Ohó Jehovah Tọn Tin to Ogbẹ̀
Nuagokun lẹ sọn Owe Eksọdusi Tọn Mẹ
WHENUHO nugbo mẹhe yin hinhẹn ‘po huhlọn po nado sẹ̀n’ lẹ tọn wẹ owe ehe yin. (Eksọdusi 1:13) E sọ yin kandai awuvivi tọn de gando jiji akọta de tọn go ga. Azọ́njiawu sẹhundaga lẹ, osẹ́n vonọtaun lẹ, po gbigbá gòhọtúntún tọn po yin delẹ to nudọnamẹ ojlofọndotenamẹ tọn he e bẹhẹn lẹ mẹ. Nuhe owe Biblu tọn Eksọdusi bẹhẹn lẹ niyẹn to kleun mẹ.
Eksọdusi yin kinkàn gbọn yẹwhegán Heblunu Mose dali, bo basi zẹẹmẹ numimọ he Islaelivi lẹ tindo to ojlẹ owhe 145 tọn gblamẹ lẹ tọn—yèdọ sọn okú Josẹfu tọn whenu to 1657 J.W.M. jẹ tadona gbigbá gòhọtúntún lọ tọn to 1512 J.W.M. Ṣigba kandai ehe ma yin whenuho de poun gba. Apadewhe ohó kavi owẹ̀n Jiwheyẹwhe tọn na gbẹtọvi lẹ wẹ e yin. Na enẹ tọn wutu, e “tin to ogbẹ̀, [bo] dohuhlọn.” (Heblu lẹ 4:12) Enẹwutu, Eksọdusi tindo zẹẹmẹ nujọnu tọn de na mí.
“JIWHEYẸWHE SÈ WINWẸ̀N YETỌN”
Kúnkan Jakobu tọn he nọ nọ̀ Egipti lẹ yawu jideji sọmọ bọ gbọn gbedide ahọlu tọn dali yé yin hinhẹn nado jiya taidi kanlinmọ. Falo tlẹ sọ degbè dọ ovivu sunnu Islaelivi lẹ tọn lẹpo ni yin hùhù. Osun atọ̀n-mẹvi de he lùn mẹhùhù enẹ tọ́n wẹ Mose, heyin yíyí taidi ovi gbọn viyọnnu Falo tọn dali. Mahopọnna dọ whédo ahọlu tọn mẹ wẹ e whẹ́n te, to whenuena Mose tindo owhe 40, e do godonọnamẹ etọn hia omẹ etọn lẹ bo hù Egiptinu de. (Owalọ lẹ 7:23, 24) Na e tin to dandan glọ nado họ̀njẹgbé wutu, e yì Midiani. E wlealọ to finẹ bo lẹzun lẹngbọhọtọ de. Jehovah deazọ́nna Mose to nukàn he to jìjì to azọ́njiawu-liho de kọ̀n nado lẹkọyi Egipti bo plan Islaelivi lẹ sọn kanlinmọgbenu. Nọvisunnu etọn Aalọn yin dide nado yin hoyidọtọ etọn.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
3:1—Yẹwhenọ nankọtọn wẹ Jẹtlo yin? To ojlẹ hohowhenu tọn lẹ mẹ, tatọ́ whẹndo dopodopo tọn nọ yinuwa taidi yẹwhenọ na whẹndo etọn. E họnwun dọ Jẹtlo wẹ yin tọgbo akọ̀ Midianinu lẹ tọn. Na Midianinu lẹ yin kúnkan Ablaham tọn gbọn Ketula dali wutu, yé sọgan ko jẹakọhẹ sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn.—Gẹnẹsisi 25:1, 2.
4:11—Linlẹn tẹ mẹ wẹ Jehovah ‘yí gbẹtọ do basi unbọpẹnnọ, tókunọ, kavi nukuntọ́nnọ’ te? Dile etlẹ yindọ Jehovah ko hẹn mẹdelẹ zun nukuntọ́nnọ kavi unbọpẹnnọ to nujijọ delẹ whenu, e mayin ewọ wẹ nọ hẹn azọ̀n enẹlẹ wá na mẹ to whelẹponu gba. (Gẹnẹsisi 19:11; Luku 1:20-22, 62-64) Kọdetọn ylando he mí dugu etọn tọn wẹ ehelẹ yin. (Job 14:4; Lomunu lẹ 5:12) Ṣigba, na Jiwheyẹwhe jotẹnna ninọmẹ ehe nado tin-to-aimẹ wutu, e sọgan dọ dọ emi ‘nọ yí gbẹtọ do basi’ unbọpẹnnọ, tókunọ, kavi nukuntọ́nnọ.
