Klistiani nugbo lẹ? Na gblọndo lọ, e na yin alọgọnamẹnu nado gbadopọnna pipli sinsẹ̀n tọn awe to owhe kanweko tintan W.M. Yé omẹ awe lẹ yin wangbẹna—ṣigba na whẹwhinwhẹ́n he gbọnvo tlala lẹ wutu.
Jẹna Wangbẹna bo Yin Wangbẹna
7, 8. Nuplọnmẹ tẹlẹ wẹ do wangbẹna Kosi lẹ hia, podọ walọyizan tẹwẹ wleawu to Juvi lẹ ṣẹnṣẹn taidi kọdetọn de?
7 To owhe kanweko tintan W.M., Islaeli tin to aṣẹpipa Lomu tọn glọ, podọ sinsẹ̀n Ju lẹ tọn, yèdọ titonu sinsẹ̀n Ju lẹ tọn, to popolẹpo mẹ tin to kọgbidinamẹ nukọntọ mọnkọtọn lẹ tọn glọ taidi wekantọ lẹ po Falesi lẹ po. (Matiu 23:2-4) Nukọntọ zohunhun agọ̀ nọ ehelẹ yí gbedide Osẹ́n Mose tọn lẹ gando kadaninọ sọn akọta lẹ go bo slokọna yé nado sọgan wleawuna nukunpẹvi yíyí do pọ́n mẹhe mayin Juvi lẹ. To nuyiwa lọ mẹ, yé wleawuna sinsẹ̀n de he bẹ wangbẹna Kosi lẹ hẹn podọ, to godo mẹ, fọ́n wangbẹnamẹ sọn Kosi lẹ dè dote.
8 E ma vẹawu na nukọntọ Ju lẹ tọn nado do wangbẹna hia Kosi lẹ gba, dile e yindọ Juvi lẹ to whenẹnu nọ pọ́n Kosi lẹ hlan taidi nudida ylankan lẹ. Nukọntọ sinsẹ̀n tọn lẹ plọnmẹ dọ yọnnu Ju tọn de ma dona tin ede ṣokẹdẹ hẹ Kosi lẹ gba, na yé “nọ yin pinpọnhlan taidi mawenọ lẹ.” Juvi sunnu de ma dona “nọpọ ede ṣokẹdẹ hẹ yé gba na yé nọ yin pinpọnhlan taidi ohùnsọndaitọ lẹ.” Oyìnnọsin heyin finfinyọn gbọn Kosi de dali ma sọgan yin yiyizan gba adavo Juvi de ko tin to finẹ bo mọ lehe e yin finfinyọn gbọn. Dogbọn nuyiwadomẹji nukọntọ yetọn lẹ tọn dali, Juvi lẹ wleawuna kadaninọ de po mẹdeklandovo hẹngogo tọn de po.—Yijlẹdo Johanu 4:9 go.
9. Etẹwẹ yin nuyiwadomẹji nuplọnmẹ nukọntọ Ju lẹ tọn gando mẹhe mayin Juvi lẹ go?
9 Nuplọnmẹ mọnkọtọn lẹ gando mẹhe mayin Juvi lẹ go yí onú vude wà nado jlọ haṣinṣan dagbe dote to Juvi lẹ po Kosi lẹ po ṣẹnṣẹn. Kosi lẹ wá jẹ Juvi lẹ pọnhlan ji taidi mẹhe gbẹwanna gbẹtọvi lẹpo nkọtọn. Whenuho-kàntọ Lomu tọn lọ Tacitus (heyin jiji to nudi owhe 56 W.M.) dọ dogbọn Juvi lẹ dali dọ “yé nọ pọ́n pipotọ gbẹtọvi lẹ tọn hlan po wangbẹnamẹ kẹntọ tọn lẹpo po.” Tacitus sọ sọalọakọ́n dọ Kosi he yin didiọzun Juvi lẹ yin pinplọn nado gbẹ́ otò yetọn dai bosọ nọ yí nukun pẹvi do pọ́n whẹndo po họntọn yetọn lẹ po. To paa mẹ, Lomunu lẹ kẹalọyi Juvi lẹ, mẹhe sọha yetọn sù taun nado yin ogbé etọn yàn. Ṣigba atẹṣiṣi Ju lẹ tọn to owhe 66 W.M. fọ́n ahọsuyíyí fifiẹ Lomunu lẹ tọn dote, he planmẹ jẹ vasudo Jelusalẹm tọn kọ̀n to owhe 70 W.M.
