Ohẹ́n—Pọngbọ Tẹgbẹ Tọn lọ Mimọ
MAHOPỌNNA linlin mẹhẹngbọjọ tọn susu lẹdo aihọn pé gando ohẹ́n go, pọndohlan dagbenọ delẹ tin he yise dọ onú tangan de sọgan yin wiwà. Di apajlẹ, sọgbe hẹ hosọ de to linlinwe Manila Bulletin mẹ, Akuẹsẹdotẹn Asie tọn na linlin dọ “Asie sọgan sukúndona ohẹ́n to owhe 25 mẹ.” Akuẹsẹdotẹn lọ na ayinamẹ agayiyi ninọmẹ akuẹzinzan tọn taidi aliho de nado de gbẹtọ lẹ sọn ohẹ́n mẹ.
Titobasinanu po gandudu devo lẹ po ko na ayinamẹ po tito susu lẹ po nado didẹ nuhahun lọ. Delẹ to yé mẹ wẹ: tito-to-whinnu alọgọ mimọyi to owùnu-jijọ whenu tọn, wehọmẹ yìyì ganji, ahọ́ he otò wamọnọ lẹ dù do otò adọkunnọ lẹ jijodo, aliglọnnamẹnu agbàn hinhẹnwa otò mẹ tọn lẹ didesẹ na otò he mẹ hẹntọnọ sù te lẹ nido sọgan sà nuhe yé basi lẹ po awubibọ po, gọna ohọ̀ he ma vẹakuẹ lẹ gbigbá na wamọnọ lẹ.
To owhe 2000 mẹ, Opli Pọmẹ Plidopọ Akọta lẹ tọn ze yanwle he kọ̀n e na jẹ to 2015 lẹ dai. Ehelẹ bẹ ohẹ́n klókló, huvẹ, po vogbingbọn daho he tin to akuẹ he nọ biọ họmẹ na otò voovo lẹ ṣẹnṣẹn po didesẹ hẹn. Mahopọnna lehe yanwle enẹlẹ sọgan yọ́n do sọ, mẹsusu tindo ayihaawe dọ vlavo wẹ yé na yin hinhẹndi to aihọn he klan ehe mẹ.
Afọdide Yọn-Na-Yizan lẹ Nado Duto Ohẹ́n Ji
To whenuena e yindọ ninọmẹ lọ ma sọgan yin hinhẹn pọnte lẹdo aihọn pé, fie wẹ mí sọgan lẹhlan na alọgọ? Dile e yin didọ do wayi, asisa nuyọnẹn yọn-na-yizan tọn de tin he sọgan gọalọna gbẹtọ lẹ todin. Etẹwẹ e yin? Biblu, Ohó Jiwheyẹwhe tọn wẹ.
Etẹwẹ hẹn Biblu gbọnvona asisa nudọnamẹ tọn devo lẹpo? E wá sọn asisa yiaga hugan lọ heyin Mẹdatọ mítọn dè. E bẹ nuyọnẹn họakuẹ—yèdọ nunọwhinnusẹ́n yọn-na-yizan he gbẹtọ lẹpo sọgan yizan, to filẹpo, podọ to ojlẹ lẹpo mẹ hẹn. Eyin nunọwhinnusẹ́n ehelẹ yin hihodo, yé sọgan gọalọna wamọnọ lẹ nado duvivi gbẹzan pekọnọ hugan tọn etlẹ yin todin. Mì gbọ mí ni gbadopọnna apajlẹ delẹ.
Tindo pọndohlan jlẹkaji tọn gando akuẹ go. Biblu dọmọ: “Agbó wẹ nuyọnẹn, yèdọ dile akuẹ yin agbó do: ṣigba ale zinzin tọn wẹ dọ, nuyọnẹn na ogbẹ̀ yé he tindo e lẹ.” (Yẹwhehodọtọ 7:12) Etẹ dọ wẹ wefọ ehe te? Dọ akuẹ ma sọgan wà nulẹpo gba. Nugbo wẹ dọ e nọ wleawuna hihọ́ jẹ obá de mẹ. E nọ hẹn mí penugo nado họ̀ nuhe mí tindo nuhudo etọn delẹ, ṣigba e tindo dogbó. Nuhe họakuẹ tlala lẹ tin he akuẹ ma sọgan họ̀. Nugbo ehe yinyọnẹn na gọalọna mí nado tindo pọndohlan jlẹkaji tọn gando agbasanu lẹ go, bo gbọnmọ dali dapana flumẹjijẹ he mẹhe ze gbẹzan yetọn sinai do akuẹ bibẹpli ji lẹ nọ tindo numimọ etọn lẹ. Akuẹ ma sọgan họ̀ ogbẹ̀, ṣigba nuyiwa po nuyọnẹn po sọgan basi hihọ́na ogbẹ̀ todin bo tlẹ sọgan hùn dotẹnmẹ ogbẹ̀ mavọmavọ tọn dote.