4:16—Nawẹ Mose tin “di Jiwheyẹwhe” na Aalọn gbọn? Afọzedaitọ Jiwheyẹwhe tọn wẹ Mose yin. Enẹwutu, Mose tin “di Jiwheyẹwhe” na Aalọn, he nọ yihodọ na Mose.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
1:7, 14. Jehovah do godonọnamẹ etọn hia omẹ etọn lẹ to whenuena yé tin to kọgbidinamẹ glọ to Egipti. Mọdopolọ e nọ gọalọna Kunnudetọ etọn egbezangbe tọn lẹ, etlẹ yin to homẹkẹn sinsinyẹn de whenu.
1:17-21. Jehovah nọ flin mí “na dagbe”—Nẹhemia 13:31.
3:7-10. Jehovah nọ na ayidonugo hlan awhágbe omẹ etọn lẹ tọn.
3:14. Jehovah ma nọ gboawupo nado hẹn lẹndai etọn lẹ di. Enẹwutu, mí sọgan deji dọ ewọ na hẹn todido sinai do Biblu ji mítọn lẹ di.
4:10, 13. Jidide matindo Mose tọn to nugopipe etọn mẹ nado sọgan dọho sinyẹn sọmọ bọ to whenuena Jehovah tlẹ dopà godonọnamẹ etọn tọn na ẹn, e biọ dọ Jiwheyẹwhe ni do mẹdevo hlan nado yì dọho to Falo nukọn. Mahopọnna enẹ, Jehovah yí Mose zan bo na ẹn nuyọnẹn po huhlọn he e tindo nuhudo etọn po nado hẹn azọ́ndenamẹ etọn di. Kakati nado nọ hanú gando nugomape mítọn lẹ go, mí ni ganjẹ Jehovah go bo hẹn azọ́ndenamẹ mítọn nado dekunnu bo plọnmẹ di po nugbonọ-yinyin po.—Matiu 24:14; 28:19, 20.
AZỌ́NJIAWU SẸHUNDAGA HE HẸN TUNDOTE WÁ LẸ
Mose po Aalọn po yì Falo dè, bo biọgbè e dọ e ni dike Islaelivi lẹ ni yì wà hùnwhẹ hlan Jehovah to zungbo mẹ. Ahọlu Egipti tọn lọ gbẹ́ gbidigbidi. Jehovah yí Mose zan nado hẹn nugbajẹmẹji debọdo-dego wá. To azọ̀nylankan aotọ lọ godo wẹ Falo jo Islaelivi lẹ nado yì. Ṣigba, ojlẹ vude to enẹ godo, ewọ po awhànpa etọn lẹ po dómọna yé po adánjijẹ po. Ṣigba Jehovah deali de gbọn Ohù Vẹẹ mẹ bo whlẹn omẹ etọn lẹ. Egiptinu he to mọdona yé lẹ kútọ dile ohù lọ ṣinyọ́n yé ji.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
6:3—Aliho tẹ mẹ wẹ oyín Jiwheyẹwhe tọn ma ko yin hinhẹnzun yinyọnẹn na Ablaham, Isaki, po Jakobu po te? Tọgbo enẹlẹ yí oyín Jiwheyẹwhe tọn zan bosọ mọ opagbe lẹ yí sọn Jehovah dè. Ṣogan, yé ma yọ́n Jehovah taidi omẹ lọ he hẹn opagbe enẹlẹ di gba.—Gẹnẹsisi 12:1, 2; 15:7, 13-16; 26:24; 28:10-15.
7:1—Nawẹ Mose yin yíyí do basi “yẹwhe de hlan Falo” gbọn? Huhlọn po aṣẹpipa Jiwheyẹwhe tọn po yin nina Mose do Falo ji. Gbọnmọ dali, e ma dona dibu na ahọlu enẹ gba.
