Silakusi—Fihe Ohún Paulu Tọn Nọte te to Gbejizọnlin de Whenu
TO NUDI owhe 59 W.M., tọjihun de sún sọn lopo Méditerranée tọn ji to Malta pànta Italie. Tọjihun lọ tindo ohia de he yin “Nọvisunnu ahoho awe lọ,” yèdọ yẹwhe he nọ yin pinpọnhlan taidi mẹhe nọ basi hihọ́na hùzọ́nwatọ lẹ. Biblu-kàntọ Luku dọ dọ tọjihun lọ “jlẹhún to Silakusi” to huto hùwaji-whèzẹtẹn Sicile tọn bo “nọte to finẹ họ̀ azán atọ̀n.” (Owalọ lẹ 28:11, 12) Mẹhe tin to ohún lọ mẹ gọna Luku wẹ Alistaku po apọsteli Paulu po, he yè ze jei owhẹ̀ nukọn to Lomu.—Owalọ lẹ 27:2.
Mí ma yọnẹn eyin dotẹnmẹ yin nina Paulu nado jẹte to Silakusi. Eyin ewọ kavi mẹhe to gbejizọnlin basi hẹ ẹ lẹ ko jẹte wẹ, etẹwẹ yé sọgan ko mọ?
To ojlẹ Glẹkinu po Lomunu lẹ po tọn mẹ, Silakusi nọ whlẹnagbà hẹ Atẹni po Lomu po. Sọgbe hẹ whenuho, e yin didoai gbọn Kọlintinu lẹ dali to 734 J.W.M. Silakusi diyin to ojlẹ delẹ mẹ to whenuho etọn mẹ bosọ yin otò he mẹ omẹ nukundeji hohowhenu tọn delẹ yin jiji te, taidi aihun-kàntọ Epicharmus po lẹndopọ-basitọ Archimède po. To 212 J.W.M., Lomunu lẹ gbawhàn Silakusi tọn.
Eyin hiẹ basi gbejizọnlin yì tòdaho enẹ mẹ to egbehe, hiẹ sọgan mọ nudọnamẹ delẹ yí gando Silakusi azán Paulu tọn gbè go. Tòdaho lọ yin mimá do adà awe ji—dopo to lopo pẹvi Ortygia tọn ji, fie tọjihun Paulu tọn sọgan ko nọte te, podọ awetọ tin to ageklo ji.
To egbehe, hiẹ sọgan mọ gbakija tẹmpli he yin gbigbá sọgbe hẹ wunmẹ họgbigbá jlẹkaji hohowhenu Glẹkinu lẹ tọn to Sicile—yèdọ tẹmpli Apollon tọn he yin gbigbá to owhe kanweko ṣidopotọ J.W.M. Hiẹ sọ sọgan mọ dòtin tẹmpli tọn delẹ he yin kinklandowiwe hlan Athéna to owhe kanweko atọ́ntọ J.W.M., ṣigba dòtin lọ lẹ wá lẹzun apadewhe sinsẹ̀nhọ daho tòdaho lọ tọn.
To egbehe, ahọnkan tòdaho lọ tọn tin to ageklo lọ ji, fie hiẹ sọgan dla jipa whenuho-kinkàn dòkunkun tọn Néapolis tọn pọ́n te. Nupọntẹn Glẹki tọn ma dẹn do họngbo etọn. E yin dopo to nupọntẹn Glẹki tọn he sẹhundaga hugan lẹ mẹ he gbẹ́ to aimẹ jẹ egbé. Na e pannukọn ohù wutu, e nọ hẹn aihundida lọ lẹ yin ayidego tọn. Nupọntẹn gblagada Lomu tọn he yin gbigbá to owhe kanweko atọ̀ntọ W.M. tin to adà hùwaji petepete jipa lọ tọn. Gbigbá etọn tin to loboto bo digaa sọ mẹtlu 140 bosọ gblo sọ mẹtlu 119, podọ ohọ̀ atọ̀ntọ he klo hugan to Italie wẹ e yin.
Eyin hiẹ tindo dotẹnmẹ hundote nado dla Silakusi (Syracuse egbezangbe tọn) pọ́n, hiẹ sọgan sinai to oján de ji pannukọn ohù to Ortygia bo hùn Biblu towe do Owalọ lẹ 28:12 bosọ yí nukun homẹ tọn do pọ́n apọsteli Paulu to tọjihun mẹ dile tọjihun lọ jlẹhún tofi.
[Apotin/Yẹdide otò tọn to weda 30]
(Nado mọ yẹdide lọ ganji, pọ́n zinjẹgbonu lọ mẹ)
Malta
Sicile
Silakusi
ITALIE
Legiumi
Puteoli
Lomu
[Yẹdide to weda 30]
Gbakija nupọntẹn Glẹki tọn de to Silakusi