10, 11. (a) Nuyiwahẹ jonọ lẹ tẹwẹ Osẹ́n Mose tọn biọ? (b) Nuplọnmẹ tẹwẹ mí plọn sọn nuhe jọ do sinsẹ̀n Ju lẹ tọn go mẹ?
10 Nawẹ pọndohlan jonọ lẹ tọn enẹ sọgan yin yiyijlẹdo wunmẹ sinsẹ̀n-bibasi tọn heyin titodohukanji to Osẹ́n Mose tọn mẹ go gbọn? Nugbo wẹ dọ Osẹ́n lọ nọgodona kadaninọ sọn akọta lẹ dè, ṣigba ehe yinmọ nado basi hihọ́na Islaelivi lẹ, na titengbe tọn sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke yetọn. (Jọṣua 23:6-8) Yin etlẹ yinmọ, Osẹ́n lọ biọ dọ jonọ lẹ ni yin nuyiwahẹ to whẹdida dodo po mẹnukuntamahopọn po mẹ podọ yé ni nọ yin yíyí po johẹmẹ po—dile e na dẹnsọ bọ yé ma yí tasinsinyẹn do vẹtoli na osẹ́n Islaeli tọn lẹ. (Levitiku 24:22) Gbọn didapana gbigbọ lẹnpọn dagbe tọn heyin kunnudena hezeheze to Osẹ́n lọ mẹ gando jonọ lẹ go dali, nukọntọ sinsẹ̀n Ju lẹ tọn heyin azán Jesu gbè tọn lẹ wleawuna wunmẹ sinsẹ̀n-bibasi tọn de he bẹ wangbẹna jonọ lẹ hẹn bosọ yin wangbẹna gbọn jonọ lẹ dali. To tadona mẹ, akọta Ju owhe kanweko tintan W.M. tọn hẹn nukundagbe Jehovah tọn bu.—Matiu 23:38.
11 Be nuplọnmẹ de tin to ehe mẹ na míwlẹ ya? Mọwẹ, e tin. Walọyizan dodonọ-yinyin mẹdetiti tọn didohia, po walọyizan nsọle-yinyin tọn po he nọ yí nukunpẹvi do pọ́n mẹhe ma má nuyise sinsẹ̀n mítọn tọn lẹ ma gbọn gbesisọ dali nọtena sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke heyin Jehovah tọn gba, mọjanwẹ e ma nọ hẹn homẹ etọn hùn do niyẹn. Lẹnnupọndo Klistiani nugbonọ owhe kanweko tintan whenu tọn lẹ ji. Yé ma gbẹwanna mẹhe mayin Klistiani lẹ gba, mọjanwẹ yé masọ fọngu sọta Lomu do niyẹn. Etomọṣo, yé yin ‘asisa wangbẹna tọn.’ Etẹwutu? Podọ gbọn mẹnu lẹ dali?
Klistiani Fliflimẹ Tọn lẹ —Yin Wangbẹna Gbọn Mẹnu lẹ Dali?
12. Nawẹ e họnwun sọn Owe-wiwe lẹ mẹ do dọ Jesu jlo dọ hodotọ etọn lẹ ni tindo pọndohlan jlẹkaji tọn gando mẹhe mayin Klistiani lẹ go?