Ma zankuẹ zẹ nutindo towe go blo. Nujlomẹ mítọn lẹ sọgan nọma yin nuhe mí tindo nuhudo etọn dandan lẹ. Nuhudo mítọn lẹ wẹ mí dona na ayidonugo jẹnukọn. Mí sọgan duto mídelẹ ji po awubibọ po dọ mí tindo nuhudo nude tọn, ṣogan nujlomẹ poun wẹ onú lọ, e mayin dandannu gbẹmẹ tọn gba. Gbẹtọ nuyọnẹntọ na zan akuẹ he biọ họmẹ na ẹn lẹ na nuhudo niyaniya tọn lẹ whẹ́—yèdọ núdùdù, avọ̀, adọtẹn, po mọmọ po sọyi. Enẹgodo, whẹpo do zankuẹ do nudevo depope ji, e na pọ́n eyin akuẹ he pò sọgan pé na nudevo lẹ. To oló Jesu tọn dopo mẹ, e na ayinamẹ dọ gbẹtọ ni “sinai whẹ́, bo lẹn akuẹ etọn, eyin e tindo ehe pé.”—Luku 14:28.
To Philippines, e nọ sinyẹnawuna Eufrosina, mẹjitọ godoponọ de he tindo ovi atọ̀n nado mọ akuẹ sọn whenue gbọ́n asu etọn jo e do to owhe delẹ die wayi, enẹwutu e nọ dowéna vude he e mọ lọ. Dile e to ehe wà, e ko plọn ovi etọn lẹ nado yọ́n nuhe dona yin nina ayidonugo jẹnukọn lẹ. Di apajlẹ, ovi lọ lẹ sọgan mọ nuhe yé jlo de. Kakati nado gbẹ́ poun, e nọ yihojlẹdohogo hẹ yé dọ: “Eyọn, mì sọgan họ̀ ẹ eyin mì jlo, ṣigba mì dona basi nudide de. Onú dopo poun wẹ akuẹ vude he mí tindo sọgan họ̀. Mí sọgan họ̀ nuhe mì jlo ehe, kavi mí sọgan họ̀ olàn kavi dàdonu he mí na yí do dù lẹsi to osẹ ehe mẹ. Todin, detẹ wẹ mì jlo? Mì basi dide.” To paa mẹ, ovi lẹ nọ yawu mọ nuagokun lọ bo nọ yigbe dọ yé na jlo núdùdù hugan nudevo depope.
Tindo pekọ. “Eyin mí tindo núdùdù po avọ̀ po, enẹ ni pekọna mí,” wẹ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn devo dọ. (1 Timoti 6:8) Akuẹ ma nọ hẹn ayajẹ wá gba. Adọkunnọ susu wẹ ma tindo ayajẹ, to whenuena wamọnọ susu nọ jaya taun. Yé ko plọn nado tindo pekọ po dandannu gbẹ̀mẹ tọn lẹ po. Jesu dọho gando ‘nukun he bọawu’ heyin zizedo onú titengbe hugan lẹ ji go. (Matiu 6:22) Ehe nọ gọalọna mẹde nado tindo pekọ. Wamọnọ susu nọ tindo numọtolanmẹ pekọ tọn na yé ko wleawuna haṣinṣan dagbe hẹ Jiwheyẹwhe bo tindo gbẹzan whẹndo tọn ayajẹnọ de wutu—yèdọ nuhe akuẹ ma sọgan họ̀ lẹ.