7:22—Fie wẹ nujlẹtọ Egipti tọn lẹ mọ osin he ma ko yin didiọzun ohùn lọ te? Osin he ko yin yíyí sọn Tọ̀sisa Nile mẹ jẹnukọnna azọ̀nylankan lọ wẹ yé na ko yizan. Osin he ma ko yin hinhẹngble sọgan yin mimọ gbọn dotọ̀ de kùnkùn to lẹdo Tọ̀sisa Nile tọn mẹ dali ga.—Eksọdusi 7:24.
8:26, 27—Naegbọn Mose do dọ dọ avọ́sinsan Islaeli tọn na yin “osùnú Egiptinu lẹ tọn”? Kanlin voovo susu wẹ nọ yin sinsẹ̀n basi hlan to Egipti. Enẹwutu, nudido avọ́sinsan go sọ yidogọna whẹwhinwhẹ́n he wutu Mose to bibiọ magbọjẹ dọ Islaelivi lẹ ni yin dotẹnmẹ na nado yì fihe jẹla nado sanvọ́ na Jehovah.
12:29—Mẹnu lẹ wẹ yin hihia taidi viplọnji? Sunnu lẹ kẹdẹ wẹ nọ yin yinyọnẹn taidi viplọnji. (Osọha lẹ 3:40-51) Falo, heyin viplọnji de ga, ma yin hùhù. E ko tindo whédo ewọ lọsu titi tọn. E ma yin tatọ́ whẹndo lẹ tọn wẹ kú to azọ̀nylankan aotọ lọ mẹ gba ṣigba visunnu tintan whẹndo lẹ tọn.
12:40—Nawẹ Islaelivi lẹ nọ̀ otò Egipti tọn mẹ dẹnsọ? Owhe 430 heyin nùdego tofi bẹ ojlẹ he ovi Islaeli tọn lẹ yizan “to otò Egipti tọn podọ to aigba Kenani tọn ji” hẹn (Nudọnamẹ odò tọn to Traduction du monde nouveau mẹ.) Owhe kandegbàn-atọ́n-mẹvi Ablaham dasá Tọ̀sisa Euflate to 1943 J.W.M. nado yì Kenani. (Gẹnẹsisi 12:4) Sọn whenẹnu kakajẹ whenue owhe 130-mẹvi Jakobu biọ Egipti yin owhe 215. (Gẹnẹsisi 21:5; 25:26; 47:9) Ehe zẹẹmẹdo dọ Islaelivi lẹ yí ojlẹ dopolọ zan to Egipti, enẹ wẹ owhe 215.
15:8—Be osin mimiọn wẹ osin Ohù Vẹẹ tọn he “dágo” lẹ yin na taun tọn ya? Hogbe Heblu tọn heyin lilẹdogbedevomẹ dọ “dágo” lọ zẹẹmẹdo nuhe sinyẹn kavi nuhe ló. To Job 10:10 mẹ, hogbe lọ yin yiyizan gando yìnnọsìn adlọ́ go. Enẹwutu, osin he dágo ma yin osin mimiọn, kavi osin agó dandan gba. Matin ayihaawe, eyin “jẹhọn sinsinyẹn whèzẹtẹn tọn” he yin nùdego to Eksọdusi 14:21 mẹ lọ ko miọn sọmọ nado hẹn osin zun agó wẹ, enẹ na ko yin nùdego. Na nuhe sọgan yin mimọ depope ma hẹn osin lọ lẹ dote wutu, yé taidi nuhe dágo, sinyẹn kavi ló nkọtọn.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
7:14–12:30. Azọ̀nylankan Ao lẹ ma yin kosọ de poun gba. Yé ko yin didọdai bosọ jọ do lehe e ko yin didọ do pẹpẹ. Lehe onú nẹlẹ dohia dọ Mẹdatọ lọ tindo huhlọn do osin, hinhọ́n owhè tọn, owánvu lẹ, kanlin lẹ po gbẹtọvi lẹ po ji do sọ! Azọ̀nylankan lọ lẹ sọ dohia ga dọ Jiwheyẹwhe sọgan ṣinyan kẹntọ etọn lẹ bo hẹn nugbajẹmẹji wá yé ji to whenuena e to hihọ́-basina sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ.
11:2; 12:36. Jehovah nọ dona omẹ etọn lẹ. Matin ayihaawe, e hẹn ẹn diun dọ Islaelivi lẹ yin ahọsu todin na azọ́n he yé ko wà to Egipti. Yé yì Egipti na yedelẹ wẹ, e ma yin taidi awhàn-kanlinmọ lẹ gba.