12 E họnwun sọn nuplọnmẹ Jesu tọn lẹ mẹ dọ ewọ jlo na devi etọn lẹ ni tindo pọndohlan jlẹkaji tọn gando mẹhe mayin Klistiani lẹ go. To apadewhe, e dọ dọ hodotọ emitọn lẹ na nọla na aihọn lọ—enẹ wẹ yindọ, yé na gbẹ́ jijọ po walọyizan he sọta aliho dodo Jehovah tọn lẹ po dai. Yé nasọ nọ kada to whẹho awhàn po tonudidọ tọn lẹ po mẹ. (Johanu 17:14, 16) To alọ devo mẹ, kakati nado to wangbẹna ze daga sọta mẹhe mayin Klistiani lẹ, Jesu dọna hodotọ etọn lẹ nado ‘yiwanna kẹntọ yetọn lẹ.’ (Matiu 5:44) Apọsteli Paulu dotuhomẹna Klistiani lẹ dọmọ: “Eyin huvẹ hù kẹntọ towe, na núdùdù i; eyin nugblahu i, na núnùnù in.” (Lomunu lẹ 12:20) E sọ dọna Klistiani lẹ nado “nọ wà dagbe hlan omẹ popo.”—Galatianu lẹ 6:10.
13. Naegbọn sinsẹ̀ngan Ju tọn lẹ diọnukunsọ devi Klisti tọn lẹ sọmọ?
13 Etomọṣo, to madẹnmẹ devi Klisti tọn lẹ mọ yedelẹ taidi ‘asisa wangbẹna tọn’ lẹ sọn adà atọ̀n mẹ. Tintan wẹ sinsẹ̀ngan Ju tọn lẹ. Abajọ Klistiani lẹ do yawu dọ̀n ayidonugo yetọn! Klistiani lẹ tindo nunọwhinnusẹ́n he yiaga walọ dagbe po tenọgligo-hinhẹn tọn lẹ po, podọ yé to wẹndomẹ de he nọ fọ́n todido dote lá po zohunhun daho de po. Omẹ fọtọ́n susu lẹ gbẹ́ sinsẹ̀n Ju lẹ tọn dai bo kẹalọyi sinsẹ̀n Klistiani tọn. (Owalọ lẹ 2:41; 4:4; 6:7) Hlan sinsẹ̀ngan Ju tọn lẹ, devi Jesu tọn lẹ yin atẹṣitọ lẹ poun! (Yijlẹdo Owalọ lẹ 13:45 go.) Nukọntọ adìnọ ehelẹ tindo numọtolanmẹ dọ sinsẹ̀n Klistiani tọn hẹn aṣa yetọn lẹ zun ovọ́. Etẹ, e tlẹ gbẹ́ pọndohlan Kosi lẹ tọn yetọn dai! Sọn owhe 36 W.M. mẹ sọyi, Kosi lẹ sọgan lẹzun Klistiani lẹ, bo tindo mahẹ to yise dopolọ mẹ bosọ duvivi lẹblanulọkẹyi dopolọ lẹ tọn taidi Klistiani Juvi lẹ.—Owalọ lẹ 10:34, 35.
14, 15. (a) Naegbọn Klistiani lẹ do yin wangbẹna gbọn sinsẹ̀n-basitọ kosi lẹ dali? Na apajlẹ dopo. (b) Klistiani fliflimẹ tọn lẹ wá yin ‘asisa wangbẹna tọn’ gbọn pipli atọ̀ntọ tẹlẹ dali?