Apajlẹ vude poun to ayinamẹ yọn-na-yizan Biblu tọn he sọgan gọalọna wamọnọ lẹ nado duto ninọmẹ yetọn lẹ ji wẹ ehelẹ yin. Susu devo lẹ tin. Di dohia, dapana walọ he nọ hẹn akuẹ gú lẹ taidi azọ̀-nùnù po akọ̀hiho po; yọ́n onú titengbe hugan lẹ to gbẹ̀mẹ, titengbe yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ; fie agbasazọ́n matin te, tẹnpọn nado nọ wà alọnuzọ́n kavi nuhe mẹdevo lẹ tindo nuhudo etọn. (Howhinwhẹn lẹ 22:29; 23:21; Filippinu lẹ 1:9-11) Biblu na ayinamẹ mí nado yí ‘nuyọnẹn he pé po nugopipe nulẹnpọn tọn po’ zan na “yé na nọ yin ogbẹ̀ hlan ayiha” mítọn wutu.—Howhinwhẹn lẹ 3:21, 22.
Dile etlẹ yindọ ayinamẹ Biblu tọn lẹ sọgan wleawuna kọgbọ dagbe delẹ na mẹhe to ahidi hẹ ohẹ́n lẹ, kanbiọ lẹ gando sọgodo go gbẹsọ tin-to-aimẹ. Be wamọnọ lẹ na to oya ohẹ́n tọn ji kakadoi wẹ ya? Be vogbingbọn he tin to adọkunnọ po wamọnọ lẹ po ṣẹnṣẹn na yin didesẹ gbede ya? Mì gbọ mí ni gbadopọnna pọngbọ he mẹsusu ma yọnẹn de.
Biblu Na Mí Todido
Mẹsusu yigbe dọ owe dagbe de wẹ Biblu yin. Ṣigba, yé ma nọ saba yọnẹn dọ e bẹ nudọnamẹ tangan he dlẹnalọdo diọdo daho he na wá aimẹ to madẹnmẹ lẹ hẹn.
Jiwheyẹwhe tindo lẹndai nado didẹ nuhahun gbẹtọvi lẹ tọn, he bẹ ohẹ́n hẹn. To whenuena e yindọ gandudu gbẹtọvi tọn lẹ ma penugo kavi tindo ojlo nado wàmọ, Jiwheyẹwhe tindo lẹndai nado diọ yé. Gbọnna? Biblu dọ madoadúdẹji to Daniẹli 2:44 mẹ dọmọ: “Jiwheyẹwhe olọn tọn na ze ahọludu de daga, he ma na yin vivà gbede, mọ yè ma na jo ahọludu etọn dai hlan gbẹtọ devo lẹ gba; ṣigba e na gbà ahọludu do flinflin bo sú ahọludu he lẹpo do, ewọ bo nasọ nọte kakadoi.”
To “ahọludu,” kavi gandudu ehelẹ didesẹ godo, Gandutọ he Jiwheyẹwhe lọsu de na yinuwa. Gandutọ enẹ ma yin gbẹtọ gba ṣigba nudida gbigbọnọ huhlọnnọ olọn mẹ tọn de he tin taidi Jiwheyẹwhe lọsu, bo penugo nado basi diọdo ayidego tọn he jẹ lẹ nado de zẹ́nmasọ egbehe tọn lẹ sẹ. Jiwheyẹwhe ko de Ovi etọn nado wà ehe. (Owalọ lẹ 17:31) Psalm 72:12-14 basi zẹẹmẹ nuhe Gandutọ ehe na wà tọn dọmọ: “E na whlẹn agbátọnọ lọ whenu e to awhádo; oyanọ ga, podọ ewọ he ma tindo alọgọnamẹtọ de. Ewọ na tindo lẹblanu to oyanọ po agbátọnọ po ji; e nasọ whlẹn ayiha agbátọnọ tọn gán. Ewọ na fli ayiha yetọn sọn awusinsinyẹn po [danuwiwa] po mẹ: nuhọakuẹ wẹ ohùn yetọn na yin to nukun etọn mẹ.” Nukundido jiawu nankọ die! Kọgbọ na tin to godo mẹ! Gandutọ dide Jiwheyẹwhe tọn na yinuwa do ota wamọnọ po agbátọnọ lẹ po tọn mẹ.
Nuhahun susu he ohẹ́n nọ hẹnwa lẹ na mọ pọngbọ yí to whenẹnu. Psalm 72 wefọ 16 dọmọ: “Gbado susugege na tin finẹ to osó lẹ ji; sinsẹ́n etọn nasọ to mùmù.” Núdùdù whedomẹ lẹ, na huvẹ, akuẹ matindo, kavi tito anadenanu ylankan tọn wutu ma na tin ba.