14:30. Mí sọgan deji dọ Jehovah na whlẹn sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ sọn “nukunbibia daho” he ja lọ mẹ.—Matiu 24:20-22; Osọhia 7:9, 14.
JEHOVAH WLEAWUNA AKỌTA HE JI E DUGÁN DO DE
To osun atọ̀ntọ lọ mẹ to tundote yetọn sọn Egipti godo, Islaelivi lẹ dosla do Osó Sinai kọ̀n. Yé mọ Gbedide Ao lẹ po osẹ́n devo lẹ po yí to finẹ, bo biọ alẹnu de mẹ hẹ Jehovah bosọ lẹzun akọta he ji ewọ lọsu dugán do de. Mose yí azán kande zan to osó lọ ji, nado mọ anademẹ lẹ yí gando sinsẹ̀n nugbo lọ go podọ gando gbigbá gòhọtúntún Jehovah tọn heyin tẹmpli he nọ yin zizepé lọ tọn go. Jẹnukọnna wiwá etọn, Islaelivi lẹ basi oyìnvu sika tọn de bosọ to sinsẹ̀n ẹn. To whenuena e to tejẹ sọn osó lọ ji, Mose mọ ehe bọ homẹ gble e sọmọ bọ e gbà tafo zannu tọn awe he Jiwheyẹwhe yí na ẹn lẹ hányán. To whenuena ylanwatọ lọ lẹ ko mọ yasanamẹ he sọgbe yí godo, e lẹkọyi osó lọ ji whladopo dogọ bo yí tafo zannu tọn lọ lẹ devo. To gigọ̀ Mose tọn godo, gbigbá gòhọtúntún lọ tọn bẹjẹeji. To vivọnu owhe tintan tundote Islaeli tọn, gòhọ vonọtaun ehe ko yin tadona po nuyizan etọn lẹpo po. Enẹgodo, Jehovah yí gigo etọn do gọ́ gòhọ lọ.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
20:5—Aliho tẹ mẹ wẹ Jehovah nọ “dla ylanwa otọ́ lẹ tọn pọ́n” to whẹndo sọgodo tọn lẹ ji te? To whenuena mẹde ko tindo owhe mẹho tọn, e nọ yin whẹdana to dodonu nuyiwa po walọyizan etọn tọn po ji. Ṣigba to whenuena akọta Islaeli tọn lẹhlan boṣiọ-sinsẹ̀n, e jiya kọdetọn etọn lẹ tọn kaka biọ whẹndo sọgodo tọn susu mẹ. Islaelivi he tlẹ yin nugbonọ lẹ lọsu jiya kọdetọn ylankan etọn lẹ tọn, na atẹṣiṣi sinsẹ̀n tọn hẹn ẹn vẹawu na yé nado gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ wutu.
23:19; 34:26—Etẹwẹ gbedide lọ ma nado sọakusìn kanlinvu de to anọ́sin onọ̀ etọn tọn mẹ zẹẹmẹdo? E yin didohia dọ kanlinvu de (gbọgbọẹvu kavi kanlin anọ́nù devo depope) didà to anọ́sin onọ̀ etọn tọn mẹ yin nuwiwa kosi tọn de nado dọ̀n jikun. Humọ, to whenuena e yindọ anọ́sin onọ̀ lọ tọn yin na núdùdù ovi etọn lẹ tọn, nuwiwa danú tọn wẹ e na yin nado dà ovi lọ lẹ to anọ́sin enẹ mẹ. Osẹ́n ehe dohia omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dọ yé dona yin awuvẹmẹtọ.
23:20-23—Mẹnu wẹ yin angẹli heyin nùdego tofi, podọ nawẹ oyín Jehovah tọn “tin to ewọ mẹ” gbọn? Jesu wẹ angẹli ehe na ko yin to whenuena e ma ko lẹzun gbẹtọvi de. Ewọ yin dide nado deanana Islaelivi lẹ to aliho yetọn ji yì Aigba Pagbe tọn ji. (1 Kọlintinu lẹ 10:1-4) Oyín Jehovah tọn “tin to ewọ mẹ” to linlẹn lọ mẹ dọ Jesu wẹ omẹ tangan lọ he nọgodona oyín Otọ́ lọ tọn bosọ klan ẹn do wiwe.