14 Awetọ, Klistiani lẹ yin wangbẹna gbọn sinsẹ̀n-basitọ kosi lẹ tọn dali. Di apajlẹ, to Efesu hohowhenu tọn mẹ, agbà boṣiọ yẹwhe-yọnnu Diana tọn bibasi sọn fataka mẹ yin ajọ́ alenọ de. Ṣigba to whenuena Paulu dọyẹwheho to finẹ, sọha daho Efesunu lẹ tọn de yigbe, bo gbẹ́ sinsẹ̀n-bibasi Diana tọn dai. Po ajọ́ yetọn heyin zizedo owù mẹ po, fataka-yawatọ lọ lẹ fọ́ngu. (Owalọ lẹ 19:24-41) Onú mọnkọtọn de jọ to whenuena sinsẹ̀n Klistiani tọn gbayipe biọ Bitinia mẹ godo (todin agewaji whèzẹtẹn Turquie tọn). Ojlẹ kleun de godo he Owe-wiwe Glẹki Klistiani tọn lẹ ko yin tadona, togán Bitinia tọn, yèdọ Pliny Jọja lọ, na linlin dọ tẹmpli kosi tọn lẹ yin gbigbẹdai podọ núdùdù kanlin lẹ tọn sisà na kanlin avọ́sinsan tọn lẹ yido tlala. Klistiani lẹ yin whẹgbledo—bosọ yin homẹkẹndo—to whenuena e yindọ sinsẹ̀n-bibasi yetọn ma na dotẹnmẹ avọ́sinsan kanlin tọn lẹ po boṣiọ lẹ po. (Heblu lẹ 10:1-9; 1 Johanu 5:21) E họnwun dọ, gbigbayipe sinsẹ̀n Klistiani tọn yinuwa do alemọyi he tin to kọndopọmẹ hẹ sinsẹ̀n-bibasi kosi lẹ tọn ji, podọ mẹhe hẹn ajọ́ po akuẹ po bu lẹ tindo numọtolanmẹ homẹgble tọn hlan ẹn.
15 Atọ̀ntọ, Klistiani lẹ lẹzun ‘asisa wangbẹna tọn’ gbọn Lomunu owanyina akọta tọ́ lẹ dali. To tintan whenu, Klistiani lẹ yin yinyọnẹn gbọn Lomunu lẹ dali taidi pipli sinsẹ̀n tọn kleun de he vlavo nọ do zohunhun agọ̀ hia. Ṣogan, to nukọnmẹ, gbeyiyi nado yin Klistiani de poun lẹzun ylando de he yasanamẹ etọn yin okú. Etẹwutu wẹ tovi nugbonọ lẹ he nọ zan gbẹzan Klistiani tọn de nọ yin pinpọnhlan taidi nuyanwẹnna homẹkẹn po okú po tọn lẹ?
Klistiani Fliflimẹ Tọn lẹ—Naegbọn Yé Yin Wangbẹna to Aihọn Lomu Tọn Mẹ?
16. To aliho tẹlẹ mẹ wẹ Klistiani lẹ nọ nọ̀ kada na aihọn lọ te, podọ naegbọn ehe hẹn yé yin mẹhe ma diyin to aihọn Lomu tọn mẹ?
16 Na taun tọn, Klistiani lẹ yin wangbẹna to aihọn Lomu tọn mẹ na yíyí nuyise sinsẹ̀n tọn yetọn lẹ do yizan mẹ wutu. Di apajlẹ, yé nọ nọ̀ kada na aihọn lọ. (Johanu 15:19) Enẹwutu yé ma nọ kẹalọyi ogántẹn tonudidọ tọn lẹ gba, podọ yé sọ nọ gbẹ́ awhànzọ́n pinplọn dai. Taidi kọdetọn de, yé “nọ yin didohia taidi gbẹtọ lẹ he ma tindo ojlo depope to aihọn lọ mẹ, podọ ma yọn-na-yizan na nuyiwa gbẹzan tọn lẹpo,” wẹ whenuho-kàntọ Augustus Neander dọ. Apadewhe aihọn lọ tọn mayin sọ zẹẹmẹdo didapana aliho ylankan aihọn gblezọn Lomunu tọn lẹ ga. “Pipli kleun Klistiani lẹ tọn lọ to tuklado aihọn kosi tọn he ko hùn alẹ̀ do gbẹdudu-zẹjlẹgo mẹ gbọn nugbonọ-yinyin po wiwenọ-yinyin yetọn po dali,” wẹ whenuho-kàntọ Will Durant basi zẹẹmẹ dọ. (1 Pita 4:3, 4) Gbọn homẹkẹn dido po Klistiani lẹ hùhù po dali, Lomunu lẹ sọgan ko dín nado bọnudona Klistiani tukladomẹtọ lẹ.