Nuhahun devo lẹ na mọ pọngbọ yí ga. Di apajlẹ, suhugan gbẹtọ lẹ tọn ma tindo owhé yede titi tọn to egbehe. Ṣigba, Jiwheyẹwhe dopagbe dọmọ: “Yé na gbá ohọ̀, bosọ nọ nọ̀ yé mẹ, yé na do vẹngle, bosọ dù sinsẹ́n yetọn. Yé ma na gbá ohọ̀ bọ mẹdevo na nọ̀ e mẹ; yé ma na do bọ mẹdevo na dù: na dile azán atin tọn te wẹ azán omẹ ṣie lẹ tọn na te, omẹ ṣie lẹ na dugbẹ̀ azọ́n alọ yetọn mẹ tọn dẹn.” (Isaia 65:21, 22) Mẹlẹpo na tindo owhé yetọn titi bo duvivi azọ́n alọ yetọn tọn. Jiwheyẹwhe gbọnmọ dali to opagbe pọngbọ mlẹnmlẹn tẹgbẹ tọn dó na ohẹ́n. Vogbingbọn daho ma na tin to adọkunnọ po wamọnọ po ṣẹnṣẹn ba, mẹhe to yaji nado mọ dandannu gbẹ̀mẹ tọn lẹ poun ma na tin ba.
To opagbe Biblu tọn ehelẹ sise to tintan whenu, mẹde sọgan lẹndọ odlọ de poun wẹ e yin. Ṣigba, dogbapọnna Biblu po sọwhiwhe po dohia dọ opagbe Jiwheyẹwhe tọn lẹpo to ojlẹ he wayi mẹ ko mọ hẹndi yí. (Isaia 55:11) Enẹwutu whẹho lọ mayin eyin e na jọ gba. Kakatimọ, kanbiọ titengbe lọ wẹ yindọ, Etẹwẹ hiẹ dona wà nado mọaleyi to whenuena e na jọ?
Be Hiẹ Na Tin to Finẹ Ya?
To whenuena e yindọ gandudu Jiwheyẹwhe tọn wẹ, mí dona yin gbẹtọ wunmẹ he Jiwheyẹwhe na kẹalọyi taidi tovi do gandudu enẹ glọ lẹ. E ko dọ nuhe mí dona wà nado pegan lẹ na mí. Anademẹ lọ lẹ tin to Biblu mẹ.
Ovi Jiwheyẹwhe tọn heyin dide taidi Gandutọ lọ yin dodonọ. (Isaia 11:3-5) Enẹwutu, mẹhe yin alọkẹyi nado nọgbẹ̀ to gandudu ehe glọ lẹ nasọ yin nukundo nado yin dodonọ ga. Howhinwhẹn lẹ 2:21, 22 dọmọ: “Nugbonọ wẹ na nọ̀ aigba lọ ji, yé he pé lẹ wẹ na nọ̀ e mẹ. Ṣigba mẹylankan lẹ wẹ yè na sán sọn aihọn mẹ, sẹ́nmẹjẹtọ lẹpo wẹ yè na dọ̀nsún sọn e mẹ.”
Be aliho depope tin nado plọn lehe mí sọgan jẹ nubiọtomẹsi ehelẹ kọ̀n do ya? Mọwẹ. Gbọn Biblu pinplọn po anademẹ etọn lẹ hihodo po dali, hiẹ na penugo nado duvivi sọgodo jiawu ehe tọn. (Johanu 17:3) Homẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn na hùn nado gọalọna we po nupinplọn enẹ po. Mí basi oylọna we nado yí dotẹnmẹ hundote ehe zan nado yin hihia dogọ ogbẹ́ gbẹtọvi tọn de he ma na tindo numimọ ohẹ́n po whẹdida mawadodo tọn po gbede.
[Yẹdide to weda 5]
Eufrosina: “Wédidona akuẹ ko gọalọna whẹndo ṣie nado tindo dandannu lẹ”
[Yẹdide to weda 6]
Akuẹ ma sọgan họ̀ haṣinṣan dagbe hẹ Jiwheyẹwhe po gbẹzan whẹndo ayajẹnọ de po gba