32:1-8, 25-35—Naegbọn Aalọn ma yin yasana na oyìnvu sika tọn lọ he e basi wutu? Aalọn ma kọngbedopọ hẹ boṣiọ-sinsẹ̀n lọ po ahundopo po gba. To godo mẹ, e kọnawudopọ hẹ Levinu hatọ etọn lẹ to lilẹhlan Jehovah dè mẹ podọ nado pehẹ mẹhe ṣiatẹ sọta Mose lẹ. To whenuena whẹhutọ lẹ ko yin hùhù godo, Mose flinnu omẹ lọ lẹ dọ yé ko waylando daho de, bo dohia dọ gbọnvona Aalọn, mẹdevo lẹ sọ mọ lẹblanu Jehovah tọn yí ga.
33:11, 20—Aliho tẹ mẹ wẹ Jiwheyẹwhe dọho na Mose “wedede” te? Hogbe ehe zẹẹmẹdo hodọdopọ pẹkipẹki to omẹ awe ṣẹnṣẹn. Mose dọho hẹ nukunmọnu Jiwheyẹwhe tọn bosọ mọ anademẹ Jehovah tọn yí sọn onù afọzedaitọ etọn tọn mẹ. Ṣigba Mose ma mọ Jehovah, na ‘gbẹtọ ma sọgan mọ Jiwheyẹwhe bo nọgbẹ̀ gba.’ Na taun tọn, Jehovah lọsu ma dọho na Mose tlọlọ gba. Galatianu lẹ 3:19 dọ dọ Osẹ́n lọ yin nina “gbọn angẹli lẹ dali gbọn alọ whẹgbọtọ de tọn mẹ.”
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
15:25; 16:12. Jehovah nọ penukundo omẹ etọn lẹ go.
18:21. Sunnu heyin dide do otẹn azọngban tọn mẹ to agun Klistiani tọn mẹ lẹ lọsu dona yin nugopetọ, budisi Jiwheyẹwhe tọ́, mẹhe go yè sọgan dejido, bo ma dona yin ṣejannabinọ.
20:1–23:33. Jehovah wẹ Sẹ́nnamẹtọ daho lọ. Osẹ́n etọn lẹ yìnyìn gọalọna Islaelivi lẹ nado sẹ̀n ẹn to titoji podọ po ayajẹ po. Jehovah tindo titobasinanu yẹwhehọluduta tọn de to egbehe. Gbekinkọndopọ hẹ titobasinanu enẹ nọ hẹn ayajẹ po hihọ́ po wá na mí.
Zẹẹmẹ Nujọnu Tọn Etọn Na Mí
Etẹwẹ owe Eksọdusi tọn dohia gando Jehovah go? E do e hia taidi Awuwlenanutọ owanyinọ, Whlẹngantọ matin awetọ, podọ Mẹhe nọ hẹn lẹndai etọn lẹ di. E yin Jiwheyẹwhe de he nọ deanana omẹ etọn lẹ gbọn titobasinanu yẹwhehọluduta tọn de dali.
Dile hiẹ to Biblu hihia sẹmẹsẹmẹ tọn hia, to awuwiwle mẹ na Wehọmẹ Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta tọn, matin ayihaawe nuhe hiẹ to pinplọn sọn owe Eksọdusi tọn mẹ lẹ na whàn we tlala. To whenuena hiẹ gbadopọnna nuhe yin didọ to adà lọ “Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ” mẹ, hiẹ na tunwun wefọ Biblu tọn delẹ go dogọ. Zẹẹmẹ he tin to “Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ” glọ lẹ na dohia we lehe hiẹ sọgan mọaleyi sọn Biblu hihia osẹ lọ tọn mẹ do.
[Yẹdide to weda 24]
Jehovah deazọ́nna Mose, sunnu homẹmimiọnnọ lọ nado plan Islaelivi lẹ sọn kanlinmọgbenu
[Yẹdide to weda 25]
Azọ̀nylankan Ao lọ lẹ dohia dọ Mẹdatọ lọ tindo huhlọn do osin, hinhọ́n owhè tọn, owánvu lẹ, kanlin lẹ po gbẹtọvi lẹ po ji
[Yẹdide to weda 26]
Gbọn Mose dali, Jehovah basi tito na Islaelivi lẹ taidi akọta yẹwhehọluduta tọn de