17. Etẹwẹ dohia dọ azọ́n yẹwhehodidọ Klistiani owhe kanweko tintan whenu tọn lẹ tọn tindo kọdetọn dagbe?
17 Klistiani owhe kanweko tintan whenu tọn lẹ dọyẹwheho wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn po zohunhun he ma sọgan yin alọhẹndotena de po. (Matiu 24:14) To nudi owhe 60 W.M., Paulu sọgan dọ dọ wẹndagbe lọ ko yin ‘yẹwheho etọn dọ na nudida he tin to owhè glọ lẹpo.’ (Kọlọsinu lẹ 1:23) To vivọnu owhe kanweko tintan tọn, hodotọ Jesu tọn lẹ ko basi devi lẹ gbọn Ahọluigba Lomu tọn blebu mẹ—yèdọ to Asia, Europe, po Aflika po! Hagbẹ ‘whédo Sesali tọn’ delẹ tlẹ lẹzun Klistiani lẹ.a (Filippinu lẹ 4:22) Yẹwhehodidọ zohunhun tọn ehe fọ́n homẹgble dote. Neander dọmọ: “Sinsẹ̀n Klistiani tọn to nukọnyi vude vude to gbẹtọ wunmẹ lẹpo ṣẹnṣẹn, bo tlẹ yinuwa nado zìn sinsẹ̀n ayimatẹn tọn dai.”
18. Nawẹ mẹdezejo mlẹnmlẹn hlan Jehovah nọ hẹn nukundiọsọmẹ gandudu Lomu tọn wá Klistiani lẹ ji gbọn?
18 Hodotọ Jesu tọn lẹ nọ na mẹdezejo mlẹnmlẹn Jehovah. (Matiu 4:8-10) Vlavo adà sinsẹ̀n-bibasi yetọn tọn ehe, hugan nudevo depope, wẹ ze yé do gbèmanọpọ mẹ hẹ Lomu. Lomunu lẹ nọ kẹalọyi sinsẹ̀n devo lẹ, dile e na dẹnsọ bọ mẹhe nọ tẹdo yé go lẹ lọsu nọ tindo mahẹ to sinsẹ̀n-bibasi ahọluigbagán tọn mẹ. Klistiani fliflimẹ tọn lẹ na poun tọn ma sọgan tindo mahẹ to sinsẹ̀n-bibasi mọnkọtọn mẹ. Yé nọ pọ́n yedelẹ hlan taidi mẹhe na dogbe na aṣẹpipa de he yiaga hugan enẹ heyin Tohọluduta Lomu tọn, yèdọ, Jehovah Jiwheyẹwhe tọn. (Owalọ lẹ 5:29) Taidi kọdetọn de, mahopọnna lehe tovi heyin Klistiani de yin apajlẹ dagbenọ sọ to adà devo lẹpo mẹ, ewọ nọ yin pinpọnhlan taidi kẹntọ Tohọluduta lọ tọn de.
19, 20. (a) Mẹnu lẹ wẹ yin azọngbannọ hugan na mẹnudidọ mẹhẹngble tọn ylankan heyin hinhẹn gbayipe gando Klistiani nugbo lẹ go? (b) Whẹsadokọnamẹ lalo tẹlẹ wẹ yin finfọndote sọta Klistiani lẹ?
19 Whẹwhinwhẹ́n devo gbẹsọ tin he wutu Klistiani nugbonọ lẹ wá yin ‘asisa wangbẹna tọn’ to aihọn Lomu tọn mẹ: Mẹnudidọ mẹhẹngble tọn ylankan gando yé go nọ yin alọkẹyi po awubibọ po, yèdọ whẹsadokọnamẹ lẹ he sinsẹ̀ngan Ju lẹ tọn yin azọngbannọ na na taun tọn. (Owalọ lẹ 17:5-8) To nudi owhe 60 kavi 61 W.M., to whenuena Paulu to tenọpọn whẹdanamẹ sọn Ahọluigbagán Nero dè to Lomu, nukọntọ Juvi lẹ dọ dogbọn Klistiani lẹ dali dọmọ: “Na e yin akọta he tọn wẹ, míwlẹ yọnẹn dọ ofi popo wẹ yè to ohó ylankan dọ do e go te.” (Owalọ lẹ 28:22) Matin ayihaawe Nero na ko sè otan mẹnudidọ mẹhẹngble tọn lẹ gando yé go. To owhe 64 W.M., to whenuena ewọ yin whẹgbledo na miyọ́n he dù Lomu, e yin linlin etọn na dọ Nero ṣinyan Klistiani he ko to yinyin yasana lẹ taidi mẹhe na hẹn whẹgbledomẹ lọ lẹ. Ehe sọawuhia nado ko fọ́n homẹkẹn sinsinyẹn he gbayipe de dote he yanwle etọn yin nado sunkundona Klistiani lẹ.
20 Whẹsadokọnamẹ lalo tọn lẹ sọta Klistiani lẹ nọ saba yin lalo tlọlọ lẹ ṣiṣakadopọ po kọsislona nuyise yetọn lẹ po. Na yé yise to Jiwheyẹwhe dopo gee mẹ bo ma basi-sinsẹ̀n hlan ahọluigbagán lọ wutu, yé yin hiadogona taidi mẹhe ma tindo yise to tintin Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ. To whenuena e yindọ hagbẹ whẹndo he mayin Klistiani tọn delẹ nọ jẹagọdo hẹnnumẹ Klistiani yetọn lẹ, Klistiani lẹ nọ yin owhẹ̀ whẹndo lẹ hinhẹn gbakija tọn sadokọna. (Matiu 10:21) Yé yin hiadogona taidi gbẹtọlan-dùtọ lẹ, yèdọ whẹsadokọnamẹ, he asisa delẹ dọ dọ, e yin zize sinai do kọsislona hogbe Jesu tọn lẹ to Tenu-núdùdù Oklunọ tọn whenu ji.—Matiu 26:26-28.
21. Na whẹwhinwhẹ́n awe tẹlẹ wutu wẹ Klistiani lẹ yin ‘asisa wangbẹna tọn’?
21 Enẹwutu, Klistiani nugbonọ lẹ yin ‘asisa wangbẹna tọn’ gbọn Lomunu lẹ dali na whẹwhinwhẹ́n tangan awe wutu: (1) nuyise po nuwiwa sinai do Biblu ji yetọn lẹ po, podọ (2) whẹsadokọnamẹ lalo tọn lẹ sọta yé. Mahopọnna whẹwhinwhẹ́n lọ, agọjẹdomẹtọ lẹ tindo yanwle dopo poun—yèdọ nado gbidi sinsẹ̀n Klistiani tọn sẹ̀. Na nugbo tọn, mẹhe fọ́n homẹkẹn dido Klistiani lẹ dote taun wẹ agọjẹdomẹtọ he hugan gbẹtọ lẹ, yèdọ gbigbọ huhlọnnọ ylankan mayọnmọ lẹ.—Efesunu lẹ 6:12.
22. (a) Apajlẹ tẹwẹ dohia dọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ dovivẹnu nado “nọ wà dagbe hlan omẹ popo”? (Pọ́n apotin he tin to weda 11.) (b) Etẹwẹ na yin hodọdeji to hosọ he na bọdego mẹ?
22 Taidi Klistiani fliflimẹ tọn lẹ, Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ to ojlẹ egbezangbe tọn lẹ mẹ ko yin ‘asisa wangbẹna tọn’ to aigba voovo lẹ ji. Ṣogan yé ma nọ gbẹwanna mẹhe mayin Kunnudetọ lẹ gba; mọjanwẹ yé ma ko yin asisa dodonu tọn de na gufinfọn sọta gandudu lẹ pọ́n gbede gba. To vogbingbọn mẹ, yé yin yinyọnẹn lẹdo aihọn pé na yíyí owanyi nujọnu tọn he zẹ̀ aliglọnnamẹnu ogbẹ́, sinmẹ agbasa tọn, po hẹnnu tọn lẹpo po go zan. To whelọnu lo, naegbọn yé ko yin homẹkẹndo? Podọ nawẹ yé nọ yinuwa hlan nukundiọsọmẹ gbọn? Kanbiọ ehelẹ na yin hodọdeji to hosọ he na bọdego mẹ.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Hodidọ lọ ‘whédo Sesali tọn lẹ’ ma dlẹnalọdo hagbẹ whẹndo sẹpọmẹ pẹkipẹki Nero, he to gandu to whenẹnu tọn lẹ na dandan tọn gba. Kakatimọ, e sọgan gando afanumẹ whégbè tọn lẹ po ogán flinflin lẹ po go, yèdọ vlavo mẹhe nọ yí azọ́n whégbè tọn mọnkọtọn lẹ wà taidi núdùdù-didà po onú lẹ hinhẹn do wiwe ji po na whẹndo ahọlu lọ tọn po ogán lẹ po.
Nawẹ Hiẹ Na Na Gblọndo Gbọn?
● Naegbọn Jesu dotuhomẹna hodotọ sọgodo tọn etọn lẹ nado lẹn nuhe devi-yinyin bẹhẹn pọ́n?
● Nuyiwadomẹji tẹwẹ pọndohlan he gbayipe mẹhe mayin Juvi lẹ tọn tindo do sinsẹ̀n Ju lẹ tọn ji, podọ etẹwẹ mí plọn sọn ehe mẹ?
● Klistiani nugbonọ fliflimẹ tọn lẹ pannukọn nukundiọsọmẹ sọn adà atọ̀n tẹlẹ mẹ?
● Na whẹwhinwhẹ́n tangan tẹlẹ wutu wẹ Klistiani fliflimẹ tọn lẹ yin ‘asisa wangbẹna tọn’ gbọn Lomunu lẹ dali?
[Apotin to weda 11]
‘Wiwà Nuhe Yin Dagbe Hlan Omẹ Popo’
Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ dovivẹnu nado setonuna tudohomẹnamẹ Biblu tọn nado “nọ wà dagbe hlan omẹ popo.” (Galatianu lẹ 6:10) To ojlẹ nuhudo tọn lẹ mẹ, owanyi na kọmẹnu nọ whàn yé nado gọalọna mẹhe ma má pọndohlan sinsẹ̀n yetọn tọn lẹ. Di apajlẹ, to ojlẹ nugbajẹmẹji tọn whenu to Rwanda to 1994, Kunnudetọ lẹ sọn Europe ze yedelẹ jo nado yì Aflika nado gọalọ to vivẹnudido pọngbọ tọn lẹ mẹ. Osla po dotowhé danji tọn heyin titobasina ganji lẹ po yin didoai to niyaniya mẹ nado na alọgọ. Núdùdù, avọ̀, po avọ̀-ṣinṣinyọ́n lẹ po ko yin bibẹ wá gbọn agahun dali to susugege mẹ. Sọha fibẹtado dintọ he mọaleyi sọn vivẹnudido pọngbọ tọn lọ mẹ lẹ yí whla atọ̀n do hugan sọha Kunnudetọ he tin to lẹdo lọ mẹ lẹ tọn.
[Yẹdide to weda 9]
Klistiani owhe kanweko tintan whenu tọn lẹ dọyẹwheho wẹndagbe lọ tọn po zohunhun he ma sọgan yin alọhẹndotena de po